‘Nnyịn Imenyene Ndyọ’

‘Mmenyene ndyọ ye ndịk ke nte ẹnamde mi.’—PSALM 139:14.

1. Ntak emi ediwak owo oro ẹkerede n̄kpọ ẹdọhọde ke Abasi okobot mme enyene-ndyọ n̄kpọ oro ẹdude ke isọn̄?

ERERIMBOT ọyọhọ ye mme edibotn̄kpọ oro ẹnyenede ndyọ. Mme n̄kpọ emi ẹkesan̄a didie ẹdidu? Ndusụk owo ẹnịm ke Andibot idụhe. Mbon en̄wen ẹdọhọ ke ndinịm ke Andibot idụhe idiyakke nnyịn inen̄ede ifiọk n̄kpọ iban̄a n̄kpọ-obot. Mmọ ẹnịm ke mme edibotn̄kpọ oro ẹdude ke ekondo ẹwak n̄kukọhọ, ẹwak utọ, ẹnyụn̄ ẹnyene ndyọ tutu owo ikemeke ndidọhọ ke mmọ ẹkedidu ke mbuari. Ediwak owo, ọkọrọ ye ndusụk ntaifiọk, ẹnịm ke uyarade oro odude owụt ke Andibot oro ọfọnde ido, emi enyenede ọniọn̄, onyụn̄ okopde odudu okobot ekondo.a

2. Nso ikanam David otoro Jehovah?

² Edidem David eke Israel eset ama enen̄ede enịm ke Andibot odot itoro ke mme enyene-ndyọ n̄kpọ oro Enye obotde. Okposụkedi oro David okodude uwem anyan ini ko mbemiso eyo ifiọk ntaifiọk emi, enye ama ọfiọk ke mme utịbe utịbe n̄kpọ oro Abasi okobotde ẹyọyọhọ kpukpru ebiet. David ndikakam nse idem esie kpọt ama anam enye enen̄ede ọfiọk adan̄a ukeme oro Abasi enyenede ndibot n̄kpọ. Enye ekewet ete: “Nyọkọm fi, koro nnyenede ndyọ ye ndịk; se afo anamde ẹdi utịbe; ukpọn̄ mi onyụn̄ ọfiọk enene.”—Psalm 139:14.

3, 4. Ntak emi edide akpan n̄kpọ nnyịn owo kiet kiet ndinen̄ede n̄kere mban̄a mme n̄kpọ oro Jehovah obotde?

³ Ndinen̄ede ntie n̄kere n̄kpọ akanam David enen̄ede enịm ke Andibot odu. Mfịn, mme n̄kpọ oro ẹkpepde ke ufọkn̄wed ye ndutịm usuanetop ẹyọhọ ye mme ekikere oro mîyakke owo enịm ke Abasi okobot owo. Ana nnyịn n̄ko inen̄ede itie ikere n̄kpọ man inyene mbuọtidem ukem nte David. Ifọnke ida se mme owo ẹkerede ibiere se inịmde ke akpanikọ, akpan akpan ke mme n̄kpọ ẹban̄ade m̀mê Andibot odu m̀mê idụhe.

⁴ Akan oro, ndinen̄ede ntie n̄kere mban̄a mme n̄kpọ oro Jehovah obotde anam nnyịn inen̄ede ima enye onyụn̄ anam inyene mbuọtidem ke mme un̄wọn̄ọ esie kaban̄a ini iso. Oro n̄ko ekeme ndinam nnyịn iyom ndinen̄ede mfiọk Jehovah inyụn̄ inam n̄kpọ esie. Ke ntre, ẹyak ise nte ifiọk ntaifiọk eyomfịn ọsọn̄ọde ikọ David ke ‘imenyene ndyọ’ ke nte ẹnamde nnyịn.

Utịbe Utịbe N̄kọri Idem Nnyịn

5, 6. (a) Uwem nnyịn ọkọtọn̄ọ didie? (b) Nso utom ke ekpụt nnyịn ẹnam?

