Ẹka Iso Ẹda “Urụk Eke Ẹfiakde Ita-Ita” Ẹbọp Ndọ
“Urụk eke ẹfiakde ita-ita iwarake ndikịbe.”—ECCL. 4:12.
1. Anie akadian akpa owo iba ke ndọ?
KE Jehovah Abasi ama okobot eto ye unam, enye ama obot Adam emi ekedide akpa owo. Ekem, Abasi anam ọkpọsọn̄ idap omụm Adam, onyụn̄ osio ọkpọn̄kan̄ Adam kiet anam mfọnmma andin̄wam ọnọ enye. Ke Adam ama ekedemede okụt Eve, enye ama ọdọhọ ete: “(N̄wan) emi ndien edi ọkpọ eke otode ke ọkpọ mi, ye obụk eke otode ke obụk mi.” (Gen. 1:27; 2:18, 21-23) Jehovah ama okụt ke se imọ ikanamde ọfọn, adian akpa owo iba emi ke ndọ onyụn̄ ọdiọn̄ mmọ.—Gen. 1:28; 2:24.
2. Didie ke Satan ọkọtọ ubahade ke ufọt Adam ye Eve?
2 Edi n̄kpọ mfụhọ ke ikebịghike, ẹma ẹbiat ndọ oro Abasi ọkọtọn̄ọde. Didie? Idiọk angel oro ẹkedide ẹdikot Satan, ama abian̄a Eve ete adia n̄kukụre mfri eto oro ẹkekpande enye ye ebe esie ẹte ẹkûdia. Ekem, Adam ama etiene n̄wan esie ọsọn̄ ibuot ye edinen ukara Abasi inyụn̄ itieneke ndausụn̄ Esie. (Gen. 3:1-7) Ke ini Jehovah okobụpde ebe ye n̄wan oro se mmọ ẹkenamde, ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke Adam ye Eve ikenyeneke aba eti itie ebuana ye kiet eken. Adam ama ọduọhọ n̄wan esie ete: “N̄wan emi afo ọkọnọde ete odu ye ami, enye ọkọnọ mi mfri eto oro, ami nnyụn̄ ndia.”—Gen. 3:11-13.
3. Nso ukwan̄ ekikere ke ndusụk mme Jew ẹkenyene?
3 Ke ediwak isua ikie toto ke ini oro, Satan amada ediwak n̄kari n̄kari usụn̄ ọtọ ubahade ke ndọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ini, enye esida mme adaiso ido ukpono esịn udọn̄ ọnọ mme ekikere oro mîkemke ye N̄wed Abasi kaban̄a ndọ. Ndusụk mme adaiso Ido Ukpono Mme Jew ikadaha mme edumbet Abasi ke n̄kpọ, ẹyak mme ebe ẹsio iban mmọ ndọ ke ntak n̄kpri n̄kpọ nte inụn̄ ndikaha ke udia. Edi Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke osiode n̄wan esie ndọ, ke mîtoho ke ntak use, onyụn̄ ọdọde efen esịn efịbe.”—Matt. 19:9.
4. Didie ke ẹbiat ndọ mfịn?
4 Satan ke esesịn ifịk odomo nditọ ubahade ke ndọ. Mme adan̄ ukemuduot, iren ye iban oro mîdọhọ ndọ ndidụn̄ ọtọkiet, ye edisio ndọ ifụre ifụre, ẹwụt ke Satan ke okụt unen. (Kot Mme Hebrew 13:4.) Sia idide mme Christian, nso ke ikeme ndinam mbak iditiene inyene ọsọ ukwan̄ ekikere oro ẹnyenede ẹban̄a ndọ? Ẹyak ineme ndusụk n̄kpọ oro ẹdade ẹdiọn̄ọ ndọ oro enemde onyụn̄ okụtde unen.
