Se Ẹkenamde Isua Oko

Obufa Itie Emi Ibuot Itieutom Ofụri Ererimbot Nnyịn Edidude

Ke July 2009, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹdep isọn̄ ke edere edere New York ke U.S.A. man ẹsio ibuot itieutom ofụri ererimbot mmọ ẹka do. Isọn̄ oro edi hectare 102, onyụn̄ odu n̄kpọ nte kilomita 80 ke edere edere n̄kan̄ usoputịn itie oro mmọ ẹdude idahaemi ke Brooklyn, New York, kpa itie oro mmọ ẹdude toto ke 1909.

N̄kpọ nte mbon Bethel 800 ẹdidụn̄ ẹnyụn̄ ẹnam utom ke obufa itieutom oro, emi edinyenede ufọkutom, ufọk utịmutom, itieutom emi esede aban̄a editịm n̄kpọ n̄kama, ye ufọkidụn̄ inan̄. Ẹkere n̄ko ndinam ekpri itie ubon n̄kpọeset emi ẹdibonde mme n̄kpọ emi ẹban̄ade Mme Ntiense Jehovah eyomfịn.

Se ẹdibọpde ayada hectare 18, owo idinyụn̄ itụkke ikọt ye edep oro ẹdude ke n̄kann̄kụk oro. Owo idinen̄ekede itọ mbiet do. Utu ke oro, ẹdibọp ufọk idọn̄ ke ikọt oro. Mbon emi ẹwetde mbuwed ufọk oro ẹnam enye ke usụn̄ oro mîdinen̄ekede iyom odudu ikan̄ ilektrik, mîdinyụn̄ ikpaha nnyịn ekese okụk, ndien emi idiyakke ẹbiat n̄kann̄kụk oro, oyonyụn̄ osụhọde ibatokụk oro ẹdade ẹse ẹban̄a enye. Ke uwụtn̄kpọ, ẹyetọ mbiet ke ọkọm ufọk oro, mbak edịm edinen̄ede anam uyom, esịtufọk edinyụn̄ ofiop akaha m̀mê ebịt akaha. Ẹdibọp mme ọfis ke usun̄ oro un̄wana editode an̄wa ayama odụk esịt. Ẹyenen̄ede ẹkpeme mbak ẹdibabaha mmọn̄.

Nso ikanam ẹduak ndika obufa itie? Ẹkesimịn̄ Bible ye mme n̄wed Bible ke Brooklyn kpọt, edi idahaemi ndusụk n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke ikpehe en̄wen ke ererimbot ẹtiene ẹmịn̄. Ke 2004, ẹma ẹtọn̄ọ ndimịn̄ nnyụn̄ nnọ n̄wed ẹwọrọ ke Wallkill, New York ke United States, emi edide n̄kpọ nte kilomita 145 ke edere n̄kan̄ usoputịn Brooklyn. Ẹma ẹkere n̄ko ẹban̄a ubiatokụk. Okụk oro ẹdade ẹse ẹban̄a n̄kani ufọkutom emi ẹdude ke nsio nsio itie ke Brooklyn awak etieti. Ndiwọrọ n̄ka itie oro ẹbọpde kpukpru itieutom ke okụre kiet ayanam ẹtịm ẹda okụk oro odude ẹnam n̄kpọ en̄wen.

Ẹtọ N̄kọk Itieutom Ẹdọn̄ Kiet

Ke September 2012, ẹma ẹdọhọ ikpọ n̄kọk itieutom ẹse ẹban̄a se ẹnamde ke se ibede n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah 20. Odu akpan ntak iba oro anamde ẹnam emi:

1. Mbufa n̄kpọ oro ẹsion̄ode ẹdi ẹnam utom emem. Ke mme isua ndondo emi, mbufa usụn̄ oro ẹdade ẹnyene nneme, ọkọrọ ye mbufa ukwak umịn̄n̄wed ẹnam utom emem ke ikpọ n̄kọk itieutom, ndien emi anam ẹkụt ke ufọn idụhe ndinyene ediwak mbonutom. Sia owo mîwakke aba ke ikpọ n̄kọk itieutom, ẹnyene ufan̄ ẹnọ ndusụk mbon oro ẹkesinamde utom ke n̄kpri n̄kọk itieutom ke mme idụt en̄wen.

Idahaemi, Mme Ntiense oro ẹnyenede mbufiọk ẹdu ke ikpọ n̄kọk itieutom ẹse ẹban̄a utom unọ ukpep Bible. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kọk itieutom Mexico edise aban̄a utom ukwọrọikọ ke Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, ye Panama. Ke ntem, ẹma ẹberi n̄kọk itieutom ke idụt itiokiet emi. Ẹma ẹnọ owo 40 ke otu mbon emi ẹkesinamde utom ke n̄kọk itieutom itiokiet oro ẹkenam utom ke n̄kọk itieutom Mexico. N̄kpọ nte owo 95 eken ke ẹka iso ẹdu ke idụt mmọ ẹnam utom uyọhọ ini.

Mbon eken ke mme idụt Central America eken ke ẹka iso ẹnam utom ke mme itie ukabade n̄wed emi n̄kọk itieutom Mexico esede aban̄a. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpọ nte mme akabade n̄wed 20 ke Panama ẹkabade mme n̄wed Ikọ Abasi ẹsịn ke nsio nsio usem emi ẹsemde ke idụt oro. Ke Guatemala, Ntiense 16 ke ẹkabade n̄wed ke usem inan̄. Ke Central America, nditọ n̄kọk itieutom ndọn̄ kiet enyene ufọn—idịghe aba owo 300 ẹnam utom ke n̄kọk itieutom, edi n̄kpọ nte owo 75 ẹdinam.

2. Mbon oro ẹkenamde utom ke Bethel ẹdinen̄ede ẹkwọrọ ikọ idahaemi. Ke ntak emi ẹtọde ndusụk n̄kọk itieutom ẹdọn̄ kiet, mbon emi ẹkenamde utom ke n̄kpri n̄kọk itieutom ẹdida ini mmọ ẹkwọrọ ikọ. Eyenete kiet ke Africa emi ẹkenọde ọkọkwọrọ ikọ ekewet ete: “Ikememke ndinam ukpụhọde ke nsonso oro man n̄keme nditịm nnam utom ukwọrọikọ. Edi ndika iso n̄kwọrọ ikọ kpukpru usen anam n̄kop inemesịt nnyụn̄ mbọ akpakịp edidiọn̄. Idahaemi, n̄kpep Bible ye owo 20, ndien ndusụk mmọ ẹsitiene ẹdụk mbono esop.”

Idiọn̄ọ Oro Odude ke Brooklyn ke Ediwak Isua

Ke se ibede isua 40 idahaemi, edide okoneyo m̀mê uwemeyo, mbon oro ẹdụn̄de ke New York City ẹsiwak ndikụt mme ndatndat abisi oro ẹniọn̄de mita 4 ye ibio ke enyọn̄ akamba ufọk ibuot itieutom ofụri ererimbot Mme Ntiense Jehovah. Ediwak mmọ ẹsida enye ẹdiọn̄ọ ini ye idaha eyo.

