Ẹdiọn̄ Nnyịn ke Ini N̄kpọ “Ọfọnde ye ke Ini Afanikọn̄”

N̄KAMANA ke March 1930 ke obio-in̄wan̄ Namkumba emi ekperede akwa obio Lilongwe ke Malawi. Kpukpru owo ke ufọk nnyịn ẹma ẹnam n̄kpọ Jehovah. Ke 1942, mma nyak idemmi nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism ke akpa kiet ke obio nnyịn. Ke ofụri isua 70 ke oro ẹbede, mmodomo ndinam se apostle Paul ọkọdọhọde Timothy anam, oro edi, ‘ndikwọrọ ikọ, nnam emi usọp usọp ke ini eke ọfọnde ye ke ini afanikọn̄.’—2 Tim. 4:2.

N̄kọtọn̄ọ ndima utom uyọhọ ini ke akpa ini emi Nathan H. Knorr ye Milton G. Henschel ẹketode ibuot itieutom ofụri ererimbot Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York, ẹdi Malawi ke 1948. Ke nteti se nditọete emi ẹketịn̄de. Nnyịn owo 6,000 ikadada ke an̄wa emi etiede mbat mbat ikop utịn̄ikọ Brọda Knorr emi ibuotikọ ekedide, “Permanent Governor of All Nations” (Owo Emi Edikarade Kpukpru Mme Idụt ke Nsinsi).

Mma n̄kụt ediye eyenete an̄wan kiet emi ekerede Lidasi; enye n̄ko oto ufọk emi kpukpru owo ẹnamde n̄kpọ Jehovah. Mma ndifiọk ke enye n̄ko akaduak ndinam utom uyọhọ ini. Ima inam ndọ ke 1950, ndien etisịm 1953, ima inyene nditọ iba. Mma mbiere nditọn̄ọ utom usiakusụn̄ ofụri ini kpa ye emi n̄kenyenede nditọ iba ye n̄wan ndise mban̄a. Ẹma ẹmek mi akpan asiakusụn̄ ke isua iba ẹbede.

Ikebịghike ke oro ebede, ẹma ẹmek mi esenyịn oro asan̄ade-san̄a. N̄wan mi ama enen̄ede an̄wam mi n̄keme ndise mban̄a ubon mi ke kpukpru usụn̄ ke adan̄aemi nsụk nnamde utom mi.a Edi ima inen̄ede iyom ndisan̄a kiet nnam utom uyọhọ ini. Nte iketịmde n̄kpọ ye nte nditọ nnyịn mbition ẹken̄wamde nnyịn ama anam n̄wan mi ekeme nditọn̄ọ utom uyọhọ ini ke 1960.

Ama esinem nnyịn etieti ndisan̄a nse nditọete ke nsio nsio esop ke ini n̄kpọ ọkọfọnde do. Ima ika nsio nsio itie nte Mulanje emi etiede obot obot ekpere usụk Akpa Malawi. Mme owo ẹma ẹdụk esop etieti, ẹma ẹnyụn̄ ẹsiak mbufa esop ke mme circuit oro ikanamde utom.

Mbono district “Mme Ọkwọrọikọ Emi Ẹnyenede Uko” oro ẹkenịmde ke 1962 ama enem nnyịn etieti. Mbono ntre ẹketịm nnyịn idem ọnọ afanikọn̄ emi ikosobode nte ini akade. Ke isua oro etienede, Brọda Henschel ama afiak edi Malawi edinịm akpan mbono ke Blantyre, ndien n̄kpọ nte owo 10,000 ẹkedụk. Mbono oro ama ọsọn̄ọ nnyịn idem onyụn̄ an̄wam nnyịn iyọ afanikọn̄ emi ekedide.