Yak Jehovah Odu ke Ndọ
5. Nso ke ikọ oro “urụk eke ẹfiakde ita-ita” ọwọrọ ke ini enye aban̄ade ndọ?
5 Ana Jehovah odu ke ndọ man ndọ aka iso okụt unen. Ikọ esie ọdọhọ ete: “Urụk eke ẹfiakde ita-ita iwarake ndikịbe.” (Eccl. 4:12) “Urụk eke ẹfiakde ita-ita” edi ebetọ ikọ. Ke ini ebetọ ikọ emi aban̄ade ndọ, enye esịne akpa urụk iba emi edide ebe ye n̄wan, emi ẹfiakde ẹdian ke esịne-ufọt urụk emi edide Jehovah Abasi. Ndiyak Abasi odu ke ndọ ọnọ ebe ye n̄wan ukeme ndiyọ mme mfịna, ndien emi edi ukpọhọde edinen̄ede n̄kop inemesịt ke ndọ.
6, 7. (a) Nso ke mme Christian ẹkeme ndinam man Abasi odu ke ndọ mmọ? (b) Nso ikanam eyenete an̄wan kiet ama ebe esie?
6 Edi nso ke ebe ye n̄wan ẹkeme ndinam man ndọ mmọ ebiet urụk eke ẹfiakde ita-ita? David andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Mmama ndinam se afo amade, O Abasi mi, mbet fo ẹnyụn̄ ẹdu mi ke esịt.” (Ps. 40:8) Kpasụk ntre, ima oro imade Abasi esinam inam n̄kpọ esie ke ofụri esịt. Ntem, akpana ebe ye n̄wan ẹnyene ata eti itie ebuana ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam uduak esie ye idatesịt. Mmọ ẹkpenyene n̄ko ndidomo ndin̄wam nsan̄a ndọ mmọ ẹma Abasi.—N̄ke 27:17.
7 Edieke mbet Abasi enen̄erede odu nnyịn ke esịt, iyenyene mme utọ edu nte mbuọtidem, idotenyịn, ye ima ndien emi ọyọsọn̄ọ mbọbọ ndọ. (1 Cor. 13:13) Eyenete an̄wan emi ekerede Sandra, emi ọdọde ndọ ke isua 50, ọdọhọ ete: “N̄kpọ emi mmade n̄kan ke uwem ebe mi edi ndausụn̄ ye item Ikọ Abasi oro enye esinọde mi ye ima oro enye amade Jehovah, emi okponde akan ima oro enye amade mi.” Mme ebe, nte ẹkeme ndidọhọ ke mbufo ẹtie ntre?
8. Nso ke oyom ẹnam man ẹbọ “eti n̄kpọ eyen utom” ke ndọ?
8 Nte ebe ye n̄wan, ndi mme n̄kpọ eke spirit ye mme n̄kpọ Obio Ubọn̄ ẹdi ata akpan n̄kpọ ẹnọ mbufo? Akan oro, nte mbufo ẹmenen̄ede ẹda mme nsan̄a ndọ mbufo nte nsan̄a mbufo ke utom Jehovah? (Gen. 2:24) Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ekewet ete: “Owo iba ẹfọn ẹkan owo kiet; koro mmọ ẹdiade eti n̄kpọ eyen utom mmọ.” (Eccl. 4:9) Ke akpanikọ, ana ebe ye n̄wan ẹnam utom ọkpọsọn̄ man ẹbọ “eti n̄kpọ eyen utom” emi edide ima ye edidianakiet oro ẹbịghide, emi Abasi ọdiọn̄de.
9. (a) Nso mbiomo ke mme ebe ẹnyene? (b) Colossae 3:19 ọdọhọ ke ebe akpanam n̄kpọ didie ye n̄wan esie?
