“Mmesịn Fi Ikọ Mi ke Inua”

1, 2. Nso inam enịm se okotde ke Bible?

“ODU ufan emi adianade owo akan eyeneka.” (N̄ke 18:24) Ndi akanam ikọ odudu spirit emi osu fi ke idem? Afo emekeme ndinen̄ede nnịm se ata ufan etịn̄de. Ke ini enye etịn̄de eti n̄kpọ ọnọ fi m̀mê asiande fi se enye oyomde ndinam, afo emesinịm enye ke akpanikọ. Edieke enye ọdọhọde fi ke enyene n̄kpọ oro oyomde anam ukpụhọde, anaedi emesinyịme onyụn̄ anam ukpụhọde oro. Enye omowụt ke anyan ini ke imoyom n̄kpọ ọfọn fi, idem ke ini ọnọde fi item. Enye oyom fi okụt unen ke se anamde, afo n̄ko omoyom enye okụt unen man mbufo ẹkpeka iso ẹdi ufan.

² Mbon oro Abasi akadade ewet Bible ẹkeme ndidi mme orụk ufan oro nnọ fi. Emekeme ndinịm se mmọ ẹkewetde. Afo emenen̄ede ọfiọk ke se mmọ ẹtịn̄de edi ke ufọn fo. Ntre ke nditọ Israel eset ẹkpekeda ‘mme owo oro ẹketịn̄de ikọ eke otode Abasi nte edisana spirit akadade mmọ usụn̄.’ (2 Pet. 1:20, 21) Jeremiah—emi ekewetde n̄ko n̄wed Eseme ye n̄wed iba en̄wen ke Bible—ke Abasi akada ewet n̄wed ntịn̄nnịm ikọ oro ọniọn̄de akan.

3, 4. Ndusụk owo ẹse didie n̄wed Jeremiah ye Eseme, edi ntak emi oro mînenke? Nọ uwụtn̄kpọ.

³ Ekeme ndidi ọmọfiọk ndusụk mme andikot Bible emi ẹkerede ke se Jeremiah ekewetde ibeheke mmimọ. Mmọ ẹkeme ndikere ke n̄kukụre se idude ke n̄wed Jeremiah ye Eseme edi enyene-ndịk ntọt ye ntịn̄nnịm ikọ oro ẹban̄ade nsobo.a Edi ndi n̄kukụre se idude ke n̄wed Jeremiah ye Eseme edi oro?

⁴ Edi akpanikọ ke se Jeremiah ekewetde esịne item ye nsuannọ, edi afo ọmọfiọk ke ndusụk ini, ufan esinọ ufan item ye nsuannọ. Kamse, Jesus ama asua ọnọ mme ufan esie, oro edi mme apostle esie, ke ini mmọ ẹkenamde se mîfọnke; enye ama enen̄ede mmọ in̄wan̄-in̄wan̄. (Mark 9:33-37) Edi akpan etop Jesus ekedi edinem etop emi owụtde nte ẹkpesan̄ade ẹnem Abasi esịt ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt ke ini iso. (Matt. 5:3-10, 43-45) Kpa ntre ke edi ye mme n̄wed emi Jeremiah ekewetde, emi ẹdide ubak “ofụri N̄wed Abasi” emi ọfọnde ndida “nnen̄ede mme n̄kpọ.” (2 Tim. 3:16) Jeremiah ama etịn̄ ekikere Abasi in̄wan̄-in̄wan̄ aban̄a mbon oro ẹkedọhọde ke inam n̄kpọ Jehovah edi ẹkedotde ndibọ utịp idiọk usụn̄ uwem mmọ. Kpa ye oro, n̄wed Jeremiah ye Eseme ẹsịne etop idotenyịn ẹnyụn̄ ẹwụt nte ini iso nnyịn ekemede ndifọn. Jeremiah ama ewet mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹban̄ade nte uduak Abasi edisude, ndien nte emi osude mfịn enen̄ede ebehe nnyịn. N̄ko-n̄ko, n̄wed mbiba emi ẹdọn̄ọ ndinem etop emi ẹsịnde udọn̄ ẹnọ owo.—Kot Jeremiah 31:13, 33; 33:10, 11; Eseme 3:22, 23.

