Ndi Ibet Emi Abasi Ọkọnọde Israel Ama Enen?

ISUA ifan̄ emi ẹkebede, esop kiet ke obio mbakara ẹma ẹbiere n̄kpa ẹnọ owo iba emi ẹkedọhọde ke ẹkewot owo. Se mmọ ẹkedade ẹbiere ikpe emi ikedịghe akpanikọ. Ke ndondo oro ẹkedide ẹdifiọk ke iren iba emi ikowotke owo, mme ekpeibet ẹma ẹsịn ibuot ẹsịn itọn̄ man ẹkûwot mmọ, ẹdi ẹma ẹwowot kiet.

Sia utọ n̄kpọ emi ekemede nditịbe ke ini ẹkpede ikpe ekededi, Bible ọdọhọ ete: “Nam se inende.” (Deuteronomy 16:20) Ke ini mme ebiereikpe ẹnamde item emi, mbio obio ẹsidia ufọn. Abasi ama ọnọ nditọ Israel Ibet emi edinamde mmọ ẹsikpe edinen ikpe. Ẹyak idụn̄ọde Ibet emi ise man ikụt m̀mê ‘kpukpru usụn̄ Abasi enen.’—Deuteronomy 32:4.

MME EBIEREIKPE ẸKEDI “MBON ETI IBUOT YE MBON ỌNIỌN̄ YE MBON IKIKE”

Mme owo ẹsidia ufọn ke ini mmọ ẹnyenede nti mme ebiereikpe emi ẹkpede edinen ikpe mînyụn̄ idiaha ubọkedem. Ntak edi oro Ibet Abasi ọkọdọhọde nditọ Israel ẹyom utọ mme ebiereikpe emi. Ke ini nditọ Israel ẹketọn̄ọde-tọn̄ọ isan̄ ke wilderness, Abasi ama ọdọhọ Moses emek “iren emi ẹnyenede uko . . . , ẹbakde Abasi, emi ẹnyụn̄ ẹkemede ndiberi edem ẹnyụn̄ ẹsuade idiọk udori” man mmọ ẹdi mme ebiereikpe. (Exodus 18:21, 22) Ke isua 40 ẹbede, Abasi ama afiak ọdọhọ ẹyom “mbon eti ibuot ye mbon ọniọn̄ ye mbon ikike” emi ẹdikpede ikpe mme owo.—Deuteronomy 1:13-17.

Ke ediwak isua ama ekebe, Edidem Jehoshaphata emi akakarade Judah ama ọdọhọ mme ebiereikpe ete: “Mbufo ẹtịn̄ enyịn ke se mbufo ẹnamde, koro mîdịghe owo ke mbufo ẹkpe ikpe emi ẹnọ edi ẹkpe ẹnọ Jehovah; ndien enye omodu ye mbufo ke ikpe emi ẹkpede. Ndien, ke emi, ẹyak ndịk Jehovah odoro mbufo ke idem. Ẹtịn̄ enyịn ẹnam n̄kpọ, koro baba ukwan̄n̄kpọ kiet mîdụhe ye Jehovah Abasi nnyịn, enye inyụn̄ inamke asari inyụn̄ ibọhọ ubọkedem.” (2 Chronicle 19:6, 7) Edidem emi akanam mmọ ẹfiọk ke edieke asari ye idiọkitọn̄ anamde mmọ ẹbiere ukwan̄ ikpe ẹnọ owo, ke Abasi oyokot mmọ ẹdinam ibat.

Esịt ama esina nditọ Israel sụn̄ ke ini mme ebiereikpe ẹnamde item Bible emi sia mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke se ededi mfịna oro mmimọ inyenede ke mme ebiereikpe ẹyekpe edinen ikpe. Ke Ibet oro Abasi ọkọnọde nditọ Israel, enye ama etịn̄ mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde mme ebiereikpe ẹkpe edinen ikpe, idem ọkpọkọm ikpe oro ọsọsọn̄. Nso idi ndusụk mmọ?

SE IKAN̄WAMDE MME EBIEREIKPE

Okposụkedi emi mbon oro ẹkemekde nte mme ebiereikpe ẹkedide mbon eti ibuot ye mbon ọniọn̄, ikanaha mmọ ẹda ifiọk ibuot mmọ ẹkpe ikpe ẹnọ mme owo. Jehovah Abasi ama eteme mmọ se ẹkpenamde man ẹbiere ikpe ọfọn. Ndusụk se Abasi ọkọdọhọde mmọ ẹdi emi.

Ẹnen̄ede Ẹdụn̄ọde Se Iketịbede. Abasi ọkọdọhọ Moses eteme mme ebiereikpe Israel ete: “Ke ini mbufo ẹkpede ikpe nditọete mbufo, mbufo ẹkpe ke edinen ido.” (Deuteronomy 1:16) Owo ikemeke ndikpe ikpe ọfọn edieke enye mîdụn̄ọkede ofụri se iketịbede. Ntak edi oro Abasi eketemede mbon oro ẹkpede ikpe ete ‘ẹdụn̄ọde ẹnyụn̄ ẹtịm ẹbụp’ ofụri se iketịbede. Akana mme ebiereikpe ẹkụt ẹte ke se ẹtịn̄de ẹban̄a owo “edi akpanikọ” mbemiso mmọ ẹtọn̄ọde ikpe.—Deuteronomy 13:14; 17:4.