Ke se ibede isua 70, ata akpa mbon oro ẹkenyenede ufọk emi ẹma ẹwụk idiọn̄ọ. Mme Ntiense Jehovah ẹkekpụhọ idiọn̄ọ oro ke 1969 ẹwụk enye emi odude idahaemi.

Ẹsidiọn̄ enye ediwak ini man aka iso eye onyụn̄ asan̄a nnennen nnennen. Ke ufọt ufọt iduọk isua 1980, ẹma ẹsịn n̄kpọ emi ekemede ndinam mme owo ẹfiọk m̀mê eyo ebebịt m̀mê ofofiop.

Eboni, emi esidade ke ufọk esie okụt idiọn̄ọ emi ke Brooklyn, ọdọhọ ete: “Esinem mi ndinyan iso ke window nse idiọn̄ọ emi man mfiọk n̄kanika ye nte eyo etiede mbemiso n̄kade utom. Idiọn̄ọ emi esinam mi mfiọk ini onyụn̄ an̄wam mi mfiọk nte n̄kpesịnede n̄kpọ etiene nte eyo etiede.”

Ndi idiọn̄ọ oro oyosụk odu do ke isua 40 en̄wen? Ke emi Mme Ntiense Jehovah ẹyomde ndisio ibuot itieutom ofụri ererimbot mmọ n̄ka ebiet en̄wen mi, mbon oro ẹdidepde ufọk emi ẹdibiere enye oro.

Ndisuan Ikọ Abasi

Obufa N̄kpọ ke Manhattan

Ke November 2011, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹtọn̄ọ ndida obufa usụn̄ nnam mme owo ke Manhattan ẹmehe ye etop Bible ke ndibon n̄wed ke okpokoro m̀mê ke ukpatn̄kpọ man mbon oro ẹsan̄ade ẹbe ẹsọsọp ẹkụt. Ẹkenam emi ke usụk usụk Manhattan, kpa mbịghi-n̄kan obio ke New York emi mme owo ẹwakde ẹkan. Ẹkebahade obio emi ke ikpehe inan̄. Ke nsio nsio itie ke ikpehe kiet kiet, asiakusụn̄ kiet ke obio oro esibon mme n̄wed Bible ediye ediye ke okpokoro m̀mê ke ukpatn̄kpọ man mbon emi ẹsan̄ade ẹbe ẹbọ. Ediwak itie ubonn̄wed emi ẹdu ẹkpere mme itie udụk n̄kpọisan̄ emi ediwak tọsịn owo ẹsisan̄ade ẹbe kpukpru usen.

Ẹsibọrọ ediwak mbụme Bible ke mme itie emi. Mbon emi mîyomke ndibiat ini ẹkeme ndibọ n̄wed man ẹkpekot ke idemmọ. N̄wed odu do ke nsio nsio usem. Edieke n̄wed mîdụhe ke usem oro owo oyomde, enye ekeme ndidọhọ ẹda ẹdi, onyụn̄ afiak edibọ ke usen ifan̄ ẹbede.

Mme owo ye ukara ẹma obufa ndutịm oro idomode ise mi. Bodisi kiet ọkọdọhọ ete: “Nso inam mbufo mîkabakke itọn̄ọ n̄kpọ emi? Se mme owo ẹyomde edi emi.” Ete kiet ama atuak ada ndondo oro enye okụtde n̄wed Nso ke Bible Enen̄ede Ekpep? Enye ọkọdọhọ ke ikokụt mme owo ke usụn̄ idakisọn̄ nte ẹkotde n̄wed oro inyụn̄ ikere m̀mê mmọ ẹkeda ke m̀mọ̀n̄. Enye edifiọk ndien.

Akparawa kiet ama esisan̄a ebe okpokoro n̄wed kiet aka utom kpukpru usen ke ọfiọn̄ kiet ye urua iba. Ke akpatre, enye ama atuak ada onyụn̄ ọdọhọ ẹn̄wam imọ. Mbon oro ẹkesede ẹban̄a okpokoro oro ẹma ẹnyịme ndin̄wam enye. Mmọ ẹma ẹnọ enye Bible ẹnyụn̄ ẹwụt enye nte ekpekpepde Bible. Ndusụk mbon oro ẹsisan̄ade ẹbe ẹsima ndituak nda nneme Ikọ Abasi, ndien ke ufan̄ ọfiọn̄ itiaita, owo 1,748 ẹma ẹdọhọ ke imoyom ẹdikpep mmimọ Bible. Etisịm June 2012, obufa ndutịm emi ke Manhattan anam mme owo ẹbọ magazine 27,934 ye n̄wed 61,019.

Ikọn̄ Magazine Nnyịn Iwakke Aba, Usem Awak

Ọtọn̄ọde ke nsiondi eke January 2013, nsiondi Enyọn̄-Ukpeme ofụri owo edinyene page 16, idịghe aba page 32, ndien Edemede! edinyene page 16 n̄ko. Sia enye oro ẹmịn̄de-mịn̄ mîdiwakke ikọn̄ aba nte ekesiwakde, ẹyekeme ndikabade enye ke ata ediwak usem. Idahaemi, ẹmịn̄ Ẹdemede! ke usem 98 ẹnyụn̄ ẹmịn̄ Enyọn̄-Ukpeme ke usem 204. Edi nsiondi Enyọn̄-Ukpeme eke ukpepn̄kpọ edisụk enyene page 32.

Ndusụk ibuotikọ oro ẹkesimịn̄de-mịn̄ ẹdu idahaemi ke ikpehe Intanet www.pr2711.com/efi kpọt. Emi esịne “Eke N̄kparawa Owo,” “Ukpepn̄kpọ N̄kpri Nditọ,” ye edinam ukụre ukpep Gilead emi ikesimịn̄de ke nsiondi Enyọn̄-Ukpeme ofụri owo, ọkọrọ ye “Se Ubon Ẹkpenemede” ye “N̄kparawa Owo Ẹbụp” ke Ẹdemede!

Ke adianade do, nsio nsio ibuotikọ emi ẹdude ke ikpehe Intanet kpọt ẹbọrọ mme mbụme Bible ye mme mbụme oro ẹsibụpde ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah ke ibio ibio usụn̄ oro etịmde an̄wan̄a owo. Ẹkeme ndika ikpehe Intanet emi n̄kosion̄o mme n̄wed. Isọn̄ke ndida kọmputa m̀mê fon ndụk ikpehe Intanet www.pr2711.com n̄kokot mme n̄wed nnyịn ke se ibede usem 440.

