Ke Ini Mbon N̄wo Ẹdide

KE Ikoyi, n̄wọrọnda nsannsan obio kiet ke Edem Usiahautịn Africa, ẹbọp nti ibibene ukpeme ẹkanade ikpọ ufọk do. Ediwak ẹnyene mme ibibene oro ẹkon̄de ke mita ita, ẹwụkde mme ọsọp-inua nnyan ukwak, mbak akrasi, m̀mê mme waya oro ẹnyenede n̄kukịm, ke enyọn̄. Mbon ukpeme ẹdu ke ikpọ inuaotop oro ẹdọn̄de n̄kpaha, nnyan ukwak, n̄kpọkọbi, ye mme ukpọhọde. Ẹdọn̄ nnyan ukwak ke mme window. Mme usụn̄ ukwak ẹbaharede mme ubetnna ẹkpọn̄ mme ikpehe eken ke ufọk. Ke okoneyo, ẹsion̄o ikpọ ebua—mme ebua bodisi ye ikpọ ebua ẹtode Germany—ke ufọk mmọ ẹyak. Nyayama un̄wana ẹbịn ekịm ẹfep, ndien ndutịm ukpeme kọmputa ẹdiari sụn̄sụn̄ ke ini n̄kpọ mîtịbeke.

Owo ndomokiet iyịkke nte ke oyom isịn ukpeme ke ufọk mmimọ. Mme akpan ibuotikọ n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹseme ẹte: “Mbon N̄wo Ẹbụme N̄kpọ ke Obio”; “N̄wo Nditọwọn̄ Etetịm Ọsọn̄ Ubọk”; ye “N̄kpen̄enyen̄ Odu, nte Mme Esịn Ntịme ke Efak Ẹdade [Akwa Obio] Ẹnyene.” Emi edi nte n̄kpọ ẹtiede ke ediwak idụt. Nte Bible ekebemde iso etịn̄, nnyịn inen̄ede idu uwem ke ndiọkeyo.—2 Timothy 3:1.

Ibat ubiatibet, esịnede eke n̄wo oro ẹkamade mme n̄kpọekọn̄, ke ọkọri ke ofụri ererimbot. Ke usụn̄ ọkọride-kọri, mme ukara ikemeke mîdịghe inyịmeke ndikpeme nditọ obio mmọ. Ke ndusụk idụt mme bodisi, ẹmi mbon n̄wo ẹwakde ẹkan ẹnyụn̄ ẹnyenede ikan̄ ẹkan, inyeneke mme n̄kpọ oro ẹkemde ndida nnam n̄kpọ ke ini ẹkotde mmọ ẹyom un̄wam. Ata ediwak mme andida nse ẹmen̄e ndisịn idem.

Ẹkpọn̄ mbon unọmọ, ẹmi mîkemeke ndiberi edem ke un̄wam mme bodisi m̀mê eke mbio obio, ndin̄wana nnọ idemmọ. Ebiowo Christian kiet ke idụt oro ọtọn̄ọde-tọn̄ọ uforo ọkọdọhọ ete: “Edieke afo osiode n̄kpo, mbon n̄wo ẹyebiomo fi ndo mîdịghe ẹwot fi. Kûberi edem ke un̄wam otode an̄wa. Edieke un̄wam odude, ọfọn, edi kûdori enyịn uban̄a oro m̀mê ndisio n̄kpo nyom oro koro ndinam ntre ekeme n̄kukụre ndida mfịna efen efen ndi.”

Ukpeme ye Ikọ Abasi

Ke adan̄aemi mme Christian mîdịghe eke ererimbot, mmọ ẹdu ke ererimbot. (John 17:11, 16) Ntre ukem nte owo efen ekededi, mmọ ẹsinam ndutịm oro owụtde eti ibuot ẹban̄a ukpeme mmọ. Edi, ke mîbietke ediwak owo oro mînamke n̄kpọ Jehovah, ikọt Abasi ẹyom ukpeme ke ndutịm mme edumbet Christian.