5. Didie ke ikeme ndibọ ufọn nto mme n̄wed emi Jeremiah ekewetde?

⁵ Inemesịt oro ikopde idahaemi ke otu ikọt Abasi ye idotenyịn ini iso nnyịn ẹnyene ebuana ye se Jeremiah ekewetde. Nnyịn ndidiana kiet nte nditọete edi uwụtn̄kpọ kiet. Mme n̄wed emi enye ekewetde ẹyen̄wam nnyịn idọdiọn̄ idiana kiet nte nditọete inyụn̄ inam item apostle Paul emi: “Nditọete, ẹka iso ẹdat esịt, ẹnam ukpụhọde, ẹkop ndọn̄esịt, ẹnyene ekikere kiet, ẹdu uwem emem emem; ndien Abasi ima ye emem oyodu ye mbufo.” (2 Cor. 13:11) Etop Jeremiah enyene ebuana nnennen nnennen ye etop oro ikwọrọde. Okposụkedi emi isiande mme owo iban̄a mme akpatre usen inyụn̄ idụride mmọ utọn̄ ite ke editịm n̄kpọ emi ọmọn̄ esịm utịt, etop nnyịn osụk ededi edinem etop emi ọnọde mme owo idotenyịn. Akan oro, se Jeremiah ekewetde ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam nnyịn. Se nnyịn isobode mfịn ebiet se enye okosobode, etop nnyịn onyụn̄ ebiet etop esie. Man ọfiọk emi, kere ban̄a uwem ye utom prọfet emi ekenịmde eti uwụtn̄kpọ mi, emi Abasi ọkọdọhọde enye ete: “Mmesịn fi ikọ mi ke inua.”—Jer. 1:9.

6, 7. Ntak emi nnyịn ikemede ndinen̄ede nnịm ke Abasi ama enyene udọn̄ ke idem Jeremiah, ndien n̄kpọ eketie didie ke ini enye akamanade?

⁶ Ebe ye n̄wan oro ẹbetde emana eyen mmọ ẹsikere ẹban̄a ini iso eyen oro. Enye editie didie, ndien nso ke enye edida uwem esie inam—oro edi, se enye edimade, ubọkọkọ esie, ye se enye edinamde inịm? Anaedi ete ye eka fo ẹma ẹkere mme n̄kpọ emi. Ndien ekeme ndidi ete ye eka Jeremiah ẹma ẹkere n̄ko. Edi esiemmọ ekedi san̄asan̄a. Ntak-a? Andibot ekondo ama enen̄ede enyene udọn̄ ke nte Jeremiah edidude uwem ye se enye edinamde.—Kot Jeremiah 1:5.

⁷ Ke akpanikọ, mbemiso Jeremiah akamanade, Abasi ama ọfọfiọk se enye edidide. Enye ama enen̄ede enyene udọn̄ ke idem eyen emi okoyomde ndimana ke ubon oku, emi ẹkedụn̄de ke edem edere Jerusalem. Oro ekedi ke n̄kpọ nte isua 2,650 emi ẹkebede, ndien emi ikedịghe eti ini ke Judah ke ntak idiọk ukara Edidem Manasseh. (Se page 19.) Isua emi Manasseh akanamde se idiọkde ke enyịn Jehovah akawak akan ke otu isua 55 oro enye akakarade. Ke enye ama akakpa, Amon eyen esie akanam kpasụk ntre. (2 Ndi. 21:1-9, 19-26) Edidem en̄wen emi akakarade Judah ama anam akwa ukpụhọde. Ih, Edidem Josiah ama oyom Jehovah. Ke ọyọhọ isua 18 tọn̄ọ Josiah akada ubọn̄, enye ama anam ẹtre ukpono ndem ke idụt oro. Anaedi ete ye eka Jeremiah ẹma ẹkop inemesịt ẹban̄a oro; ekedi ke eyo ukara Josiah ke Abasi ekemek eyen mmọ ete edi prọfet.—2 Chron. 34:3-8.

ABASI EMEK ETỊN̄IKỌ KE IBUOT ESIE

8. Ẹkemek Jeremiah ẹte edi nso, ndien enye ọkọdọhọ didie?

⁸ Nnyịn ifiọkke m̀mê Jeremiah ekedi isua ifan̄ ke ini Abasi ọkọdọhọde enye ete: “Mma nnam fi edi prọfet ọnọ mme idụt.” Anaedi enye ama ekpere isua 25, emi ekedide isua emi oku okodotde nditọn̄ọ utom. (Num. 8:24) Edide edi ntre m̀mê idịghe, Jeremiah ọkọbọrọ ete: “O Jehovah Akakan Ọbọn̄ Andikara! Sese ami mfiọkke nditịn̄ ikọ, koro ami ndi eyenọwọn̄.” (Jer. 1:6) Ekeme ndidi enye ekemen̄e ke ntak emi ekekerede ke imekpri ikaha m̀mê ke imọ idotke ndinam akwa utom oro prọfet esinamde nnyụn̄ ntịn̄ ikọ ke eferife.

