Sịn Esịt Fo ke Mbufiọk
“Jehovah enyene eti ibuot; ifiọk ye mbufiọk ẹto enye ke inua.”—MME N̄KE 2:6.
1. Didie ke nnyịn ikeme ndisịn esịt nnyịn ke mbufiọk?
JEHOVAH edi Akwa Anditeme nnyịn. (Isaiah 30:20, 21, NW) Edi nso ke nnyịn inyene ndinam man ibọ ufọn ito “ifiọk Abasi” oro ẹyararede ke Ikọ esie? Ke ubak ubak, ana nnyịn ‘isịn esịt nnyịn ke mbufiọk’—inyene udọn̄ ofụri esịt ndibọ nnyụn̄ n̄wụt edu emi. Man inyene emi, ana nnyịn idori enyịn ke Abasi, koro owo ọniọn̄ oro ọkọdọhọ ete: “Jehovah enyene eti ibuot; ifiọk ye mbufiọk ẹto enye ke inua.” (Mme N̄ke 2:1-6) Nso idi ifiọk, eti ibuot, ye mbufiọk?
2. (a) Nso idi ifiọk? (b) Didie ke afo akpanam eti ibuot an̄wan̄a? (c) Nso idi mbufiọk?
2 Ifiọk edi edimehe ye mme akpanikọ ẹmi ẹnyenede ẹto ifiọk n̄kpọntịbe, ndụn̄ọde, m̀mê ukpepn̄kpọ. Eti ibuot edi ukeme ndida ifiọk nnam n̄kpọ uforo uforo. (Matthew 11:19) Edidem Solomon ama owụt eti ibuot ke ini iban iba ẹkenyan̄ade eyen kiet ndien enye ama ada ifiọk esie oro aban̄ade ima oro eka esinyenede ọnọ eyen esie ebiere utọk oro. (1 Ndidem 3:16-28) Mbufiọk edi “edisọp ke ubiere.” Enye edi “odudu m̀mê ukeme ekikere emi enye adade abahade n̄kpọ kiet ọkpọn̄ en̄wen.” (Webster’s Universal Dictionary) Edieke nnyịn isịnde esịt nnyịn ke mbufiọk, Jehovah ayayak enye ọnọ nnyịn ebe ke Eyen esie. (2 Timothy 2:1, 7) Edi didie ke mbufiọk ekeme nditụk nsio nsio ikpehe uwem?
Mbufiọk ye Ikọinua Nnyịn
3. Didie ke afo akpanam Mme N̄ke 11:12, 13 an̄wan̄a ndien nso ke ‘ndinana ibuot’ ọwọrọ?
3 Mbufiọk an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ nte ke “ini eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ” odu. (Ecclesiastes 3:7) Edu emi n̄ko anam nnyịn ikpeme se nnyịn itịn̄de. Mme N̄ke 11:12, 13 ọdọhọ ete: “Owo eke esuede mbọhọidụn̄ esie anana ibuot: edi owo asian okụbi inua. Mbia ayayarade ikọ idịbi: edi owo spirit akpanikọ edịp n̄kpọ.” Ih, eren m̀mê n̄wan emi esịnde owo efen ke ndek “anana ibuot.” Nte ekemde ye ewet n̄wed ukabadeikọ oro Wilhelm Gesenius, utọ owo oro “inyeneke ifiọk.” Enye inyeneke eti ubiere, ndien edida ikọ oro “ibuot” owụt ete ke nti edu owo esịt idem idụhe. Edieke owo oro ọdọhọde ke idi Christian etịn̄de ikọ-edem ekesịm udomo oro ọdọkde edidọk m̀mê osụn̄ide isụn̄i, ana mbiowo oro ẹmekde ẹnam n̄kpọ man ẹtre idaha oro mîbọpke-bọp mi ke esop.—Leviticus 19:16; Psalm 101:5; 1 Corinth 5:11.
4. Nso ke mme anam-akpanikọ Christian ẹmi ẹnyenede mbufiọk ẹsinam ẹban̄a ikọ idịbi?
4 Ke mîbietke mme “anana ibuot” owo, mbon “asian” ẹsidop uyo ke ini odotde ndinam ntre. Mmọ isiyarakede ikọ idịbi. (Mme N̄ke 20:19) Ke ẹdiọn̄ọde ẹte ke ikọinua oro owo mîkpemeke ekeme ndinọ unan, mbon oro ẹwụtde mbufiọk ẹdi “owo spirit akpanikọ.” Mmọ ẹnam akpanikọ ẹnọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ inyụn̄ iyarakede mme ikọ idịbi oro ẹkemede ndisịn mmọ ke itiendịk. Edieke mme Christian oro ẹnyenede mbufiọk ẹkopde ikọ idịbi ekededi oro aban̄ade esop, mmọ ẹsimụm enye ẹkama tutu esop Jehovah okụt ke odot ndinam ẹfiọk ebe ke mme n̄wed esie.
