“Jehovah, Abasi Mbọm, Ye Mfọn”
“Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak ima ye akpanikọ.”—EXODUS 34:6.
1. (a) Nso ndọn̄esịt ke Bible ọnọ mbon oro mbonima mmọ ẹyode ẹkpọn̄ edisana utuakibuot? (b) Didie ke Jehovah ese mbon oro ẹnamde idiọkn̄kpọ?
“EYEN mi an̄wan akasian mi ete ke imọ iyomke aba ndidi ubak esop Christian,” ntem ke ete kiet edide Christian ọdọhọ. “Ke ediwak usen, urua, idem ediwak ọfiọn̄, mma n̄kop ọkpọsọn̄ ubiak ke idem. Ama ọdiọk akan n̄kpa.” Enen̄ede edi n̄kpọ mfụhọ ndikụt owo ima oyode ọkpọn̄ usụn̄ edisana utuakibuot. Ndi akanam afo omosobo utọ n̄kpọ oro? Ke edide ntre, afo oyokop ndọn̄esịt ndifiọk nte ke Jehovah okop mbọm aban̄a fi. (Exodus 3:7; Isaiah 63:9) Edi didie ke enye ese utọ mbon oro ẹnamde idiọkn̄kpọ do? Bible owụt ete ke Jehovah ke mbọm ọnọ mmọ ikot ete ẹfiak ẹdinyene mfọn imọ. Enye ekeben̄e mme ọsọn̄ ibuot Jew eyo Malachi ete: “Mbufo ẹkabade ẹtiene mi, ndien ami nyakabade ntiene mbufo.”—Malachi 3:7.
2. Didie ke Bible owụt ke mbọm edi akpan ikpehe edu Jehovah?
2 Ẹma ẹwụt Moses mbọm Abasi ke Obot Sinai. Do, Jehovah ama ayarade idemesie nte “Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak ima ye akpanikọ.” (Exodus 34:6) Ikọ emi ọsọn̄ọ owụt nte ke mbọm edi akpan ikpehe edu Jehovah. Enye “oyom kpukpru owo ẹtua n̄kpọfiọk ẹkabade esịt,” ntre ke Christian apostle Peter ekewet. (2 Peter 3:9) Nte ededi, mbọm Abasi enyene adan̄a. Ẹma ẹsian Moses ẹte: “[Enye] iyakke mbon-isop ẹbọhọ.” (Exodus 34:7; 2 Peter 2:9) Kpa ye oro, “Abasi edi ima,” mbọm onyụn̄ edi akwa ikpehe edu oro. (1 John 4:8; James 3:17) Jehovah “ikọhọkede iyatesịt esie ke nsinsi,” enye onyụn̄ “[adat] esịt ndifọn ido.”—Micah 7:18, 19.
3. Didie ke ekikere Jesus kaban̄a mbọm okokpụhọde ye eke mme scribe ye mme Pharisee?
3 Jesus ekedi mfọnmma mbiet Ete esie eke heaven. (John 5:19) Enye ndinam n̄kpọ ye mme anamidiọk ke mbọm ikedịghe edifụmi mme idiọkn̄kpọ mmọ edi ekedi ediwụt ukem mbọm oro enye okowụtde mbon oro ẹkedọn̄ọde ata ata udọn̄ọ. (Men Mark 1:40, 41 domo.) Ih, Jesus ekesịn mbọm ke otu “ikpọ n̄kpọ” Ibet Abasi. (Matthew 23:23) Ke edide isio, kere ban̄a mme scribe ye mme Pharisee, ẹmi mme ekikere ibet unenikpe mmọ nte ido edide ẹkesisiode mbọm ẹfep ofụri ofụri. Ke ini mmọ ẹkekụtde Jesus anamde n̄kpọ ye mme anamidiọk, mmọ ẹma ẹkụni ẹte: “Owo emi adadara mme idiọk owo, onyụn̄ adia n̄kpọ ye mmọ.” (Luke 15:1, 2) Jesus akada uwụtn̄kpọ ita, ẹmi kiet kiet okowụtde mbọm Abasi, ọbọrọ mme asua esie.