⁵ “Afo emenyene ekpụt mi: omofụk mi ke idịbi eka mi.” (Psalm 139:13) Kpukpru nnyịn ikọtọn̄ọ uwem ke idịbi eka nnyịn nte nsen emi ekpride akan ntọi oro odude ke utịt udịmikọ emi. Nịn̄inịn̄i nsen oro ama enen̄ede awak n̄kukọhọ onyụn̄ etie nte ekpri ubet ubuak mmọn̄ibọk. Enye ama ọsọsọp ọkọri. Ke ama ọkọyọhọ ọfiọn̄ iba ke idịbi, mme akpan ndido idem fo ẹma ẹdodu. Ekpụt fo esịne ke otu ndido oro. Ke ini afo akamanade, ekpụt fo ẹma ẹtọn̄ọ ndidụhọde iyịp fo—oro edi, ẹsion̄o ndiọi mmọn̄ibọk ye mmọn̄ oro awakde akaha ke idem fo edi ẹyak mme n̄kpọ oro idem fo oyomde, ẹsụhọ. Edieke ekpụt fo mbiba ẹfọnde, mmọ ẹyedụhọde mmọn̄ ẹsio ke iyịp fo—oro edi, n̄kpọ nte lita mmọn̄ ition edieke edide akwa owo—kpukpru minit 45!

⁶ Ekpụt fo ẹn̄wam n̄ko ndinam mme n̄kpadiaha oro ẹdude ke iyịp fo ẹdu ke nnennen udomo ẹnyụn̄ ẹkpeme nte iyịp asan̄ade fi ke esịp. Mmọ ẹsinam ediwak utom eken, utọ nte ndision̄o mme n̄kpọ ke udia oro afo esidiade nda nnam ọkpọ fo ẹkọri nte ọfọnde ye n̄kpatan̄a n̄kpọ oro anamde ndatndat iyịp enen̄ede awak ke ọkpọ fo. An̄wan̄a ndien ntak emi ẹkotde ekpụt “ata abuak mmọn̄ibọk ke idem owo”!b

7, 8. (a) Tịn̄ nte eyen esikọride ke esịt idịbi. (b) Didie ke ẹbana eyen esịt idịbi “ke idak isọn̄”?

⁷ “[Ọkpọ] mi ikedịbeke fi, ke ini ẹkenamde mi ke ndịbe ebiet, ẹnyụn̄ ẹbanade mi ke idak isọn̄.” (Psalm 139:15) Ata akpa nsen oro ama abahade, ndien mbufa nsen ẹma ẹka iso ẹbahade. Ikebịghike mme nsen oro ẹma ẹtọn̄ọ ndinam nsio nsio utom, ẹkabade ẹdi nsen esịp, nsen obụk, nsen ikpọkidem, ye ntre ntre eken. Mme nsen oro ẹnamde ukem utom ẹma ẹdiana kiet ẹkabade mme otu nsen, ndien mme otu nsen emi ẹma ẹkabade mme ndido. Ke uwụtn̄kpọ, afo ama ọtọn̄ọ ndinyene ọkpọ ke ọyọhọ urua ita ke esịt idịbi. Ke ama ekekpere ndisịm ọfiọn̄ iba, okonyụn̄ edide n̄kpọ nte sentimita iba, mme ọkpọ 206 oro enyenede idahaemi nte akwa owo ẹma ẹtọn̄ọ ndidu, okposụkedi oro mmọ mîkọsọn̄ke idem.

⁸ Enyene-ndyọ n̄kọri emi eketịbe ke idịbi eka fo, ndien eketie nte n̄kpọ eke ẹdịpde fi ke idak isọn̄ emi enyịn owo mîkemeke ndikụt. Ke akpanikọ, owo ifiọkke ata ediwak n̄kpọ iban̄a nte owo esikọride. Ke uwụtn̄kpọ, nso ikanam mme akpan nsenubon ke nsen fo ẹtọn̄ọ ndidiana kiet n̄kabade nsio nsio ndido? Ntaifiọk ẹkeme ndifiọk nte ini akade, edi nte David ọkọdọhọde, Andibot nnyịn—kpa Jehovah—ama ọfọfiọk emi toto ko.

9, 10. Didie ke “ẹkewet” nte ọbọn̄eyen esikọride “ẹsịn ke n̄wed” Abasi?

⁹ “Enyịn fo ẹkekụt mi ke mîtịmke inam mi ima; ndien ẹkewet mmọ kpukpru ẹsịn ke n̄wed fo, mmọ ẹsiak mi usen, ke ini baba mmọ kiet mîka-idụhe kan̄a.” (Psalm 139:16) Akpa nsen fo ama esịne ofụri ndutịm idemfo. Ndutịm emi akan̄wam ke nte afo ọkọkọride ke ọfiọn̄ usụkkiet ke esịt idịbi mbemiso amanade ye ke ofụri isua edịp oro ọkọkọride akabade edi akwa owo. Nsio nsio ukpụhọde ẹma ẹdu ke idem fo ke ini emi, ndien kpukpru emi ẹketiene se ikodude ke akpa nsen oro.

