Ibuot Itiokiet
Ẹn̄wam Uyen Mbufo Ọkọri
1, 2. Mme n̄kpọ-ata ye idatesịt ewe ke mme isua uyen ẹkeme ndida ndi?
NDINYENE uyen ke ufọk edi ata isio isio n̄kpọ ye edinyene eyen isua ition m̀mê idem eyen isua duop. Mme isua uyen ẹsida mme n̄kpọ-ata ye mme mfịna ekemmọ ẹdi, edi mmọ n̄ko ẹkeme ndida idatesịt ye mme utịp ndi. Mme utọ uwụtn̄kpọ nte Joseph, David, Josiah, ye Timothy ẹwụt ẹte ke n̄kparawa owo ẹkeme ndinam n̄kpọ nte owụtde ifiọk ẹnyụn̄ ẹnyene eti itie ebuana ye Jehovah. (Genesis 37:2-11; 1 Samuel 16:11-13; 2 Ndidem 22:3-7; Utom 16:1, 2) Ediwak uyen mfịn ẹwụt ke oro edi akpanikọ. Eyedi afo ọmọfiọk ndusụk mmọ.
2 Edi, ye ndusụk owo mme isua uyen ẹdi ini ndutịme. Mme uyen ẹsinyene nti ye idiọk idaha. Mme uyen ẹdide n̄kparawa iren ye iban ẹkeme ndiyom ekese edida ke idem, ndien mmọ ẹkeme ndiwụt iyatesịt mban̄a mme ukpan oro ete ye eka ẹdoride mmọ. Edi, mme utọ uyen oro ẹsụk ẹnanana ifiọk ndien ke ẹyoyom ima ima, ime ime un̄wam ẹtode ete ye eka mmọ. Ih, mme isua uyen ẹkeme nditie nduaidem nduaidem, edi mmọ ẹkeme n̄ko nditie ntịme ntịme—nnọ ete ye eka ye mme uyen. Didie ke ẹkeme ndin̄wam mme uyen ke mme isua ẹmi?
3. Ke nso usụn̄ ke ete ye eka ẹkeme ndinọ nditọ mmọ eti ifet ke uwem?
3 Ete ye eka ẹmi ẹtienede item Bible ẹsinọ nditọ mmọ ẹmi ẹkọride ẹbịne idaha akwa owo mfọnn̄kan ifet nte ẹkekeme man mmọ ẹkọri ke usụn̄ oro okụtde unen ẹbe mme idomo ẹkabade ẹdi ikpọ owo oro ẹbiomde mbiomo. Ke kpukpru idụt ye ke kpukpru iduọk ini, ẹsida edikụt unen ẹdiọn̄ ete ye eka ye mme uyen ẹmi ẹdade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam ọtọkiet.—Psalm 119:1.
IN̄WAN̄ÎN̄WAN̄ NNEME ESỊT AKPANIKỌ
4. Ntak emi ikọ idịbi enen̄erede edi akpan n̄kpọ ke mme isua uyen?
4 Bible ọdọhọ ete: “Unana item [“ikọ idịbi,” NW] esịn uduak okpu.” (Mme N̄ke 15:22) Edieke ẹkeyomde ikọ idịbi ke ini nditọ ẹkedide n̄kpri owo, enye enen̄ede edi akpan n̄kpọ ke mme isua uyen—ke ini ekemede ndidi n̄kparawa owo ẹsibiat esisịt ini ke ufọk ẹnyụn̄ ẹbiat ekese ini ye mme ufan ufọkn̄wed m̀mê mme nsan̄a eken. Edieke ikọ idịbi mîdụhe—in̄wan̄în̄wan̄ nneme esịt akpanikọ ke ufọt eyen ye ete ye eka mîdụhe—mme uyen ẹkeme ndikabade ndi isenowo ke ufọk. Ntre didie ke ẹkeme ndinịm mme usụn̄ nneme in̄wan̄?