AFANIKỌN̄ EDISỊM

Ẹma ẹtọn̄ọ ndikọbọ Mme Ntiense Jehovah ke 1964 ke ntak emi mmọ mîkenyịmeke ndisịn idem ke mbre ukara. Ẹma ẹwụri se ibede Ufọkmbono Obio Ubọn̄ 100 ye ufọk nditọete 1,000 ke ini ukọbọ oro. Edi nnyịn ikosụk isasan̄a ise mme esop tutu ukara Malawi ẹtre utom Mme Ntiense Jehovah ke 1967. Ukara ẹma ẹda n̄kọk itieutom nnyịn ke Blantyre, ẹbịn mme isụn̄utom ẹsion̄o ke obio, ẹnyụn̄ ẹmụm ediwak Mme Ntiense, esịnede ami ye n̄wan mi, ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke ẹma ẹkesana nnyịn ẹyak, ima idedịbe itọn̄ọ ndifiak nsan̄a nse mme esop.

Usen kiet ke October 1972, n̄kpọ nte mbon ntịme 100 ke n̄ka Malawi Youth League ẹma ẹtọn̄ọ isan̄ ndidi ufọk mi. Edi owo mmọ kiet ama ebem mmọ iso ọsọp edidọhọ mi mfehe ndịbe ke mmọ ẹmọn̄ ẹdiwot mi. Mma ndọhọ n̄wan mi ye nditọ mi ẹfehe ẹkedịbe ke etak mboro. Mma mfehe ndọk mango n̄kodoro do nse nte mmọ ẹwụride ufọk mi ẹnyụn̄ ẹbiatde kpukpru n̄kpọ mi.

Ata ediwak nnyịn ima ifehe ikpọn̄ Malawi ke ini ukọbọ emi ekenen̄erede ọsọn̄ ubọk. Ami ye n̄wan mi ye nditọ mi ikodụn̄ ke itienna mbon itọkekọn̄ ke edem usoputịn Mozambique tutu June 1974. Ini oro ke ẹkedọhọ mi ye n̄wan mi ikedi akpan asiakusụn̄ ke Dómue ke Mozambique, ebiet emi ekperede adan̄a Malawi. Ima idu do tutu 1975 ke ini Mozambique ekenyenede ukaraidem. Ẹma ẹbịn nnyịn ye Mme Ntiense eken ifiak inyọn̄ Malawi ibịne mbon ntịme emi ikefehede ikpọn̄.

Ke ima ikọnyọn̄ Malawi, ẹma ẹdọhọ n̄kasan̄a nse mme esop ke Lilongwe, ibuot obio Malawi. Edi kpa ye ofụri ukọbọ ye nsio nsio afanikọn̄, ẹma ẹka iso ndisiak mbufa esop ke mme circuit oro nnyịn ikanamde utom.

JEHOVAH AMA AN̄WAM NNYỊN

Usen kiet, ke ini ikodụkde obio-in̄wan̄ kiet isan̄a iyom ndibe n̄ka n̄kpọ, nnyịn ikọdiọn̄ọke ke n̄ka mbre ukara Malawi Young Pioneers ke ẹnịm mbono mmọ. Ndusụk mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹmụm nnyịn ẹtem ke itie mbono mmọ. Ima inen̄ede ibọn̄ akam inọ Jehovah iben̄e enye an̄wam nnyịn. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndimia nnyịn ke ini ẹkekụrede mbono mmọ. Akani an̄wan kiet ama atua efehe edidọhọ ete: “Mbọk ẹsana mmọ ẹyak. Eyen eyeneka mi ke edi. Mbọk ẹyak enye aka uwa esie!” Akwa owo mmọ ama ọdọhọ mmọ ẹsana nnyịn ẹyak. Nnyịn idiọn̄ọke se ikanamde mma oro etịn̄ ikọ oro, sia enye ibuanake n̄kpọ ndomokiet ye nnyịn. Edi ima inen̄ede inịm ke Jehovah okokop akam nnyịn.