Ke edide isio, mme owo ke ndusụk idụt Africa ẹsinyene mfọni man ẹda ẹkpeme idemmọ ẹbiọn̄ọ n̄wo. Abiaibọk ekeme ndisep owo emi oyomde un̄wam itọn̄ubọk, ikpanesịt, m̀mê edem. Ekem ẹyet ekịm ke itie oro ẹsepde do, ẹtan̄a n̄kpọ, ndien ẹdọhọ ke mbon n̄wo ikemeke ndifịna owo emi. Ndusụk owo ẹbon ibọk n̄kpeme idem m̀mê ekịm ke ufọk mmọ, ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke utọ “n̄kpọ ukpeme” oro idiyakke mbon n̄wo ẹfịna mmimọ.

Mme ata Christian inyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye orụk mfọni ekededi. Bible akpan kpukpru orụk ubụpekpo, ndien oro enen, sia mme utọ edinam oro ẹkemede ndinam mme owo ẹnyene ebuana ye mme demon, kpa mbon oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ afai ke isọn̄. (Genesis 6:2, 4, 11) Bible etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ẹkûnyụn̄ ẹnam ibọk.”—Leviticus 19:26.

Ndusụk owo ẹyom ukpeme ke mbrenyịn ebe ke ndinyene mme ikan̄. Nte ededi, mme Christian ẹnen̄ede ẹda mme ikọ Jesus ke akpan n̄kpọ, emi enye ọkọdọhọde ete: “Kpukpru owo eke ẹmende ofụt ẹyekpan̄a ke ofụt.” (Matthew 26:52) Ikọt Abasi ‘ẹmeda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄ isọn̄’ inyụn̄ idepke mme ikan̄ man ẹkpeme idemmọ ẹbiọn̄ọ n̄wo m̀mê ibụmede en̄wan.—Micah 4:3.

Nso kaban̄a ndinyene mbon ukpeme oro ẹkamade ikan̄? Ke adan̄aemi emi edidide n̄kpọ oro anade owo anam ọkpọkpọ ubiere, ti ete ke utọ ndutịm oro anam owo en̄wen akama ikan̄. Nso ke eteufọk okpodori enyịn mbon ukpeme ndinam edieke owo n̄wo edide? Nte enye okpodori enyịn mbon ukpeme nditop inọ oro edieke oyomde ẹnam ntre man ẹkpeme mme owo ye inyene oro ẹsede ẹban̄a?

Idaha oro mme Christian ẹdade ke ndisịn ndinyene mfọni ye mme n̄kpọ en̄wan nte mme n̄kpọ n̄kpemeidem ekeme nditie nte ndisịme ke enyịn mbon oro mîfiọkke Abasi. Nte ededi, Bible ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Ẹyekpeme owo eke ọbuọtde idem ye Jehovah.” (Mme N̄ke 29:25, NW) Ke adan̄aemi Jehovah ekpemede ikọt esie nte otu, enye isisịbeke idụk ke kpukpru idaha man ekwi mme asan̄autom esie abaha n̄wo. Job ama anam akpanikọ ke ata n̄wọrọnda usụn̄, edi Abasi ama ayak mbon n̄wo ẹbụme mme ufene Job, n̄kparawa esie ẹnyụn̄ ẹtaba uwem mmọ. (Job 1:14, 15, 17) Abasi n̄ko ama ayak apostle Paul okụt ‘afanikọn̄ ke otu mbon n̄wo.’ (2 Corinth 11:26) Nte ededi, Abasi ekpep mme asan̄autom esie ete ẹda mme edumbet oro ẹsụhọrede n̄wo ẹdu uwem. Enye n̄ko ọnọ mmọ ifiọk oro an̄wamde mmọ ndinam n̄kpọ ke mme usụn̄ oro ẹdisụhọrede edinọ unan ke ini ẹdomode ndiwo mmọ.

Ndisụhọde N̄kpọndịk N̄wo

Enyene-ọniọn̄ owo oro ọkọdọhọ ke anyanini ko ete: “Uyụhọ owo inyene iyakke enye ede idap.” (Ecclesiastes 5:12) Ke ikọ en̄wen, mbon oro ẹnyenede ekese n̄kpọ ẹkeme nditịmede esịt mban̄a editaba mme inyene mmọ tutu mmọ ẹtaba idap ẹkere ẹban̄a oro.

