“Eke Kpukpru Owo”
“Bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo.”—ECCLESIASTES 12:13.
1, 2. Ntak emi odotde ndikere mban̄a mbiomo nnyịn ke iso Abasi?
“NSO ke Jehovah oyom ye afo?” Prọfet eke eset okobụp mbụme oro. Ekem enye ama asiak se Jehovah oyomde—ndinam se inende, ndima ima Abasi, nnyụn̄ nsụk idem nsan̄a ye Abasi.—Micah 6:8.
2 Ke eyo udu uwem ikpọn̄ ye nda-ke-idem emi, ediwak owo ikopke inem ye ekikere oro nte ke Abasi oyom n̄kpọ oto nnyịn. Mmọ iyomke ndibiom mbiomo. Edi nso kaban̄a ubiere oro Solomon ekesịmde ke Ecclesiastes? “Yak nnyịn ikop utịt ofụri n̄kpọ emi: bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo.”—Ecclesiastes 12:13.
3. Ntak emi nnyịn ikpenen̄ede ikere iban̄a n̄wed Ecclesiastes?
3 Se ededi oro mme idaha ye ekikere nnyịn ẹdide ke uwem, nnyịn imekeme ndibọ ufọn akamba akamba edieke nnyịn ikerede iban̄a idaha oro odude ke ubiere oro. Edidem Solomon, andiwet n̄wed eke odudu spirit emi, ama ekere aban̄a ndusụk ata n̄kpọ ẹmi ẹdide ubak uwem nnyịn eke usen ke usen. Ndusụk owo ẹkeme ndisọsọp mbiere nte ke ndụn̄ọde esie akpan akpan etie etikwo etikwo. Edi ẹkewet enye ke odudu spirit ndien ekeme ndin̄wam nnyịn ndidụn̄ọde mme edinam ye mme n̄kpọ ẹmi ẹdide ebeiso n̄kpọ ẹnọ nnyịn, ye idatesịt oro ọkọride-kọri nte utịp.
Ndisịm Mme Akpan N̄kpọ Oro Uwem Oyomde
4. Nso ke Solomon okodụn̄ọde onyụn̄ eneme ke Ecclesiastes?
4 Solomon ama odụn̄ọde ‘utom emi owo anamde’ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. “Nsịn esịt mi, nda ifiọk nyom, nnyụn̄ ntịm nse kpukpru se ẹnamde ke idak ikpa-enyọn̄.” Ke ndidọhọ “utom” Solomon ikenen̄ekede itịn̄ iban̄a utom emi owo anamde, m̀mê oro ẹkpede owo, edi utu ke oro ofụri ofụri se iren ye iban ẹnamde ke ofụri uwem mmọ. (Ecclesiastes 1:13) Ẹyak nnyịn ikere iban̄a mme akpan n̄kpọ udọn̄, m̀mê mme utom, ndien ekem imen idomo ye mme edinam ye mme n̄kpọ ẹdide ebeiso ẹnọ nnyịn.
5. Nso idi kiet ke otu akpan utom mme owo?
5 Ke akpanikọ okụk edi orụn̄ ediwak udọn̄ ye mme edinam owo. Idụhe owo emi ekpenende ke ndidọhọ ke Solomon akada okụk didie didie nte ndusụk mbon inyene ẹdade. Enye ama enen̄ede enyịme ufọn edinyene okụk; ndinyene okụk ekemde ọfọn akan edidu uwem unana inemesịt m̀mê ndidu uwem ubuene. (Ecclesiastes 7:11, 12) Edi anaedi afo omokụt nte ke okụk, ye mme inyene oro enye edepde, ekeme ndikabade ndi akpan utịtmbuba ke uwem—ọnọ ubuene ọkọrọ ye imọ.
6. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep mban̄a okụk nto kiet ke otu n̄ke Jesus ye ifiọk eyouwem Solomon ke idemesie?
