Kara Edu Fo!

“ETIE nte ifet esiberede utịm ikotion ọnọ mbon iyatesịt ndikpan̄a mbemiso ẹsịmde isua 50 akan nte edide ye mbon oro ẹsụhọrede esịt ẹnyụn̄ ẹnyenede mbuọtidem, ntre ke abiaibọk udọn̄ọ mbeibuot kiet odụn̄ọde okụt.” Ntre ke The New York Times eke January 17, 1989 ọkọtọt. Dr. Redford B. Williams, prọfesọ kiet ke Duke University Medical Center ke Durham, North Carolina, “ọkọsọn̄ọ se enye okokụtde ke ediwak ndụn̄ọde.” Edi “enye ọkọdọhọ ete, esịt emi enyenede mbuọtidem esibịghi uwem koro ẹkpemede mmọ ẹsio ke nsobo ndutịm usan̄a osịp oro okopde mbom,” ntre ke Times ọkọtọt.

Iyatesịt ekeme ndinam udomo iyịp okon̄, ada mme mfịna un̄wek ofụm edi, onyụn̄ enyene mme ndiọi utịp eken. Ifụtesịt ekeme nditịmede idaha ukere n̄kpọ, ndien utịp esiwak ndidi ini ọkpọsọn̄ mfụhọ ekikere. Se idiọkde ikan, n̄ko, ẹdi mme utịp iyatesịt oro esitụkde nsọn̄idem owo ke n̄kan̄ eke spirit. Eyịghe idụhe Bible ọdọhọde ete: “Sụn̄sụn̄ esịt edi uwem obụkidem.” (Mme N̄ke 14:30) Ih, ndikara edu fo edi se inọde nsọn̄idem. Edi tịmfiọk ndusụk ntak eken ke ndinam ntre.

Bịne Usụn̄ Eti Ibuot

Owo ekededi oro enyenede eti ekikere oyom ndinam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄. Usụn̄ kiet ndinam emi edi ndinyene mfara-ke-idem. Ke afan̄ emi, Mme N̄ke 29:11 ọdọhọ ete: “Ndisịme owo ayarade ofụri iyatesịt esiemọ: edi . . . enyene-ibuot owo eyesụk enye.”

Ke Bible ikọ oro “edu” [m̀mê “spirit,” NW] esiwak ndida mban̄a enyene-odudu ido oro onụkde owo ndibịne akpan usụn̄uwem kiet. “Ndisịme owo” ayarade ofụri iyatesịt esiemọ, sia enye mîkarake edu emi. Enye ayak iyatesịt esie obụmede ye unana edikere mban̄a se ididide utịp. Edu oro odude ndisịme owo ke idem ekeme ndibemiso nnam enye enyene iso iyatesịt. Ekem edu esie ekeme ndiwụt idemesie ke uyat uyat ikọ ye mme edinam ẹmi ẹdide ndisịme.

Nte ededi, owo eti ibuot eyemụm edu esie akama ‘osụk enye.’ Enye akara edu emi onyụn̄ ada ini otịm ekere se ikemede nditịbe edieke imọ iyakde idem inọ iyatesịt. Idem edieke enye enyenede eti ntak ndiyat esịt, enye ọfiọk ete ke ndinam n̄kpọ ndondo oro ke adan̄aemi ọkpọsọn̄ ifụtesịt osụk odude imọ ke esịt ekeme ndida akamba unan edi. Ntre, enye enyene mfara-ke-idem onyụn̄ odụri idem esie osio ke ndisịme ediwụt iyatesịt oro ukpan mîdụhe. Enye eberi edem ke Jehovah oyom un̄wam, iso-ọfọn ọbọn̄de usọp usọp akam ke ndopuyo. Ke akpatre, ke ufọn kpukpru mbon oro ẹbuanade, owo eti ibuot ekeme ndisụk iyatesịt esie ndinyụn̄ n̄kere n̄kpọ in̄wan̄în̄wan̄ nte ekemde ye N̄wed Abasi ye uduak Abasi. Akande oro, owo eti ibuot ọmọfiọk ete ke imo ikpenyeneke ndisịn iyatesịt imo ke ekikere koro oro ekeme ndisọn̄ imo esịt ndidụk usụn̄ edinam unana eti ibuot ye edinam idiọkn̄kpọ.