Ikpehe Intanet Nnyịn Etetịm Eye

Ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄ idahaemi, ediwak Mme Ntiense Jehovah ke ibuot itieutom ofụri ererimbot ke New York ke ẹnam ikpehe Intanet www.pr2711.com enen̄ede eye onyụn̄ emem utom ndida kọmputa m̀mê fon ndụk nsio nsio ikpehe esie. Ke adianade do, mmọ ẹfiak ẹtịm ikpehe Intanet emi. Ntak iba anam ẹfiak ẹtịm enye:

1. Man ẹtọ mme ikpehe Intanet nnyịn ẹdọn̄ kiet. Ẹtọ ikpehe Intanet ita oro Mme Ntiense Jehovah ẹkesidade ẹnam n̄kpọ ẹdọn̄ kiet, ẹkot enye—www.pr2711.com. Owo idaha aba ikpehe iba eken, oro edi, www.watchtower.org ye www.jw-media.org, inam n̄kpọ. Idahaemi, mbon oro ẹyomde ntọt ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndikụt kpukpru se mmọ ẹyomde ke ikpehe Intanet kiet. Ke uwụtn̄kpọ, emekeme ndikot, ndikop nte ẹkotde, m̀mê ndimịn̄ Bible ye mme n̄wed ikọ Abasi ke ediwak usem.

2. Man ẹdọn̄ mbufa n̄kpọ. Obufa ikpehe Intanet emi ọbọrọ mme mbụme Bible ibio ibio, onyụn̄ etịn̄ aban̄a nte ẹnamde utom ukwọrọikọ, mme n̄kọk itieutom, mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ye ikpọ mbono Mme Ntiense Jehovah. Ikpehe oro ẹkotde “Mbụk,” obụk aban̄a nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot. Enyene ikpehe en̄wen oro ẹdọn̄de n̄kpọ ẹnọ mme ubon, mme uyen, ye nditọwọn̄.

Kpukpru usen, ata ediwak tọsịn owo ẹsika ikpehe Intanet nnyịn ẹkekot n̄wed. Mmọ ẹsision̄o ata ediwak n̄kpọ oro ẹkotde-kot ẹdọn̄ ke Intanet, ẹmịn̄ mme n̄wed, ẹnyụn̄ ẹsion̄o vidio ke usem idiọn̄ọ. Idụhe usen emi ediwak owo mîdọhọke ke ikpama ẹdikpep Bible ye mmimọ.

Ke Ẹn̄wam Kpukpru Orụk Owo

Bible Emi Ọniọn̄de Ikpat Itiokiet

Ofụri Edikabade Eke Obufa Ererimbot oro ẹnamde ẹnọ mme nnan—eke Ikọmbakara, Spanish, ye Italian—ẹdi eboho 20, ndusụk ẹsịm eboho 28, onyụn̄ oyom owo enyene ufan̄ emi okponde esịm mita iba man obon mmọ! Edi isidịghe ntre ye n̄wed mme nnan eken oro owo mîmịn̄ke-mịn̄. Mme nnan ẹkeme ndikama ekpri masịn emi esiwetde abisi n̄wed mme nnan n̄wet n̄kpọ nnyụn̄ nyom n̄kpọ ke kọmputa. Kọmputa oro esikotde ikọ emi ẹwetde-wet ekeme ndinam mme nnan ẹkop se ẹkotde.

Ke se ibede isua 100, Mme Ntiense ẹsisio n̄wed ikọ Abasi ẹnọ mme nnan, ndien mme n̄wed emi ẹdu ke se ibede usem 19 idahaemi. Okposụkedi owo mîsidọhọke mme nnan oro ẹnyenede udọn̄ ẹnọ etịbe ke mme n̄wed emi, ediwak mmọ ẹsinọ etịbe imaesịt.

Mme Ntiense ẹnam ndutịm kọmputa emi ekemede ndision̄o ikọ nda n̄wet n̄wed nnọ mme nnan ke ediwak usem. Ẹsidọn̄ se ẹyomde ndiwet ke n̄wed mme nnan ye mme abisi mmọ ke ndutịm kọmputa, ndien ndutịm oro esiwọn̄ọde enye ewet ke usụn̄ oro ẹsiwetde n̄wed mme nnan. Enye oyobon mme ikọ ke usụn̄ emi mîdisọn̄ke mme nnan ndikot. Ndutịm emi ayanam ẹkeme ndisio n̄wed mme nnan, esịnede Bible, ke usem ekededi oro enyenede abisi n̄wed mme nnan, idem ke mme usem oro mme abisi mmọ mîtiehe nte eke nnyịn.

Ke mme isua emi ẹkebede, ẹkesidi ẹma ẹsio n̄wed ke mbono district, ẹdọhọ otuowo ke mmọ ẹkeme nditobo eke mme nnan nte ini akade. Ke 2011, n̄kọk itieutom United States ẹma ẹnam ndụn̄ọde ke mme esop man ẹfiọk mbono district emi mme nnan ẹyomde ndidụk ye nte mmọ ẹyomde n̄wed mmọ ẹtie (enye oro ẹmịn̄de-mịn̄, eke masịn uwetn̄kpọ, m̀mê eke kọmputa oro esikotde ikọ).

Ẹma ẹnọ enye oro ẹmịn̄de-mịn̄ ẹka mbono oro mme nnan ẹdụkde man mmọ ẹkeme ndibọ n̄wed oro ẹsiode ke ini kpukpru owo ẹbọde. Ẹkenọ enye oro kọmputa esikotde ẹsọk mbon oro ẹkeyomde urua kiet ke ẹma ẹkekụre mbono mmọ.

Eyenete eren kiet emi edide nnan ọkọdọhọ ete: “Ama enem mi nditiene mbọ n̄wed ke ini mbon en̄wen ẹkebọde. Psalm 37:4 ọdọhọ ke Jehovah ọyọnọ nnyịn se esịt nnyịn oyomde. Enye anam oro utịturua emi!” Mmọn̄eyet idatesịt ama ọkọhọ eyenete en̄wen emi edide nnan ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Mmọkọm Jehovah nte enye etịmde ese aban̄a nnyịn”

Ediwak Tọsịn Owo ke Ẹkpep Ndikot Nnyụn̄ N̄wet N̄kpọ

Ke 2011, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹn̄wam se ibede owo 5,700 ẹfiọk ndikot nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ. Se itịbede ke ndusụk idụt edi emi:

Ghana: Ke isua 25 emi ẹbede, iman̄wam se ibede owo 9,000 ẹfiọk ndikot nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ.

Mozambique: Se ibede owo 19,000 ẹkpep ndikot n̄wed ke se ibede isua 15 idahaemi. Felizarda emi ọbọde ukpep emi ọdọhọ ete: “Esịt enem mi idahaemi sia mmekeme ndikot Bible nnọ mbon en̄wen. N̄kesikemeke ndikot.”

Solomon Islands: N̄kọk itieutom ewet ete: “Ke mme isua emi ẹbede, mbon oro ẹdụn̄de ke mme nsannsan obio ikekemeke ndika n̄wed. Nditọiban ifan̄ kpọt ẹkeka n̄wed. Ntre, ufọkn̄wed emi ẹkpepde nte ẹkotde ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ enen̄ede enyene ufọn ọnọ iban. Ke ẹma ẹkebọ ukpep emi, ediwak mmọ ẹsikeme ndikot n̄wed ẹnyụn̄ ẹwet n̄kpọ edifọn edifọn.”

