SE IBAN̄ADE EDIDEM ORO OWO MÎKEKWE

7. (a) Ntak emi se Daniel eketịn̄de aban̄a Belshazzar ekenemde mme okụt ndudue nnọ Bible? (b) Nso iketịbe inọ ekikere oro nte ke Belshazzar ekedi sụk owo n̄ke?

⁷ Daniel ekewet ete ke Belshazzar, “eyen” Nebuchadnezzar, akakara nte edidem ke Babylon ke ini ẹkekande obio oro. (Daniel 5:1, 11, 18, 22, 30) Mme okụt ndudue ke anyan ini ẹma ẹn̄wana ye ikọ emi, koro owo ikekwe enyịn̄ Belshazzar ke ebiet en̄wen ekededi ke osiode Bible efep. Utu ke oro, mme ewetmbụk eset ẹkewụt Nabonidus, andikada itie Nebuchadnezzar, nte akpatre ke otu ndidem Babylon. Ntem, ke 1850, Ferdinand Hitzig ama ọdọhọ ete ke Belshazzar nte an̄wan̄ade ekedi se andiwet ekekerede-kere. Edi nte afo ukereke ke ekikere Hitzig oro etie ibụmede ibụmede akaha? Kamse, nte editre ndisiak edidem emi—akpan akpan ke ini emi ẹdiọn̄ọde nte ke mme n̄wetnnịm n̄kpọ ikawakke—enen̄ede ọsọn̄ọ ke enye akananam idụhe? Ke usụn̄ ekededi, ke 1854 ẹma ẹbụhọde n̄kpri nnyan itiatn̄wed ke mme n̄wụre obio Ur eke Babylon eset ke ebiet emi edide usụk usụk Iraq idahaemi. Mme uwetn̄kpọ cuneiform eset ẹtode Edidem Nabonidus mi ẹma ẹsịne akam ọkọbọn̄de ọnọ “Bel-sar-ussur, akpan mi.” Idem mme okụt ndudue ẹkenyene ndinyịme ẹte: Emi ekedi Belshazzar eke n̄wed Daniel.

8. Didie ke ẹwụt ke Daniel enen nditịn̄ mban̄a Belshazzar nte edidem oro akarade?

⁸ Edi, mme okụt ndudue ikoyụhọke ye oro. Owo kiet emi ekerede H. F. Talbot ama ewet ete: “Emi isọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet.” Enye ama etịn̄ ete ke ekeme ndidi eyeneren oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke uwetn̄kpọ oro ekedi ata eyenọwọn̄, edi Daniel owụt enye nte edidem oro akarade. Isua kiet kpọt ke ẹma ẹkemịn̄ se Talbot eketịn̄de, nte ededi, ẹma ẹbụhọde mme itiatn̄wed cuneiform efen efen ẹmi ẹketịn̄de ẹban̄a Belshazzar nte enyenede mme ewetn̄wed ye ikọt ufọk. Enye ikedịghe eyenọwọn̄! Ke akpatre, mme itiatn̄wed efen ẹma ẹsọn̄ọ n̄kpọ emi, ẹdọhọde ke ama enyene ini emi Nabonidus mîkodụhe ke Babylon ke ediwak isua. Mme itiatn̄wed ẹmi ẹwụt n̄ko nte ke ufan̄ ini emi, enye “akayak itie ukara” Babylon esịn ke ubọk akpan esie (Belshazzar). Ke mme utọ ini oro, Belshazzar, ke nditịm ntịn̄, ekedi edidem—nsan̄a andikara ye ete esie.b