Nte Afo Emekeme Ndiberi Edem ke Bible?

EDIEKE afo ekpemende Bible, nte afo okpodori enyịn ndikụt okụk? Nso kaban̄a okụk silver eset emi?

Ediwak owo ẹda Bible nte akani n̄wed oro obụkde mbụkeset ye nti ido uwem oro ẹmade. Edi, mmọ inịmke ke akpanikọ nte ke mme mbụk Bible ẹdi nnennen mbụk, ntre mmọ ẹfan̄a ẹte ke enye idịghe Ikọ Abasi. Nte ededi, ediwak uyarade ke nte Bible edide nnennen ẹdu. Okụk emi (akamba ndise) edi eti uwụtn̄kpọ kiet. Nso ke uwetn̄kpọ emi etịn̄?

Ẹkenam okụk emi ke Tarsus, akwa obio ke ikpehe ufọt edem usụk ye edem usiahautịn eke se idide Turkey idahaemi. Ẹkenam okụk emi ke ini ukara Mazaeus andikara Persia ke ọyọhọ isua ikie inan̄ M.E.N. Emi owụt enye nte andikara mbahade obio “Edem Akpa,” oro edi, Akpa Euphrates.

Edi ntak emi ẹnyenede udọn̄ ke mme ikọ oro? Koro afo eyekụt ẹtịn̄de ẹban̄a ukem ebiet oro ke Bible fo. Ezra 5:6–6:13 owụt leta oro ẹkewetde ke ufọt Darius edidem Persia ye andikara oro ẹkekotde Tattenai. Se ikodude ke edinam ekedi mme Jew ndifiak mbọp temple mmọ ke Jerusalem. Ezra ekedi ata osion̄o n̄wed Ibet Abasi, ndien afo okpodori enyịn se enye ekewetde ndidi ukem ukem, nnyụn̄ nnen. Afo eyekụt ke Ezra 5:6 ye 6:13 nte ke enye okokot Tattenai “andikara edem akpa emi.”

Ezra ekewet oro ke n̄kpọ nte 460 M.E.N., n̄kpọ nte isua 100 mbemiso ẹkemịn̄de okụk emi. Oh, ndusụk owo ẹkeme ndikere nte ke enyịn̄ andikara ke eset edi ekpri mbụk. Edi edieke afo ekemede ndiberi edem ke mme andiwet Bible ke idem utọ n̄kpri n̄kpọ ntre, nte oro ikpọkọrike mbuọtidem fo ke n̄kpọ efen oro mmọ ẹkewetde?

Ke akpa ibuotikọ iba ke nsiondi emi, afo eyekụt mme ntak efen efen ndinyene utọ mbuọtidem oro.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 32]

Ẹbọ ẹto Israel Dept. of Antiquities Exhibited & Photographed Israel Museum