Zambia: Toto ke 2002, se ikperede ndisịm owo 12,000 ẹkpep ndikot nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ ọfọn. Agnes emi edide isua 82 ọdọhọ ete: “Ke ini ẹketọtde ke esop nnyịn ke ẹmọn̄ ẹtọn̄ọ ndikpep nte ẹkotde ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ, mma n̄kop inemesịt nnyụn̄ ntiene n̄kesịn enyịn̄. Akpa n̄kpọ emi n̄kekpepde ekedi ndiwet enyịn̄ mi!”

Ndinem Ikwọ Itoro ke Ediwak Usem

Mme Ntiense Jehovah ẹkabade n̄wed Ikọ Abasi ke n̄kpọ nte usem 600. Ndikabade n̄wedikwọ emi enyenede ikwọ 135 idịghe ekpri utom. Edi ke ufan̄ isua ita, ẹma ẹkabade ofụri n̄wedikwọ Kwọ Ikwọ Nọ Jehovah ke usem 116. Usem 55 en̄wen ẹnyene n̄wedikwọ emi esịnede ikwọ 55. Ediwak usem en̄wen ke ẹkabade eke mmọ.

Mme akabade n̄wed ẹsidomo ndikabade ikọ ikwọ ke usụn̄ oro an̄wan̄ade, enemde, ẹnyụn̄ ẹkemede ndisọp nti. Ke adianade do, ana mme ikọ oro ẹdade ẹkabade ikwọ itoro emem ekem man andikwọ ekeme ndisọp ndiọn̄ọ se ikwọ ọwọrọde onyụn̄ ọfiọk se inamde ẹwet udịmikọ kiet kiet. Ana se ẹkabarede ke usem ekededi ekem ye nte ẹsikwọde ikwọ oro onyụn̄ enem andikwọ nte n̄kpọ emi edide enye ekewet se enye ọkwọde.

Didie ke mme akabade n̄wed ẹsinam emi? Utu ke ndise udịmikọ kiet kiet ke n̄wedikwọ Ikọmbakara n̄kabade, mmọ ẹsida usem mmọ ẹwet mbufa ikọ ikwọ emi ẹtiede nte se idude ke n̄wedikwọ Ikọmbakara. Mmọ ẹsidomo ndinam ekikere N̄wed Abasi oro odude ke ikwọ kiet kiet ke Ikọmbakara odu ke n̄wedikwọ mmọ, ẹnyụn̄ ẹwet enye ke usụn̄ oro ẹkemede nsisọp n̄n̄wan̄a owo, oro ẹdinyụn̄ ẹkemede ndisọp nti.

Akpa n̄kpọ emi ẹsinamde esidi ndikabade ikwọ Ikọmbakara oro. Ekem Ntiense emi ọdiọn̄ọde ndiwet ikwọ esitan̄ se ẹkabarede obon ke usụn̄ emi edinemde owo edinyụn̄ enyenede se ọwọrọde. Mme akabade n̄wed ye mbon oro ẹsikotde n̄wed man ẹnen̄ede ndudue ẹsifiak ẹse se eyenete oro ọdiọn̄ọde ndiwet ikwọ akanamde m̀mê ekem ye se N̄wed Abasi ekpepde. Okposụkedi emi ndikabade n̄wedikwọ nnyịn mîdịghe ekpri utom, Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ẹnen̄ede ẹkop inemesịt ndikwọ ikwọ itoro ke usem emana mmọ.

Mme Itie Ukabade N̄wed Emi Mîdụhe ke N̄kọk Itieutom

N̄wed Ediyarade ama ebem iso etịn̄ ke mbon oro ẹyetde aran ke eyo nnyịn ẹyekot mme owo “[ẹdibọ] mmọn̄ uwem ke mfọn.” (Edi. 22:17) Mmọ ẹdikot mme owo ke “kpukpru . . . obio ye usem.” (Edi. 7:9) Tutu esịm emi, ediwak mme akabade n̄wed ẹkesidu ke n̄kọk itieutom ẹkabade n̄wed, kpa ye oro ẹsemde usem mmọ ke ebiet en̄wen. Ama esisọn̄ mmọ ndikụt mbon oro ẹsemde usem mmọ, ndinyụn̄ n̄kabade n̄wed ke usụn̄ oro etịmde an̄wan̄a mbon oro ẹkotde n̄wed mmọ. Edi idahaemi, nsio nsio otu mme akabade n̄wed ẹwọrọ ẹkedu ke ebiet oro ẹsemde usem mmọ, ẹkabade n̄wed. Se mme akabade n̄wed emi ẹtịn̄de owụt ke emi enyene ediwak ufọn.

Akabade n̄wed kiet ke usem Maya ke Mexico ọdọhọ ete: “N̄ketie nte ekpri eto emi ẹfiakde ẹmen ẹketọ ke ebiet oro ẹkebụhọrede.” Eyenete kiet oro akabarede n̄wed ke usụk usụk Russia ọdọhọ ete: “Idụhe se inemde akabade n̄wed nte enye ndidu ke ebiet oro ẹsemde usem emi enye akabarede. Nte ẹsemde usem ke ekebe ndise, nte ẹwetde ke n̄wed ye ke Intanet, esinen̄ede okpụhọde ye nte mme owo ẹdade enye ẹneme nneme kpukpru usen. Mfọnn̄kan usụn̄ oro ikemede ndikabade n̄wed man an̄wan̄a owo edi ndikop nte ikọt nnyịn ẹsemde usem nnyịn.”

Eyenete kiet emi akabarede n̄wed usem Tshiluba ke Congo ọdọhọ ete: “Isisem usem nnyịn kpukpru usen—ke ini inamde n̄kpọ ekededi, ke ini idude ke urua, ke ini inemede nneme ye mme mbọhọidụn̄ nnyịn, ke ini ikwọrọde ikọ, ye ke ini idụkde mme mbono esop Christian. Imesikpep n̄wed oro ikabarede, inyụn̄ ida mmọ ikwọrọ ikọ, ntre imesikeme ndikụt m̀mê se ikabarede an̄wan̄a mme owo.”

Eyenete kiet emi akabarede usem Lhukonzo ke Uganda ọdọhọ ete: “Esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ini idụkde mbono esop oro ẹnịmde ke usem oro isitịn̄de isinyụn̄ idade ikabade n̄wed. An̄wautom esinen̄ede enem nnyịn sia isikwọrọ ikọ inọ mme owo ke usem nnyịn.”

Mme esop oro mme akabade n̄wed ẹdude ẹsibọ ufọn n̄ko. Kop se eyenete an̄wan kiet etịn̄de aban̄a mme akabade n̄wed usem Maya mi: “Mme akabade n̄wed ẹsida ndinem ikọ ye nti uwụtn̄kpọ mmọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn. Esitie nnyịn nte idu ke Bethel; idụhe se inemde ntem!”