6 Ti n̄ke Jesus aban̄ade owo inyene emi, akananam mîkokopke uyụhọ, akanamde utom ndinyene n̄kpọ efen efen. Abasi ama ebiere ikpe ọnọ enye nte owo emi mînyeneke ibuot. Ntak-a? Koro ‘uwem nnyịn itoho mme n̄kpọ ẹmi nnyịn inyenede.’ (Luke 12:15-21) Ifiọk eyouwem Solomon—emi ekemede ndidi ama etịm okpon akan eke nnyịn—ọsọn̄ọ mme ikọ Jesus. Kot mbụk oro ke Ecclesiastes 2:4-9. Ke ndusụk ini Solomon ama esịn idemesie ke ndikọ inyene. Enye ama ọbọp ndiye ufọk ye mme in̄wan̄ edemesa. Enye ama enyene ukeme onyụn̄ enyene ndiye nsan̄a ẹdide iban. Nte inyene ye se oro akan̄wamde enye ndinam ama ada ntotụn̄ọ uyụhọ, ekikere edinen̄ede nnyene se anamde, ye uduak ọsọk enye ke uwem? Enye ama ọbọrọ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ndien n̄wọn̄ọde nse kpukpru n̄kpọ mi ẹmi ubọk mi ẹnamde, ye ofụri utom emi n̄kan̄wanade ndinam: ndien sese, kpukpru ẹdi ikpîkpu ye idomo eke mîwọrọke usụn̄: baba udori inyụn̄ idụhe ke idak utịn.”—Ecclesiastes 2:11; 4:8.
7. (a) Nso ke ifiọk eyouwem owụt kaban̄a ufọn okụk? (b) Nso ke afo ke idemfo okụt emi ọsọn̄ọde ubiere Solomon?
7 Oro edi ata idem n̄kpọ, akpanikọ oro ẹkụtde ke uwem ediwak owo. Ana nnyịn inyịme ite ke ndinyene ediwak okụk ikam ikọkke kpukpru mfịna. Ekeme ndikọk ndusụk, utọ nte ndinam ẹkeme ndinyene udia ye edisịnen̄kpọ mmemmem mmemmem. Edi owo ekeme n̄kukụre ndisịne ọfọn̄ kiet ini kiet onyụn̄ adia sụk ndusụk udomo udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ. Ndien afo omokot aban̄a mbon inyene ẹmi usiondọ, edida n̄kpọsọn̄ mmịn m̀mê n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄, ye ọkpọsọn̄ usua ye mme iman ẹnọmọde uwem mmọ. J. P. Getty owo emi enyenede okụk ke miliọn ọkọdọhọ ete: “Okụk inen̄ekede inyene ebuana ekededi ye inemesịt. Ekeme ndidi enyene ye unana inemesịt.” Ye eti ntak, Solomon ọkọdọhọ ke ima silver edi ukem ye ikpîkpu. Se ukpụhọde oro odude ke akpanikọ oro ye se Solomon eketịn̄de: “Idap owo utom enịn̄e, adiade esisịt, onyụn̄ adiade ediwak: edi uyụhọ owo inyene iyakke enye ede idap.”—Ecclesiastes 5:10-12.
8. Nso ntak idu nditre ndida okụk nte se idide akpan n̄kpọ ikan?
8 N̄ko okụk ye inyene isidaha uyụhọ ini iso idi. Edieke afo ekenyenede ekese okụk ye inyene, eyedi afo ama enyene editịmede esịt aban̄a ndikpeme mmọ, afo ukunyụn̄ ufiọkke se n̄kpọn̄ edidade edi. Nte ekeme ndidi nte ke afo ayataba enye kpukpru, ọkọrọ ye uwem fo? (Ecclesiastes 5:13-17; 9:11, 12) Ke emi edide ntre, ikpedịghe ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndikụt ntak emi uwem, m̀mê utom nnyịn, ekpedide akpan n̄kpọ akan, enyenede se ọwọrọde ebịghi akan okụk ye inyene.
