Afo Emekeme Ndidara Mme Itie Ufan Oro Ẹbịghide
ODU mme n̄kpọ ẹbiọn̄ọde itie ufan. Ke akpanikọ, Bible ama ebemiso etịn̄ ete ke “ukperedem ini” ẹmi ima, ima uduot owo, ye ima nsọn̄ọnda ẹyenana. (2 Timothy 3:1-5; Matthew 24:12) Mme idaha ẹmi ke idemmọ ẹda anana-mbiet mfịna ndobo ẹdi. Owo kiet ọkọdọhọ ete: “N̄kann̄kụk mi etie nte ubom Noah. Edieke mûdịghe ọdọ ndọ, afo ukemeke ndidụk.” Owo ikemeke ndiyak kpukpru nduduọhọ emi nnọ owo kiet kiet oro okopde ndobo. Ke ndusụk ikpehe ererimbot, se idide mme n̄kpọ-ata inọ mme itie ufan oro ẹbịghide esịne mme utọ n̄kpọ nte mme owo ndiwọrọ idụn̄ ndien ndien, mme ubon ndiwụre, ikpọ obio ẹmi itie ufan mîdụhe ẹnyụn̄ ẹdide n̄kpọndịk, ye ọkpọsọn̄ unana ini.
Owo emi odụn̄de ke akwa obio mfịn ekeme ndisobo ediwak owo ke urua kiet akan se owo emi okodụn̄de ke obio-in̄wan̄ ke isua ikie 18 okokụtde ke isua kiet m̀mê idem ke ofụri eyouwem! Kpa ye oro, mme itie ebuana mfịn ẹwak ndidi enyọn̄ enyọn̄. Ediwak owo ẹyak idem ẹnyịni kpukpru ini ke edinam ebuana otuowo ye edidomo ndinọ idem inemesịt. Nte ededi, ana nnyịn inyịme nte ke ikpîkpu edidia usọrọ ye mme nsan̄a oro owo mîmekke ye ntịn̄enyịn etie nte edida ndak mbara ikan̄. Ecclesiastes 7:5, 6 ọdọhọ ete: “Ọfọn owo ndikop nduari owo eti ibuot, akan owo ndikop ikwọ mbon ndisịme. Koro nte ndak akprakde ke idak eso, kpa ntre ke imam owo ndisịme etie. Emi n̄ko edi ikpîkpu.” Ndak esisọsọp anam ikan̄ asak ayama onyụn̄ etie uyom uyom, edi enye ifiopke ikem ndinam nnyịn ikop ufiop. Kpasụk ntre, mme nsan̄a oro ẹtiede uyom uyom ẹnyụn̄ ẹsakde imam ẹkeme ndiwọn̄ọde ekikere nnyịn ke esisịt ini, edi mmọ idimenke ndobo ifep ofụri ofụri inyụn̄ iyụhọ udọn̄ nnyịn ndinyene mme ufan akpanikọ.
Utie ikpọn̄ okpụhọde ye ndobo. Ndusụk itie ikpọn̄ edi se ẹyomde man inọ idem nnyịn nduọkodudu inyụn̄ inyene ekese n̄kpọ ke ntre ndinọ nte ufan. Ke ini ẹkopde ndobo, ediwak owo ẹsisọsọp ẹwọn̄ọde ẹbịne ndusụk n̄kpọ mbre unọ idem inemesịt. Ndụn̄ọde kiet ẹkenamde owụt ete ke kiet ke otu mme ọsọ n̄kpọ oro ẹsinamde ẹban̄a edikop ndobo edi edise television. Edi, mme anam ndụn̄ọde ẹma ẹsịm ubiere nte ke edise television ke anyanini edi kiet ke otu ndiọkn̄kan n̄kpọ oro nnyịn ikemede ndinam ke ini nnyịn ikopde ndobo. Enye esinam mmemidem, mfekuwem, ye mfụmmfụm ekikere ẹkọri, ẹkabarede ẹdi ukpụhọ n̄kpọ ẹmi mîkemke ye edinyene ebuana iso ye iso ye mme owo eken.
Ke nditịm ntịn̄, utie ikpọn̄ ekeme ndinen̄ede nnyene ufọn edieke nnyịn idade ini oro idude ikpọn̄ inam n̄kpọ ke usụn̄ oro ọbọpde-bọp. Nnyịn imekeme ndinam emi ke ndikot n̄wed, ndiwet mme leta, ndinam mme n̄kpọ, ye ndiduọk odudu. Utie ikpọn̄ oro edide se ibọpde-bọp esịne edibọn̄ akam nnọ Abasi, edikpep Bible, ye editie n̄kere enye. (Psalm 63:6) Ẹmi ẹdi mme usụn̄ ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere Jehovah Abasi, kiet emi edidide n̄kponn̄kan Ufan nnyịn.