9, 10. N̄kpọ eketie didie ke ini emi Jeremiah ọkọtọn̄ọde utom esie, edi ntak emi utom esie ọkọsọn̄de nte ini akakade?

⁹ Ẹkemek Jeremiah ke ini emi Edidem Josiah eketrede mbubiam nsunsu utuakibuot onyụn̄ afiakde ọtọn̄ọ utuakibuot akpanikọ. Edide Jeremiah ye Josiah ẹma ẹsinen̄ede ẹneme nneme m̀mê ikesinemeke, ini oro ekedi eti ini ọnọ ata prọfet. Zephaniah ye Nahum n̄ko ẹma ẹnam utom nte mme prọfet ke Judah ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini ukara Josiah.b Huldah emi ekedide prọfet an̄wan ama anam utom n̄ko ini oro, edi enye ama ọdọhọ ke ini afanikọn̄ ke edi. Ndien Jeremiah ama odu uwem okụt ini afanikọn̄ oro. (2 Ndi. 22:14) Ke nditịm ntịn̄, mme utọ ufan nte Ebed-melech ye Baruch ẹma ẹsifak Jeremiah ẹsio ke n̄kpa ndusụk ini mîdịghe ẹfak ẹsio ke ubọk mme asua.

¹⁰ Ekpetie fi didie ke idem edieke Abasi ọkpọdọhọde ke imemek fi san̄asan̄a nte prọfet emi editan̄ade okopodudu etop? (Kot Jeremiah 1:10.) Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet kpọt ke otu etop oro Jeremiah ekenyenede nditan̄a. Udịmekọn̄ Babylon ke ẹkesan̄a ẹkpere Jerusalem ke isua 609 M.E.N. Edidem Zedekiah ama oyom Abasi ada Jeremiah otobo imọ eti etop. Edi Abasi ikenyeneke eti etop inọ edidem oro.—Kot Jeremiah 21:4-7, 10.

ENYE EKEDI OWO NTE NNYỊN

11. Ntak emi etiede nte ama ọsọn̄ Jeremiah ndinam utom esie, edi nso ikọsọn̄ọ enye idem?

¹¹ Yak idọhọ ke inyene ndinọ ndiọi ndidem, ndiọi oku, ye mme prọfet abian̄a ọkpọsọn̄ nsuannọ ye ubiomikpe. Se Jeremiah ekenyenede ndinam edi oro. Edi Abasi ebere ye nnyịn, kpa nte ekeberede ye Jeremiah. (Jer. 1:7-9) Abasi ama enyene mbuọtidem ke idem ekpri Jeremiah, onyụn̄ ada ikọ emi ọsọn̄ọ enye idem, ete: “Mfịn emi, mmanam fi edi obio ibibene ye adaha ukwak ye mme ibibene okpoho ọnọ kpukpru mme idụt, ye ndidem Judah, ye mbọn̄ esie, ye mme oku esie ye mbio obio. Ndien mmọ ẹyen̄wana ye afo, edi mmọ idikanke fi, koro ‘ami ndude ye afo man nnyan̄a fi,’ uyo Jehovah edi emi.”—Jer. 1:18, 19.

12. Nso inam an̄wan̄a nnyịn nte eketiede Jeremiah ke idem?

¹² Inaha owo ndomokiet ekere ke Jeremiah ekedi san̄asan̄a owo. Enye ekedi owo nte nnyịn. Akan oro, okposụkedi emi Jeremiah okodude uwem ke emana en̄wen, se enye okosobode ebiet se nnyịn isobode. Nnyịn imesisobo nsio nsio owo nte inamde n̄kpọ ke usen ke usen ye ke esop, kpa nte Jeremiah ekesisobode. Kpukpru emi ẹwụt se ikemede ndikpep nto Jeremiah, emi, ukem nte prọfet Elijah, ekedide “owo emi n̄kpọ esitụkde nte nnyịn.” (Jas. 5:17) Kere ban̄a ndusụk n̄kpọ emi ikemede ndikpep nto Jeremiah.

13, 14. Ntak emi se iketịbede ke ufọt Jeremiah ye Pashhur, nte ẹwụtde ke page 10, ekemede ndin̄wan̄a ndusụk Christian?