Mbufiọk ye Eduuwem Nnyịn
5. Didie ke “ndisịme owo” ẹse ibak, ndien ntak-a?
5 Mme n̄ke Bible ẹn̄wam nnyịn ndida mbufiọk nnam n̄kpọ nnyụn̄ mfep eduuwem oro mîdotke. Ke uwụtn̄kpọ, Mme N̄ke 10:23 ọdọhọ ete: “Edi ndisịme owo abat edinam ibak ke mbre; edi owo eti ifiọk enyene mbufiọk.” Mbon oro ẹbatde ibak ke “mbre” ikwe nte usụn̄uwem mmọ akwan̄ade inyụn̄ ibatke Abasi nte enyeemi kpukpru owo ẹnyenede ndinam ibat nnọ. (Rome 14:12) Mme utọ “ndisịme owo” oro ẹbiara ke ekikere mmọ tutu esịm udomo oro ẹkerede ke Abasi ikwe idiọkido mmimọ. Ebede ke mme edinam mmọ, mmọ ke nditịm ntịn̄ ẹdọhọ ẹte: “Abasi idụhe.” (Psalm 14:1-3; Isaiah 29:15, 16) Sia mîdịghe mme edumbet Abasi ẹda mmọ usụn̄, mmọ ẹnana mbufiọk inyụn̄ ikemeke ndibiere mme n̄kpọ nte enende.—Mme N̄ke 28:5.
6. Ntak emi ibak edide ndisịme, ndien didie ke nnyịn idise enye edieke nnyịn inyenede mbufiọk?
6 “Owo eti ifiọk” ọfiọk ete ke ibak idịghe “mbre.” Enye ọfiọk ete ke inemke Abasi esịt onyụn̄ ekeme ndibiat itie ebuana nnyịn ye enye. Utọ eduuwem oro edi ndisịme koro iyakke mme owo ẹnyene ukpono idemowo, abiat ndọ, abiat ekikere ye ikpọkidem, onyụn̄ ada ekesịm editaba idaha eke spirit. Ẹyak nnyịn ke ntre isịn esịt nnyịn ke mbufiọk inyụn̄ ifep orụk ibak ye oburobụt ido ekededi.—Mme N̄ke 5:1-23.
Mbufiọk ye Edu Nnyịn
7. Nso idi ndusụk utịp iyatesịt ke n̄kan̄ eke obụk?
7 Ndisịn esịt nnyịn ke mbufiọk an̄wam nnyịn n̄ko ndikara edu nnyịn. Mme N̄ke 14:29 ọdọhọ ete: “Owo eke mîsọpke iyatesịt enyene akwa asian: edi owo ifiopesịt emenede ndisịme ke enyọn̄.” Ntak kiet emi owo oro enyenede mbufiọk odomode ndifep ọkpọsọn̄ iyatesịt edi nte ke emi enyene ndiọi utịp ke idem nnyịn ke n̄kan̄ eke obụk. Enye ekeme ndinam iyịp okon̄ onyụn̄ ada udọn̄ọ ibifịk edi. Mme dọkta ẹsiak iyatesịt ye ifụtesịt nte se idemerede ntụk m̀mê se idide ntak mme utọ udọn̄ọ nte ikọn̄ obun̄wek, udọn̄ọ ikpaidem, mme mfịna udia nditaha, ye inia.