9 Ukeme oro ebe ye n̄wan ẹsịnde ndida mme edumbet Abasi nsịn ke edinam owụt ke Abasi odu ke ndọ. Mme ebe ẹnyene akpan mbiomo ndinọ ubon mme n̄kpọ obụkidem ye mme n̄kpọ eke spirit. (1 Tim. 5:8) Ẹsịn udọn̄ n̄ko ẹnọ mmọ ẹte ẹkere ẹban̄a nte etiede iban mmọ ke idem. Colossae 3:19 ọdọhọ ete: “Mbufo mme ebe, ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.” Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọkọdọhọ ke ‘ndinen̄ede nyat esịt’ abuana “nditịn̄ ikọ ye mmọ uyat uyat, m̀mê nditọ mmọ ita, nditre ndima, nse mban̄a, nnọ se ẹyomde, n̄kpeme, nnyụn̄ nnọ mmọ un̄wam.” Nte an̄wan̄ade, utọ edu emi idotke ke ubon Christian. Ebe oro adade ibuot ke ima, anam n̄wan esie ama ndisụk ibuot nnọ enye.
10. Nso edu ke ibanndọ Christian ẹkpenyene?
10 Ana iban Christian oro ẹyomde ndinam Jehovah odu ke ndọ mmọ ẹda mme edumbet Abasi ẹsịn ke edinam n̄ko. Apostle Paul ekewet ete: “Yak iban ẹdu ke nsụkibuot ẹnọ mme ebe mmọ nte ẹnam ẹnọ Ọbọn̄, koro ebe edi ibuot ọnọ n̄wan esie kpa nte Christ n̄ko edide ibuot ọnọ esop.” (Eph. 5:22, 23) Satan ama abian̄a Eve, osu nsu ete ke ndida ke idem n̄kpọn̄ Abasi ayanam ẹkop nsinsi inemesịt. Ke akpanikọ, edu nda-ke-idem odu idahaemi ke ediwak ndọ. Edi enenem iban oro ẹten̄ede Abasi ndisụk ibuot nnọ mme ebe mmọ oro ẹdade ibuot ke ima. Mmọ ẹti ke Jehovah ọkọdọhọ ke Eve edi “nsan̄a eke ekemde” ye ebe esie, ndien Abasi ada ifet emi nte n̄kpọ ukpono. (Gen. 2:18, NW) N̄wanndọ Christian oro enyịmede ndidiana kiet ye ndutịm ubon oro Jehovah anamde mi enen̄ede edi “anyanya” ọnọ ebe esie.—N̄ke 12:4.
11. Eyenete kiet ọkọdọhọ ke nso in̄wam ubon imọ?
11 N̄kpọ en̄wen oro ekemede ndinam Abasi odu ke ndọ edi ebe ye n̄wan ndisikpep Ikọ Abasi ọtọkiet. Gerald emi okopde inem ke ndọ mmọ ke isua 55 idahaemi, ọdọhọ ete: “Ata akpan n̄kpọ oro anamde ndọ okụt unen edi ndisikot nnyụn̄ n̄kpep Bible ọtọkiet.” Enye adian do ete: “Ndisinam n̄kpọ ọtọkiet, akpan akpan mme n̄kpọ eke spirit, esinam ebe ye n̄wan ẹnen̄ede ẹdiana ọtọkiet onyụn̄ anam mmọ ẹsan̄a ẹkpere Jehovah.” Ndikpep Bible ọtọkiet an̄wam ubon eti mme edumbet Jehovah, anam itie ebuana mmọ ye Jehovah enen̄ede ọsọn̄, onyụn̄ anam mmọ ẹka iso ẹnam n̄kọri.
12, 13. (a) Ntak emi ndibọn̄ akam ọtọkiet enen̄erede edi akpan n̄kpọ ọnọ ebe ye n̄wan? (b) Mme edinam Christian ewe ẹsisọn̄ọ mbọbọ ubon?