Ntre usụn̄ kiet ndisụhọde editịmede esịt ye n̄wo edi ndifep ndikọ akpakịp ọsọn̄urua inyene. Apostle oro ẹkenọde odudu spirit ekewet ete: “Ofụri-ofụri se idude ke ererimbot, mbumek obụkidem, ye mbumek enyịn, ye ikpîkpu ubọn̄ uwem emi, itoho Ete, edi oto ke ererimbot.” (1 John 2:16) Kpa ukem udọn̄ oro onụkde mme owo ndidep mme ọsọn̄urua n̄kpọ esinụk mbon en̄wen ndiyịp. Ndien “ikpîkpu ubọn̄ uwem emi” ekeme ndikot mbon oro ẹnyenede ntụhọ ndibụme n̄kpọ owo.

Ke ẹsiode edidu ukeuke uwem ẹfep, ukpeme en̄wen kaban̄a n̄wo edi ndiwụt nte ke afo edi ata Christian. Edieke afo owụtde mbon en̄wen ima, anamde akpanikọ ke mme edinam fo, onyụn̄ esịnde ifịk ke utom ukwọrọikọ Christian, afo emekeme ndinyene etop ke n̄kann̄kụk mbufo nte eti owo, owo emi odotde ukpono. (Galatia 5:19-23) Utọ eti etop Christian oro ekeme ndinen̄ede ndi n̄kpọ ukpeme n̄kan n̄kpọ en̄wan.

Ke Ini Mbon N̄wo Ẹdide

Nte ededi, nso ke afo akpanam edieke mbon n̄wo ẹdụkde ufọk fo ẹdi ẹbịne fi? Ti ete ke uwem fo edi akpan n̄kpọ akan inyene. Christ Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹkûn̄wana ye anam-idiọk: edi owo ama eyịbi fi ke mfụk nnasia, kabade mfụk eken nọ enye. Owo ama onyụn̄ oyom . . . [ndibọ] ekpri ọfọn̄idem fo, yak ekụra fo nọ enye n̄ko.”—Matthew 5:39, 40.

Eti item edi emi. Okposụkedi mîbiomoke mme Christian ndinọ mme abiatibet ntọt mban̄a mme inyene, mbon n̄wo ẹkeme ndinen̄ede ntie afai afai edieke etiede mmọ nte ke ẹbiọn̄ọ mmimọ, owo idianake kiet, m̀mê ke ẹbian̄a mmimọ. Sia “esịt” ediwak mmọ “odorode ufiọn,” mmọ ẹsisọp ndiwụt idiọk, ibak ibak edu uwem.—Ephesus 4:19.

Samuel odụn̄ ke ubet emi odude ke okụre. Mbon n̄wo ẹma ẹdụk ufọk oro ẹnyụn̄ ẹsan̄a ke ubet ke ubet, ẹbụmede inyene. Samuel ama okop uyo ikan̄, nte ẹbụn̄de mme usụn̄, nte mme owo ẹnyụn̄ ẹsiode n̄kpo, ẹtuan̄ade, ẹnyụn̄ ẹsemede. Owo ikekemeke ndifehe. Samuel ama ọdọhọ n̄wan esie ye nditọ mmọ ita ẹtọn̄ọ edọn̄ ke isọn̄, ẹmenede ubọk mmọ ke enyọn̄, ẹbọp enyịn, ẹnyụn̄ ẹbet. Ke ini mbon n̄wo oro ẹkebụn̄de ẹdụk, Samuel okosụk iso ke isọn̄ etịn̄ ikọ ye mmọ, ọfiọkde ete ke edieke imọ isede mmọ iso, mmọ ẹkeme ndikere ke imọ imekeme ndifiak ndiọn̄ọ mmimọ. Enye ama ọdọhọ ete: “Ẹdụk ẹdi. Ẹda se ededi eke mbufo ẹyomde. Mbufo ẹmenyene ifụre ndida n̄kpọ ekededi. Nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah, ndien nnyịn idibiọn̄ọke mbufo.” Idem ama akpa mbon n̄wo oro ke emi. Ke se ibede hour kiet m̀mê n̄kpọ ntre, owo 12 ẹmi ẹkamade n̄kpọ en̄wan ẹma ẹsan̄a ke mme otu ẹdi. Okposụkedi mmọ ẹkeyịpde n̄kpọmbana, okụk, ye mme n̄kpọmbre ilektrọnik, owo ikamiaha ubon oro m̀mê ndikpi mmọ ke ofụt nte ẹkenamde ye mbon eken ke okụre oro. Ubon Samuel ẹma ẹkọm Jehovah kaban̄a uwem mmọ.