Ke 1981, ima ifiak ikodụk ubọk Malawi Young Pioneers. Isan̄ enye emi, mmọ ẹma ẹbọ nnyịn enan̄ukwak nnyịn, ẹbọ mme katọn n̄wed, n̄wetnnịm n̄kpọ circuit, ye n̄kpọ eken emi ikakamade. Edi ima ibọhọ mmọ ifehe ika ufọk ebiowo kiet, inyụn̄ ifiak ibọn̄ akam iben̄e Jehovah an̄wam nnyịn. Mme n̄wed esop Abasi oro mmọ ẹkebọde nnyịn ama afịna nnyịn. Ke ini n̄kparawa oro ẹkekụbọrede n̄wed oro ẹse, mmọ ẹma ẹkụt mme leta emi mbiowo ke ofụri Malawi ẹkewetde ẹnọ mi. Ndịk ama anam mmọ koro mmọ ẹkekere ke ndi akwa owo ukara. Mmọ ẹma ẹsọsọp ẹkpọn̄ kpukpru n̄wed oro ẹnọ mbiowo esop oro n̄kakade n̄kese.

Mma ndụk ubom usen kiet n̄ka n̄kpọ. Enyene-ubom oro ekedi etubom n̄ka ukara kiet ke obio oro, ntre enye ama ọdọhọ kpukpru owo ke ubom ẹwụt imọ n̄wed n̄ka ukara mmọ. Mbemiso enye esịmde itie mi, enye ama okụt idiọk inọ kiet emi ukara ẹkeyomde-yom. Editịm ama okpon etieti ke esịt ubom. Do ke enye eketre ndibụp n̄wed n̄ka ukara. Jehovah ama afiak atua nnyịn mbọm.

ẸMỤM NNYỊN ẸKEKỌBI

Ke February 1984, ke ini n̄kakade Lilongwe ndinọ eyenete kiet ibatutom emen ọkọnọ n̄kọk itieutom Zambia, owo bodisi kiet ama omụm mi ọtọn̄ọ ndise ekpat mi. Enye ama okụt n̄wed esop Abasi ifan̄ onyụn̄ ada mi aka itieutom mmọ akamia. Ekem ada urụk ọbọp mi onụk esịn ke ufọk emi ẹdọn̄de ikpọ inọ.

Ke ndan̄nsiere, etubom mme bodisi ama osio mi aka ubet en̄wen ọkọnọ babru emi ẹwetde ete: “Ami Trophim R. Nsomba mmebiere ke ọtọn̄ọde ke emi ke ndịghe aba Ntiense Jehovah man ẹsana mi ẹyak.” Mma ndọhọ enye nte: “Nsụk ndedi Ntiense Jehovah. Mmebiere ndisịne mi, ndinyụn̄ n̄kpa.” N̄kamaha ndisịn ubọk ke n̄wed oro. Esịt ama enen̄ede ayat enye; enye amia okpokoro tutu bodisi en̄wen ada ke ubet en̄wen okop efehe ọwọrọ edi ndise se itịbede. Enye ama ọdọhọ bodisi oro ete: “Ọbọn̄ emi inyịmeke ndisịn ubọk ke n̄wed emi ndọhọ ke imọ idịghe aba Ntiense Jehovah. Yak enye esịn ubọk nan̄a ọdọhọ ke idi Ntiense Jehovah, nnọ enye ẹkekọbi ke Lilongwe.” Ẹtetịn̄ mi, edima an̄wan mi idiọn̄ọke se itịbede inọ mi. Nditọete ẹma ẹketịn̄ ebiet emi ndude ẹnọ enye ke usen inan̄ ama ẹkebe.

Mme bodisi ke Lilongwe ẹma ẹfọn ido ye ami. Akwa owo mmọ ọkọdọhọ mi ete: “Bọ edesi emi dia koro inyeneke se eduede; mmọ ẹkọbi fi ke ntak Ikọ Abasi. Ẹkọbi mbon eken ke ntak inọ.” Ekem enye ama ọnọ mi n̄ka ufọk-n̄kpọkọbi ke Kachere; n̄kodu do ọfiọn̄ ition.