Owo eti ibuot n̄ko esida item apostle Paul esịn ke edinam: “Ẹyat esịt, ndien ẹkûdue; ẹkûyak utịn osụhọde edisịm iyatesịt mbufo: ẹkûnyụn̄ ẹnọ Satan ufan̄.” (Ephesus 4:26, 27) Edieke afo akpayatde esịt ke usụn̄ oro afo ekereke ke enen, kûkaiso udu ke idaha iyatesịt, ayakde utịn osụhọde edisịm fi ye iyatesịt oro. Ntak-a? Koro afo ke ntre eyenọ Satan kpa Devil ufan̄ ndida fi nnam n̄kpọ, iso-ọfọn atapde fi ndinam idiọkn̄kpọ nnyụn̄ ntaba unyịme Abasi. (Psalm 37:8, 9) Utu ke oro, kara edu fo nyụn̄ nam n̄kpọ usop usọp ndibiere mme mfịna oro ẹkedemede iyatesịt fo.​—Matthew 18:15-17.

Nyene Sụn̄sụn̄ Edu

N̄ke efen ọdọhọ ete: “Owo eke afarade ke ikọ esie ọfiọk ifiọk: ndien owo sụn̄sụn̄ esịt [“sụn̄sụn̄ edu,” NW] edi asian.” (Mme N̄ke 17:27) Owo oro enyenede ifiọk Ikọ Abasi ‘afara ke ikọ esie’ inyụn̄ iyakke ikọ esie ẹwọrọ ifụre ifụre, nte nsọsọp mmọn̄, akpan akpan ke ini ẹfịnade enye. Sia ọdiọn̄ọde itie ebuana esie ye Jehovah ye eti itie esie ke esop Abasi, enye idiyakke ikan̄ iyatesịt akan enye ubọk. Utu ke oro, ‘owo eti ibuot’ esidomo nditie sụn̄-n̄ onyụn̄ anam ekikere esie ada ukem ukem. Ye utọ edu oro, afo n̄ko emekeme ndikara mme idaha oro ẹkpedụride ndisịme owo ẹkesịn ke idiọkn̄kpọ.

Ke afan̄ emi, nnyịn ikot ite: “Owo eke mîsọpke iyatesịt enyene akwa asian: edi owo ifiopesịt emenede ndisịme ke enyọn̄.” (Mme N̄ke 14:29) Ndinana ime ke ini iyatesịt edemerede ekeme ndida n̄kosụn̄ọ ke ndisịme edinam. Ọfọn didie ntem ndikere mban̄a se ikemede ndisụn̄ọ nto ikọ inua m̀mê edu uwem oro owo mîmụmke idem ikama! Mîdịghe ntre, owo ekeme ndinam n̄kpọ ye unana ime onyụn̄ anam se mîwụtke eti ibuot, ke ntre “emene[re]de ndisịme ke enyọn̄.” Ntre, nyene “anyanime,” nte Abasi enyenede, afo eyetre unana ime ye mme edinam oro mîwụtke eti ibuot.​—Exodus 34:6.

Feb Ntan̄idem

Ke ntak ntan̄idem, owo ekeme nditre ndikere mban̄a mbon en̄wen idem etiede iyatesịt iyatesịt. Ntre nnyịn ikot ite: “Owo iyatesịt edemede utọk: owo ikpahaesịt awak ndidue.” (Mme N̄ke 29:22) Edieke owo mîkarake edu esie edi ‘ayakde idem ọnọ iyatesịt,’ enye ekeme ‘ndidemede utọk,’ idem ke otu ufan. Ndien owo “ikpahaesịt awak ndidue.” Ih, enye itreke ndinam idiọkn̄kpọ​—kpa n̄kpọ oro enyene-ibuot owo ye owo Abasi okpoyomde ndifep idem.

Kûdedei ufre ute ke Jehovah asasua ntan̄idem ye ikponesịt. (Mme N̄ke 16:18) Otịm ọfọn ndiyom un̄wam Abasi man ọyọ idomo onyụn̄ anam n̄kpọ ke nsụhọdeidem akan ndiyak idem nnọ iseri iseri iyatesịt m̀mê ifụtesịt.​—Mme N̄ke 29:23.

