Nte Afo Emenyene Mbuọtidem Ebietde Eke Elijah?

N̄KA owo mfịn esisụhọde mbuọtidem itie. Mbon ifiọk ẹsak nsahi ẹban̄a edidu oro Abasi odude. Mbubịk mbubịk mbon ido ukpono ẹmeda Abasi ẹnam nsahi. Ndien ndutịm ererimbot ke akakaiso anam n̄kpọ nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke Abasi ikam idọn̄ke enyịn. Edide mme edu ẹmi ẹsịn owo ndịk ke idem, m̀mê ọnọ enye mmemidem, m̀mê anam enye anana udọn̄, ke idaha ekededi utịp edi ukem ukem: Mbuọtidem esie atahade. Eyịghe idụhe apostle Paul okokotde unana mbuọtidem “idiọkn̄kpọ eke eyịrede nnyịn ke kpukpru edem”!—Mme Hebrew 12:1.

Eyedi oro edi ntak emi Paul ekesịnde akpan ukeme ndidụri owo ntịn̄enyịn n̄wụt uwem iren ye iban ẹmi ẹkenyenede ọkpọsọn̄ mbuọtidem. (Mme Hebrew, ibuot 11) Mme utọ uwụtn̄kpọ oro ẹkeme ndinụk nnyịn ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ẹyak nnyịn ikere iban̄a prọfet Elijah, iwụkde ntịn̄enyịn ke sụk ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikpehe anyanini ye ọyọhọ ọyọhọ utom esie nte prọfet. Enye okodu ke ini ukara Edidem Ahab ye okpono ndem an̄wan esie, Ọbọn̄an̄wan Jezebel, ke ini mbuọtidem ke Abasi akpanikọ okosụhọrede ubọk nte edide idahaemi.

Mbiara Obio Ubọn̄ eke Esien Duop

Nso adiana-iba ke mmọ ẹkedi ntem! Ahab ekedi ọyọhọ edidem itiaba ke Obio Ubọn̄ Israel eke esien duop. Okposụkedi ndidem itiokiet oro ẹkebemde enye iso ẹdu ẹkediọkde, Ahab ama ọdiọk akan. Ikụreke ke enye ndikanam oburobụt utuakibuot nnọ eyen enan̄ ke idụt oro akaiso odu edi enye ama ọdọ ọbọn̄an̄wan Jezebel emi ekedide owo idụt efen, ke ntre ọtọn̄ọde ọkpọsọn̄ orụk utuakibuot nnọ nsunsu abasi Baal oro idụt oro akanam mîfiọkke.—1 Ndidem 16:30-33.

Jezebel ama esịn idem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke utuakibuot Baal toto ke uyen. Ete esie, Ethbaal, kpa oku Ashtoreth (n̄wan Baal), ama owot mbon en̄wen man akabade edi edidem Sidon, kpa obio ubọn̄ oro okodude ke edem edere Israel. Jezebel ama ekpek ebe esie oro okokopde mmemidem ke n̄kan̄ ido uwem ndiwụk utuakibuot Baal ke Israel. Ibịghike, mme prọfet nsunsu abasi oro 450 ye prọfet abasi an̄wan Asherah 400 ẹma ẹdidu ke idụt oro, kpukpru mmọ ẹdiade n̄kpọ ke okpokoro ubọn̄. Orụk utuakibuot mmọ ekedi n̄kpọ itekesịt didie ntem ke enyịn Abasi akpanikọ, kpa Jehovah! Mme n̄kpọ idiọn̄ọ ke uduot idem erenowo, mme usọrọ mbun̄wụm, mme akpara temple (iren ye iban), idem ediwa nditọn̄wọn̄—mme utọ edinam oro ẹkedi n̄wọrọnda ikpehe ke ido ukpono itekesịt emi. Ye unyịme Ahab, enye ye unana ukpan ama atara asuana ke ofụri obio ubọn̄ oro.

Nditọ Israel ke ediwak miliọn ẹma ẹfre Jehovah, kpa Andibot isọn̄ ye ndutịm mmọn̄ esie. Ye mmọ ekedi Baal akada edịm ọdiọn̄ isọn̄ ke utịt ini ndaeyo. Kpukpru isua mmọ ye idotenyịn ẹkewụk enyịn ẹse ‘Andiwat Ntọn̄enyọn̄,’ kpa inua-okot abasi mbun̄wụm ye eke ini edịm, ndidi nditre ini nsatisọn̄ oro. Ke isua ke isua, edịm ama esidep. Ke isua ke isua, Baal ama esibọ itoro.