Esidi ubọk otụk edem, edem otụk ubọk. Akabade n̄wed kiet ke Kenya ọdọhọ ete: “Sia n̄wed usem Luo mîwakke, mbon Luo ikekereke ke ikpenyene ata ndiye n̄wed ke usem mmimọ. Ntre, esịt esinen̄ede enem ediwak mmọ ke ini ẹbọde mme n̄wed nnyịn. Ke ini n̄kụtde emi, esinen̄ede ọdọn̄ mi ndika iso nsịn ofụri ukeme mi nnam utom emi.”

Ediwak ke otu mme akabade n̄wed ẹmenam utom ke n̄kọk itieutom ke ata ediwak isua. Imenen̄ede ikọm mmọ ke nti edu oro mmọ ẹnyenede, ye ke ndiyak n̄kpọ atak mmọ man ẹbem iso ẹse ẹban̄a se mme erọn̄ Jehovah ẹyomde, ndien Abasi ke ọdiọn̄ mmọ. Akabade n̄wed usem Xhosa ke South Africa etịn̄ se ediwak mme akabade n̄wed ẹkerede, ete: “Otu Ukara ẹnam etieti ndidọhọ mme akabade n̄wed ẹkpọn̄ n̄kọk itieutom ẹkedu ke ebiet emi ẹsemde usem mmọ ẹkabade n̄wed. Ama enem nnyịn ndidu ke Bethel, edi ndidu ke obio nnyịn n̄kabade n̄wed enem akan.”

Se Iketịbede ke Ndusụk Itie ke Ererimbot

“Nditọete Ẹma Ẹnen̄ede Ẹse Ẹban̄a Nnyịn”

Ke Sunday, June 3, 2012, akwa n̄kpọ mmọn̄eyet ama etịbe ke Nigeria. Ubomofụm emi ekemende owo 153 ama enyene unọmọ ke efak kiet emi mme owo ẹwakde etieti ke Lagos, kpa n̄kponn̄kan obio ke Nigeria, onyụn̄ owot kpukpru owo ke ubomofụm oro, ọkọrọ ye mbon eken ke isọn̄ emi owo mîdiọn̄ọke ibat.

Collins Eweh ye ubon esie ẹkedụn̄ ke ọyọhọ enyọn̄ ita ke ufọkenyọn̄ emi ubomofụm oro ọkọtọde. Ke ini unọmọ oro eketịbede, mme Collins ẹkedụk mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄.

Ke n̄kpọ nte n̄kanika ebe ita uwemeyo, ke ini Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme okosụk akade iso, Collins ye Chinyere an̄wan esie ẹma ẹkụt ke ediwak owo ke ẹdomo ndikot mmimọ ke fon, edi mmọ ikọbọrọke. Ke ndondo oro ẹsuanade mbono esop, Chinyere ama ọbọrọ ikot. Mme mbọhọidụn̄ ẹma ẹsian enye ke ikan̄ odụk ufọk mmọ. Ke mme Collins ẹma ẹkesịm do, mmọ ẹma ẹkụt ke ubomofụm ama ọduọ ọtọ ufọk mmọ ye ufọk en̄wen oro okodude ekpere, onyụn̄ obụbere ikan̄.

Chinyere ọdọhọ ete: “Ekpedi ima idu ke ufọk, ikpakakpan̄a. Sụk ọfọn̄ oro ikesịnede ika mbono esop ke inyene, edi imọkọm Abasi ke ndinịm nnyịn uwem. Esenyịn circuit ama ọsọsọp etịm kọmiti unọ un̄wam, ndien nditọete ẹma ẹnen̄ede ẹse ẹban̄a nnyịn. Imenen̄ede ikọm mmọ.”

Collins ọdọhọ ete: “Mme iman mi emi mîkesimaha mi ke ntak emi ndide Ntiense ẹkpụhọde ekikere. Kiet ke otu mmọ ama ọdọhọ mi ete: ‘Jehovah mbufo oro esibọrọ akam. Ka iso sọn̄ọ mụm enye kama, koro enye anyan̄a fi.’ Owo en̄wen ọdọhọ ete: ‘Se ededi oro ekesinamde ọnọ Abasi, ka iso nam ke ofụri esịt.’ Imenen̄ede ikụt ke Jehovah an̄wam nnyịn. Esịt enen̄ede enem mi.”

Ufọkmbet Ẹnyịme Ẹsịn Nnyịn Enyịn̄ ke N̄wed

Ke February 27, 2012, ukara Hungary ẹma ẹsio obufa Ibet Ufọkabasi ẹdi emi ẹkenyịmede ẹsịn Mme Ntiense Jehovah enyịn̄ ke n̄wed nte n̄ka ido ukpono. Iyekeme ndinen̄ede n̄kwọrọ eti mbụk ke Hungary ke emi ẹma ẹkesịn nnyịn enyịn̄ mi ke n̄wed. Owo idibọhọ ido ukpono Mme Ntiense Jehovah tax, edi ẹyenyịme mmọ ẹbọ etịbe imaesịt, ẹnyụn̄ ẹnyịme mmọ ẹkwọrọ ikọ ke ufọk-n̄kpọkọbi ye ke ufọkibọk.

San̄asan̄a Itie ye Ini Oro Ẹkenịmde Editi

Akpan asiakusụn̄ kiet ke Rundu ke Namibia, ọtọt aban̄a Editi oro enye okodụkde ke obio-in̄wan̄ kiet ke mbọhọ mmọ. Mbon obio-in̄wan̄ oro ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke ikọ Abasi, ntre ẹma ẹbiere ndinịm Editi ke usem mmọ emi ẹkotde Rumanyo. Enye ekewet ete: “Itie ye ini oro ẹkenịmde Editi ama eye etieti, mme owo ẹkebono ke an̄wa ke ọyọhọ idịbi ọfiọn̄, ẹbon utuenikan̄, ye ikan̄ batri iba.” Itie ye ini oro ama anam mmọ ẹtetịm ẹkpere Jehovah. N̄kukụre asuanetop emi odude ke obio oro ọkọtọn̄ọ ukwọrọikọ ke March 2012, edi owo 275 ẹkedụk Editi oro!