¹⁰ Sia David mîkenyeneke ukwak use n̄kpri n̄kpọ, enye ikọfiọkke n̄kpọ ndomokiet iban̄a nsen ye nsenubon. Edi enye ama ọfiọk ke ẹma ẹbebem iso ẹnam ndutịm ẹban̄a nte imọ idikọride. Ekeme ndidi David ama enyene ifiọk aban̄a nte ọbọn̄eyen esikọride, ntre enye ama ekeme ndikere ke anaedi ẹma ẹbebem iso ẹnam ndutịm ẹnyụn̄ ẹnịm ini ẹnọ idaha n̄kọri kiet kiet. Enye ama ada ikọ uto etịn̄ nte ke “ẹkewet” ndutịm emi “ẹsịn ke n̄wed” Abasi.

11. Nso inam nnyịn itie nte itiede emi?

¹¹ Mfịn, ẹfiọk ke mme nsenubon fo ẹbiere mme edu oro afo akadade amana oto ete ye eka fo ye mme ete ete ye eka eka fo—utọ nte idaha fo, nte iso fo etiede, uduot enyịn ye idet fo, ye ata ediwak edu eken oro enyenede. Mme nsen idem fo kiet kiet ẹsịne ata ediwak nsenubon, ndien nsenubon kiet kiet esịne ke otu anyan udịm nsenubon emi mmọn̄ibọk oro ẹkotde DNA, ẹnamde. “Ẹwet” ntọt aban̄ade nte idem fo edikọride ẹsịn ke mmọn̄ibọk idem fo oro ẹkotde DNA. Kpukpru ini oro mme nsen fo ẹbaharede man ẹnam mbufa nsen m̀mê ẹda itie n̄kani nsen, DNA fo esinọ mbufa nsen emi ntọt oro, ndien oro anam fi aka iso odu uwem onyụn̄ etie nte afo etiede idahaemi. Nso n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ oro owụtde odudu ye ọniọn̄ Andibot nnyịn emi odude ke heaven ke emi edi ntem!

N̄wọrọnda Ikike Nnyịn

12. Nso inen̄ede inam mme owo ẹkpụhọde ye unam?

¹² “Ndien O Abasi, mme ekikere fo ẹsọn̄ mi urua didie! Ibat mmọ okpon didie! Nyabat mmọ, edi mmọ ẹwak ẹkan ntan.” (Psalm 139:17, 18a) Mme unam n̄ko ẹnyene ndyọ ke nte ẹnamde mmọ, ndien ndusụk mmọ ẹnyene ntụk ye ukeme oro ẹkande eke owo. Edi Abasi ama ọnọ owo ukeme ukere n̄kpọ oro owo mîkemeke ndida ndomo ye eke unam ekededi. N̄wed ifiọk ntaifiọk kiet ọdọhọ ke “okposụkedi oro nnyịn mme owo ibietde mme edibotn̄kpọ eken ke nsio nsio usụn̄, nnyịn idi n̄wọrọnda ke otu mme edibotn̄kpọ eken ke ntak emi inyenede ukeme ndisem usem nnyụn̄ n̄kere n̄kpọ . . . Nnyịn idi n̄wọrọnda n̄ko koro nnyịn kpọt isibụp mme utọ mbụme nte: Didie ke ẹkenam idem nnyịn? Didie ke ẹkebot nnyịn?” David ama ekere aban̄a mbụme emi n̄ko.

13. (a) Didie ke David eketie ekere mme ekikere Abasi? (b) Didie ke ikeme nditiene uwụtn̄kpọ David?

¹³ Ata akpan n̄kpọ oro anamde nnyịn ikpụhọde ye unam edi ukeme oro nnyịn inyenede nditie n̄kere mme ekikere Abasi.c Ata akpan enọ emi edi kiet ke otu usụn̄ oro ẹnamde nnyịn “ke mbiet Abasi.” (Genesis 1:27) David ama ada enọ emi anam n̄kpọ nte ọfọnde. Enye ama ekere aban̄a uyarade oro owụtde ke Abasi odu, onyụn̄ ekere aban̄a nti edu Abasi oro enye okụtde ke mme n̄kpọ oro ẹbotde. David n̄ko ama enyene mme akpa n̄wed Edisana N̄wed Abasi, emi ẹkeyararede se Abasi edide ye mme utom esie. Mme n̄kpọ emi ẹkedade odudu edisana spirit ẹwet mi ẹma ẹn̄wam David ọfiọk mme ekikere, edu, ye uduak Abasi. Nditie n̄kere N̄wed Abasi, edibotn̄kpọ, ye mme edinam Abasi ẹma ẹnam David otoro Andibot enye.