Emi owụt ete ke edide edisịm okụk ye mme n̄kpọ obụkidem, mbon ẹmi mîbiọn̄ọke mbon n̄wo oro ẹkade ẹbịne mmọ ẹkeme ndisụhọde idaha edidi se ẹnọde unan.a

Ndusụk ini Christian ndinọ ikọ ntiense ekeme ndikpeme mbiọn̄ọ ndidi se ẹnọde unan. Ke ini mbon n̄wo ẹkekade ufọk Ade, enye ama asian mmọ ete: “Mmọfiọk ke n̄kpọ ọsọn̄ ye mbufo, ntak edi oro mbufo ẹnamde orụk utom emi. Nte Mme Ntiense Jehovah, nnyịn imenịm ke akpanikọ ite ke usen kiet kpukpru owo ẹyenyene se iwakde ikem mmọ ye ubon mmọ ndidia. Kpukpru owo ẹyedụn̄ ke emem ye inemesịt ke idak Obio Ubọn̄ Abasi.” Oro ama osụhọde iyatesịt mbon n̄wo oro. Kiet ke otu mmọ ama ọdọhọ ete: “Nnyịn imeseme iban̄a ndikedi ufọk fo, edi ana afo ọfiọk ete ke biọn̄ ọdọn̄ nnyịn.” Okposụkedi mmọ ẹketan̄de inyene Ade, mmọ ikotụkke enye m̀mê ubon esie.

Ndimụm Idem N̄kama

Idịghe mmemmem ndimụm idem n̄kama ke ini n̄kpọndịk etịbede, akpan akpan ke ini akpan uduak mbon n̄wo edide ndinyịk mbon ẹmi mmọ ẹwode man ẹsụk idem ẹnọ mmọ. Akam ayan̄wam nnyịn. Jehovah ekeme ndikop akam oro nnyịn ibọn̄de iyom un̄wam okposụkedi ekemede ndidi ke ndopuyo ye ibio ibio. Bible ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Enyịn Jehovah ese mbon eti ido, utọn̄ esie onyụn̄ ọbiọn̄ọ ọnọ eseme mmọ.” (Psalm 34:15) Jehovah esikop eseme nnyịn ndien ekeme ndinọ nnyịn ọniọn̄ ndimụm idem n̄kama ke idaha ekededi.—James 1:5.

Ke ẹsiode akam ẹfep, n̄kpọ en̄wen an̄wamde ke ndimụm idem n̄kama edi ndibiere ke mbemiso se edinamde ye se mûdunamke ke ini ẹwode fi. Edi akpanikọ, imemke utom ndibemiso mfiọk idaha emi afo edidude. Kpa ye oro, ọfọn ndinyene mme edumbet ke ekikere, kpa nte owụtde eti ibuot ndinyene mme usụn̄ ubọhọ ke ekikere ndusụk ikan̄ odụk ufọk oro afo odude ke esịt. Mbemiso ntịmidem an̄wam fi ndimụm idem n̄kama, nditre ndinyek idem, nnyụn̄ mbọhọ ndidi se ẹnọde unan.

Ẹtịn̄ ekikere Abasi kaban̄a n̄wo in̄wan̄în̄wan̄: “Ami Jehovah mmama [unenikpe], nsasua se ẹdade ke n̄wo.” (Isaiah 61:8) Jehovah ama ọnọ Ezekiel prọfet esie odudu spirit ndisiak n̄wo nte ata idiọkn̄kpọ. (Ezekiel 18:18) Edi, kpasụk n̄wed Bible oro owụt n̄ko ete ke Abasi ke mbọm eyefen ọnọ owo emi akabarede esịt onyụn̄ ayakde se enye ọkọbọde ke n̄wo ọnọ.—Ezekiel 33:14-16.

Kpa ye oro ẹdụn̄de ke ererimbot oro ubiatibet ọyọhọde, mme Christian ẹdat esịt ke idotenyịn edidu uwem ke idak Obio Ubọn̄ Abasi, ke ini n̄wo mîdidụhe aba. Kaban̄a ini oro, Bible ọn̄wọn̄ọ ete: “[Ikọt Abasi] ẹyetie ke idak vine mmọ ye ke idak fig mmọ; ndien baba owo kiet eke edinamde mmọ ndịk ididụhe: koro edi inua Jehovah mme udịm ọdọhọ.”—Micah 4:4.

[Mme Ikọ idakisọn̄]