Ediyak N̄kọk Itieutom Nnọ Anam Ẹkpono Jehovah

Ikọt Jehovah ke Central African Republic ye Chad idifreke November 19, 2011 tutu amama. Nditọete 269 ẹma ẹsop idem usen oro ke iso obufa n̄kọk itieutom oro ẹkesụk ẹbọpde ẹma. Ama enem mmọ ndikụt Samuel Herd, owo Otu Ukara, oro ekedide ndiyak obufa ufọk Bethel oro nnọ Jehovah man ẹda ẹnam n̄kpọ Esie. Ẹma ẹbụk nte utom ukwọrọikọ ọkọtọn̄ọde ke idụt mbiba. Ẹketọn̄ọ utom ukwọrọikọ ke Central African Republic ke 1947, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ke Chad ke 1959. Ke utịn̄ikọ emi eketienede, ẹma ẹbụk nte ẹkesan̄ade ẹbọp n̄kọk itieutom oro ẹkụre. Ke ẹma ẹkekot etop ekọm oro nsio nsio idụt ẹkenọde ẹdi, otuowo ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop utịn̄ikọ ediyak nnọ oro Brọda Herd ọkọnọde. Enen̄ede enem owo 42 emi ẹdude ke n̄kọk itieutom oro ndinyene ọfis ukabade n̄wed itiaita, itie utem udia, ufọkudia, ye itie uyetọfọn̄, emi ẹkemde mmọ. Mbonubon Bethel ẹkeme ndinen̄ede nnam utom mmọ idahaemi sia n̄kọk itieutom oro enyene ufọkidụn̄ emi enyenede ubet 22, ye mme itie eken, utọ nte itie udara isenowo, ọfis oro esede n̄kpọ aban̄a Bethel oro, ye itie oro ẹsidade ẹnọ n̄wed ọwọrọ.

Mme Ntiense Jehovah ke Congo (Kinshasa) ẹma ẹnyene n̄wọrọnda edinam ke May 26, 2012. Ke ẹma ẹkeda isua itiaita ẹbọp ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ n̄kọk itieutom mmọ, ẹma ẹyak enye ẹnọ Abasi. Ekenen̄ede edi san̄asan̄a edinam sia oro ekedi akpa ini oro ẹyakde n̄kọk itieutom ẹnọ Abasi ke Congo, okposụkedi emi n̄kọk itieutom oro ama okododu ke se ikperede isua 50. Geoffrey Jackson emi edide owo Otu Ukara ama edi man edinọ utịn̄ikọ ediyak n̄kọk itieutom oro nnọ. Owo 2,422, emi n̄wakn̄kan ke otu mmọ ẹkenade baptism ke se ikande isua 40 idahaemi, ẹkedụk edinam emi. Owo 117 ẹma ẹto idụt 23 ẹtiene ẹdidụk. Ndusụk isụn̄utom oro ẹma ẹkenam utom ke Congo ke ediwak isua ẹma ẹbụk inem inem ifiọkutom. Kpukpru owo ẹma ẹnen̄ede ẹdat esịt ẹnyụn̄ ẹbiere ndida ufọk oro nnam n̄kpọ Jehovah kpọt.

Mbụk Ikpe

Ke June 30, 2011, Esopikpe Europe Oro Esede Aban̄a Unen Owo (ECHR) ẹma ẹbiere ke ukara France ẹma ẹbiat unen Mme Ntiense Jehovah ke ndikenyịk mmọ ẹkpe tax. Ukara France ẹma ẹbọ se ibede mbahade iba ke kpukpru etịbe imaesịt oro ẹkenọde Mme Ntiense Jehovah ọtọn̄ọde ke 1993 esịm 1996. Okposụkedi emi Esopikpe oro ọkọdọhọde ukara France ye Mme Ntiense Jehovah ẹbiere mfịna emi ke emem emem usụn̄, ukara ẹkedọhọ ke ibet mmimọ enyịme Mme Ntiense Jehovah ẹkpe akamba tax, ntre ke mmimọ idibiereke mfịna nte mmọ ẹdọhọde. Mmọdo, Esopikpe oro ẹma ẹbiere ke July 5, 2012 ẹte ukara France ẹtre kpukpru mfịna oro tax mmọ adade ọsọk Mme Ntiense Jehovah. Ke adianade do, ẹma ẹdọhọ mmọ ẹkpọn̄ euro 4,590,295 (₦891,163,200), okụk tax oro mmọ ẹkenyịkde Mme Ntiense ẹkpe (ye udori okụk oro toto ke ini oro) ẹnọ mmọ. Ẹma ẹdọhọ ukara ẹkpe n̄ko euro 55,000 (₦10,677,950), oro Mme Ntiense ẹkebiatde ke ikpe oro.

Ẹbọ mme anam akpanikọ asan̄autom Jehovah ke Eritrea unen mmọ nte nditọisọn̄ ke ntak emi mmọ ẹkade iso ẹda san̄asan̄a. (Isa. 2:4) Ke isua 17 emi ẹbede, ẹmụm ediwak mmọ, ndien n̄kpọ nte nditọete nnyịn iren ye iban 50, esịnede n̄kani iban ye nditọwọn̄ emi ndusụk ẹdide isua iba kpọt, ke ẹdodu ke ufọk-n̄kpọkọbi tutu emi. Imeseme nditịn̄ nte ke Brọda Misghina Gebretinsae ama akpa ke July 2011; enye ekedi akpa Ntiense emi akakpade ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Eritrea. Mbemiso Brọda emi akakpade, ẹma ẹkọbi enye ke urua kiet ẹsịn ke n̄kpọ udọn̄n̄kpọ oro ẹdade tian ẹnam. Ẹdọhọ ke owo itịmke ifiọk se iwotde enye. Nditọete nnyịn ke ẹsịn ukeme man ẹnam ikpọ mbon ukara ẹfiọk ke nnyịn nditie emem emem nnyụn̄ nyom ndika iso nda san̄asan̄a iwọrọke ke nnyịn ikponoke ukara Eritrea.

Mbon ntịme ke ẹka iso ẹfịna Mme Ntiense Jehovah ke India ke ini mmọ ẹnamde utom ukwọrọikọ mmọ. Ẹsisụn̄i ẹnyụn̄ ẹfiomo iren, iban, nditọwọn̄, ye idem akani an̄wan emi edide isua 60, ọkọrọ ye nsekeyen isua kiet ye ubak. Ẹma ẹsion̄o ndusụk mmọ ọfọn̄, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke imọn̄ iwot mmọ. Mme owo ẹka iso ndifiomo mme Ntiense Jehovah ke ntak emi mme bodisi mînamke n̄kpọ ndomokiet iban̄a ntịme emi, ẹnyụn̄ ẹsuade-sua mmọ. Utu ke ndimụm mbon ntịme oro n̄ka esop, mme bodisi ẹkakam ẹmụm Mme Ntiense ẹnyụn̄ ẹdori mmọ ikọ ẹte ke ẹbiat ibet. Mme bodisi ẹsiwak ndidọhọ ẹkpe ediwak okụk ke ubiọn̄ mbemiso ẹsiode nditọete oro ẹmụmde, ẹsisụn̄i ẹnyụn̄ ẹfiomo mmọ, idaha ika ufọkibọk, inọhọ udia ye mmọn̄. Ekem, nditọete nnyịn ẹsisan̄a ikpe ke ediwak isua man ẹkekan̄ idem ke esop nte ke mmimọ idịghe mme abiatibet mbemiso ẹsanade mmọ ẹyak. Ẹtọt N̄ka Emi Esede Aban̄a Unen Owo ke India ediwak ini ẹban̄a mfịna emi sia ẹkerede ke mmọ ẹyen̄wam nditọete nnyịn.