Mme Uwụtn̄kpọ Itie Ufan eke Bible
Okposụkedi ọfọnde nditie ufan ufan ye ediwak owo, Bible eti nnyịn ete ke “andima odu emi eyịrede owo akan eyen-eka.” (Mme N̄ke 18:24) Kpukpru nnyịn imoyom n̄kpet n̄kpet ufan ifan̄ ẹmi ẹnen̄erede ẹkere ẹban̄a nnyịn, ẹmi itie ufan mmọ ọnọde nnyịn idatesịt, odudu, ye emem. Ke adan̄aemi utọ itie ufan akpanikọ oro mîdịghe ọsọ n̄kpọ mfịn, ẹwụt ndusụk akpan uwụtn̄kpọ eke eset ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wọrọnda itie ufan ama odu ke ufọt David ye Jonathan. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi? Ntak emi itie ufan mmọ ekebịghide?
Nte uwụtn̄kpọ kiet, David ye Jonathan ẹkenyene udọn̄ ke akpan n̄kpọ kiet. Ke edide akpan n̄kpọ akan, mmọ ẹma ẹnyene ukem ntotụn̄ọ uten̄e Jehovah Abasi oro otode esịt. Ke okụtde mbuọtidem oro David ekenyenede ke Abasi ye mme edinam esie ndin̄wana nnọ ikọt Jehovah, “ukpọn̄ Jonathan [ama] eyịre ye ukpọn̄ David, Jonathan onyụn̄ ama enye nte ukpọn̄ esiemọ.” (1 Samuel 18:1) Do, ima oro edem mbiba ẹnyenede ẹnọ Abasi esin̄wam ndibọp mme ufan ndian ye kiet eken.
Jonathan ye David ẹkedi n̄kpọsọn̄ owo ẹmi ẹkedade mme edumbet Abasi ẹdu uwem. Ke ntre mmọ ẹma ẹkeme ndikpono kiet eken. (1 Samuel 19:1-7; 20:9-14; 24:6) Nnyịn ke akpanikọ imenyene edidiọn̄ edieke nnyịn inyenede mme ufan oro ẹbakde Abasi ẹmi mme edumbet N̄wed Abasi ẹkarade.
N̄kpọ efen ẹma ẹtịp ẹsịn ke itie ufan David ye Jonathan. Itie ebuana mmọ ekedi eke esịt akpanikọ ye in̄wan̄în̄wan̄ edu, ndien owo kiet ama enyene mbuọtidem ke idem enye eken. Jonathan ke ima nsọn̄ọnda ama onịm mme udọn̄ David ebem eke esie iso. Enye ikofụbeke ufụp ke ntak ẹken̄wọn̄ọde ndinọ David itie edidem; utu ke oro, Jonathan ama ọnọ enye ibetedem ke ntụk ye ke n̄kan̄ eke spirit. Ndien David ama onyịme un̄wam esie. (1 Samuel 23:16-18) Ke mme usụn̄ oro ẹkemde ye N̄wed Abasi, David ye Jonathan ẹma ẹnam kiet eken ọdiọn̄ọ mme ekikere mmọ. Itie ufan ido Abasi mmọ ọkọkọn̄ọ ke ata esịtekọm ye ima. (1 Samuel 20:41; 2 Samuel 1:26) Enye ikabiarake koro iren iba ẹmi ẹkenamde akpanikọ ẹnọ Abasi. Ndida mme utọ edumbet oro nsịn ke edinam ekeme ndin̄wam nnyịn ndikọri nnyụn̄ mmụm itie ufan akpanikọ n̄kama.
Nte Ẹkemede Ndikọri Itie Ufan
Nte afo omoyom mme ufan akpanikọ? Ekeme ndidi afo unyeneke ndika anyan ebiet n̄koyom. Ndusụk ke otu mbon oro afo esisobode kpukpru ini ẹkeme ndidi mme ufan fo, ndien mmọ ẹkeme ndiyom itie ufan fo. Akpan akpan kaban̄a ekemmọ mme Christian, owụt ọniọn̄ ndinam item apostle Paul nte yak ‘inyene in̄wan̄în̄wan̄ esịt.’ (2 Corinth 6:11-13) Nte ededi, kûyak esịt otịmede fi edieke kpukpru ukeme oro esịnde ndinam ufan mîsụn̄ọke ke ntotụn̄ọ mbọbọ. Esiwak ndida ini ndikọri itie ufan, ndien idịghe kpukpru itie ebuana editụn̄ọ ukem ukem. (Ecclesiastes 11:1, 2, 6) Nte ededi, man nnyịn idara ata eti itie ufan, inaha nnyịn ibụk ibụk, ndien oyom nnyịn itiene item Jesus: “Sededi mbufo ẹyomde owo ẹnam ye mbufo, ẹnam kpa ntre ye mmọ.”—Matthew 7:12.