Ubon, Uwọrọetop, ye Odudu
9. Ntak emi uwem ubon nte enende okodụkde edi ke ndụn̄ọde emi Solomon akanamde?
9 Ndụn̄ọde emi Solomon akanamde aban̄a uwem ama esịne owo ndiyak idem ofụri ofụri nsịn ke ubon. Bible osio mme akpan n̄kpọ ẹban̄ade uwem ubon owụt, esịnede idatesịt edinyene ye edibọk nditọ. (Genesis 2:22-24; Psalm 127:3-5; Mme N̄ke 5:15, 18-20; 6:20; Mark 10:6-9; Ephesus 5:22-33) Nte ededi, ndi ofụri ikpehe uwem edi oro? Etie nte ediwak owo ẹkere ntre, ke ẹkerede ẹban̄a nsọn̄uyo oro ndusụk ido edinam ẹdoride ke ndọ, nditọ, ye mbọbọ ubon. Edi Ecclesiastes 6:3 owụt ete ke idem ndinyene ediwak nditọ idịghe ukpọhọde edikop uyụhọ ke uwem. Kere ban̄a adan̄a ediwak ete ye eka ẹmi ẹnamde n̄waidem ke ntak nditọ mmọ man ẹnọ mmọ eti ntọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹnam uwem mmọ edi mmemmem. Okposụkedi emi edide eti n̄kpọ, ke akpanikọ ikedịghe uduak Andibot nnyịn nte ke akpan uduak anamde nnyịn idu uwem edi sụk ndision̄o nditọ ndi, nte mme unam ẹsinamde ke ntụk man ẹnam orụk ẹka iso.
10. Ntak emi edinọ ntịn̄enyịn ke ubon nte mîdotke edide ikpîkpu?
10 Ke usụn̄ owụtde ikike Solomon ama eneme aban̄a ndusụk ata idem n̄kpọ ke uwem ubon. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekeme ndiwụk ntịn̄enyịn ke ndinam ndutịm nnọ nditọ ye nditọ nditọ esie. Edi nte mmọ ẹyewụt eti ibuot? Mîdịghe ndi mmọ ẹdidi ndisịme kaban̄a se enye okodomode ndikọ mbon nnọ mmọ? Edieke eke ukperedem emi adade itie, nso “ikpîkpu ye akamba idiọkn̄kpọ” ke emi ekpedi ntem!—Ecclesiastes 2:18-21; 1 Ndidem 12:8; 2 Chronicles 12:1-4, 9.
11, 12. (a) Nso utom ke uwem ke ndusụk owo ẹsịn idem? (b) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke ndiyom uwọrọiso edi “idomo eke mîwọrọke usụn̄”?
11 Ke ebeubọk edinam eken, ediwak owo ẹmenịm ataata uwem ubon ke usụhọde itie man ẹwọrọ etop m̀mê ẹnyene odudu ke idem mmọ en̄wen. Emi ekeme ndidi ndudue emi etịmde edi ọsọ n̄kpọ ke otu irenowo. Nte afo omokụt emi ke idem nsan̄a ufọkn̄wed, nsan̄autom, m̀mê mbọhọidụn̄ fo? Ediwak owo ẹsin̄wana ke mbrenyịn man ẹdi se ẹkụtde, man ẹdi akpan owo, m̀mê man ẹsọn̄ ubọk ẹkara mmọ en̄wen. Edi emi enen̄ede enyene se ọwọrọde adan̄a didie?
12 Kere nte ndusụk owo ẹsin̄wanade man ẹwọrọ etop, edide ke ekpri m̀mê akamba udomo. Nnyịn imesikụt emi ke ufọkn̄wed, ke mbọhọidụn̄ nnyịn, ye ke nsio nsio otu n̄kaowo. Enye n̄ko edi odudu emi onụkde-nụk ke idem mbon ẹmi ẹyomde ẹdiọn̄ọ mmimọ ke utomusọ, unọ idem inemesịt, ye mbre ukara. Nte oro, nte ededi, idịghe ukeme oro enen̄ede edi ikpîkpu? Solomon nte enende okokot enye “idomo eke mîwọrọke usụn̄.” (Ecclesiastes 4:4) Idem edieke uyen ọwọrọde etop ke n̄ka, ke otu mbre mbuba, m̀mê ke n̄ka ikwọ—mîdịghe eren m̀mê n̄wan ekededi ọwọrọde etop ke usiakifia m̀mê ke n̄kann̄kụk—owo ifan̄ ẹsinen̄ede ẹfiọk emi? Nte mme owo ke ikpehe ererimbot eken (idem ke idụt oro) ẹdiọn̄ọ ke owo oro odu? Mîdịghe nte mmọ ẹka iso ke uwem ye unana edinyene ifiọk ndomokiet mban̄a esisịt etop emi enye ọwọrọde? Ndien ẹkeme nditịn̄ ukem oro mban̄a odudu ekededi emi owo enyenede ke utom, ke obio, m̀mê ke otu.