¹³ Anaedi enyene ini emi n̄kpọ esifọnde ye afo onyụn̄ enyene ini emi n̄kpọ esidiọkde. Kpa ntre ke ekedi ye Jeremiah. Isan̄ kiet, Pashhur, emi ekedide ọwọrọiso oku, ama amia Jeremiah onyụn̄ esịn enye ke ebuka. Etie nte ẹma ẹda eto ẹfat enye ukot, ubọk, ye itọn̄ ke anyan ini, ndien emi ikayakke enye enen̄ede etie. Emi ama abiak enye, mme andibiọn̄ọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹsak enye nsahi. Ndi emekere ke emekeme ndiyọ ubi ubi nsahi ye mfiomo?—Jer. 20:1-4.

¹⁴ Sia n̄kpọ eketiede ntem ye Jeremiah, an̄wan̄a ntak emi enye ọkọdọhọde ete: “Ọdọdiọk ọnọ usen oro n̄kamanade! . . . Ntak emi n̄kọwọrọde ke itie eyen man ndikụt ọkpọsọn̄ utom ye mfụhọ, mme usen mi ẹkpenyụn̄ ẹsịm utịt ke bụt?” (Jer. 20:14-18) An̄wan̄a ke Jeremiah ama enyene ntak ndisikop mfụhọ. Ndi akanam ọkpọsọn̄ mfụhọ anam fi ekere ke imọ ye se imọ inamde inyeneke ufọn, m̀mê ke ufọn idụhe imọ ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah? Kpukpru mbon oro akanam ẹnyenede utọ ekikere oro ẹkeme ndibọ ufọn edieke ẹnen̄erede ẹfiọk se ikọwọrọde Jeremiah ye nte n̄kpọ eketiede ye enye ke akpatre.

15. Ndifiọk ke ama esidi Jeremiah ke okop inemesịt etise enye ọtọn̄ọ ndifụhọ akpan̄wam nnyịn didie?

¹⁵ Jeremiah eketịn̄ ikọ mfụhọ oro ikotde ke Jeremiah 20:14-18 ke ndondo oro enye ọkọdọhọde ete ẹkwọ ẹnọ Jehovah ẹnyụn̄ ẹtoro enye. (Kot Jeremiah 20:12, 13.) Ndi enyene ndusụk ini emi esidide esịt ke enem fi, etise afo ọtọn̄ọ ndifụhọ? Anaedi kpukpru nnyịn imekeme ndibọ ufọn nto ndidụn̄ọde se ikọwọrọde Jeremiah. Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke n̄kpọ ama esitụk enye kpa nte esitụkde nnyịn. Mmọdo, iyenen̄ede ibọ ufọn ke ini idụn̄ọrede edinam owo emi Andibot ekenen̄erede ada anam n̄kpọ nte etịn̄ikọ ke ibuot esie.—2 Chron. 36:12, 21, 22; Ezra 1:1.

16. Jeremiah ndiketre ndidọ n̄wan ekeme ndibehe mmanie?

¹⁶ N̄kpọ en̄wen oro ekemede ndinam mbụk Jeremiah an̄wan̄a ndusụk owo edi emi enye mîkọdọhọ n̄wan. Ntak idọhọde ntre? Jehovah ama ọnọ Jeremiah esen esen ewụhọ emi etiede nte ama ọsọn̄ ndinam, ete: Kûdọ n̄wan. (Kot Jeremiah 16:2.) Ntak emi Jehovah ọkọdọhọde Jeremiah okûdọ n̄wan, ndien didie ke emi okotụk enye? Nso inen̄ede idi akpan n̄kpọ ke mbụk emi inọ nditọete oro mîdọhọ ndọ, edide mmọ ẹmek nditie ntre m̀mê se ikam iwọrọde mmọ edi oro? Ke nditịm ntịn̄, ndi odu n̄kpọ ke ikọ oro Abasi eketịn̄de ọnọ Jeremiah, emi Mme Ntiense oro ẹma ẹkedọ ndọ ẹkpenen̄erede ẹkere ẹban̄a? Ndien nso kaban̄a mme ọdọ ndọ emi mînyeneke “nditọiren ye nditọiban”? Didie ke mbụk Jeremiah ekeme ndin̄wam mmọ?