Owo emi esede aban̄a ufọk-n̄kpọkọbi enye emi ama enem esịt nte ẹmende mi ẹdi sia enye okoyom mi nsikwọrọ ikọ do. Enye ama ọdọhọ owo n̄kpọkọbi emi ekesikwọrọde ikọ do ete: “Nyomke fi ekpep mme owo Ikọ Abasi aba, sia inọ emi ekeyịpde ke ufọkabasi ada fi edi mi!” Ẹma ẹdọhọ mi nsikwọrọ ikọ ke mbono mbon n̄kpọkọbi emi ẹkesinịmde kpukpru urua.

N̄kpọ ama edinen̄ede ọdiọk nte ini akakade. Mbon emi ẹsede ẹban̄a mbon n̄kpọkọbi ẹma ẹyom ndidiọn̄ọ m̀mê Ntiense ifan̄ idu ke Malawi. Ke ini mmen̄ketịn̄ke se mmọ ẹkeyomde ndikop, mmọ ẹma ẹmia mi tutu nsụhọ. Isan̄ en̄wen, mmọ ẹma ẹbụp mi ebiet emi ibuot itieutom nnyịn odude. Mma ndọhọ mmọ, “Enye oro isọn̄ke nan̄a, mmọn̄ ntịn̄.” Esịt ama enem mmọ, mmọ ẹsọsọp ẹdomo ekpri radio mmọ ẹyom ndimụm se nditịn̄de. Mma ndọhọ mmọ ke Bible asiak ebiet emi ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah odude. Idem ama akpa mmọ, mmọ ẹbụp ẹte, “Itie ewe ke Bible?”

Mma ndọhọ mmọ ẹkụbọde ẹka “Isaiah 43:12.” Mmọ ẹkụbọde ẹka ẹnyụn̄ ẹkot sụn̄sụn̄ ete: “‘Mbufo ẹdi mme ntiense mi,’ uyo Jehovah edi emi, ‘ndien ami ndi Abasi.’” Mmọ ẹma ẹkot itie emi utịm ikata, ekem ẹbụp mi ẹte: “Ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah anam didie odu ke Bible idụhe ke America?” Mma ndọhọ mmọ nte: “Mme Ntiense Jehovah ke America ẹsitiene ẹkot itien̄wed emi ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ ke ibuot itieutom mmimọ ke enye etịn̄ aban̄a.” Sia mmen̄kamaha nditịn̄ se mmọ ẹyomde ndikop, mmọ ẹma ẹsio mi ẹka ufọk-n̄kpọkọbi en̄wen ke Dzaleka, ke edere edere Lilongwe.

ABASI ỌDIỌN̄ NNYỊN KE INI AFANIKỌN̄

Ke July 1984, mma n̄kadiana ye Mme Ntiense 81 emi ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi Dzaleka. Owo 300 ke ẹkefak ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi emi, ẹbri nnyịn nte owo ebri anyan-ekpan̄ ke isọn̄ esio. Nte ini akakade, nnyịn owo 82 ima ibahade idem nnyịn isịn ke n̄kpri otu man ikpekeme nditie kiet nneme itien̄wed Abasi ke usen ke usen. Mme itien̄wed Abasi emi nditọete ẹkesimekde ẹte ẹneme ama enen̄ede ọsọn̄ọ nnyịn idem.

Ekem ẹma ẹsion̄o kpukpru nnyịn ẹkpọn̄ mbon n̄kpọkọbi eken. Ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi kiet ama owụk nnyịn mbara ete: “Se ukara isuaha-sua mbufo. N̄kpọ iba anam ẹkọbi mbufo. Ukara ẹkere ke n̄ka Young Pioneers ẹkpewot mbufo ẹsion̄o edieke mbufo mîkpodụhe mi. Ọyọhọ iba, mbufo ẹdọhọ ke ekọn̄ Abasi ke edi, ndien ukara ẹkere ke mbonekọn̄ mmimọ ẹyefen̄e ekọn̄ Abasi mbufo ekpedi.”