13. (a) Didie ke Ecclesiastes 9:4, 5 an̄wam nnyịn ndinyene nnennen ekikere kaban̄a ediyom uwọrọiso m̀mê odudu? (b) Mme akpanikọ ewe ke nnyịn ikpasak iso ise edieke uwem emi edide ukụre se idude? (Se ikọ idakisọn̄.)
13 Nso ke utọ uwọrọiso oro m̀mê odudu oro esida edi ke akpatre? Nte emana kiet akade en̄wen onyụn̄ edide, ntre ke mme ọwọrọiso ye mme okopodudu ẹkpan̄a ẹnyụn̄ ẹdi se ẹfrede. Oro edi akpanikọ ye mme ọbọp n̄kpọ, mme ebre ikwọ ye mbon utomusọ eken, mme anam ukpụhọde n̄kaowo, ye ntre ntre eken, kpa nte edide akpanikọ ye ata ediwak mbon mbre ukara ye ikpọ owo ekọn̄. Kaban̄a mme utọ utom oro, akpan owo ifan̄ ẹmi ẹkedude uwem ke mme ufọt isua 1700 ye 1800 ke afo ọdiọn̄ọ? Solomon nte enende ama etịm odụn̄ọrede mme n̄kpọ ẹmi, ọdọhọde ete: “Ebua eke odude uwem ọfọn akan okpo lion. Koro mme odu-uwem ẹfiọkde ẹte ke mmimọ inyene ndikpa: edi ama edi mme akpa-n̄kpa, mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet: . . . owo [itịghi] aba enyịn̄ mmọ.” (Ecclesiastes 9:4, 5) Ndien edieke uwem emi edide ukụre se idude, do ndin̄wana nyom uwọrọiso m̀mê odudu enen̄ede edi ikpîkpu.a
Se Inọde Ntịn̄enyịn ye Mbiomo Nnyịn
14. Ntak emi n̄wed Ecclesiastes akpan̄wamde nnyịn ke idem nnyịn?
14 Solomon iketịn̄ke n̄kpọ iban̄a ediwak edinam, mme utịtmbuba, ye inemesịt ẹmi mme owo ẹkọn̄de uwem mmọ. Edi, se enye ekewetde ekem. Nnyịn ndikere mban̄a n̄wed emi ikpenyeneke ndikama mfụhọ m̀mê nditie etikwo etikwo, sia nnyịn ke ataata usụn̄ idụn̄ọrede n̄wed Bible oro Jehovah Abasi okokoide-koi ọnọ odudu spirit ẹda ẹwet ke ufọn nnyịn. Enye ekeme ndin̄wam nnyịn ndinen̄ede ekikere nnyịn ke uwem ye n̄kpọ emi nnyịn iwụkde ntịn̄enyịn. (Ecclesiastes 7:2; 2 Timothy 3:16, 17) Oro akpan akpan edi ntre ke ikerede iban̄a mme ubiere oro Jehovah akan̄wamde Solomon ndisịm.
15, 16. (a) Nso ikedi ekikere Solomon kaban̄a edidara uwem? (b) Solomon ọkọdọhọ ke oyom nso man owo adara uwem?