12 Ebe ye n̄wan oro ẹkopde inem ndọ mmọ ẹsibọn̄ akam ọtọkiet n̄ko. Ke ini ebe ‘an̄wan̄ade esịt esie’ eben̄e Abasi n̄kpọ oro enen̄erede ebehe ubon, emi eyenen̄ede ọsọn̄ọ mbọbọ ndọ. (Ps. 62:8) Ke uwụtn̄kpọ, eyenen̄ede emem utom ndinam emem ye nsan̄a ndọ fo ke ẹma ẹkeben̄e Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ẹte ekpeme onyụn̄ ada mbufo usụn̄. (Matt. 6:14, 15) Man inam n̄kpọ ekekem ye akam oro ibọn̄de, eyenen̄ede ọfọn ebe ye n̄wan ẹbiere ndin̄wam kiet eken nnyụn̄ ‘n̄ka iso nyọ kiet eken nnyụn̄ mfen kiet eken ke ofụri esịt.’ (Col. 3:13) Tịm fiọk ete ke akam owụt ke iberi edem ke Abasi. Edidem David ọkọdọhọ ete: “Enyịn kpukpru n̄kpọ ẹse fi ẹbet [ye idotenyịn].” (Ps. 145:15) Ke ini ibọn̄de akam itie ibet Abasi, n̄kpọ oro ẹtịmerede nnyịn esịt idiwakke, sia ifiọkde ke ‘enye ke ekere aban̄a nnyịn.’—1 Pet. 5:7.
13 Usụn̄ en̄wen oro ikemede ndinam Jehovah odu ke ndọ nnyịn edi ndisidụk mme mbono esop nnyụn̄ nsan̄a ye kiet eken ke an̄wautom. Ke mme mbono esop, ebe ye n̄wan ẹkpep ndin̄wana mbiọn̄ọ mme “n̄kari” oro Satan adade ọtọ ubahade ke ubon. (Eph. 6:11) N̄ko-n̄ko, ebe ye n̄wan oro ẹsisan̄ade kiet ke an̄wautom ẹsikpep ‘ndisọn̄ọ nda, iyakke n̄kpọ esịghede mmọ.’—1 Cor. 15:58.
Ke Ini Mfịna Ẹdemerede
14. Nso ikeme ndida mfịna ndi ke ndọ?
14 Edi akpanikọ ke idịghe akpa ini oro ẹnọde mme ekikere oro inemede mi edi emi, edi ntak emi mûnemeke mme n̄kpọ emi ye nsan̄a ndọ fo? Se ise m̀mê enyene ndusụk itie oro anade ẹnam esisịt ukpụhọde. Nte ededi, Bible owụt ke idem mbon emi Abasi odude ke ndọ mmọ “ẹyekụt ukụt ke obụkidem.” (1 Cor. 7:28) Unana mfọnmma, idiọk odudu ererimbot unana ibet emi, ye mme afia Devil ẹkam ẹkeme ndinam idem mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi ẹnyene akamba mfịna ke ndọ mmọ. (2 Cor. 2:11) Edi Jehovah esinam nnyịn iyọ orụk mfịna oro. Ih, imekeme ndiyọ. Anam-akpanikọ Job, ama ataba mme ufene, mme isụn̄utom, ye nditọ esie. Kpa ye oro, Bible ọdọhọ ete: “Ke ofụri n̄kpọ emi Job inamke idiọk, inyụn̄ idorike Abasi se mînenke.”—Job 1:13-22.