8. Ndinana ime ekeme ndida n̄kesịm nso, edi didie ke mbufiọk ekeme ndin̄wam nnyịn ke afan̄ emi?
8 Idịghe sụk man ifep edinọ nsọn̄idem nnyịn unan akpanam nnyịn ida mbufiọk isịn ke edinam inyụn̄ ‘itre ndisọp iyatesịt.’ Ndinana ime ekeme ndida n̄kesịm mme ndisịme edinam oro nnyịn ikemede nditua n̄kpọfiọk. Mbufiọk anam nnyịn ikere se ikemede ndidi utịp ikọ oro owo mîwụtke mfaraidem m̀mê ibụmede ibụmede eduuwem ndien ke ntem ọbiọn̄ọ nnyịn ‘ndimenede ndisịme ke enyọn̄’ ebe ke ndinam n̄kpọ oro mîwụtke ifiọk. Mbufiọk an̄wam nnyịn akpan akpan ndifiọk nte ke ifụtesịt ekeme ndifịna ukeme ukere n̄kpọ nnyịn, tutu nnyịn ikemeke ndinam eti ubiere. Emi akpabiat ukeme nnyịn ndinam uduak Abasi nnyụn̄ ndu uwem nte ekemde ye ndinen edumbet Abasi. Ih, ndiyak idem nnọ iyatesịt oro owo mîkarake ọnọnọ unan ke n̄kan̄ eke spirit. Ke akpanikọ, ẹsịn “iyatesịt” ke otu “ubọkutom obụkidem” oro etekde owo esịt emi edibiọn̄ọde nnyịn ndida Obio Ubọn̄ Abasi nnyene. (Galatia 5:19-21) Nte mme Christian oro ẹnyenede mbufiọk, do, ẹyak nnyịn ‘isọp ndikop ikọ, ikûsọp nditịn̄ ikọ, ikûsọp ndiyat esịt.’—James 1:19.
9. Didie ke mbufiọk ye ima nditọete ẹkeme ndin̄wam nnyịn ndikọk mme mfịna?
9 Edieke esịt ayatde nnyịn, mbufiọk ekeme ndiwụt nte ke nnyịn ikpenyene ndidop uyo man ifep utọk. Mme N̄ke 17:27 ọdọhọ ete: “Owo eke afarade ke ikọ esie ọfiọk ifiọk: ndien owo sụn̄sụn̄ esịt edi asian.” Mbufiọk ye ima nditọete ẹyen̄wam nnyịn ndikụt ufọn edikara ọkpọsọn̄ udọn̄ editịn̄ uyat uyat ikọ ke ibụmede. Edieke ọkpọsọn̄ iyatesịt ama akadada itie, ima ye nsụhọdeidem ẹyenụk nnyịn ndikpe ubọk nnyụn̄ nnam edinen̄ede. Edi yak idọhọ ke owo ekedue nnyịn. Do ẹyak nnyịn itịn̄ ikọ ye enye ikpọn̄ ke ifụre ifụre ye sụn̄sụn̄ usụn̄ ndien ye akpan uduak edinam emem odu.—Matthew 5:23, 24; 18:15-17.
Mbufiọk ye Ubon Nnyịn
10. Nso udeme ke eti ibuot ye mbufiọk ẹnyene ke uwem ubon?
10 Oyom mbonubon ẹwụt ọniọn̄ ye mbufiọk, koro edu ẹmi ẹyebọp ufọk. Mme N̄ke 24:3, 4 ọdọhọ ete: “Ẹda eti ibuot ẹbọp ufọk; ẹnyụn̄ ẹda ọniọn̄ ẹnam enye ọsọn̄. Ẹnyụn̄ ẹda ifiọk ẹyọhọ kpukpru uto inyene ye uyai ke mme ubet esie.” Eti ibuot ye mbufiọk ẹtie nte nti itiat ubọpufọk ẹnọ uwem ufọk oro okụtde unen. Mbufiọk an̄wam mme Christian ete ye eka ndifiọk mme ekikere ye mme n̄kpọ oro ẹtịmerede nditọ mmọ esịt. Owo mbufiọk ekeme ndinyene nneme, ndikpan̄ utọn̄ nnyụn̄ mfiọk mme ntụk ye mme ekikere nsan̄andọ esie.—Mme N̄ke 20:5.
11. Didie ke n̄wanndọ emi enyenede mbufiọk “ọbọp ufọk esiemmọ”?
11 Eti ibuot ye mbufiọk nte eyịghe mîdụhe ẹdi akpan n̄kpọ kaban̄a inem inem uwem ubon. Ke uwụtn̄kpọ, Mme N̄ke 14:1 ọdọhọ ete: “Enyene-ibuot an̄wan ọbọp ufọk esiemmọ: edi ndisịme owụri ufọk ke ubọk esie.” N̄wanndọ emi enyenede eti ibuot ye mbufiọk emi osụkde ibuot nte enende ọnọ ebe esie ayanam utom ọkpọsọn̄ kaban̄a ufọn mbonufọk ndien ke ntem ayan̄wam ndibọp ubon esie. N̄kpọ kiet oro ‘edibọpde ufọk esie’ edi nte ke enye kpukpru ini etịn̄ se ifọnde aban̄a ebe esie ndien ke ntem ọkọri ukpono oro mbon en̄wen ẹnyenede ẹnọ enye. Ndien n̄wan emi enyenede eti ibuot ye mbufiọk emi abakde Jehovah ada itoro ọsọk idemesie.—Mme N̄ke 12:4; 31:28, 30.