Se Ndinyene Mbuọtidem Abuanade

14. Ntak mîyomke ifiọk kpukpru n̄kpọ iban̄a Abasi mbemiso ibuọtde idem ye enye?

¹⁴ Adan̄a nte David ekekerede aban̄a n̄kpọ-obot ye N̄wed Abasi, ntre ke enye ọkọfiọk ke imọ ikemeke ndifiọk kpukpru n̄kpọ mban̄a Abasi ye ukeme esie. (Psalm 139:6) Ntre n̄ko ke edi ye nnyịn. Nnyịn idikemeke ndifiọk kpukpru n̄kpọ mban̄a mme n̄kpọ oro Abasi okobotde. (Ecclesiastes 8:17) Edi Abasi ada N̄wed Esie ye n̄kpọ-obot “ayarade” ifiọk oro ekemde man kpukpru mbon oro ẹyomde akpanikọ ẹkpekeme ndinyene mbuọtidem nto se mmọ ẹfiọkde.—Rome 1:19, 20; Mme Hebrew 11:1, 3.

15. Nọ uwụtn̄kpọ nte mbuọtidem enyenede n̄kpọ ndinam ye itie ebuana nnyịn ye Jehovah.

¹⁵ Ndinyene mbuọtidem idịghe ikpîkpu edinyịme ke Abasi okobot mme odu-uwem n̄kpọ ye ekondo. Enye abuana ndibuọt idem ke Jehovah Abasi—kpa enye emi oyomde nnyịn idiọn̄ọ imọ inyụn̄ ika iso inyene eti itie ebuana ye imọ. (James 4:8) Nnyịn imekeme ndida emi ndomo ye mbuọtidem ye ibetedem oro owo enyenede ke edima ete esie. Edieke owo emi enyenede eyịghe obụpde fi m̀mê ete fo ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam fi ke ini afanikọn̄, ekeme ndidi udukemeke ndinam an̄wan̄a enye nte ke ete fo odot se ẹberide edem. Edi, edieke edide ete fo esifọn ido ye afo, afo emekeme ndinyene mbuọtidem ke enye idikpọn̄ke fi. Kpasụk ntre, ndifiọk Jehovah oto se ikpepde ke N̄wed Abasi, nditie n̄kere mban̄a se enye obotde, ye ndinyene ibọrọ akam oro isibọn̄de anam inen̄ede ibuọt idem ke enye. Emi anam inen̄ede iyom ndika iso n̄kpep n̄kpọ mban̄a enye nnyụn̄ nda ata ima ye uten̄e ntoro enye ke nsinsi. Idụhe se owo akpanamde ọfọn akan emi.—Ephesus 5:1, 2.

Yom Ndausụn̄ Andibot Nnyịn!

16. Nso ke ikeme ndikpep nto nte David akasan̄ade ekpere Jehovah?

¹⁶ “O Abasi, dụn̄ọde mi, nyụn̄ fiọk esịt mi: domo mi, nyụn̄ fiọk ekikere mi: Nyụn̄ se m̀mê usụn̄ ukwan̄ odu mi ke esịt, nyụn̄ da mi usụn̄ nsinsi uwem.” (Psalm 139:23, 24) David ama ọfiọk ke Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ọ imọ—oro edi ke Andibot imọ ama ekeme ndifiọk kpukpru se imọ ikekerede, iketịn̄de, m̀mê ikanamde. (Psalm 139:1-12; Mme Hebrew 4:13) Abasi ndifiọk David ntre ama anam David enyene ifụre, kpa nte eyenọwọn̄ esinyenede ifụre ke ubọk edima ete ye eka esie. David ama ama nte imọ ikenen̄erede ikpere Jehovah idem, ndien enye ama enen̄ede esịn ukeme etie ekere mme utom Esie onyụn̄ ọbọn̄ akam ọnọ Enye man aka iso ekpere Enye idem. Ke akpanikọ, ediwak psalm David—esịnede Psalm 139—edi akam oro ẹkemede ndikwọ nte ikwọ. Editie n̄kere se Abasi anamde nnyụn̄ mbọn̄ akam ẹkeme ndin̄wam nnyịn n̄ko isan̄a ikpere Jehovah.

17. (a) Ntak emi David okoyomde Jehovah odụn̄ọde esịt imọ? (b) Didie ke se imekde ndinam ekeme nditụk uwem nnyịn?