Elijah Ọnọ Ntọt Aban̄a Unana Edịm

Ekeme ndidi ekedi ke utịt anyan, ndaeyo oro edịm mîdepke—kpasụk ke ini mme owo ẹketọn̄ọde ndidori enyịn ndikụt nte Baal ọnọde ọnọ-uwem edịm—ke ẹnam nnyịn idiọn̄ọ Elijah ke mbụk Bible.a Enye ọbiọn̄ọde inikiet inikiet nte obuma ke uwetn̄kpọ Bible. Owo isianke nnyịn ekese n̄kpọ iban̄a idaha esie ke uwem, mbụk ndomokiet idụhe iban̄a ete ye eka esie. Edi ke mîbietke obuma, Elijah ikedịghe anditịn̄ mban̄a ọkpọsọn̄ edịm. Enye ama ọtọt Ahab ete: “Ma uwem Jehovah Abasi Israel, emi ndade enye ke iso, mbara ye edịm ididụhe ke mme isua ẹmi, ke mîtoho ke uyo mi.”—1 Ndidem 17:1.

Kere ban̄a owo emi, oro esịnede ọfọn̄idem obio-in̄wan̄ esie oro ẹdade idet unam ẹdọk. Enye oto itiat itiat obot Gilead, iso-ọfọn ọkọride ọwọrọ owo ke otu mme osụhọde idem ekpemerọn̄. Enye ada ke iso akwa edidem Ahab, iso-ọfọn ke ata esịt akwa ufọk ubọn̄ esie, ye ọwọrọetop ufọk nnụkenịn esie, ediye ye esen esen mbana ye ikpọ ndisọi mbiet esie. Do, ke obio ibombom Samaria oro ọyọhọde ye edinam, ke ebiet ayakde esisịt mme owo ndifre utuakibuot Jehovah, enye asian Ahab ete ke abasi esie emi, kpa Baal emi, inyeneke odudu, kpa ata ikpîkpu n̄kpọ. Ke isua emi ye ke mme isua ẹmi ẹdidide, ntre ke Elijah ọdọhọ, edịm m̀mê mbara iditọike!

Enye akada utọ mbuọtidem oro ke m̀mọ̀n̄? Nte idem ikenyekke enye, ndida ke iso atan̄idem, ọsọn̄ibuot edidem emi? Ekeme ndidi. Se ibede tọsịn isua kiet ke ukperedem, James eyeneka Jesus ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke Elijah “ekedi owo emi enyenede mbiet uduot nnyịn.” (James 5:17) Edi tịmfiọk ikọ Elijah: “Ma uwem Jehovah Abasi Israel, emi ndade enye ke iso.” Elijah ama enyene ke ekikere ete ke nte asan̄autom Jehovah, imọ ikada ke iso ebekpo oro okon̄de akan eke Ahab—kpa ebekpo Ọbọn̄ Andikara ekondo! Enye ekedi andida ke ibuot, enyeemi ẹsiode ẹdọn̄, ke ibuot ebekpo oro. Ye idotenyịn emi, ke nso ke enye ekpefehe Ahab, anana odudu andikara edide owo emi ama akataba edidiọn̄ Jehovah?

Ikedịghe ke mbuari nte ke Jehovah ekedi ata idem n̄kpọ ọnọ Elijah. Prọfet oro nte eyịghe mîdụhe ama odụn̄ọde n̄wetnnịm n̄kpọ oro aban̄ade nte Abasi akanamde n̄kpọ ye ikọt Esie. Jehovah ama odụri mme Jew utọn̄ ete ke imọ iyeda unana edịm ye akan̄ itụnọ mmọ edieke mmọ ẹwọn̄ọrede ẹketuak ibuot ẹnọ mme nsunsu abasi. (Deuteronomy 11:16, 17) Sia enyenede mbuọtidem nte ke Jehovah kpukpru ini esisu ikọ esie, Elijah ama “ọbọn̄ akam . . . ete edịm okûdep.”—James 5:17.

Mbuọtidem Oro Ẹwụtde ke Nditiene Ndausụn̄

Kan̄a kemi, nte ededi, etop oro Elijah akatan̄ade ama esịn enye ke akwa afanikọn̄. Oro ekedi ini emi ẹkeyomde ikpehe mbuọtidem esie efen. Man enye akaiso odu uwem, enye ekenyene ndinam akpanikọ ke nditiene item Jehovah: “Daha ke ebiet emi, kabade ka ke edem usiahautịn, nyụn̄ dịbe ke mben idịm Cherith, emi odude ke iso Jordan. Ndien ama ekem afo eyen̄wọn̄ mmọn̄ ke idịm: mmonyụn̄ nteme mme utere [“raven,” NW] nte ẹbọk fi do.”—1 Ndidem 17:3, 4.