Ẹkop ikọ ẹto mme ntiense. Se mme ntiense ẹtịn̄de ama esinam ẹfiọk se iketịbede. Ibet Abasi ọkọdọhọ ete: “Ntiense kiet kpọt inyeneke ndidaha nda ntịn̄ ikọ mbiom owo ikpe ke ndudue ekededi m̀mê ke idiọkn̄kpọ ekededi emi owo anamde. Ke inua ntiense iba m̀mê ke inua ntiense ita ke ikọ edisọn̄ọ ada.” (Deuteronomy 19:15) Ibet Abasi okonyụn̄ ọdọhọ mbon oro ẹtiede ntiense ẹte: “Kûsuan nsunsu etop. Kûdiana ye idiọkowo udi ntiense emi aduakde ndinam afai.”—Exodus 23:1.

Ẹdọhọ mme ntiense ẹtịn̄ akpanikọ. Se ẹkesinamde owo emi osude nsu ke ikpe ama anam kpukpru owo ẹkpekpeme se mmọ ẹtịn̄de. Abasi ọkọdọhọ ete: “Mme ebiereikpe ẹnyene nditịm ndụn̄ọde, ndien edieke ntiense oro edide ntiense nsu, onyụn̄ edide enye odori eyenete esie ikọ, mbufo ẹnyene ndinam enye kpa nte enye akaduakde ndinam eyenete esie, afo onyụn̄ enyene ndisio se idiọkde ke otu fo mfep.” (Deuteronomy 19:18, 19) Ntre, edieke owo okosude nsu ke ikpe man ada inyene eyenete esie enyene, ẹkenyene ndida inyene esie. Edieke enye okosude nsu man ẹwot owo emi mîduehe, ẹkenyene ndiwot enye. Emi ama anam mme owo ẹsinen̄ede ẹtịn̄ akpanikọ.

Ẹkûnam Asari. Ke mme ebiereikpe ẹma ẹkekop ofụri se iketịbede, mmọ ẹma ẹsitie ke otu idemmọ ẹneme ofụri se mmọ ẹkekopde man ẹbiere ikpe oro. Nte mmọ ẹsụk ẹnemede ikpe emi, akana mmọ ẹti Ibet Abasi emi: “Mbufo ẹkûnam se ikwan̄ade ke ikpe. Kûnam n̄kpọ ye ubuene ke asari, kûnyụn̄ unam n̄kpọ ye akwa owo ke uma. Kpe ikpe nsan̄a fo nte enende.” (Leviticus 19:15) Akana mme ebiereikpe ẹsida ofụri se iketịbede ẹbiere ikpe, idịghe ndise owo iso m̀mê ndibak owo enyịn.

Se Abasi eketịn̄de ke Ibet emi enye ọkọnọde nditọ Israel ekeme ndin̄wam mme ekpeibet ye mme ebiereikpe mfịn. Edieke mmọ ẹnamde item emi, owo idikwan̄ake ikpe.

MBON ORO ẸKEDIADE UFỌN EDINEN IKPE

Moses ama obụp nditọ Israel ete: “Ewe akamba idụt . . . odu emi enyenede ndinen ewụhọ ye mme ubiereikpe eke ẹbietde kpukpru ibet emi ami nnọde mbufo mfịn emi?” (Deuteronomy 4:8) Idụhe idụt emi eketiede nte Israel. Ke ini Edidem Solomon ekenịmde ibet Abasi, mme owo ẹma “ẹdụn̄ ke ifụre” ye emem, “ẹdia n̄kpọ, ẹn̄wọn̄ n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹkop idatesịt.”—1 Ndidem 4:20, 25.

Edi nte ini akade, nditọ Israel ẹma ẹkpọn̄ Abasi mmọ. Prọfet Jeremiah ọkọdọhọ ete: “Sese! Mmọ ẹmesịn ikọ Jehovah, ndien nso ọniọn̄ ke mmọ ẹnyene?” (Jeremiah 8:9) Mmọ ndikesịn ikọ Jehovah ama anam Jerusalem akabade edi “obio emi enyenede ubiomikpe iyịp” onyụn̄ ọyọhọde ye kpukpru “mbubiam n̄kpọ.” Ke akpatre, ẹma ẹsobo obio emi, enye onyụn̄ ana ndon ofụri isua 70.—Ezekiel 22:2; Jeremiah 25:11.

Prọfet Isaiah okodu uwem ke ini nditọ Israel ẹkebọde ufen nsọn̄ibuot mmọ. Ke enye ama eketie ekere ofụri se iketịbede, enye ama etịn̄ akpanikọ emi aban̄a Jehovah Abasi ye Ibet Esie: “Ke ini afo ebierede ikpe ọnọ isọn̄, mme andidụn̄ isọn̄ ẹyekpep edinen ido.”—Isaiah 26:9.

Esịt ama enem Isaiah etieti ini emi Abasi akanamde enye etịn̄ prọfesi aban̄a nte Jesus Christ, Edidem emi edide Messiah, edikarade. Enye ọkọdọhọ ete: “Enye idikpehe ikpe itiene se okụtde ke enyịn, idinyụn̄ inọhọ nsuannọ itiene n̄kpọ emi enye okopde. Enye eyekpe ikpe mme ubuene ke edinen ido, onyụn̄ ọnọ mme owo nsuannọ ke eti ido ke ufọn sụn̄sụn̄ mbon isọn̄.” (Isaiah 11:3, 4) Uwem eyenem kpukpru mbon oro Jesus Christ edikarade ke Obio Ubọn̄ Abasi!—Matthew 6:10.