Ke November 2011, ECHR ẹma ẹbiere ẹte ke ukara Turkey ikponoke unen oro Yunus Erçep, emi edide Ntiense Jehovah, enyenede ndinam ubiere oro mîdifịnake ubieresịt esie. Ẹkebiere ikpe ẹnọ enye ẹnyụn̄ ẹkọbi enye ke ntak emi ubieresịt esie mîkenyịmeke enye anam utom ekọn̄. Toto ke March 1998, ẹkot Brọda Erçep utịm ike 39 edidụk utom ekọn̄, ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka esopikpe utịm ike 30. Ẹdia Brọda Erçep isop, ẹkọbi, ẹnyụn̄ ẹnọ enye aka ufọkibọk idat sia ẹkerede ke ido ukpono anam enye enyene udọn̄ọ ibuot.”

Ke October 2004, Brọda Erçep ama okot ukara Turkey ikpe ke ECHR. Ke ubiereikpe oro ẹkenọde, Esopikpe oro ọkọdọhọ ke “okotikpe emi edi Ntiense Jehovah emi mîsịnke ndinam utom ekọn̄ ke ntak ufọn idemesie, edi ke esịn ke ntak se enye enen̄erede enịm ke akpanikọ.”

Feti Demirtaş edi Ntiense Jehovah en̄wen emi ekesịnde ndika ukpep ekọn̄ ke Turkey ke ini ẹkekotde enye ke 2005. Ẹma ẹmụm enye, ẹtịm enye, ẹda enye ẹka esop, ẹnyụn̄ ẹkọbi ke isua kiet ye ubak tutu esịm June 2007 mbemiso ẹkesanade enye ẹyak. Ke ntak emi Brọda Demirtaş mîkamaha ndikpọn̄ se ẹkedade Bible ẹkpep enye, ẹma ẹwet ẹdọhọ ke enye enyene udọn̄ọ ibuot. ECHR ama obiom ukara Turkey ikpe ke ndikanam n̄kpọ ye Brọda Demirtaş ke idiọk usụn̄, nnyụn̄ mbiat unen oro enye enyenede ndibiere n̄kpọ ke idemesie.

Ubiereikpe iba oro ECHR ọnọde mi edi ukem ye enịm-mbụk ubiereikpe oro N̄kponn̄kan Ikpehe esopikpe emi ọkọnọde ke July 2011 ke ikpe oro Brọda Bayatyan okokotde ukara Armenia. N̄kponn̄kan Ikpehe esopikpe emi ekebiere ete ke Ediomi Europe enyịme ke owo enyene unen nditre ndinam n̄kpọ emi ubieresịt esie mînyịmeke. Ana kpukpru idụt ke Europe emi ẹkedụkde Ediomi Europe, esịnede Turkey, ẹbere ye mme ubiereikpe emi.

Ke ikpe oro Brọda Bukharatyan okokotde ukara Armenia ye enye oro Brọda Tsaturyan okokotde, ECHR ama ebiere ke January 2012 ke ukara Armenia ama abiat unen ido ukpono oro Ntiense Jehovah iba oro ẹnyenede ndisịn ndidụk utom ekọn̄ ke ntak emi ubieresịt mmọ mînyịmeke. Ke ini Esopikpe oro ẹkebierede ikpe emi, mmọ ẹma ẹtịn̄ ẹban̄a enịm-mbụk ubiereikpe oro ẹkenọde ke ikpe Bayatyan ye ukara Armenia.

Kpa ye oro esopikpe ẹkebiomde ukara Armenia ikpe ke mme enịm-mbụk ubiereikpe emi, ukara ke akaka iso ọkọbọ, obiom ikpe, onyụn̄ ọkọbi mbon oro ubieresịt mmọ mînyịmeke ẹnam ndusụk n̄kpọ. Ukara Armenia ẹma ẹnam ndusụk ukpụhọde ke ibet mmọ ke March 2012. Mmọ ẹnyịme owo oro mîmaha ndinam utom ekọn̄ anam utom ukara en̄wen, edi mbon ufọkmbet inemeke n̄kpọ emi kan̄a. Imodori enyịn ke ukara Armenia ayasana nditọete nnyịn emi ubieresịt mîyakke ẹnam ndusụk n̄kpọ ayak nte ECHR ekebierede.

Ukara aka iso ndikọbọ Mme Ntiense Jehovah ke Azerbaijan: ẹsimụm mmọ ke mme ini edinam ido ukpono mmọ, ẹdụn̄ọrede n̄wed ido ukpono mmọ, ẹbịn mme isụn̄utom mmọ, mme bodisi ẹsitịm ẹnyụn̄ ẹsụn̄i mmọ, owo inyụn̄ inyịmeke mmọ ẹsịn enyịn̄ ido ukpono mmọ ke n̄wed ukara. Sia Kọmiti Ukara Oro Esede Aban̄a Utom ye Ido Ukpono mîkenyịmeke eben̄e oro Mme Ntiense ẹkesịnde ẹyom ukara esịn enyịn̄ ido ukpono mmọ ke n̄wed, mme bodisi ẹsinen̄ede ẹsịn ntịme ye mmọ ke ini mmọ ẹsopde idem man ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi, iyakke mmọ ẹkwọrọ ikọ, inyịmeke ẹtobo ẹnyụn̄ ẹsuan mme n̄wed Bible mmọ. Mme esopikpe ẹsidia Mme Ntiense Jehovah akamba isop ke ndisuan n̄wed ido ukpono mmọ nnyụn̄ nsop idem ke mme edinam ido ukpono. Ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹdia eyenete an̄wan kiet isop oro ekesịmde dollar (U.S.) 1,909 [₦295,895], ke ndidụk mbono esop ke Ganja. Sia ndidia owo utọ isop oro abiatde unen oro Ediomi Europe Oro Aban̄ade Unen Owo ọnọde mme owo ndituak ibuot ifụre ifụre, ẹsịn ediwak n̄wed ẹnọ ECHR, ẹnyụn̄ ẹkere ke ẹyetre ndisuene nnyụn̄ n̄kọbọ Mme Ntiense Jehovah ke Azerbaijan.