5. Didie ke ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme uyen ndikere mban̄a n̄kpọ aban̄ade nneme ye ete ye eka mmọ?
5 Mme uyen ye ete ye eka ẹnyene ndinam udeme mmọ ke emi. Edi akpanikọ, mme uyen ẹkeme ndikụt nte enen̄erede ọsọn̄ mmọ nditịn̄ ikọ ye ete ye eka mmọ akan nte mmọ ẹketịn̄de ke ini mmọ ẹkedide n̄kpri owo. Kpa ye oro, ti ete ke “unana item esịn obio ọduọ: edi ifụre odu ke uwak mbon item.” (Mme N̄ke 11:14) Ikọ ẹmi ẹnyene kpukpru owo, n̄kpri ye ikpọ ukem ukem. Mme uyen ẹmi ẹfiọkde emi ẹyediọn̄ọ ẹte ke mmimọ isụk iyoyom eti ndausụn̄, sia mmimọ isobode mme n̄kpọ oro ẹwakde n̄kukọhọ ikan nte ekedide ke mbemiso. Mmọ ẹkpenyene ndifiọk nte ke ete ye eka mmọ ẹdide mme andinịm ke akpanikọ ẹtịm ẹdot ndidi mme ọnọitem koro mmọ ẹnyenede ifiọk ẹkan ke uwem ẹnyụn̄ ẹwụtde ima ima edikere mban̄a oro mmọ ẹnyenede ke ediwak isua. Ntem, ke ikpehe emi ke uwem mmọ, mme uyen oro ẹnyenede eti ibuot idiwọn̄ọkede ikpọn̄ ete ye eka mmọ.
6. Nso edu ke ete ye eka oro ẹnyenede eti ibuot ẹnyene ẹban̄a edineme nneme ye mme uyen mmọ?
6 In̄wan̄în̄wan̄ nneme ọwọrọ ke ete m̀mê eka eyedomo ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ndidu ke mben̄eidem ke ini uyen enyenede udọn̄ nditịn̄ ikọ. Edieke edide afo edi ete m̀mê eka, kụt ete ke imọ imeben̄e idem inyụn̄ inyịme ndineme nneme in̄wan̄în̄wan̄. Ekeme ndidi emi idimemke utom. Bible ọdọhọ ke “ini eke ẹdopde, ye ini eke ẹtịn̄de ikọ” ẹdu. (Ecclesiastes 3:7) Ke ini uyen fo ekerede ke ekem ini nditịn̄ ikọ, enye ekeme ndidi ini afo ndidop uyo. Ekeme ndidi afo ama osio ini oro onịm ọnọ ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ, nduọkodudu, m̀mê ndinam utom ke ufọk. Kpa ye oro, edieke eyen fo oyomde nditịn̄ ikọ nnọ fi, n̄wana kpụhọ mme ndutịm fo nyụn̄ kpan̄ utọn̄. Mîdịghe ntre, ekeme ndidi enye ididomoke aba. Ti uwụtn̄kpọ Jesus. Ke idaha kiet, enye ama odiomi ini ndiduọk odudu. Edi ke ini mme owo ẹkedide ẹdikanarede enye ẹkụk man ẹkop se enye etịn̄de, enye ama etre nduọkodudu oro onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikpep mmọ n̄kpọ. (Mark 6:30-34) Ata ediwak uyen ẹdiọn̄ọ ẹte ke ete ye eka mmimọ ẹnana ini etieti, edi mmọ ẹyom nsọn̄ọ oro nte ke ete ye eka mmimọ mmọdo edieke iyomde. Ntem, du ke mben̄eidem nyụn̄ tie ufan ufan.