Ẹma ẹda kpukpru nnyịn ẹka esop ke October 1984 ẹkebiere n̄kpọkọbi isua iba ẹnọ nnyịn kiet kiet. Ẹma ẹfiak ẹtan̄ nnyịn ẹkebuak ye mbon emi mîdịghe Mme Ntiense. Edi ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi kiet ama ọdọhọ kpukpru owo ete: “Mme Ntiense Jehovah isin̄wọn̄ke sika. Nyomke ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ndomokiet eben̄e mmọ sika m̀mê ọdọn̄ mmọ ẹkeda mbubek ikan̄ ẹsọk imọ idomo sika. Mmọ ẹdi ikọt Abasi. Mbọk ẹsinọ kpukpru mmọ udia ikaba ke usen koro inyeneke se mmọ ẹduede. Ẹsịn mmọ mi ke ntak ikọ Abasi mmọ.”

Eti enyịn̄ oro ikenyenede ama an̄wam nnyịn ediwak ini. Owo ikesinyịmeke mbon n̄kpọkọbi ẹwọrọ ẹsan̄a eyo ama ofofụk owo idem m̀mê ke ini edịm edepde. Edi ẹma ẹsiyak nnyịn iwọrọ ini ekededi oro iyomde. Mmọ ẹma ẹfiọk ke nnyịn idifeheke. Ke ini idem ekedịberede ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi kiet ke ini ikosụk inamde utom ke in̄wan̄, ima imen enye inyọn̄ idi ufọk-n̄kpọkọbi man edibọ usọbọ. Mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi ẹma ẹdiọn̄ọ ke nnyịn idifeheke. Mmọdo, eti edu uwem nnyịn ama anam mbon oro ẹkemụmde nnyịn ẹtoro Jehovah.—1 Pet. 2:12.b

KE INI N̄KPỌ AKAFIAKDE ỌFỌN

Ẹma ẹsio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi Dzaleka ke May 11, 1985. Esịt ama enem mi ndifiak n̄kụt n̄wan mi ye nditọ mi. Imọkọm Jehovah etieti ke ndikan̄wam nnyịn isọn̄ọ ida ye enye ke ini afanikọn̄ oro. Eketie nnyịn ke idem ini oro nte eketiede apostle Paul ke ini enye ekewetde ete: “Nnyịn iyomke mbufo ẹnana ifiọk, nditọete, ẹban̄a ukụt oro ekesịmde nnyịn . . . Nnyịn [ikodorike] enyịn ite iyodu uwem. Ke akpanikọ, eketie nnyịn ke idem nte ima ibọ ubiomikpe n̄kpa. Emi ekedi man nnyịn ikûbuọt idem ke idem nnyịn, edi ibuọt ke Abasi emi anamde mme akpan̄kpa ẹset. Enye ama anyan̄a nnyịn osio ke utọ akwa n̄kpọ nte n̄kpa.”—2 Cor. 1:8-10.

Enyene ini emi ikekerede ke imọn̄ ikpa. Edi ima iben̄e Jehovah ite ọnọ nnyịn uko ye ifiọk man ikeme ndisụhọde idem n̄ka iso ntoro enyịn̄ esie.

Jehovah ọdiọn̄ nnyịn ke ini n̄kpọ ọfọnde ye ke ini afanikọn̄. Esịt enem nnyịn ndikụt ẹbọpde se ibede mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ tọsịn kiet ke ofụri Malawi. Ama enem nnyịn n̄ko ndikụt ẹbọpde n̄kọk itieutom ke Lilongwe ke isua 2000. Ke ini ami ye n̄wan mi iwọn̄ọrede enyịn ise mme n̄kpọ emi Jehovah anamde mi, esitie nnyịn nte idadaba.c