15. Mfịna ekeme ndinam owo anam n̄kpọ didie, ndien ebe m̀mê n̄wan akpanam n̄kpọ didie ke utọ idaha oro?
15 Edi n̄wan Job ọkọdọhọ Job ete: “Nte afo osụk omụm mfọn-mma fo akama? Kpọn̄ Abasi, ndien kpa n̄kpa.” (Job 2:9, 10a) Ke akpanikọ, ke ini afanikọn̄ m̀mê mfịna, owo ekeme ndinam n̄kpọ oro enye mîkpanamke. Ẹnyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ọdọhọ ete: “Ufịk [anam] enyene-ibuot owo akabade edi ndisịme.” (Eccl. 7:7) Edieke nsan̄a ndọ fo etịn̄de ikọ uyat uyat ke ntak nsọn̄ọn̄kpọ m̀mê “ufịk,” domo ndidop uyo. Ndibọrọ uyat uyat n̄ko ekeme ndinam owo kiet mîdịghe mbufo mbiba ẹtịn̄ n̄kpọ oro edinamde mfịna oro ọdọdiọn̄ okpon. (Kot Psalm 37:8.) Ke ntre, edieke edikpu m̀mê mfụhọ anamde owo etịn̄ ‘ikọ eke ọsọpde,’ m̀mê uyat uyat ikọ, kûbọrọ.—Job 6:3.
16. (a) Nso ebuana ke ikọ Jesus ke Matthew 7:1-5 enyene ke ndọ? (b) Ntak emi ọfọnde ẹnyene eti ibuot ke ndọ?
16 Inaha ebe ye n̄wan ẹdori enyịn ke mme n̄kpọ oro mîkemeke nditịbe. Ebe m̀mê n̄wan ekeme ndikụt ke nsan̄a esie enyene etikwo etikwo edu, onyụn̄ ekere ete, ‘Mmekeme ndinam enye okpụhọde.’ Afo emekeme ndida ima ye ime n̄n̄wam nsan̄a fo anam ukpụhọde sụn̄sụn̄. Edi kûfre ke Jesus ekemen owo oro esimade ndikụt n̄kpri ndudue owo en̄wen odomo ye owo oro okụtde “mbio” ke enyịn eyenete esie edi ikwe “obukpọk” oro odude enye ke enyịn. Jesus ọkọdọhọ nnyịn ete: “Ẹtre ndibiere ikpe nnọ owo mbak owo edibiere ikpe ọnọ mbufo.” (Kot Matthew 7:1-5.) Emi iwọrọke ke ẹkpenyene ndifụmi ikpọ ndudue. Robert emi ọdọde ndọ ke se ikperede ndisịm isua 40 idahaemi ọkọdọhọ ete: “Ekeme ndiyom ebe ye n̄wan ẹkpụhọde edu mmọ man ẹsitịn̄ ikọ in̄wan̄-in̄wan̄ ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹnyịme ndikụt se nsan̄a emende owụt kiet eken.” Ntre, ẹnyene eti ibuot. Utu ke ndiyat esịt ke ntak emi nsan̄a fo mînyeneke mme edu oro akpamade enye enyene, kpep ndima nnyụn̄ n̄wụt esịtekọm mban̄a nti edu oro enye enyenede idahaemi.—Eccl. 9:9.
17, 18. Ke ini isobode ekese mfịna, anie ke ikpaka ibịne man an̄wam nnyịn?
17 Mme idaha ndikpụhọde ke ubon ekeme ndida mme idomo ndi. Mfịna ekeme nditọn̄ọ ke ini ebe ye n̄wan ẹnyenede nditọ. Nsan̄a kiet m̀mê eyen ekeme ndiduọ udọn̄ọ. Ete ye eka oro ẹsọn̄de ẹkeme ndiyom san̄asan̄a un̄wam. Ikpọ nditọ ẹkeme ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke ebiet oro oyomde usụn̄ ọkpọn̄ ufọk. Ndise mban̄a mme ifetutom ye mme mbiomo esop Abasi ekeme ndiyom ẹnam mme ukpụhọde. Kpukpru mme ukpụhọde emi ẹkeme ndida mfịna ye editịmede esịt ndi ke ubon.