7. Nso ke ẹyom ete ye eka ẹfep?
7 Domo nditi nte eketiede ke ini afo ekedide uyen, kûnyụn̄ utop ido mbubru fo uduọk! Ete ye eka ẹkpenyene ndidara ndidu ye nditọ mmọ. Ke ini nduọkodudu odude, didie ke ete ye eka ẹsibiat enye? Edieke edide mmọ ẹsiyom ndida ini nduọkodudu mmọ kpukpru ini nnam mme n̄kpọ oro ubon mmọ mîtieneke ibuana, mme uyen mmọ ẹyesọsọp ẹdiọn̄ọ. Edieke mme uyen ẹsịmde ubiere nte ke mme ufan ufọkn̄wed ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a mmimọ ẹkan nte ete ye eka mmimọ ẹkerede, mmọ ẹyenyene mfịna.
SE ẸKPENEMEDE
8. Didie ke ẹkeme ndisịn esịtekọm ẹnyenede ẹnọ edinam akpanikọ, ọkpọsọn̄ utom, ye nnennen eduuwem ke esịt nditọ?
8 Edieke edide ete ye eka isịnke kan̄a ufọn ediwụt esịtekọm mban̄a edinam akpanikọ ye ọkpọsọn̄ utom ke esịt nditọ mmọ, mmọ ke kpukpru usụn̄ ẹkpenyene ndinam ntre ke mme isua uyen. (1 Thessalonica 4:11; 2 Thessalonica 3:10) Edi akpan n̄kpọ n̄ko mmọ ndikụt nte ke nditọ mmọ ke ofụri esịt ẹnịm ẹte ke edidu eti uwem ye uwem oro asanade edi akpan n̄kpọ. (Mme N̄ke 20:11) Ete m̀mê eka etịn̄ ekese n̄kpọ ke ikpehe ẹmi ebe ke uwụtn̄kpọ. Kpa nte ẹkemede ‘ndidụri’ mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ ‘nda, itoho ke ukwọrọikọ, edi oto ke edu iban mmọ,’ ntre mme uyen ẹkeme ndikpep nti edumbet ebe ke eduuwem ete ye eka mmọ. (1 Peter 3:1) Edi, uwụtn̄kpọ ke idemesie ikemke tutu amama, sia edide ẹsion̄o nditọ n̄ko ẹnyan ẹnọ ediwak ndiọi uwụtn̄kpọ ye ekese etabi etabi nsunsu ekikere ke an̄wa. Ke ntre, ete ye eka ẹmi ẹkerede ẹban̄a ẹnyene ndidiọn̄ọ mme ekikere uyen mmọ kaban̄a n̄kpọ oro mmọ ẹkụtde ẹnyụn̄ ẹkopde, ndien emi oyom nneme oro enyenede uduak.—Mme N̄ke 20:5.
9, 10. Ntak emi ete ye eka ẹkpekụtde ẹte ke imekpep nditọ mmimọ mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄, ndien didie ke mmọ ẹkeme ndinam emi?
9 Emi enen̄ede edi akpanikọ ke edide edisịm n̄kpọ ẹban̄ade idan̄. Ete ye eka, nte esitie mbufo bụt bụt ndineme n̄kpọ mban̄a idan̄ ye nditọ mbufo? Idem edieke etiede mbufo ntre, ẹsịn ukeme ndinam ntre, koro n̄kpri nditọ mbufo ke akpanikọ ẹyekpep n̄kpọ ẹto owo en̄wen ẹban̄a ibuot nneme emi. Edieke mmọ mîkpepke ito mbufo, anie ọfiọk ukwan̄ ntọt oro mmọ ẹdibọde? Ke Bible, Jehovah itreke nditịn̄ mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄, ndien ete ye eka ikpetreke nditịn̄.—Mme N̄ke 4:1-4; 5:1-21.