17. Nso ke ikọ Jeremiah ke ibuot 38 ufan̄ikọ 20 ekeme ndinam nnyịn ikere iban̄a?

¹⁷ Enem ndifiọk ke ini kiet Jeremiah ama ekpek edidem oro akakarade Judah ete: “Mbọk, kop uyo Jehovah ke se ami ntịn̄de nnọ fi, ndien ọyọfọn ye afo, ukpọn̄ fo oyonyụn̄ odu uwem.” (Jer. 38:20) Mbụk emi ọnọ nnyịn ata eti ndausụn̄ ke nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Emi esịne mbon oro mînamke kan̄a n̄kpọ Jehovah, edi emi ikemede ndin̄wam. N̄ko-n̄ko, nte Jeremiah akanamde n̄kpọ ye mbon oro ẹkekopde uyo Abasi edi eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn mfịn. Ke akpanikọ, imekeme ndikpep ekese nto Jeremiah.

NSO ISỊNE KE N̄WED EMI?

18, 19. Nso idi ndusụk usụn̄ emi ẹkemede ndikpep n̄wed Jeremiah ye Eseme?

¹⁸ N̄wed emi ayan̄wam fi odụn̄ọde n̄wed Jeremiah ye Eseme onyụn̄ ekpep n̄kpọ oto mmọ. Didie? Apostle Paul akada odudu spirit Abasi ewet ete: “Abasi ọkọnọ odudu spirit ẹda ẹwet ofụri N̄wed Abasi, ndien enye ọfọn ndida nnọ ukpep, nsua nnọ owo, nnen̄ede mme n̄kpọ, nnọ ntụnọ ke edinen ido.” (2 Tim. 3:16) Oro esịne n̄wed Jeremiah ye Eseme.

¹⁹ Nte ededi, ẹkeme ndikpep n̄wed Jeremiah ye Eseme ke nsio nsio usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeme ndikpep ufan̄ikọ kiet kiet ke n̄wed mbiba emi, man ẹfiọk se ufan̄ikọ kiet kiet ọwọrọde ye se ikanamde ẹwet enye. Mîdịghe ẹkeme ndimen mme owo ye n̄kpọ oro ẹnemede ke n̄wed Jeremiah ye Eseme ndomo ye se itịbede mfịn man ẹse nte mmọ ẹbietde m̀mê ẹkpụhọrede ye kiet eken. (Men Jeremiah 24:6, 7; 1 Corinth 3:6 domo.) Usụn̄ en̄wen edi ndikpep n̄wed iba emi man ikụt nte n̄kpọ ẹketịbede ke eyo Jeremiah. (Jer. 39:1-9) Ke nditịm ntịn̄, enen̄ede oyom ẹfiọk mme utọ n̄kpọ oro man ẹkeme ndikpep n̄wed Jeremiah ye Eseme ọfọn. Ke ntem, Ibuot 2, “Ndinam Utom ke ‘Mme Akpatre Usen,’” ayasian nnyịn se iketịbede ke eyo Jeremiah ye nte Abasi akanamde n̄kpọ.

20. Nnyịn idikpep didie n̄wed Jeremiah ye Eseme ke n̄wed emi?

²⁰ Edi idịghe akpan n̄kpọ oro n̄wed emi enemede edi oro. Nnyịn iyom ndikpep n̄wed Jeremiah ye Eseme nte n̄kpọ emi Abasi ọnọde man an̄wam nnyịn idu uwem mfịn nte mme Christian. (Titus 2:12) Iyenen̄ede ifiọk ke n̄wed iba emi ẹsịne ekese n̄kpọ oro ‘ẹfọnde ndida nnọ ukpep.’ Mmọ ẹnọ nti item ye mme uwụtn̄kpọ oro ẹkemede ndinam nnyịn idot inyụn̄ iben̄e idem ndiyọ mme mfịna uwem. Oro edi ntre, edide imọdọ ndọ m̀mê idọhọ, idi mbiowo, mme asiakusụn̄, ibuot ufọk, ibanndọ, m̀mê nditọ ufọkn̄wed. Nte ikpepde n̄wed Jeremiah ye Eseme, kpukpru nnyịn iyokụt un̄wam oro Abasi ọnọde nnyịn man ‘idot ndinam eti utom ekededi.’—2 Tim. 3:17.

21. Ntak emi enen̄erede ọdọn̄ fi ndikpep n̄wed emi?

²¹ Nte ekpepde ibuot kiet kiet ke n̄wed emi, yom mme akpan n̄kpọ oro ekemede ndida nsịn ke edinam. Imenen̄ede inịm ke n̄wed Jeremiah ye Eseme ẹyenen̄ede ẹsọn̄ọ se Paul ekewetde ete: “Kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem, ẹkewet mmọ ndida nteme nnyịn, man ikpenyene idotenyịn oto ke nnyịn ndiyọ nnyụn̄ mbọ ndọn̄esịt oro N̄wed Abasi ọnọde.”—Rome 15:4.