18 Edieke mfịna ubon anamde fi ekere ke ukemeke aba ndinam n̄kpọ ndomokiet, nso ke akpanam? (N̄ke 24:10) Kûduọk idotenyịn! Inyeneke n̄kpọ emi Satan amade nte enye ndikụt asan̄autom Abasi etrede ndituak ibuot nnọ Abasi. Enye akpakam enen̄ede okop inemesịt edieke ebe ye n̄wan ẹtrede. Ntem, ẹnam se ẹkekeme man ẹkụt ẹte ke ndọ mbufo aka iso edi urụk eke ẹfiakde ita-ita. Bible ọnọ ediwak mbụk oro ẹban̄ade mbon oro ẹkekade iso ẹnam akpanikọ kpa ye n̄kpọsọn̄ idomo. Ke uwụtn̄kpọ, isan̄ kiet, David ama ọbọn̄ akam ke ofụri esịt ọnọ Jehovah ete: “O Abasi, tua mi mbọm; koro owo . . . efịk mi ofụri usen.” (Ps. 56:1) Ndi akanam etie fi nte “owo” efịk fi? Edide mfịna oro osobode oto ubon fo m̀mê oto owo oro mîkpereke fi idem, ti ete ke David ama enyene ukeme ndiyọ, ntre afo omonyụn̄ ekeme ndinyene. Enye ọkọdọhọ ete: “N̄koyom Jehovah, ndien enye eyere mi, onyụn̄ osio mi ke kpukpru se ndịghede.”—Ps. 34:4.
Mme Edidiọn̄ En̄wen
19. Didie ke ikeme ndibiọn̄ọ Satan?
19 Ke utịt ini emi, oyom ebe ye n̄wan “ẹka iso ẹdọn̄ kiet eken esịt ẹnyụn̄ ẹbọp kiet eken ẹnam ọkọri.” (1 Thess. 5:11) Ti ete ke Satan osụk ọdọhọ ke nnyịn isọn̄ọ ida inam n̄kpọ Jehovah ke ntak se idiade ito enye. Enye ayanam se enye ekekeme, esịnede ndibiat mbọbọ ndọ, man itre ndisọn̄ọ nda ye Abasi. Man ibiọn̄ọ Satan, oyom inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah. (N̄ke 3:5, 6) Paul ekewet ete: “Ke kpukpru n̄kpọ mmenyene ukeme ebe ke enye emi ọnọde mi odudu.”—Phil. 4:13.
20. Mme edidiọn̄ ewe ke idinyene edieke iyakde Abasi odu ke ndọ nnyịn?
20 Ndinam Abasi odu ke ndọ asan̄a ye ekese edidiọn̄. Joel ye n̄wan emi enye ọdọde ke isua 51 idahaemi ẹwụt ke emi edi akpanikọ. Joel ọdọhọ ete: “Mmesikọm Jehovah kpukpru ini mban̄a n̄wan emi enye ọkọnọde mi, nnyụn̄ n̄kọm enye mban̄a edinem itie ebuana oro nnyịn inyenede. Enye enen̄ede edi eti nsan̄a.” Nso inam ndọ mmọ enem ntre? “Nnyịn imesidomo ndifọn ido, ndime ime, nnyụn̄ mma kiet eken kpukpru ini.” Idụhe owo nnyịn oro ekemede ndinam ntre ke mfọnmma usụn̄ ke editịm n̄kpọ emi. Kpa ye oro, ẹyak isịn ifịk ida mme edumbet Bible isịn ke edinam inyụn̄ inam Jehovah odu ke ndọ nnyịn. Edieke inamde emi, ndọ nnyịn editie nte “urụk eke ẹfiakde ita-ita [oro mîwarake] ndikịbe.”—Eccl. 4:12.
Nte Afo Emeti?
• Nso ke ọwọrọ ndiyak Jehovah odu ke ndọ?
• Nso ke ebe ye n̄wan ẹkpenam ke ini mfịna edemerede?
• Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Abasi odu ke ndọ?
[Mme ndise ke page 18]
Ndibọn̄ akam ọtọkiet anam ebe ye n̄wan ẹkeme ndiyọ mfịna