10 Ye esịtekọm, Bible ọdọn̄ọ in̄wan̄în̄wan̄ ndausụn̄ ke ikpehe aban̄ade ido idan̄, ndien Watchtower Society ememịn̄ ekese nti ntọt owụtde ete ke ndausụn̄ emi osụk ekekem ye ererimbot eyomfịn. Ntak mûdaha un̄wam emi unam n̄kpọ-ọ? Ke uwụtn̄kpọ, ntak mûtiehe ye eyeneren m̀mê eyenan̄wan fo udụn̄ọde ikpehe oro “Sex and Morals” (Idan̄ ye Ido Uwem) ke n̄wed oro Questions Young People Ask—Answers That Work? Ekeme ndidi idem eyekpa fi ata etieti ke utịp edinyenede.
11. Nso idi ata mfọnn̄kan usụn̄ ete ye eka ndikpep nditọ mmọ nte ẹnamde n̄kpọ Jehovah?
11 Nso idi ata akpan ibuot nneme oro ete ye eka ye nditọ ẹkpenyenede ndineme mban̄a? Apostle Paul ama etịn̄ otụk oro ke ini enye ekewetde ete: “Ẹkama [nditọ mbufo] ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Nditọ ẹnyene ndikaiso n̄kpep n̄kpọ mban̄a Jehovah. Nte akpan n̄kpọ, mmọ ẹnyene ndikpep ndima enye, ndien mmọ ẹkpenyene ndiyom ndinam n̄kpọ esie. Mi, n̄ko, ẹkeme ndikpep ekese ebe ke uwụtn̄kpọ. Edieke mme uyen ẹkụtde ẹte ke ete ye eka mmimọ ẹma Abasi ‘ke ofụri esịt, ye ke ofụri ukpọn̄, ye ke ofụri ekikere’ ye nte ke emi omon̄wụm nti mfri ke uwem ete ye eka mmọ, ekeme ndidi emi n̄ko eyetụk mmọ ndinam kpasụk ntre. (Matthew 22:37) Ukem ntre, edieke n̄kparawa owo ẹkụtde ẹte ke ete ye eka mmimọ ẹnyene ekikere oro adade ukem ukem ẹban̄a mme n̄kpọ obụkidem, ẹnịmde Obio Ubọn̄ Abasi akpa, ẹyen̄wam mmọ ẹkọri ukem idaha ekikere oro.—Ecclesiastes 7:12; Matthew 6:31-33.
12, 13. Mme akpan n̄kpọ ewe ke ẹkpenyene ke ekikere edieke anade ukpepn̄kpọ ubon okụt unen?
12 Ukpepn̄kpọ Bible ubon eke urua ke urua edi n̄wọrọnda un̄wam ke ndineme mme ọsọn̄urua n̄kpọ eke spirit ye n̄kparawa owo. (Psalm 119:33, 34; Mme N̄ke 4:20-23) Ndinịm utọ ukpepn̄kpọ oro kpukpru ini edi akpan n̄kpọ. (Psalm 1:1-3) Ete ye eka ye nditọ ẹkpenyene ndidiọn̄ọ nte ke ukpepn̄kpọ ubon enyene ndidi ebeiso n̄kpọ nnọ mme n̄kpọ eken oro ẹkediomide, idịghe mme n̄kpọ eken ndibem iso. Ke adianade do, eti edu edi akpan n̄kpọ edieke anade ukpepn̄kpọ ubon enyene uforo. Ete kiet ọkọdọhọ ete: “Ukpọhọde edi ada ukpepn̄kpọ ndinam etie ifụre ifụre kpa ye oro ẹwụtde ukpono ukpono edu ke ini ukpepn̄kpọ ubon—ke ido nneme edi idịghe n̄kpọ mbre. Ekeme ndidi idimemke ndinyene nnennen edida ukem ukem kpukpru ini, ndien n̄kpri owo ẹyeyom ẹnen̄ede edu mmọ kpukpru ini. Edieke mme n̄kpọ mîbonoke mfọn mfọn ini kiet m̀mê ikaba, yọ nyụn̄ sak iso se ini efen.” Kpasụk ete emi ọkọdọhọ ete ke akam imọ mbemiso ukpepn̄kpọ kiet kiet ọtọn̄ọde, imọ imesiben̄e un̄wam Jehovah kaban̄a eti ekikere ke ibuot kpukpru mme andibuana.—Psalm 119:66.