15 Akpan n̄kpọ kiet emi Solomon eketịn̄de ndien ndien ekedi nte ke mme asan̄autom ata Abasi ẹkpenyene ndikụt idatesịt ke mme edinam mmọ ẹnyenede ndinam nnọ Enye. “Mmọfiọk nte ke baba eti n̄kpọ kiet idụhe mmọ ke esịt, ke mîbọhọke owo ndidat esịt, nnyụn̄ nnam se ifọnde ke uwem esie. Ndien n̄ko ama edi kpukpru owo eke ẹdiade n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de, ẹnyụn̄ ẹkụtde eti n̄kpọ ke kpukpru ọkpọsọn̄ utom mmọ, emi onyụn̄ edi enọ Abasi.” (Ecclesiastes 2:24; 3:12, 13; 5:18; 8:15) Tịm fiọk ete ke Solomon ikesịnke udọn̄ inọ etịme etịme ido; m̀mê enye ndikenyịme edu eke ‘Ẹyak idia, in̄wọn̄, inyụn̄ idara, koro iyakpa n̄kpọn̄.’ (1 Corinth 15:14, 32-34) Ikọ esie ọkọwọrọ ete ke nnyịn ikpenyene ndidara ata inemesịt uwem, utọ nte edidia ye edin̄wọn̄, nte ‘inamde eti n̄kpọ ke ini uwem nnyịn.’ Oro nte eyịghe mîdụhe anam uwem nnyịn owụhọ ke edinam uduak Andibot, emi ebierede se inen̄erede idi eti.—Psalm 25:8; Ecclesiastes 9:1; Mark 10:17, 18; Rome 12:2.
16 Solomon ekewet ete: “Ka kadia udia fo ke idatesịt, nyụn̄ n̄wọn̄ wine fo ke inemesịt: koro utom fo ama enem Abasi esịt ama.” (Ecclesiastes 9:7-9) Ih, eren m̀mê n̄wan emi odude uwem emi enyenede se ọwọrọde esịn ifịk ke mme utom ẹmi Jehovah amade. Oro oyom nnyịn ikere iban̄a enye kpukpru ini. Ekikere emi okpụhọde ye eke ata ediwak owo didie ntem, ẹmi ẹnamde n̄kpọ ye uwem ẹtiene idaha ukere n̄kpọ owo!
17, 18. (a) Didie ke ediwak owo ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mme ata idem n̄kpọ ke uwem? (b) Nso utịp ke nnyịn ikpenyene ke ekikere kpukpru ini?
17 Okposụkedi ndusụk ido ukpono ẹkpepde ẹban̄a uwem ini iso, ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ ete ke uwem emi enen̄ede edi ukụre se mmimọ ikemede ndikụt. Eyedi afo omokụt mmọ ẹnamde n̄kpọ nte Solomon eketịn̄de ete: “Koro mîwarake ndinọ idiọk owo ufen, oro esịn nditọ owo ẹsọn̄ esịt ke idem mmọ ẹnam idiọk.” (Ecclesiastes 8:11) Idem mbon oro mîsịnke idem ke ndiọi edinam ẹwụt ke mmimọ ikere akpan akpan iban̄a uwem idahaemi. Oro edi ntak kiet emi okụk, inyene, uku, odudu ke idem mbon en̄wen, ubon, m̀mê mme utọ udọn̄ oro ẹdide ata akpan n̄kpọ ẹnọ mmọ. Nte ededi, Solomon iketreke n̄kpọ emi do. Enye ama adian do ete: “Yak edi nte idiọk owo anamde idiọk ido utịm ikikie, onyụn̄ ebịghi anyan uwem, edi ami mmetịm mfiọk nte ke edifọn ye mmọ eke ẹbakde Abasi, eke ẹbakde enye ke iso: edi idifọnke-fọn inọ idiọk owo, edi enye oyomụhọ uwem nte ukpọn̄: koro enye mîbakke ke iso Abasi.” (Ecclesiastes 8:12, 13) Nte an̄wan̄ade, Solomon ama enịm ke akpanikọ ete ke ayakabade ọfọn ye nnyịn edieke ‘ibakde ata Abasi.’ Edifọn didie? Nnyịn imekeme ndikụt ibọrọ ke isio n̄kpọ oro enye eketịn̄de. Jehovah ekeme ‘ndinam uwem nnyịn ebịghi.’