Mbufiọk ye Edinam Nnyịn ke Uwem
12. Didie ke ‘mbon unana ibuot’ ẹse ndisịme, ndien ntak-a?
12 Mbufiọk an̄wam nnyịn ndisọn̄ọ mmụm nnennen usụn̄uwem n̄kama ke kpukpru edinam nnyịn. Ẹwụt emi ke Mme N̄ke 15:21, emi ọdọhọde ete: “Ndisịme ido adat owo unana ibuot esịt: edi owo asian enen̄ede asan̄a.” Didie ke n̄ke emi akpan̄wan̄a nnyịn? Ndisịme usụn̄uwem, m̀mê nditen̄, edi ntak idatesịt ọnọ eren, n̄wan, ye mme uyen unana ibuot. Mmọ ‘ẹnana ibuot,’ ẹnana eti uduak, ẹnyụn̄ ẹnana ifiọk tutu ndisịme ido adat mmọ esịt.
13. Nso ke Solomon ọkọfiọk aban̄a imam ye nditen̄ ido?
13 Edidem Solomon eke Israel emi ekenyenede mbufiọk ama ọfiọk ete ke nditen̄ ido iwọrọke n̄kpọ. Enye ama enyịme ete: “Ami ndọhọ ke esịt mi, nte, Di ndien, yak nda mbre ndomo fi, nyụn̄ dia eti n̄kpọ. Ndien, sese, emi n̄ko onyụn̄ edi ikpîkpu. Ndọhọ mban̄a imam, nte, Idat: ndọhọ mban̄a mbre, nte, Enye anam nso?” (Ecclesiastes 2:1, 2) Nte owo mbufiọk, Solomon ama okụt ke idatesịt ye imam kpọt inọhọ uyụhọ, koro mmọ inọhọ ata inemesịt oro ebịghide. Imam ekeme ndin̄wam nnyịn ifre iban̄a mme mfịna nnyịn ke ibio ini, edi ke oro ebede mmọ ẹkeme ndifiak ndi ke udomo oro akam okponde akan. Solomon ama ekeme nditịn̄ nte enende mban̄a imam nte “idat.” Ntak-a? Koro ndisịme imam ofofụk eti ubiere. Enye ekeme ndinam nnyịn ida mme ata akpan n̄kpọ mfefere mfefere. Owo ikemeke ndidọhọ ke orụk idatesịt oro ekesisan̄ade ye mme ikọ ye edinam osio ndyọ ke ufọk ubọn̄ ẹma ẹsinyene se ẹwọrọde. Ndifiọk se ifiọk n̄kpọntịbe Solomon aban̄ade imam ye idatesịt ọwọrọde an̄wam nnyịn ndifep ndidi ‘mme ama mbre n̄kan Abasi.’—2 Timothy 3:1, 4.
14. Didie ke owo asian “enen̄ede asan̄a”?
14 Didie ke edi nte ke owo asian “enen̄ede asan̄a”? Mbufiọk eke spirit ye edida mme edumbet Abasi nsịn ke edinam anam mme owo ẹsan̄a ke edinen usụn̄ oro edide nnennen. Edikabade eke Byington etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ndisịme ido edi n̄kpọ inemesịt ọnọ owo eke mînyeneke mfre, edi owo eke enyenede ifiọk ayaka nnennen.” “Owo asian” enen̄ede ikpatisan̄ esie onyụn̄ ekeme ndifiọk ukpụhọde ke ufọt se inende ye se ikwan̄ade ke ntak edida Ikọ Abasi nsịn ke edinam ke uwem.—Mme Hebrew 5:14; 12:12, 13.
Dori Enyịn ke Jehovah Kpukpru Ini Kaban̄a Mbufiọk
15. Nso ke nnyịn ikpep ito Mme N̄ke 2:6-9?
15 Man isan̄a ke edinen usụn̄ ke uwem, oyom kpukpru nnyịn inyịme unana mfọnmma nnyịn inyụn̄ idori enyịn ke Jehovah kaban̄a mbufiọk eke spirit. Mme N̄ke 2:6-9 ọdọhọ ete: “Jehovah enyene eti ibuot; ifiọk ye mbufiọk ẹto enye ke inua. Enye enịm ifụre ọnọ mbon edinen ido, enịm otuekọn̄ ọnọ mmọ eke ẹsan̄ade nte ọfọnde ama. Enye ekpeme usụn̄ ikpe, onyụn̄ etịn̄ enyịn ese usụn̄ mbonima esie. Ndien afo eyetịm ọfiọk eti ido, ye ikpe, ye se enende; ye kpukpru nti usụn̄.”—Men James 4:6 domo.