13 Edinịm ukpepn̄kpọ ubon edi mbiomo ete ye eka ẹmi ẹdide mme andinịm ke akpanikọ. Edi akpanikọ, ekeme ndidi ndusụk ete ye eka idịghe nti andikpep, ndien ekeme ndisọn̄ mmọ idem ndiyom mme usụn̄ man ẹnam ukpepn̄kpọ ubon enyene inem. Kpa ye oro, edieke mbufo ẹmade mme uyen mbufo “ke edinanam ye ke akpanikọ,” mbufo ẹyenyene udọn̄ ndin̄wam mmọ ke nsụhọdeidem ye ke akpanikọ ndikọri ke n̄kan̄ eke spirit. (1 John 3:18) Mmọ ẹkeme ndikụni ke ini ke ini, edi eyedi mmọ ẹyefiọk ntotụn̄ọ udọn̄ oro mbufo ẹnyenede ke mfọnọn̄kpọ mmọ.
14. Didie ke ẹkeme ndida Deuteronomy 11:18, 19 nsịn ke edinam ke ini ẹnemede mme n̄kpọ eke spirit ẹnọ mme uyen?
14 Ukpepn̄kpọ ubon idịghe n̄kukụre ifet ndineme mme n̄kpọ oro ẹdide akpan n̄kpọ ke n̄kan̄ eke spirit. Nte afo emeti ewụhọ oro Jehovah ọnọde mme ete ye eka? Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹda ndien ikọ ẹmi ẹsịn ke esịt mbufo, ye ke ukpọn̄ mbufo, ẹnyụn̄ ẹtebe mmọ ẹdian ke ubọk mbufo nte idiọn̄ọ, yak mmọ ẹnyụn̄ ẹna mbufo ke ufọt enyịn ke n̄kpọ ọkpọ-iso. Mbufo ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹteme nditọ mbufo, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹban̄a mmọ ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ke asan̄ade ke usụn̄, ye ke anade ke isọn̄, ye ke edemerede ke idap.” (Deuteronomy 11:18, 19; se n̄ko Deuteronomy 6:6, 7.) Emi iwọrọke ite ke ete ye eka ẹnyene ndikwọrọ ikọ nnọ nditọ mmọ kpukpru ini. Edi ima ima ibuotufọk ekpenyene ndidu ke edidemede kpukpru ini kaban̄a mme ifet ndinam idaha eke spirit ubon ọkọri.
NTỤNỌ YE UKPONO
15, 16. (a) Nso idi ntụnọ? (b) Anie enyene mbiomo edinọ ntụnọ, ndien anie enyene mbiomo ndikụt nte ke ẹda enye ẹsịn ke edinam?
15 Ntụnọ edi unọ ukpep oro enen̄erede, enye onyụn̄ esịne nneme. Ntụnọ ọnọ ekikere edinen̄ede akan edinọ ufen—okposụkedi edinọ ufen ekemede ndidi se ẹyomde. Nditọ mbufo ẹma ẹyom ntụnọ ke ini mmọ ẹkedide n̄kpri owo, ndien idahaemi mmọ ẹdide mme uyen mi, mmọ ẹsụk ẹyoyom ndusụk uduot esie, iso-ọfọn ẹkam ẹyomde ẹkan oro. Mme uyen ẹmi ẹnyenede eti ibuot ẹfiọk ẹte ke emi edi akpanikọ.