4. Ewe uwụtn̄kpọ iba ke Jesus ọkọnọ, ndien nso ikedi ọkpọikọ ke mmọ kiet kiet?
4 Akpa, Jesus eketịn̄ aban̄a eren kiet emi ọkọkpọn̄de erọn̄ 99 aka ndiyom kiet emi okosopde. Nso ikedi ọkpọikọ esie? “Ntre ke idara edidu ke heaven aban̄a idiọk owo kiet emi akabarede esịt, akan nti owo anan̄ ye efụtenan̄, ẹmi mînyeneke se ẹkabarede esịt ẹban̄a.” Ekem, Jesus ama etịn̄ aban̄a n̄wan emi okoyomde ubak silver kiet onyụn̄ adatde esịt ke ama okokụt. Didie ke enye ekemen edibuan? “Idara odu ke iso mme angel Abasi aban̄a owo kiet emi akabarede esịt.” Jesus eketịn̄ ọyọhọ uwụtn̄kpọ esie ita ke ido n̄ke.a Ediwak owo ẹda enye nte nnem-n̄kan ibio ibio mbụk oro akanam ẹbụkde. Ndikere mban̄a n̄ke emi ayan̄wam nnyịn ndiwụt esịtekọm mban̄a nnyụn̄ n̄kpebe mbọm Abasi.—Luke 15:3-10.
Ọsọn̄ibuot Eyeneren Ọkpọn̄ Ufọk
5, 6. Didie ke udọ ke ọyọhọ uwụtn̄kpọ Jesus ita okowụt enyene-ndịk unana ediwụt esịtekọm?
5 “Owo kiet ekenyene nditọ-iren iba: ndien udọ ọdọhọ ete esie ete, Ete, nọ mi udeme n̄kpọ eke edinyenede mi. Ntem ke ete edeme inyene esie ọnọ mmọ. Ibịghike bịghi udọ atan̄ kpukpru se enyenede, adaha aka anyan idụt; ndien do ke enye asuan inyene esie ke edidu etịme uwem.”—Luke 15:11-13.b
6 Udọ emi ama owụt enyene-ndịk unana esịtekọm. Akpa, enye ama ọdọhọ ẹnọ imọ udeme n̄kpọ eke edinyenede imọ, ndien ekem enye asuan inyene esie “ke edidu etịme uwem.” Ẹkabade ikọ oro “etịme uwem” ẹto ikọ Greek ọwọrọde “edidu uwem ntịme.” Eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọ ke ikọ oro “etịn̄ aban̄a edikpọn̄ eti ido uwem ofụri ofụri.” Ye eti ntak, ke mme usem en̄wen ẹsiwak ndida ikọ emi owụtde owo emi asuande onyụn̄ abiatde inyene anafai anafai ntịn̄ mban̄a akparawa oro ke n̄ke Jesus.
7. Mmanie mfịn ẹbiet idiọk udọ, ndien ntak emi ediwak utọ mbon oro ẹyomde nda-ke-idem ke “anyan idụt”?
7 Ndi odu mme owo ẹmi ẹbietde idiọk udọ mfịn? Ih. Ke mfụhọ, esisịt ibat ẹmekpọn̄ ifụre ifụre “ufọk” Ete nnyịn eke heaven, kpa Jehovah. (1 Timothy 3:15) Ndusụk ke otu mmọ ẹmi ẹkere ke n̄kann̄kụk ufọk Abasi etie ukpan ukpan akaha, nte ke enyịn Jehovah oro esede ọbọbiọn̄ọ owo utu ke ndikpekpeme. (Men Psalm 32:8 domo.) Kere ban̄a Christian an̄wan kiet emi ẹkedade mme edumbet Bible ẹbọk edi emi ke ukperedem ekesịnde idem ke edida n̄kpọsọn̄ mmịn ye n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄. Ke afiakde eti idiọk idaha oro ke uwem esie, enye ọdọhọ ete: “N̄koyom ndiwụt ke mma n̄keme ndiyom uwem oro ọfọnde akan nnọ idemmi. N̄koyom ndinam se n̄kpamama ndinam, n̄konyụn̄ nyomke owo ekededi asian mi n̄kpọ en̄wen.” Ukem nte idiọk udọ, n̄kaiferi emi okoyom nda-ke-idem. Ke ndiọkiso, ẹkenyene ndisio enye mfep ke esop Christian ke ntak mme edinam esie oro mîkekemke ye N̄wed Abasi.—1 Corinth 5:11-13.