Mbon ukara ke nsio nsio ikpehe ke Russia ke ẹka iso ndisuene nnyụn̄ n̄kọbọ Mme Ntiense Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnyịk mme esopikpe ẹte ẹkûnyịme Mme Ntiense ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ifụre ifụre. Okposụkedi ediwak owo mîmaha ibet emi mînyịmeke ẹnam n̄kpọ ẹbe ubọk, mme esopikpe ke Russia ẹda kpa ibet oro ẹdọhọ ke n̄wed 64 ke nsụhọde n̄kaha ke otu n̄wed Mme Ntiense Jehovah ẹdi ata ndiọi n̄wed. Ke ndondo emi, ekpeibet kiet ama ọdọhọ ke n̄wed Kpep N̄kpọ to Akwa Andikpep, emi ẹsidade ẹkpep nditọwọn̄ n̄kpọ ẹban̄a Jesus Christ, edi ata idiọk n̄wed. Ke ediwak ikpehe ke Russia, mme esopikpe iyakke mme owo ẹdụk ikpehe Intanet Mme Ntiense Jehovah. Mmọ ẹnọ mbon ukara odudu ẹte ẹsidịbe ẹkpeme nditọete, esịnede ndidịbe nda ukwak vidio nse se nditọete ẹnamde, nnyụn̄ mbiọn̄ọ etop oro ẹnọde mmọ. Emi anam mme bodisi ẹsiwak ndibụp mbọhọidụn̄ oro mîmaha Mme Ntiense n̄kpọ mban̄a mmọ, ẹsidụn̄ọde ufọk Mme Ntiense, ẹdụk ẹtan̄ mme n̄wed Ikọ Abasi mmọ, ye mme ọkpọkpọ n̄kpọ mmọ eken. Ẹsimụm Mme Ntiense ke ini mmọ ẹsan̄ade ke usụn̄, ke ini ẹwatde ubomisọn̄ mmọ, m̀mê ke ini ẹwọrọde ke tren. Mme bodisi ẹsitịmede mme mbono esop Christian, ẹnyụn̄ ẹkot mbiowo ikpe ke ndinam utom ubọkerọn̄. Ke ndusụk ikpehe, mme ekpeibet ke ẹdomo ndinam esopikpe ẹdori ukpan ke utom Esop Ido Ukpono (LRO) Mme Ntiense Jehovah.

Ke May 2012, ẹma ẹmụm Mme Ntiense 17 emi ẹkenamde edinam ido ukpono mmọ ke obio Taganrog ẹte ke mmọ ẹdiomi ẹnyụn̄ ẹnam se ibet mînyịmeke. Esopikpe ẹma ẹkpan utom LRO Mme Ntiense Jehovah ke obio emi ke 2009, ẹnyụn̄ ẹda Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ẹte ke mmọ ẹnam n̄kpọ ẹbe ubọk. Sia owo mîkenyịmeke Mme Ntiense ẹsop idem ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, mmọ ẹkesisop idem ke ufọk owo, m̀mê ke efe mbono oro ẹbọde ke ukpeọkụk, edi idahaemi ukara iyomke-yom mmọ ẹdiomi ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi aba. Ke July 2012, ẹma ẹbiom ebe ye n̄wan emi ẹdide mme asiakusụn̄ ke obio Chita ke Siberia ikpe, ẹte ke mmọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme owo ẹsua kiet eken ke ntak emi mmọ ẹkesuande n̄wed Nso ke Bible Enen̄ede Ekpep? ẹmi ẹdọhọde ke edi ata idiọk n̄wed. Ẹma ẹbiere ọkpọsọn̄ utom usen itiaita ẹnọ mmọ, edi mmọ inyịmeke ye ubiere oro.

Okposụkedi emi ECHR ẹbierede utịm ikaba ke Mme Ntiense Jehovah ẹkan ke ikpe oro mmọ ẹkenyenede ye Russia, oro edi, ikpe oro Brọda Kuznetsov ye nditọete en̄wen ẹkenyenede ye ukara Russia ke 2007, ye enye oro Mme Ntiense Jehovah ke Moscow ẹkenyenede ye ukara Russia ke 2010—ukara Russia isụk imaha ndinam se Esopikpe emi ẹkponode-kpono mi ẹkebierede. Mmọdo, Mme Ntiense Jehovah ẹsin n̄wed eben̄e 19 en̄wen ẹnọ ECHR ẹnyụn̄ ẹdori enyịn ke se mmọ ẹdibierde ayanam ukara Russia ẹtre ndikọbọ ikọt Jehovah, edi ẹyak mmọ ‘ẹka iso ẹdu uwem ifụre ye emem ye ọyọhọ uten̄e Abasi ye nsịnifịk.’—1 Tim. 2:2.

South Korea isụk inyịmeke ndisana n̄kparawa nnyịn oro mmọ ẹkekọbide ke ntak ẹdida san̄asan̄a, nyak. Kpukpru ọfiọn̄, ẹsibiom n̄kpọ nte uyen nnyịn 45 ikpe ẹnyụn̄ ẹbiere n̄kpọkọbi isua kiet ye ubak ẹnọ mmọ. Ntem, n̄kpọ nte nditọete 750 mmọdo ke ufọk-n̄kpọkọbi Korea idahaemi. Owo ikọbike Mme Ntiense Jehovah awak ntem ke idụt ekededi ke ererimbot! Toto ke 1950, ẹkọbi n̄kpọ nte Mme Ntiense Jehovah 17,000, ndien ofụri ibat isua oro kpukpru mmọ ẹbiatde ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹbe 32,000.

Isua 2012 ekedi akpa ini oro ukara ẹbierede n̄kpọkọbi ẹnọ Mme Ntiense oro ubieresit mîyakke ẹsịn enyịn̄ ke n̄wed ukara nte mbonekọn̄ oro ẹkemede ndikot ke ini ekọn̄ asiahade. Emi owụt ke ukara ẹkam ẹtetịm ẹfịk mbon oro ubieresịt mîyakke ẹnam ndusụk n̄kpọ. Ke mme isua emi ẹbede, ukara ẹkesidia mmọ isop kpọt. Ẹyekpe ikpe ediwak ini ẹnọ mbon oro mîmaha ndinam utom ekọn̄ sia edide ẹdọhọ mmọ ndien ndien ẹdisịn enyịn̄ ke mme isua emi ẹbede, edi mmọ imaha. Ke uwụtn̄kpọ, ke November 2011, ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi ọfiọn̄ itiaita ẹnọ Ho-jeong Son. Ke June 2012, ẹma ẹfiak ẹkpe ikpe ẹnọ enye, ẹnyụn̄ ẹbiere n̄kpọkọbi ọfiọn̄ itiokiet ẹnọ enye isan̄ emi. Ẹma ẹsịn enye ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ndondo oro ẹkebierede ikpe, edi ẹma ẹnyịme ẹbọ enye ke ubiọn̄ ke usen 29 ẹma ẹkebe. Sia enye ama okosion̄o ikpe, enye ke ebet man okop se ẹdibierede ke akpatre. Edieke ikpe mîtebeke enye, ẹyekọbi enye ke ọfiọn̄ 14.

Ke ediwak idaha, Kọmiti Esop Edidiana Mme Idụt Oro Esede Aban̄a Unen Owo ẹdọhọ ke South Korea abiat unen oro mme owo ẹnyenede ndibiere n̄kpọ ke idemmọ. Ẹsịn eben̄e efen efen ẹnọ Kọmiti emi, ẹnyụn̄ ẹsịn ẹnọ Akwa Esopikpe South Korea man ẹbiere mfịna emi.