16 Bible ọdọhọ ete: “Ndisịme owo asua item ete esiemmọ: edi owo eke [amade nsuannọ, NW] ọwọrọ ọniọn̄.” (Mme N̄ke 15:5) Nnyịn imekpep ekese n̄kpọ ito itien̄wed Abasi emi. Enye owụt ke ẹyenọ ntụnọ. Uyen ikemeke ‘ndima nsuannọ’ edieke owo mînọhọ. Jehovah ayak mbiomo unọ ntụnọ esịn ete ye eka ke ubọk, akpan akpan ete. Nte ededi, mbiomo edikpan̄ utọn̄ nnọ ntụnọ oro enyene uyen. Enye eyekpep n̄kpọ efen efen onyụn̄ anam esisịt ndudue edieke enye ọnọde ntịn̄enyịn ke ọniọn̄ ọniọn̄ ntụnọ oro ete ye eka esie ẹnọde. (Mme N̄ke 1:8) Bible ọdọhọ ete: “Ubuene ye bụt ẹnam owo eke esịnde item: edi ẹyekpono owo eke onịmde ibuot ke ẹsuade ẹnọ enye.”—Mme N̄ke 13:18.
17. Nso edida ukem ukem ke ete ye eka ẹyom ndinyene ke ini ẹnọde ntụnọ?
17 Ke ini ẹnọde mme uyen ntụnọ, ete ye eka ẹnyene ndida ukem ukem. Mmọ ẹkpenyene ndifep ndisọn̄ ido n̄kaha tutu eyedi se mmọ ẹfiomode nditọ mmọ, ndusụk ẹkam ẹbiatde mbuọtidem idemowo oro nditọ mmọ ẹnyenede. (Colossae 3:21) Ndien kpa ye oro ete ye eka iyomke ndinana ukpan n̄kaha tutu eyedi se nditọ mmọ ẹtabade akpan ukpep. Utọ unana ukpan oro ekeme ndida afanikọn̄ ndi. Mme N̄ke 29:17 ọdọhọ ete: “Tụnọ eyen fo, ndien enye eyenọ fi nduọkodudu: onyụn̄ adat fi esịt.” Nte ededi, N̄ke 29 ufan̄ikọ 21 ọdọhọ ete: “Edieke owo akamade eyenufọk esie dekdek toto ke uyen, ke ukperedem isua uwem esie enye eyekam akabade edi anana esịtekọm.” (NW) Okposụkedi ufan̄ikọ emi etịn̄de n̄kpọ aban̄a eyenufọk, enye enyene n̄kpọ ndinam ukem ukem ye uyen ekededi ke ufọk.
18. Ntụnọ edi uyarade nso, ndien nso ke ẹfep ke ini ete ye eka ẹnọde ntụnọ oro enyenede iwụk?
18 Ke akpanikọ, nnennen ntụnọ edi uyarade ima oro ete m̀mê eka amade eyen esie. (Mme Hebrew 12:6, 11) Edieke edide afo edi ete m̀mê eka, afo ọmọfiọk ete ke edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinọ enyene-iwụk ntụnọ oro owụtde eti ibuot. Man emem odu, ekeme nditie nte enen̄ede emem utom ndiyak uyen oro ọsọn̄de ibuot anam se enye oyomde. Nte ededi, ke akpatre ete m̀mê eka oro etienede ukperedem usụn̄ edinam emi eyekpe utịp emi edide ufọk oro etiede ntịme ntịme.—Mme N̄ke 29:15; Galatia 6:9.
UTOM YE MBRE
19, 20. Didie ke ete ye eka ẹkeme ndinam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄ ye n̄kpọ aban̄ade unọ idem nduọkodudu eke mme uyen mmọ?
19 Ke mme ini edem ẹma ẹsiwak ndidori enyịn ndikụt nte nditọ ẹnọde un̄wam ke ufọk m̀mê ke in̄wan̄. Mfịn ediwak uyen ẹnyene ekese ini nduọkodudu oro owo mîsehe enyịn. Man ẹyọhọ ini oro, ndutịm unyamurua ererimbot ọmọnọ ata ekese n̄kpọ man ẹda ẹnam n̄kpọ ke ini nduọkodudu. Men akpanikọ oro nte ke ererimbot etịn̄ ata esisịt aban̄a ufọn mme idaha ido uwem Bible dian ye emi, ndien afo eyenyene mme n̄kpọ ẹdade afanikọn̄ ẹdi.