8. (a) Nso un̄wam ke ẹkeme ndinọ mbon oro ọdọn̄de mmọ ndidu uwem edide isio ye mme idaha Abasi? (b) Ntak emi owo ekpenen̄erede ekere aban̄a se enye emekde ke n̄kpọ aban̄ade utuakibuot?
8 Enen̄ede edi ata n̄kpọ mfụhọ ke ini ekemmọ andinịm ke akpanikọ owụtde udọn̄ ndidu uwem oro edide isio ye mme idaha Abasi. (Philippi 3:18) Ke ini emi etịbede, mbiowo ye mbon eken oro ẹdotde ke n̄kan̄ eke spirit ẹsidomo ndinen̄ede owo oro anamde idiọkn̄kpọ mi. (Galatia 6:1) Nte ededi, owo inyịkke-nyịk owo ndomokiet ndinyịme mbiomo edidi mbet Christian. (Matthew 11:28-30; 16:24) Ke ini mmọ ẹsịmde isua akwa owo, idem n̄kparawa owo ẹnyene ndinam ọkpọkpọ ubiere ke se iban̄ade utuakibuot. Ke akpatre, nnyịn owo kiet kiet imekeme ndibiere n̄kpọ nnọ idem iyonyụn̄ inam ibat inọ Abasi iban̄a idem nnyịn. (Rome 14:12) Nte ededi, nnyịn ‘iyọdọk se nnyịn itọde’ n̄ko—kpa ukpepn̄kpọ emi idiọk udọ oro ke n̄ke Jesus ekenyenede ndikpep ke mîbịghike.—Galatia 6:7, 8.
Unana Idotenyịn ke Anyan Idụt
9, 10. (a) Nso ukpụhọde idaha ke idiọk udọ okosobo, ndien didie ke enye akanam n̄kpọ aban̄a oro? (b) Nam an̄wan̄a nte ndusụk owo oro ẹkpọn̄de utuakibuot akpanikọ mfịn ẹsobode nnanenyịn ebietde eke idiọk udọ.
9 “Ke ini enye ama akasuan kpukpru ama, ọkpọsọn̄ akan̄ etịbe ke idụt oro; enye onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidu ke unana. Ndien enye aka akadian idem ye eyen idụt oro, enye oro onyụn̄ ọdọn̄ enye aka in̄wan̄ ọkọbọk mme edi. Enye onyụn̄ oyom ndidia ikpọk udia, eke mme edi ẹdiade, nyụhọ; owo inyụn̄ inọhọ enye n̄kpọ.”—Luke 15:14-16.
10 Okposụkedi enye okodude ke unana, idiọk udọ ikekereke kan̄a iban̄a ndifiak nnyọn̄ ufọk. Utu ke oro, enye akaka ebịne eyenisọn̄ emi ọkọnọde enye utom edibọk mme edi. Sia Ibet Moses okowụkde ete ke mme edi ẹdi edidehe unam, etie nte eyen Jew ikpanamke orụk utom oro. (Leviticus 11:7, 8) Edi edieke ubieresịt akafịnade idiọk udọ oro, enye ekenyene ndifịk ubieresịt oro nnịm. Kamse, enye ikpekemeke ndidori enyịn eteutom esie, amanaisọn̄ obio oro, ndikere mban̄a mme ntụk owo esenidụt emi edide ọkpọkpọi ubuene. Nnanenyịn idiọk udọ edi ukem ye ifiọk n̄kpọntịbe ediwak owo mfịn ẹmi ẹkpọn̄de edinen usụn̄ edisana utuakibuot. Ediwak ini, utọ mbon oro ẹsisịn idem ke mme edinam oro mmọ ke mbemiso ẹkpekedade nte esuene esuene edinam. Ke uwụtn̄kpọ, ke edide isua 17 ke emana, akparawa kiet ama ọsọn̄ ibuot ọwọrọ ọkpọn̄ usụn̄ Christian oro ẹkedade ẹbọk enye. “Oburobụt ido ye edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄ ẹma ẹbiat odudu ukpepn̄kpọ Bible oro ẹkekpepde mi ke ediwak isua ẹfep,” ntem ke enye ọdọhọ. Ke mîbịghike, akparawa emi okokụt idemesie ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak edikama n̄kpọ afai nyịp inọ ye uwotowo. Okposụkedi enye akafiakde okop nsọn̄idem eke spirit ke akpatre, nso akwa utịp ke enye ekekpe ntem ke ntak “inemesịt idiọk-n̄kpọ ke ekpri ini”!—Men Mme Hebrew 11:24-26 domo.