Anie oyom ufan ye afo? Ke ẹsiode ubọkn̄ka fo ẹfep, nso kaban̄a mbon oro afo ọsọn̄de m̀mê mbon oro ẹsọn̄de fi? Itie ufan David ye Jonathan, Ruth ye Naomi, ye Paul ye Timothy kpukpru ẹma ẹbuana akamba ukpụhọde ke isua emana. (Ruth 1:16, 17; 1 Corinth 4:17) Nte afo emekeme ndinam itie ufan fo atara osịm mme ebeakpa ye mbon eken oro mîdọhọ ndo? Kere, n̄ko, ban̄a mbon oro ẹdide obufa ẹdidu ke n̄kann̄kụk fo. Ekeme ndidi mmọ ẹma ẹtaba ekese m̀mê kpukpru mme ufan mmọ ke ndiwọrọ n̄kpọn̄ m̀mê ndikpụhọde usụn̄uwem mmọ. Kûtetie ubet mbon en̄wen ẹyom fi. Edieke afo edide Christian, nam mme itie ufan oro ẹbịghide ebe ke ndinam item Paul emi: “Ẹda ima nditọ-ete ẹma kiet eken; ẹsọp ndikpono kiet eken.”—Rome 12:10.
Nnyịn imekeme ndikere mban̄a itie ufan nte orụk edinọ enọ. Jesus ọkọdọhọ ke edieke nnyịn inọde enọ, mme owo ẹyenọ nnyịn enọ. Enye n̄ko ama osio owụt ete ke inemesịt odu ke ndinọnọ akan ke ndibọbọ. (Luke 6:38; Utom 20:35) Nte afo omosobo ye mme owo ẹtode nsio nsio idaha ke uwem? Mme mbono ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ẹwụt ẹte ke mme owo oro ẹnyenede nsio nsio ido uwem ẹkeme ndinyene mme itie ufan oro ẹdide eke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹbịghide ke ini mmọ ẹtuakde ibuot ọtọkiet ẹnọ Abasi.
Ndinam Mme Itie Ufan Ẹsọn̄ọ Ẹda
Ke mfụhọ, ndusụk ini mbon oro ẹdọhọde nte idide ufan ẹsinam kiet eken okop ubiak. Idiọk ikọedem, edibiat mbuọtidem oro ẹnyenede ke idem owo, unana esịtekọm—mmọemi ẹdu ke otu mme n̄kpọ oro ẹsitịmde ẹbiak owo ke ini mmọ ẹtọn̄ọde ẹto owo oro afo adade nte ufan akpanikọ. Nso ke ekeme ndinam ke mme utọ idaha oro?
Nịm eti uwụtn̄kpọ. Nam kpukpru se afo ekemede ndifep ndinam ẹkop ubiak nte mîdotke. Ke ndusụk itie edi ọsọ n̄kpọ mme ufan ndinam mbubru mban̄a ndudue kiet eken. Edi ubiak ubiak edinam m̀mê n̄kari ididụrike mme ufan idian ọtọkiet, idem ọkpọkọm mmọ ẹdọhọ ẹte ke “inam mbubru.”—Mme N̄ke 26:18, 19, NW.
Nam utom ọkpọsọn̄ ndimụm itie ufan n̄kama. Mme mfịna ẹsidemede ndusụk ini emi mme ufan ẹyomde n̄kpọ ẹkaha ẹto kiet eken. Ekeme ndidi idem iditarake ufan oro ọdọn̄ọde m̀mê oro okopde mfịghe ke ntak ọkpọsọn̄ mfịna nte ido esidide. Do, ke mme utọ ini ntre, domo ndiwụt mbufiọk nnyụn̄ nnọ ibetedem.
Ẹbiere mme mfịna usọp usọp ye ke mfọnido. Ẹnam ntre ke ndịbe edieke ẹkemede. (Matthew 5:23, 24; 18:15) Kụt ete ke amanam ufan fo ọfiọk ete ke omoyom ndimụm eti itie ebuana n̄kama. Mme ufan oro ẹnyenede esịt akpanikọ ẹsifen kiet eken. (Colossae 3:13) Nte afo eyedi utọ ufan oro—kiet emi amade owo akan eyeneka?
Ndikot nnyụn̄ n̄kere mban̄a mme itie ufan edi ntọn̄ọ kpọt. Edieke nnyịn ikopde ndobo, yak nnyịn inam n̄kpọ oro odotde, ndien nnyịn idikopke ndobo ebịghi. Edieke nnyịn inamde n̄kpọ iban̄a, nnyịn imekeme ndinyene mme ufan akpanikọ. Ye ndusụk mmọ, nnyịn iyenyene san̄asan̄a mbọbọ. Edi idụhe owo emi ekemede ndida itie Abasi, kpa n̄kponn̄kan Ufan. Jehovah ikpọn̄ ekeme ndifiọk, ndinyene mbufiọk mban̄a, nnyụn̄ nnọ nnyịn ibetedem ọyọhọ ọyọhọ. (Psalm 139:1-4, 23, 24) Akan oro, Ikọ esie ọnọ utịbe utịbe idotenyịn aban̄a ini iso—obufa ererimbot oro edidide mmemmem n̄kpọ ndinyene mme ufan akpanikọ ke nsinsi.—2 Peter 3:13.
[Mme ndise ke page 5]
David ye Jonathan ẹma ẹnyene itie ufan akpanikọ, ntre nnyịn imekeme ndinyene