20 Ntem, ete m̀mê eka oro edide ọniọn̄ enyene unen ndinam mme akpatre ubiere kaban̄a unọ idem nduọkodudu. Nte ededi, kûfre ute ke uyen oro ke ọkọri. Isua kiet kiet, ekeme ndidi enye eyeyom ẹnam n̄kpọ ye imọ nte akwa owo. Ntem, owụt eti ibuot ete m̀mê eka ndinọ ifụre efen efen ndimek unọ idem nduọkodudu nte uyen oro okponde—amakam edi se ẹmekde oro ẹwụt edikọri mbịne ọyọhọ idaha eke spirit. Ndusụk ini, uyen ekeme ndimek ikwọ, nsan̄a, ye ntre ntre eken nte mîwụtke ifiọk. Ke ini emi otịbede, ẹkpenyene ndineme emi ye uyen oro man enye akpanam nti edimek ke ini iso.
21. Didie ke ediwụt eti ibuot ke ibat ini oro ẹbiatde ke unọ idem nduọkodudu ekpeme uyen?
21 Ini oro ẹkpesịnde ke unọ idem nduọkodudu ọkpọniọn̄ adan̄a didie? Ke ndusụk idụt ẹnam mme uyen ẹnịm ẹte ke mmọ ẹnyene ndikaka iso nnọ idem inemesịt. Ntem, uyen ekeme ndinam ndutịm esie man enye ebe ke itie “udia uwem” kiet aka efen. Edi mbiomo ete ye eka ndinọ ukpep nte ke ẹkpenyene ndibiat ini n̄ko ke mme n̄kpọ eken, utọ nte ubon, ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ, ebuana ye mbon oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha eke spirit, mme mbonoesop Christian, ye mme utom esịtufọk. Emi eyekpan “inemesịt uwem” emi ndibaba Ikọ Abasi n̄wot.—Luke 8:11-15.
22. Unọ idem nduọkodudu ekpenyene ndida ukem ukem ye nso ke uwem uyen?
22 Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Mmọfiọk nte ke baba eti n̄kpọ kiet idụhe mmọ ke esịt, ke mîbọhọke owo ndidat esịt, nnyụn̄ nnam se ifọnde ke uwem esie. Ndien n̄ko amaedi kpukpru owo eke ẹdiade n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de, ẹnyụn̄ ẹkụtde eti n̄kpọ ke kpukpru ọkpọsọn̄ utom mmọ, emi onyụn̄ edi enọ Abasi.” (Ecclesiastes 3:12, 13) Ih, ndidat esịt edi ubak uwem oro adade ukem ukem. Edi ntre ke edi ye ọkpọsọn̄ utom. Ediwak uyen mfịn idiọn̄ọke uyụhọ oro ẹsinyenede ẹto ọkpọsọn̄ utom m̀mê inem ukpono idemowo oro otode edise mban̄a mfịna nnyụn̄ n̄kọk enye. Owo inọhọ ndusụk mmọ ifet ndikọri usọ m̀mê ndinyene ubọkutom emi ẹdidade ẹn̄wam idemmọ ke ukperedem isua ke uwem. Emi edi ata n̄kpọ-ata ọnọ ete m̀mê eka. Nte afo eyekụt ete ke ekpri eyen fo enyene mme utọ ifet oro? Edieke afo ekemede ndikụt unen ke ndinọ uyen fo ukpep man okụt ufọn onyụn̄ akam okop inem ọkpọsọn̄ utom, enye eyenyene eti ekikere emi edidade mme ufọn oro ẹbịghide edi.