11. Didie ke ọkpọsọn̄ mfịna idiọk udọ eketetịm ọdiọk, ndien didie ke ndusụk owo mfịn ẹkụt ke mme n̄kpọ etabi ererimbot ẹdi “ikpîkpu abian̄a”?
11 Akpanikọ oro nte ke “owo inyụn̄ inọhọ enye n̄kpọ” ama anam ọkpọsọn̄ mfịna idiọk udọ etetịm ọdiọk. Mbufa ufan esie ẹkedu m̀mọ̀n̄? Idahaemi enye mîkenyeneke ndomo afu mi, enye eketie nte ‘asua’ mmọ. (Mme N̄ke 14:20) Kpasụk ntre, ediwak owo mfịn ẹmi ẹyode ẹkpọn̄ mbuọtidem ẹkụt ke mme n̄kpọ etabi ye mme ekikere ererimbot ẹdi “ikpîkpu abian̄a.” (Colossae 2:8) “Mma n̄kop ubiak ye iduọesịt ke ntak unana ndausụn̄ Jehovah,” ntem ke n̄kaiferi kiet emi ọkọkpọn̄de esop Abasi ke ndusụk ini ọdọhọ. “Mma ndomo ndidụk otu ke ererimbot, edi ke ntak emi mmen̄kenen̄ekede mbiet mbon eken, mmọ ẹma ẹsịn mi. Eketie mi ke idem nte ekpri eyen oro osopde emi okoyomde ete man ada mi usụn̄. Oro ekedi ini emi n̄kọfiọkde nte ke mmoyom Jehovah. N̄kedehede nyom aba ndidu uwem nda-ke-idem n̄kpọn̄ enye.” Idiọk udọ oro ke n̄ke Jesus ama edifiọk ukem n̄kpọ oro.
Enyịn An̄wan̄a Idiọk Udọ
12, 13. Mme n̄kpọ ewe ẹn̄wam ndinam enyịn an̄wan̄a ndusụk owo mfịn? (Se ekebe.)
12 “Ke ini enyịn an̄wan̄ade enye, enye okụt idem esie, ete, Sese, adan̄a ediwak mbio-utom ete mi ẹnyene udia eke awakde akan mmọ ndidia; edi se mi mi, mmọn̄ ndikpa ye biọn̄. Nyadaha nnyụn̄ ntiene ete mi, nnyụn̄ ndọhọ enye nte, Ete, mmanam idiọk-n̄kpọ ndian heaven ye ke iso fo: ndotke aba ndikere eyen fo: da mi nte owo-utom fo kiet. Ndien enye adaha ke enyọn̄ etiene ete esie.”—Luke 15:17-20.
13 ‘Enyịn ama an̄wan̄a’ idiọk udọ. Ke ndusụk ini, enye ama esịn idem ke ediyom inemesịt, nte n̄kpọ eke odude uwem ke ererimbot ndap. Edi idahaemi enye ama edinen̄ede ọfiọk ata idaha eke spirit esie. Ih, idem okposụkedi enye ọkọduọde, idotenyịn okosụk ododu ọnọ akparawa emi. Enye ama enyene ndusụk nti edu. (Mme N̄ke 24:16; men 2 Chronicles 19:2, 3 domo.) Nso kaban̄a mbon oro ẹkpọn̄de otuerọn̄ Abasi mfịn? Ndi okpowụt eti ibuot ndibiere nte ke kpukpru mmọ inyeneke idotenyịn, nte ke usụn̄ uwem nsọn̄ibuot mmọ owụt, ke kpukpru idaha, ete ke mmọ ẹmenam idiọkn̄kpọ ẹdian edisana spirit Abasi? (Matthew 12:31, 32) Inen̄ekede idi ntre. Usụn̄ uwem ntụtutọn̄ mmọ otụhọde ediwak mmọ, ndien nte ini akade enyịn esin̄wan̄a ediwak ke otu mmọ ẹmi. “Akananam, ọkpọkọm ke usen kiet, n̄kefreke Jehovah,” ntem ke eyenete an̄wan kiet ọdọhọ, ke etide ini emi enye ọkọwọrọde ọkpọn̄ esop Abasi. “Mma nsibọn̄ akam kpukpru ini nte ke usụn̄ ekededi, usen kiet, enye akpakam afiak ada mi esịn ke akpanikọ.”—Psalm 119:176.