Elijah ama anam item oro usọp usọp. Edieke enye ediyomde ndibọhọ unana edịm ye akan̄ ẹmi ẹsịmde idụt esie, enye ekenyene ndiberi edem ke sededi ndutịm oro Jehovah anamde ọnọ enye. Emi ikememke utom ke usụn̄ ndomokiet. Emi ọkọwọrọ enye ndidịbe, odụn̄de ata ikpọn̄ ikpọn̄ ke ediwak ọfiọn̄ ye unana ediwọrọ ndi. Emi ọkọwọrọ ndita unam ye uyo ẹmi mme raven ẹtan̄de ẹsọk enye—kpa inuen ẹmi ẹsitade okpo n̄kpọ, ẹmi ẹdide ndedehe ke Ibet Moses—ndinyụn̄ mbuọt idem ke Jehovah nte ke utọ unam oro ikedịghe obukpo edi ke ọwọrọ ete ke ẹma ẹyọk itọn̄ mfọn mfọn nte ekemde ye ibet. Ntatara utịben̄kpọ emi enen̄ede etie ndusụk mme anditat Bible nte ke ikotịbeke tutu eyedi se mmọ ẹnọde ekikere ẹte ke anaedi akpa ikọ oro odude mi ọkọwọrọ “mbon Arab” ndien idịghe “mme raven.” Edi mme raven ẹkedi mfọnn̄kan n̄kpọ oro ẹkemekde. Idụhe owo ndomokiet oro ekpekerede ete ke mme usụhọde, ndedehe inuen ẹmi ẹsifede ẹka wilderness ye nsụhọ udia mmọ ẹkenen̄ede ẹbọk Elijah, emi Ahab ye Jezebel ẹkeyomde ke ofụri obio ubọn̄ oro!—1 Ndidem 18:3, 4, 10.

Nte unana edịm emi okosụk akade iso, ekeme ndidi Elijah ama enen̄ede ekere aban̄a ebiet edin̄wọn̄ mmọn̄ esie oro ekedide ke idịm Cherith. Ekese idịm Israel ẹma ẹsat ke ini unana edịm oro, ndien “ke utịt mme usen oro,” enyeemi ama asat n̄ko. Nte afo emekeme ndikere nte eketiede Elijah ke idem nte mmọn̄ oro akasatde sụn̄sụn̄ ye nte n̄kpọdiọhọ mmọn̄ oro okosụhọrede ke usen ke usen? Ke akpanikọ anaedi enye ama eyịk m̀mê nso iditịbe ke ini mmọn̄ oro asatde ofụri ofụri. Kpa ye oro, Elijah ikọkpọn̄ke ebiet oro. Ekedi ke idịm oro ama akasat ke Jehovah ọkọnọ enye udiana item esie. Daha ke enyọn̄ ka ke Zarephath, ntre ke ẹkesian prọfet oro. Do enye eyenyene udia ke ufọk ebeakpa kiet.—1 Ndidem 17:7-9.

Zarephath! Obio oro esịne ọnọ obio Sidon, emi Jezebel otode ye ebiet emi ete esie akakarade nte edidem! Ndi ifụre eyedu do? Ekeme ndidi Elijah ama eyịk. Edi “enye [ama] adaha ke enyọn̄ aka.”—1 Ndidem 17:10.

Jehovah Ọnọ Udia ye Uwem

Ibịghike ẹma ẹnọ n̄kopitem esie utịp. Enye ama osobo ye ebeakpa nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, ndien enye ama okụt n̄wan emi nte enyenede orụk mbuọtidem oro mîkakam idụhe ke otu mbon obio esie. Ubuene ebeakpa emi ekenyene sụk ndomuyo ye aran oro edikemde se enye adade anam akpatre udia ọnọ idemesie ye ekpri eyeneren esie. Edi, idem ye akwa unana esie, enye ama onyịme ndibemiso nsan̄ uyo nnọ Elijah, ọbuọtde idem ke un̄wọn̄ọ esie oro nte ke Jehovah idiyakke aran ke ekpeme ye ndomuyo ke aban̄ esie ẹkụre adan̄a ini nte ẹdisụk ẹyomde. Eyịghe idụhe Jesus Christ eketide uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ ebeakpa emi ke ini akasuade ọnọ mme anana mbuọtidem nditọ Israel ke eyo esie!—1 Ndidem 17:13-16; Luke 4:25, 26.