TO KE UYEN SỊM AKWA OWO
23. Didie ke ete ye eka ẹkeme ndisịn udọn̄ nnọ mme uyen mmọ?
23 Idem ke ini afo enyenede mme mfịna ye uyen, itien̄wed Abasi emi osụk ededi akpanikọ: “Ima idibehe ifep [ke] nsinsi.” (1 Corinth 13:8) Kûdede utre ndiwụt ima oro afo nte eyịghe mîdụhe ekerede ke akpana iwụt. Bụp idemfo, ‘Nte mmesitoro eyen kiet kiet ke mme unen oro enye okụtde ke ndise mban̄a mme mfịna m̀mê ndikan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ? Nte mmesida mme ifet n̄wụt ima ye esịtekọm oro nnyenede nnọ nditọ mi, mbemiso mme ifet oro ẹbede ẹfep?’ Okposụkedi mme mfịna ẹkemede ndidu ndusụk ini, edieke mme uyen ẹdiọn̄ọde ẹte ke amama mmimọ, otịm etie nte ke mmọ ẹyema fi nde.
24. Ewe edumbet N̄wed Abasi edi akpanikọ nte edumbet ofụri owo ke ndibọk nditọ, edi nso ke ẹkpenyene nditi?
24 Nte ededi, nte nditọ ẹkọride ẹkabade ẹdi ikpọ owo, ke akpatre mmọ ẹyenam ata ndodobi ubiere ẹnọ idemmọ. Ke ndusụk idaha ekeme ndidi ete ye eka idimaha mme ubiere oro. Nso edieke eyen mmọ ebierede nditre ndikaiso nnam n̄kpọ Jehovah Abasi? Emi ekeme nditịbe. Idem ndusụk nditọ Jehovah ẹdide spirit ẹma ẹsịn item esie ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ibuot. (Genesis 6:2; Jude 6) Nditọ idịghe kọmputa, ẹmi ẹkemede nditịm man ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro iyomde. Mmọ ẹdi edibotn̄kpọ oro ẹnyenede ifụre uduak, ẹmi ẹnyenede ndinam ibat nnọ Jehovah kaban̄a mme ubiere oro mmọ ẹnamde. Edi, Mme N̄ke 22:6 edi akpanikọ nte edumbet ofụri owo: “Tịm teme eyenọwọn̄ nte ekemde ye usụn̄ esie: ke ini enye akabarede idem akani owo, enye idikpọn̄ke enye.”
25. Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ ete ye eka ndiwụt esịtekọm nnọ Jehovah kaban̄a ifet edidi ete m̀mê eka?
25 Ntre ndien, wụt nditọ fo ima uwak uwak. Nam ukeme fo ke nditiene mme edumbet Bible ke ndibọk mmọ. Nịm eti uwụtn̄kpọ uten̄e Abasi. Ntem afo eyenọ nditọ fo mfọnn̄kan ifet ndikọri n̄kabade ndi ikpọ owo oro ẹnyenede mbiomo, ẹbakde Abasi. Emi edi mfọnn̄kan usụn̄ ete ye eka ndiwụt esịtekọm nnọ Jehovah kaban̄a ifet udi ete m̀mê eka.
DIDIE KE MME EDUMBET BIBLE ẸMI ẸKEME NDIN̄WAM . . . ETE YE EKA NDIBỌK MME UYEN MMỌ?
Ẹyom nneme.—Mme N̄ke 15:22.
Nnyịn ikpenyene ndikere mban̄a Ikọ Abasi kpukpru ini.—Psalm 1:1, 2.
Owo eti ibuot akpan̄ utọn̄ ọnọ ntụnọ.—Mme N̄ke 15:5.
Utom ye mbre ẹnyene itie mmọ.—Ecclesiastes 3:12, 13.
[Ndise ke page 67]
Du ke mben̄eidem ke ini uyen fo oyomde nditịn̄ ikọ
[Ndise ke page 69]
Ukpepn̄kpọ Bible ofụri ini edi akpan n̄kpọ ọnọ ubon
[Ndise ke page 70]
Wụt ima ye esịtekọm nọ nditọ fo