18 Mbon oro ẹsụk ẹdide n̄kparawa akpan akpan ẹkpenyene ndikere mban̄a ofụri akpanikọ oro ẹkemede ndiberi edem nte ke ọyọfọn ye mmọ edieke mmọ ẹbakde Abasi. Nte ekemede ndidi afo ke idemfo omokụt, owo ọsọpde itọk akan ekeme ndituak ukot nduọ inyụn̄ ikanke ke mbuba. Ẹkeme ndikan okopodudu udịmekọn̄. Enyene-ọniọn̄ anam mbubehe ekeme ndikụt idem ke unana. Ndien ediwak n̄kpọ eken ẹmi mînyeneke iwụk ẹnam uwem edi se owo mîkemeke ndibem iso ntịn̄. Edi afo emekeme nditịm nnịm emi ke akpanikọ: Usụn̄ emi enyenede ọniọn̄ ye nsọn̄ọ akan edi ndidara uwem ke adan̄aemi enịmde mme ibet ido uwem Abasi ye nte ekemde ye uduak esie. (Ecclesiastes 9:11) Emi esịne edikpep nto Bible se uduak Abasi edide, owo ndiyak uwem esie nnọ enye, nnyụn̄ n̄kabade ndi Christian oro anade baptism.—Matthew 28:19, 20.
19. Didie ke mme uyen ẹkpeda uwem mmọ ẹnam n̄kpọ, edi nso idi usụn̄uwem oro owụtde ọniọn̄?
19 Andibot idinyịkke-nyịk mme uyen m̀mê mbon en̄wen nditiene ndausụn̄ esie. Mmọ ẹkeme ndiyak idemmọ nsịn ke ubọ ukpep, ndusụk ẹkabade ẹdi nditọ ufọkn̄wed ofụri eyouwem ẹmi ẹkpepde anana-ibat n̄wed ifiọk owo. Oro ke akpatre ayanam ikpọkidem akpa mba. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndisan̄a ke mme usụn̄ esịt unana mfọnmma mmọ m̀mê ẹtiene mbumek enyịn. Ke akpanikọ oro ayada iyatesịt edi, ndien nte ini akade uwem oro ẹdude ntem ayakabade edi ikpîkpu. (Ecclesiastes 11:9–12:12; 1 John 2:15-17) Ntre Solomon ekpe mme uyen ubọk—n̄kpeubọk oro nnyịn ikpenyenede ndinen̄ede n̄kere mban̄a, se ededi oro isua emana nnyịn edide: “Nyụn̄ ti Andibot fi ke ini afo edide akparawa, ke ini ukụt mîka-idịghe kan̄a, ke mme isua eke afo edidọhọde ete, N̄kwe inem ke esịt, mîka-isịmke (fi).”—Ecclesiastes 12:1.
20. Nso idi ekikere emi adade ukem ukem kaban̄a etop emi odude ke Ecclesiastes?
20 Do, nso ke ubiere nnyịn edidi? Ọfọn, nso kaban̄a ubiere oro Solomon ekesịmde? Enye ama okụt, m̀mê odụn̄ọrede, “kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnamde ke idak utịn; ndien, sese, kpukpru ẹdi ikpîkpu ye idomo eke mîwọrọke usụn̄.” (Ecclesiastes 1:14) Nnyịn ikwe mme ikọ okụt ndudue owo m̀mê owo emi okopde idiọkesịt ke n̄wed Ecclesiastes. Mmọ ẹdi ubak Ikọ Abasi emi ẹwetde ke odudu spirit ẹnyụn̄ ẹdot se nnyịn ikerede iban̄a.
21, 22. (a) Mme ikpehe uwem ewe ke Solomon ekekere aban̄a? (b) Nso ubiere oro enyenede ọniọn̄ ke enye ekesịm? (c) Didie ke edidụn̄ọde se isịnede ke Ecclesiastes otụk fi?