Nam N̄kpọ ke Ifụre Ifụre Ido

Oyom nsụhọdeidem edieke owo oro odude ke akwa itie ọnọde fi nsuannọ. Ke utọ ini oro, nso ikpedi akpa edinam fo? Iso-ọfọn ọnọde ibọrọ ke ibụmede, uyat uyat ikọ. Edi Bible ọnọ item ete: “Edieke edidem ayatde esịt ye afo, kûdaha ke ebiet fo; koro mmem-ibuot osụkde ikpọ ndudue.” (Ecclesiastes 10:4) Otịm owụt ọniọn̄ didie ntem ndinọ ibọrọ ke ifụre ifụre ido! Ke akpanikọ, “sụn̄sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep.” (Mme N̄ke 15:1) Ndinọ ibọrọ ke ifụre ifụre ido oyom mfara-ke-idem, edi edinam owụtde ọniọn̄ mi ọkọk mme mfịna onyụn̄ emenede emem emem itie ebuana ke enyọn̄.

Edieke afo edide owo oro ẹkenọde nsuannọ eke mîdotke, ẹdori enyịn nte ke owo oro odude ke akwa itie eyeyak fi anam mme n̄kpọ an̄wan̄a. Nte ededi, ekpenyene ndinam n̄kpọ ekededi an̄wan̄a ke sụn̄sụn̄ edu ye idotenyịn nte ke ẹyenen̄ede ukwan̄ ekikere oro. Owo oro odude ke akwa itie mi eyeyom ndikara edu esie man ayak utọ edinam an̄wan̄a oro ada itie, ndien emi eyewụt nte ke enye enyene ọniọn̄ ye odudu.

Edide Christian odu ke akwa itie m̀mê idụhe, enye ekpenyene nditi nte ke “owo eke mîmụmke esịt esie ikama, ebiet obio eke owụrede anana ibibene.” (Mme N̄ke 25:28) Owo oro mînyeneke ifụre ifụre ido mînyụn̄ ikarake edu esie omosio idem esie anyan ọnọ mme ukwan̄ ekikere oro ẹkemede ndinụk enye anam n̄kpọ ke ndiọi usụn̄. Jesus Christ, emi okonịmde mfọnmma uwụtn̄kpọ, ama ‘enyene ifụre ifụre ido onyụn̄ osụhọde idem ke esịt.’ (Matthew 11:29) Akande oro, ifụre ifụre ido edi mbun̄wụm edisana spirit Abasi, emi mme Christian ẹkpebọn̄de akam ẹben̄e.​—Luke 11:13; Galatia 5:22, 23.

Ntak Akarade Edu Fo-o?

Nnyịn imesima ikọ oro ẹtịn̄de sụn̄sụn̄, edi ediwak ini nnyịn isidiọn̄ọke se isidade ibụmede iyatesịt idi. Kamse, owo oro mîtieneke mme edumbet ekeme ndikam n̄kụt unen ke ndidịp iyatesịt esie ye ubiere oro enye ebierede ndikam nda owo en̄wen n̄kesịn ke ata utọk m̀mê iyatesịt oro ẹkekerede-kere! Ke ido mbubịk, enye ekeme nditie mbet ifet eke eberede man etịn̄ se ibiatde owo oro enye ekenyenede usua aban̄a. Ke akpanikọ, ikpanaha Christian ayak edu oro ọkọri enye ke esịt, koro apostle John ekewet ete: “Owo eke asuade eyenete esie odu ke ekịm onyụn̄ asan̄a ke ekịm, inyụn̄ ifiọkke ọtọ nte enye akade, koro ekịm okofụk enye enyịn.” John n̄ko ọkọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke asuade eyenete esie edi [owotowo]: ndien mbufo ẹfiọk ẹte baba [owotowo] kiet inyeneke nsinsi uwem ke esịt esie.”​—1 John 2:11; 3:15.

Edieke ẹdịpde ntan̄idem, mbubịk ido, m̀mê edu efen ekededi oro mîdịghe eke Abasi, utọ abian̄a abian̄a edinam oro ibian̄ake Abasi. Idem editịn̄ n̄kpọ an̄wan̄wa m̀mê edibat idem ke edinen ikemeke ndidịp Abasi se idude owo ke esịt. Mme N̄ke 16:2 ọdọhọ ete: “Kpukpru usụn̄ owo ẹsana ke enyịn esie: edi Jehovah odomo spirit.” Akananam owo ibian̄ake Abasi.

Ke ufọn okwomọ ye ke mme ntak N̄wed Abasi oro nnyịn inemede mi, ndien, tie nte Jesus ye mbon eti ibuot eken ẹmi ẹkefepde ntan̄idem ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ke ifụre ifụre ido. Ke kpukpru usụn̄, kara edu fo!