14. Nso ubiere ke idiọk udọ akanam, ndien didie ke enye okowụt nsụhọdeidem ke ndinam ntre?
14 Edi nso ke mbon oro ẹkeyode ẹkeme ndinam mban̄a idaha mmọ? Ke n̄ke Jesus idiọk udọ ama ebiere ndifiak nnyọn̄ ufọk nnyụn̄ n̄keben̄e ete esie efen ọnọ imọ. Idiọk udọ ekebiere ndidọhọ: “Da mi nte owo-utom fo kiet.” Owo-utom ekedi owo emi ẹkpede utom ke usen ke usen emi ẹkenyụn̄ ẹkemede ndida usen kiet ndọhọ ọkpọn̄ utom. Emi ama akam osụhọde akan ofụn emi, ke usụn̄ifiọk kiet, eketiede nte andibuana ke ubon. Ntre idiọk udọ ikenyeneke ekikere ndidọhọ ẹfiak ẹda imọ ẹsịn ke akpa itie imọ nte eyen. Enye ama enen̄ede eben̄e idem ndibọ nsụhọde-n̄kan idaha man owụt edinam akpanikọ ọnọ ete esie ke usen ke usen. Nte ededi, n̄kpọ n̄kpaidem ke akana ebet idiọk udọ.
Ufiop Ufiop Edidara
15-17. (a) Didie ke ete akanam n̄kpọ ke ini okụtde eyen esie? (b) Nso ke ọfọn̄idem, n̄kpanuen, ye ikpaukot oro ete ọkọnọde eyen esie ẹda ẹban̄a? (c) Nso ke ete ndidiomi usọrọ owụt?
15 “Ke ini enye odude kan̄a nsan-nsan, ete esie okụt enye, onyụn̄ atua enye mbọm, efehe, awan̄a enye ke itọn̄, onyụn̄ etịm enye inua. Edi eyen ọdọhọ enye ete, Ete, mmanam idọk-n̄kpọ ndian heaven ye ke iso fo: ndotke aba ndikere eyen fo. Edi Ete ọdọhọ ikọt esie ete, Ẹwara ẹda ata eti ọfọn̄idem oro ẹdisịne enye; ẹnyụn̄ ẹsịne enye n̄kpanuen ke ubọk ye ikpa-ukot ke ukot: ẹnyụn̄ ẹda eyen-enan̄ emi enyenede isek ẹwot, ẹyak nnyịn idia inyụn̄ idat esịt: koro eyen mi emi ama akpa, onyụn̄ ọtọn̄ọ ntak odu uwem; enye ama osop, ndien ikụt enye. Ntre ke mmọ ẹtọn̄ọ ndinam mbre.”—Luke 15:20-24.
16 Ete m̀mê eka ekededi oro enyenede ima oyoyom eyen esie afiak okop nsọn̄idem eke spirit. Ntem, nnyịn imekeme ndikere nte ete idiọk udọ ekesisede enen esie kpukpru usen, ye ọkpọsọn̄ udọn̄ odoride enyịn eyen esie ndinyọn̄ ndi. Idahaemi enye okụt eyen esie asan̄ade ke enen edi! Nte eyịghe mîdụhe, nte akparawa emi eketiede ama okpụhọde. Kpa ye oro, ete esie ama ọdiọn̄ọ enye ke ini enye odude “kan̄a nsan-nsan.” Enye ikọdọn̄ke enyịn ke ntaha ọfọn̄ oro enye ekesịnede ye edu mfụhọ; enye okokụt eyen esie, onyụn̄ efehe aka ndisobo ye enye!