Kpa ye utịben̄kpọ emi, nte ededi, ikebịghike mbuọtidem ebeakpa ye eke Elijah ke ẹkesak iso ẹse ọkpọsọn̄ udomo. Ke mbuari eyeneren esie ama akpa. Sia emi akande enye ubọk, n̄kukụre se ebeakpa emi ekekemede ndinam ekedi ndikere nte ke n̄kpọ mmọn̄eyet emi enyene n̄kpọ ndinam ye Elijah, kpa “owo Abasi [akpanikọ].” Enye ama eyịk m̀mê ẹmia imọ ufen ke ndusụk idiọkn̄kpọ oro imọ ikanamde ke ini edem. Edi Elijah ama ọbọ enye obukpo eyen oro onyụn̄ emen enye okonịm ke ubetenyọn̄. Enye ama ọfiọk ete ke Jehovah ekeme ndinọ se ikande sụk udia. Jehovah edi ebiet oro uwem ke idemesie otode! Ntre Elijah ama ọbọn̄ akam ndien ndien ye ke esịt-akpanikọ man eyen oro akpafiak odu uwem.

Elijah ikedịghe akpa owo oro ekenyenede utọ mbuọtidem oro ke ediset ke n̄kpa, edi ke uwetn̄kpọ Bible, enye ekedi akpa owo oro ẹkedade ndinam kiet otịbe. Eyen oro ama “eset”! Anaedi idatesịt oro eka esie okokopde ekedi n̄kpọ oro eyede ndise nte Elijah akadade eyen esie ọsọk enye ye mmemmem ikọ ẹmi: “Sese, eyen fo ke odu uwem.” Nte eyịghe mîdụhe, ye mmọn̄eyet, enye ama ọdọhọ ete: “Kemi ke mfiọk nte ke afo edi owo Abasi, uyo Jehovah emi odude fi ke inua onyụn̄ edi akpanikọ n̄ko.”—1 Ndidem 17:17-24.

“Abasi Mi Edi Jehovah”

Otụk owo ke esịt, onyụn̄ odot didie ntem nte ke enyịn̄ Elijah ọwọrọ “Abasi Mi Edi Jehovah”! Ke ini unana edịm ye akan̄, Jehovah ama ọnọ enye udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ; ke ini ọkpọsọn̄ ndutịme ke n̄kan̄ ido uwem, Jehovah ama ọnọ enye eti ndausụn̄; ke ini owo akpade, Jehovah ama ada enye anam owo afiak enyene uwem. Ndien etie nte ke ini kiet kiet oro ẹkotde Elijah ndiwụt mbuọtidem oro enye enyenede ke Abasi esie—ke ndiberi edem ke Enye ndinọ n̄kpọ, ke nditiene ndausụn̄ Esie, ke ndiberi edem ke Enye ndinam enyịn̄ Esie asana—ẹma ẹnọ enye utịp ye ediwak ntak efen efen ndikọn̄ mbuọtidem ke Jehovah. Uwụtn̄kpọ emi edi akpanikọ nte enye akakade iso ndibọ n̄kpọsọn̄ ye idem enyene-ndịk utom oto Abasi esie, Jehovah; ke akpanikọ, ndusụk ke otu ata ndyọ ndyọ utịben̄kpọ esie ke ẹkena ke iso ebet enye.—Se 1 Ndidem, ibuot 18.

Enye edi ata ukem ye mme asan̄autom Jehovah mfịn. Ekeme ndidi owo idinọhọ nnyịn udia ke utịbe utịbe usụn̄ m̀mê ndida nnyịn nnam owo eset ke n̄kpa; emi idịghe emana unam mme utọ utịben̄kpọ ntre. Nte ededi, Jehovah ke idemesie ikpụhọkede ndomo esisịt toto ke eyo Elijah.—1 Corinth 13:8; James 1:17.

Nnyịn n̄ko imekeme ndibọ ndusụk utom oro enyenede ndịk, ndusụk n̄kpọsọn̄ ye mme efakutom oro ẹnamde owo ndịk ndida etop oro Abasi ọnọde nsịm do. Nnyịn n̄ko imekeme ndisobo ukọbọ. Nnyịn imakam ikeme ndisan̄a biọn̄. Edi kaban̄a mbon oro ẹnamde akpanikọ ye esop esie ke ofụri ofụri, Jehovah omowụt ndien ndien nte ke imọ ke isụk ida usụn̄ inyụn̄ ikpeme mme asan̄autom imọ. Enye ke osụk ọnọ mmọ odudu ndinam sededi utom ẹmi enye ọdọn̄de mmọ. Ndien enye ke osụk an̄wam mmọ ndiyọ sededi idomo oro ekemede ndisịm mmọ ke ntịme ntịme ererimbot emi.—Psalm 55:22.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 18]

Nte afo, ukem nte Elijah, emenyene mbuọtidem nte ke Jehovah eyese aban̄a mme udọn̄ ikọt esie?