16. Ntak emi eti ibuot, mbufiọk, m̀mê item baba kiet mîtuahake ye Jehovah?
16 Ke ifiọkde ite ke inyene ndiberi edem ke Jehovah, ẹyak nnyịn ke nsụhọdeidem idomo ndifiọk uduak esie ebe ke ndidụn̄ọde Ikọ esie ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Enye enyene eti ibuot ke ọyọhọ ọyọhọ usụn̄ifiọk, ndien item esie esinyene ufọn kpukpru ini. (Isaiah 40:13; Rome 11:34) Ke akpanikọ, item ekededi oro atuahade ye enye inyeneke ufọn. Mme N̄ke 21:30 ọdọhọ ete: “Baba eti ibuot, baba mbufiọk, baba item eke ekemde ye Jehovah idụhe.” (Men Mme N̄ke 19:21 domo.) Mbufiọk eke spirit kpọt, emi ẹkọride ebe ke ndikpep Ikọ Abasi ye un̄wam mme n̄wed ẹmi ẹnọde ebe ke “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” edin̄wam nnyịn ndibịne nnennen usụn̄ ke uwem. (Matthew 24:45-47) Ẹyak nnyịn ke ntem inam usụn̄uwem nnyịn odu ke n̄kemuyo ye item Jehovah, ifiọkde ite ke inamke n̄kpọ m̀mê item edide isio ye emi etie nte ọfọn adan̄a didie, enye ikemeke ndidi ukem ye Ikọ esie.
17. Nso ikeme nditịbe edieke ẹnọde ukwan̄ item?
17 Mme Christian ẹmi ẹnyenede mbufiọk oro ẹnọde owo item ẹfiọk ẹte ke enye ekpenyene ndinen̄ede n̄kọn̄ọ ke Ikọ Abasi ye nte ke oyom ukpepn̄kpọ Bible ye editie n̄kere mbemiso ẹbọrọde mbụme. (Mme N̄ke 15:28) Edieke ẹbọrọde mme mbụme ẹban̄ade mme akpan n̄kpọ ke ukwan̄ usụn̄, ekeme ndida n̄kesịm akwa unan. Ntem, oyom mbiowo Christian ẹnyene mbufiọk eke spirit ẹkpenyụn̄ ẹnyene ndibọn̄ akam mben̄e ndausụn̄ Jehovah ke ini ẹdomode ndin̄wam ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke n̄kan̄ eke spirit.
Ẹyọhọ ye Mbufiọk eke Spirit
18. Edieke mfịna akpadahade ada ke esop, didie ke mbufiọk ekeme ndin̄wam nnyịn ndimụm edida ukem ukem eke spirit n̄kama?
18 Man inem Jehovah esịt, nnyịn imoyom “mbufiọk ke kpukpru n̄kpọ.” (2 Timothy 2:7, NW) Edikpep Bible ifịk ifịk ye edinam n̄kpọ ekekem ye ndausụn̄ spirit ye esop Abasi ẹyen̄wam nnyịn ndifiọk se ikpanamde ke ini isobode mme idaha oro ẹkemede ndida nnyịn n̄kesịm ukwan̄ usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke owo inamke n̄kpọ ke esop ke usụn̄ oro nnyịn ikerede nte ẹkpenamde. Mbufiọk eke spirit ayan̄wam nnyịn ndikụt nte ke emi idịghe ntak nditre ndibuana ye ikọt Jehovah nnyụn̄ ntre ndinam n̄kpọ Abasi. Kere ban̄a ifet nnyịn ndinam n̄kpọ Jehovah, ifụre eke spirit oro nnyịn inyenede, idatesịt oro nnyịn ikemede ndinyene nto utom nnyịn nte mme anditan̄a Obio Ubọn̄. Mbufiọk eke spirit an̄wam nnyịn ndinyene nnennen ekikere nnyụn̄ mfiọk nte ke nnyịn imayak idem inọ Abasi ke ikponyụn̄ inyene ndidara itie ebuana nnyịn ye enye, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke mbon en̄wen ẹnam. Edieke mîdụhe se nnyịn ikemede ndinam ke ido ukara Abasi man ise iban̄a mfịna, oyom nnyịn ibet Jehovah ke ime ndise mban̄a idaha oro. Utu ke nditre ebuana m̀mê ndiyak idem nnọ unana idotenyịn, ẹyak nnyịn ‘idori enyịn ye Abasi.’—Psalm 42:5, 11.