17 Ke ini ete ekesịmde eyen esie, enye ama awan̄a enye ke itọn̄ onyụn̄ etịm enye inua ima ima. Ekem enye ọdọhọ yak ifịn esie ẹnọ eyen esie ọfọn̄idem, n̄kpanuen, ye ikpaukot. Ọfọn̄idem emi ikedịghe didie didie ọfọn̄idem, edi ekedi “ata eti”—eyedi orụk ewụra emi ẹtịmde ẹdọk oro ẹsinọde ata akpan esenowo. Sia ifịn nte ido edide mîkisisịneke n̄kpanuen ye ikpaukot, ete akanam ẹdiọn̄ọ nte ke ikafiak ida eyen imọ nte ọyọhọ ọyọhọ andibuana ke ubon. Edi ete ama anam n̄kpọ efen efen. Enye ama owụk ẹte ẹdia usọrọ ndida ndara eyen esie oro ọkọnyọn̄de edi. Nte an̄wan̄ade, eren emi ikefenke inọ eyen esie mmen̄e mmen̄e m̀mê n̄kukụre koro eyen esie ndinyọn̄ ndi akanamde obiomo enye ndifen; enye ama oyom ndifen nnọ. Oro ama anam enye adat esịt.
18, 19. (a) Nso ke n̄ke idiọk udọ ekpep fi aban̄a Jehovah? (b) Nte ẹwụtde ke nte enye akanamde n̄kpọ ye Judah ye Jerusalem, didie ke Jehovah ‘ebet’ mme anamidiọk ndifiak ndi?
18 Kan̄a ke emi, nso ke n̄ke idiọk udọ ekpep nnyịn aban̄a Abasi emi nnyịn inyenede ifet ndituak ibuot nnọ? Akpa, nte ke Jehovah edi “Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyan ime, awak ima ye akpanikọ.” (Exodus 34:6) Ke akpanikọ, mbọm edi akpan edu Abasi. Edi ido esie ndinam n̄kpọ ntre mban̄a mbon oro ẹdude ke unana. Ekem, n̄ke Jesus ekpep nnyịn ete ke Jehovah “ama ndidahado.” (Psalm 86:5) Ke ndamban̄a usụn̄, enye enen̄ede owụk ntịn̄enyịn man okụt edikabade esịt ekededi oro mme anamidiọk ẹdide owo ẹkabarede oro edinọde enye isọn̄ ndiwụt mbọm.—2 Chronicles 12:12; 16:9.
19 Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a edinam Abasi ye Israel. Jehovah ama ọnọ prọfet Isaiah odudu spirit ndidọhọ ke Judah ye Jerusalem ‘ke ẹdọn̄ọ ọtọn̄ọde ke ikpat ukot tutu esịm ke ibuot.’ Edi, enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Jehovah eyebet, man atua mbufo mbọm, oto oro n̄ko Enye ayadaha ke enyọn̄, man ọfọn ido ye mbufo.” (Isaiah 1:5, 6, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn; 30:18; 55:7; Ezekiel 33:11) Ukem nte ete oro ke n̄ke Jesus, Jehovah ‘ese enen,’ ke ndamban̄a usụn̄. Enye etie ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ebet owo ekededi emi ọkọkpọn̄de ufọk esie ndifiak nnyọn̄ ndi. Ndi emi idịghe se nnyịn ikpodoride enyịn iban̄a ete oro enyenede ima?—Psalm 103:13.
20, 21. (a) Ke nso usụn̄ ke mbọm Abasi odụri ediwak owo ada mfịn? (b) Nso ke ẹdineme ke ibuotikọ oro etienede?
20 Ke isua kiet kiet, mbọm Jehovah esinam enyịn an̄wan̄a ediwak owo, mmọ ẹsinyụn̄ ẹfiak ẹdi utuakibuot akpanikọ. Nso idatesịt ke emi esida ọsọk mbonima mmọ ntem! Da ete edide Christian oro ẹkesiakde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ke uwụtn̄kpọ. Ke inemesịt, eyenan̄wan esie ama afiak okop nsọn̄idem eke spirit onyụn̄ anam utom idahaemi nte asan̄autom uyọhọ ini. “Ami mmokop inemesịt adan̄a nte owo ekemede ndikop ke akani editịm n̄kpọ emi,” ntem ke ete ọdọhọ. “Mmọn̄eyet mfụhọ mi amakabade mmọn̄eyet idatesịt.” Ke akpanikọ, Jehovah adat esịt n̄ko!—Mme N̄ke 27:11.