¹⁷ Nnyịn imenyene ifụre ndimek n̄kpọ sia ẹkebotde nnyịn ke mbiet Abasi. Nnyịn imekeme ndimek ndinam eti m̀mê idiọk. Edi iyanam ibat ke se imekde ndinam. David ikoyomke ẹbat imọ ẹsịn ke otu mme oburobụt owo. (Psalm 139:19-22) Enye ikoyomke ndinam ata idiọk ndudue. Ntem, ke ama eketie ekere akaka ifiọk Jehovah, enye ama osụhọde idem eben̄e Abasi ete odụn̄ọde esịt imọ onyụn̄ ada imọ asan̄a ke usụn̄ uwem. Idụhe owo oro okponde ebe ndinịm ndinen idaha ido uwem oro Abasi etemede; ntre ana nnyịn inam nti ubiere. Jehovah esịn udọn̄ ọnọ kpukpru nnyịn ete ikop uyo imọ. Oro ayanam enye ama nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn uwak edidiọn̄. (John 12:50; 1 Timothy 4:8) Ndisan̄a ye Jehovah ke usen ke usen ayanam esịt nnyịn ana sụn̄-n̄, idem ke ini isobode ata akamba mfịna.—Philippi 4:6, 7.

Tiene Enyene-Ndyọ Andibot Nnyịn!

18. Nso ke David ekedi edifiọk ke ama eketie ekere aban̄a n̄kpọ-obot?

¹⁸ David ama esiwak ndidu ke an̄wa n̄kpeme mme erọn̄ ke ini enye ekedide eyenọwọn̄. Ke adan̄aemi mme erọn̄ ẹkesụkde ibuot ẹta mbiet, enye ama edịbede ibuot esie ese enyọn̄. Ke okoneyo, David ama esitie ekere aban̄a akaka ekondo ye se enye ọwọrọde. David ama ewet ete: “Mme heaven ke ẹbụk ubọn̄ Abasi, ikpa-enyọn̄ onyụn̄ etịn̄ se ubọk esie anamde. Uwemeyo eneme ye uwemeyo, okoneyo onyụn̄ eteme okoneyo ifiọk.” (Psalm 19:1, 2) David ama ọfiọk ke ama oyom imọ iyom inyụn̄ itiene Enye emi akanamde kpukpru n̄kpọ ẹnyene ndyọ. Oyom inam ukem oro.

19. Nso ke n̄kpri ye ikpọ ẹkeme ndikpep nto nte ‘ẹnamde nnyịn ke ndyọ ndyọ usụn̄’?

¹⁹ David ama anam item oro Solomon eyen esie ekedide edinọ mme uyen ete: “Nyụn̄ ti Andibot fi ke ini afo edide akparawa . . . Bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo.” (Ecclesiastes 12:1, 13) David ama ọfiọk toto ke uyen ke imọ ‘imenyene ndyọ’ ke nte ẹkenamde imọ. Ndida ifiọk emi nsịn ke edinam ama ọnọ enye ekese ufọn ke ofụri eyouwem esie. Edieke nnyịn, n̄kpri ye ikpọ, itorode inyụn̄ inamde n̄kpọ Andibot nnyịn, iyokop inem uwem idahaemi ye ke ini iso. Bible ọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon oro ẹsan̄ade ẹkpere Jehovah ẹnyụn̄ ẹdude uwem ẹtiene ndinen usụn̄ esie, ete: “Ẹyesụk ẹkọri ke usọn̄, ẹyesehe ẹnyụn̄ ẹsiak ikọn̄. Man ẹwụt ẹte ke Jehovah enenen.” (Psalm 92:14, 15) Ndien nnyịn iyonyụn̄ inyene idotenyịn ndidara mme enyene-ndyọ utom Andibot nnyịn ke nsinsi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?

• Didie ke nte ọbọn̄eyen esikọride owụt ke ‘imenyene ndyọ’ ke nte ẹkenamde nnyịn?

• Ntak emi ikpetiede ikere mme ekikere Jehovah?

• Didie ke mbuọtidem enyene n̄kpọ ndinam ye itie ebuana nnyịn ye Jehovah?

[Mme ndise ke page 23]

Nsekeyen esikọri ke esịt idịbi etiene ndutịm oro ẹma ẹkebebem iso ẹnam

DNA

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Ọbọn̄eyen: Lennart Nilsson

[Ndise ke page 24]

Nnyịn imekeme ndibuọt idem ke Jehovah kpa nte nditọwọn̄ ẹsibuọtde idem ke edima ete mmọ

[Ndise ke page 25]

Nditie n̄kere mban̄a mme utom Jehovah akanam David otoro Enye