19. (a) Nso ikedi akpan n̄kpọ ke akam oro Paul ọkọbọn̄de aban̄a mbon Philippi? (b) Didie ke mbufiọk ekeme ndin̄wam nnyịn edieke nnyịn mînen̄ekede ifiọk n̄kpọ?
19 Mbufiọk eke spirit an̄wam nnyịn ndinam akpanikọ nnọ Abasi ye ikọt esie. Paul ọkọdọhọ mme Christian ke Philippi ete: “Mmeben̄e ntem nte, ima mbufo akpakam ọdọdiọn̄ awak ke [nnennen ifiọk ye ọyọhọ mbufiọk, NW]; man mbufo ẹkeme ndidomo mfiọk se ifọnde ikan, kpan̄ mbufo ẹdi ediden̄i ẹkûnyụn̄ ẹnyene ndudue tutu esịm usen Christ.” (Philippi 1:9, 10) Man ikọk ibuot nte enende, oyom nnyịn inyene “nnennen ifiọk ye ọyọhọ mbufiọk.” Ikọ Greek oro ẹkabarede mi “mbufiọk” owụt “edisọp n̄kụt idaha ido uwem.” Ke ini nnyịn ikpepde n̄kpọ, nnyịn iyom ndifiọk ebuana oro enye enyenede ye Abasi ye Christ inyụn̄ itie ikere nte enye ọnọde edu ye mme enọ Jehovah ubọn̄. Emi ofori mbufiọk ye esịtekọm nnyịn kaban̄a se Jehovah Abasi ye Jesus Christ ẹnamde ẹnọ nnyịn. Edieke nnyịn mînen̄ekede ifiọk n̄kpọ, mbufiọk ayan̄wam nnyịn ndifiọk nte ke inaha nnyịn ikpọnọde mbuọtidem nnyịn ke kpukpru akpan n̄kpọ oro nnyịn ikpepde iban̄a Abasi, Christ, ye uduak Abasi, inịm.
20. Didie ke nnyịn ikeme ndiyọhọ ye mbufiọk eke spirit?
20 Nnyịn iyọyọhọ ye mbufiọk eke spirit edieke nnyịn kpukpru ini inamde mme ekikere ye edinam nnyịn ẹdu ke n̄kemuyo ye Ikọ Abasi. (2 Corinth 13:5) Ndinam emi ke eti usụn̄ an̄wam nnyịn ndisụhọde idem, idịghe ndisọn̄ọ nyịre ke ekikere nnyịn nnyụn̄ n̄kụt ndudue nnọ mbon en̄wen. Mbufiọk ayan̄wam nnyịn ndibọ ufọn nto edinen̄ede nnyụn̄ mfiọk se idide ata akpan n̄kpọ. (Mme N̄ke 3:7) Do, ye udọn̄ ndinem Jehovah esịt, ẹyak nnyịn iyom ndiyọhọ ye nnennen ifiọk Ikọ esie. Emi ayan̄wam nnyịn ndifiọk se inende ye se ikwan̄ade, ibierede se inen̄erede idi akpan n̄kpọ, inyụn̄ isọn̄ọ iyịre ke edinam akpanikọ ke ọsọn̄urua itie ebuana nnyịn ye Jehovah. Kpukpru emi ekeme ndidi ntre edieke nnyịn isịnde esịt nnyịn ke mbufiọk. Edi, oyom n̄kpọ efen efen. Ana nnyịn iyak mbufiọk ekpeme nnyịn.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Ntak emi nnyịn ikpesịnde esịt nnyịn ke mbufiọk?
◻ Didie ke mbufiọk ekeme nditụk ikọinua ye eduuwem nnyịn?
◻ Nso utịp ke mbufiọk ekeme ndinyene ke edu nnyịn?
◻ Ntak emi nnyịn kpukpru ini ikpodoride enyịn ke Jehovah kaban̄a mbufiọk?
[Ndise ke page 13]
Mbufiọk an̄wam nnyịn ndikara edu nnyịn
[Ndise ke page 15]
Edidem Solomon emi ekenyenede mbufiọk ama ọfiọk ete ke nditen̄ ido inen̄ekede inọ uyụhọ