21 Edi n̄kpọ efen efen odu ke n̄ke idiọk udọ oro. Jesus ama aka iso ke mbụk esie man enye ekeme ndiwụt ukpụhọde ke ufọt mbọm Jehovah ye nsọn̄ido nsọn̄ido ubiomikpe oro ekedide ọsọ n̄kpọ ke otu mme scribe ye mme Pharisee. Ẹyeneme nte enye akanamde oro—ye se oro ọwọrọde ọnọ nnyịn—ke ibuotikọ oro etienede.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Mme n̄ke ye mme uwụtn̄kpọ eken oro ẹnemede ke Bible ikenen̄ekede ida itie. N̄ko-n̄ko, sia uduak mbụk ẹmi ẹdide man ẹnọ ukpepn̄kpọ kaban̄a ido uwem, ufọn idụhe ndiyom se kpukpru n̄kpọ ẹwọrọde ke ndamban̄a usụn̄.
b Ẹneme se n̄ke emi ọwọrọde ke ntịn̄nnịm ikọ ke nsiondi Enyọn̄-Ukpeme eke February 15, 1989, page 16, 17.
Ke Ndidụn̄ọde
◻ Didie ke edu Jesus kaban̄a mbọm okokpụhọde ye eke mme Pharisee?
◻ Mmanie mfịn ẹbiet idiọk udọ, ndien didie?
◻ Mme idaha ewe ẹkenam enyịn an̄wan̄a idiọk udọ?
◻ Didie ke ete okowụt eyen esie oro akakabarede esịt mbọm?
[Ekebe ke page 11]
ENYỊN AMA AN̄WAN̄A MMỌ
Nso in̄wam ndinam enyịn an̄wan̄a ndusụk owo oro ẹkebịnde ẹfep ke esop Christian? Mme utịn̄ikọ ẹtienede mi ẹsịn un̄wana ke n̄kpọ emi.
“Ke esịt mi n̄kosụk mfọfiọk ebiet emi akpanikọ okodude. Edikpep Bible ye edika mme mbono esop Christian ke ediwak isua ama enyene akwa odudu ke idem mi. Didie ke n̄kpaka iso n̄kpa edem n̄wụt Jehovah? Enye ikọkpọn̄ke mi; ami n̄kọkpọn̄ enye. Ke akpatre, mma n̄kụt adan̄a nte mmen̄kenenke ye adan̄a nte n̄kọsọn̄de ibuot ye nte ke Ikọ Jehovah enenen kpukpru ini—‘afo ọdọk se afo ọtọde.’”—C.W.
“Nsek eyenan̄wan mi ama ọtọn̄ọ nditịn̄ ikọ, ndien oro ama otụk mi esịt sia n̄koyomde ndikpep enye mme utọ n̄kpọ nte owo emi Jehovah edide ye nte ẹkpebọn̄de akam ẹnọ enye. N̄kesikemeke ndide idap, ndien mma n̄wat moto ke idiọk ini ke okoneyo kiet n̄ka an̄wa mbre n̄katua eyet. Mma ntua, nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Jehovah ke akpa ini ke ata anyan ini ama ekebe. Kpukpru se n̄kọfiọkde ekedi nte ke mma mfiak nyom Jehovah ke uwem mi, ndien mma ndori enyịn ke enye ekeme ndifen nnọ mi.”—G.H.
“Ke ini nneme aban̄ade ido ukpono edemerede, nyasian mme owo nte ke edieke n̄kpoyomde ndimek ido ukpono oro ekpepde akpanikọ, n̄kpedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Ekem nyọdọhọ ke n̄kedi kiet ke otu mmọ, edi ke n̄kekemeke ndidu uwem ekekem ye se ẹkeyomde, ntre mma n̄kpọn̄. Ke mfiọkde emi, ediwak ini esịt ama esibiom mi nnyụn̄ n̄kopke inemesịt. Ke akpatre mma nnyịme nte, ‘Ami n̄kopke inemesịt. Oyom nnam mme usọp usọp ukpụhọde.’”—C.N.
“Ẹma ẹsio mi ye ebe mi ẹfep ke isua 35 ẹmi ẹkebede. Ekem, ke 1991, nnyịn ima inyene inem inem n̄kpọ n̄kpaidem eke edidi oro mbiowo iba ẹkedide ẹdisian nnyịn ẹban̄a ifet edifiak ntiene Jehovah. Ọfiọn̄ itiokiet ke ukperedem, idatesịt ama akan nnyịn ubọk ke ndidi se ẹfiakde ẹda. Ebe mi edi isua 79, ami nnyụn̄ ndi isua 63.”—C.A.