21 Solomon ama odụn̄ọde ọkpọsọn̄ utom, mme mfịna, ye mme uduak owo. Enye ama owụt nte mme n̄kpọ ẹsiwọn̄ọde ẹbono, edikpu ye ukpọk ukpọk utịp oro ediwak owo ẹsobode. Enye ama ekere aban̄a unana mfọnmma owo ye utịp n̄kpa nte edide ata idem n̄kpọ. Ndien enye ama abuan ifiọk emi Abasi ọnọde kaban̄a idaha mme akpan̄kpa ye idotenyịn emi odude ọnọ uwem ini iso ekededi. Owo emi ekenyenede ọniọn̄ Abasi okodụn̄ọde kpukpru emi, ih, kiet ke otu mme enyene-ọniọn̄-n̄kan ẹmi akanam ẹdude uwem. Ekem ẹma ẹsịn ubiere oro enye ekesịmde ke Edisana N̄wed Abasi kaban̄a ufọn kpukpru mbon oro ẹnen̄ede ẹyom ndidu uwem emi ọwọrọde n̄kpọ. Nte nnyịn ikpenyịmeke?
22 “Yak nnyịn ikop utịt ofụri n̄kpọ emi: bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo. Koro Abasi oyokot kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnamde ẹdi ikpe, ọkọrọ ke kpukpru ndịbe-ndịbe n̄kpọ, ẹdide eti, ẹnyụn̄ ẹdide mme idiọk.”—Ecclesiastes 12:13, 14.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Inikiet Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ama etịn̄ esịne-ikike ikọ emi ete: “Nnyịn ikpabiatke uwem emi ke ikpîkpu n̄kpọ . . . Edieke uwem emi edide ukụre se idude, akpan n̄kpọ ndomokiet idụhe. Uwem emi etie nte bọl emi ẹtopde ke enyọn̄ emi afiakde ọduọ ke isọn̄ ke mîbịghike. Enye etie nte mbukpọn̄ emi osopde, flawa emi akpade mmọn̄, mbiet emi ẹsịbede ndien ke mîbịghike eyemede. . . . Ke udomon̄kpọ nsinsi ini isua uwem nnyịn edi ekpri mben̄e oro mîwọrọke n̄kpọ. Ke ibat ini enye ikam idịghe n̄kpọ ndomokiet. Ke akpanikọ [Solomon] enen ke ini enye odụn̄ọrede ediwak udọn̄ ye mme edinam owo onyụn̄ ọdọhọde ke mmọ ẹdi ikpîkpu. Nnyịn imesisọp ndikpa anam enye etie nte ufọn idụhe ke ndikamamana, kiet ke otu ediwak biliọn owo ẹmi ẹmanade ẹnyụn̄ ẹkpade, ye ata ibat ibat owo ẹfiọkde ke akananam nnyịn ima idodu mi. Emi idịghe ekikere etiede eyịghe eyịghe m̀mê akamade mfụhọ m̀mê ndịk m̀mê oyomonsia. Edi akpanikọ, ata idem n̄kpọ, ataata ekikere, edieke uwem emi edide ukụre se idude.”—August 1, 1957, page 472.
Nte Afo Emeti?
◻ Nso itie oro owụtde ọniọn̄ ke inyene ekpenyene ke uwem fo?
◻ Ntak emi nnyịn mîkpodorike nsọn̄uyo oro mîdotke ke ubon, uwọrọetop, m̀mê ke edinyene odudu ke idem mbon en̄wen?
◻ Ewe edu Abasi kaban̄a edidara uwem ke Solomon ekesịn udọn̄ ọnọ?
◻ Didie ke afo ọbọ ufọn oto edidụn̄ọde n̄wed Ecclesiastes?
[Mme ndise ke page 15]
Okụk ye inyene inọhọ isọn̄ kaban̄a uyụhọ
[Ndise ke page 17]
N̄kparawa owo ẹkeme ndinịm ke akpanikọ nte ke ọyọfọn ye mmimọ edieke mmimọ ibakde Abasi