Edi bet kan̄a! Enyene n̄kpọ oro akasan̄ade ekpere—akwa obubịt odu-uwem n̄kpọ. Ama asan̄a iwiwa ekpere enye. Akwa inua ama an̄wan̄ade emen enye emen!

Anaedi okụre ndien. Edi Jonah ama okụt ke ata ndyọ ndyọ n̄kpọ etịbe. Imọ ikosụk idodu uwem! N̄kpọ oro ikataha enye, m̀mê enye nditaha, m̀mê ibifịk ndibaba enye. Enye okosụk okokot ibifịk, okposụkedi emi enye okodude ke se ikpekedide udi esie. Uten̄e ama ofụk Jonah sụn̄sụn̄. Eyịghe idụhe ke Jehovah, Abasi esie, “ekenịm akamba iyak kiet, ete emen Jonah esịn ke idịbi.”c—Jonah 1:17.

Ediwak minit ẹbe, ediwak hour ẹnyụn̄ ẹbe. Ke adan̄aemi Jonah odude ke makmak ekịm emi enye akanam okụtde do, enye ama etịm ekikere esie onyụn̄ ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah Abasi. Akam esie, emi ẹwetde ofụri ofụri ke ọyọhọ ibuot iba ke n̄wed Jonah, ekpep owo n̄kpọ. Akam oro owụt ke Jonah ama enen̄ede ọfiọk N̄wed Abasi, koro enye etịn̄ ndien ndien aban̄a Psalm. Onyụn̄ owụt ke enye enyene ata eti edu emi edide esịtekọm. Jonah akada ekeberi ntem: “Ami nyada uyo ekọm n̄wa uwa nnọ fi; nyosio se n̄kakan̄ade. Edinyan̄a enyene Jehovah.”—Jonah 2:9.

Jonah ama edifiọk ke edinyan̄a edi n̄kpọ emi Jehovah ekemede ndinọ owo ekededi, ke ebiet ekededi, ye ke ini ekededi. Idem do, ke ‘idịbi iyak,’ Jehovah ama okụt onyụn̄ anyan̄a asan̄autom esie emi okodude ke nnanenyịn. (Jonah 1:17) Jehovah ikpọn̄ ekeme ndinịm owo uwem nnyụn̄ nnam enye okop nsọn̄idem uwemeyo ita ye okoneyo ita ke idịbi akwa iyak. Ọfọn eti mfịn ke Jehovah edi “Abasi emi ibifịk fo odude enye ke ubọk.” (Daniel 5:23) Enye ọnọ nnyịn ibifịk oro ikotde, ye uwem ke idem esiemmọ. Ndi nnyịn imowụt esịtekọm? Do, ndi idotke ikop uyo inọ Jehovah?

Nso kaban̄a Jonah? Ndi enye ama ekpep ndiwụt esịtekọm nnọ Jehovah ebe ke ndikop uyo? Ih. Ke uwemeyo ita ye okoneyo ita ẹma ẹkebe, iyak oro ama ada Jonah edi esụk onyụn̄ “ọkpọhi Jonah ọduọk ke obot.” (Jonah 2:10) Nte fi—ke adan̄a ofụri n̄kpọ emi, Jonah ikafịnake idem ndiwọwọk nsịm obot! Edi akana enye oyom usụn̄ ke esụk oro, ke ebiet ekededi oro esụk oro okodude. Nte ededi, ikebịghike ẹma ẹdomo adan̄a nte enye enyenede esịtekọm. Jonah 3:1, 2, ọdọhọ ete: “Ekem uyo Jehovah ọtọn̄ọ ntak esịm Jonah, ete, Daha ke enyọn̄, ka ke Nineveh akamba obio oro, nyụn̄ kwọrọ uyo oro ami n̄kọdọhọde fi ban̄a enye.” Nso ke Jonah akanam?

Mme n̄kpọ n̄kpaidem ẹsitịbe ndusụk ini, idem ke ini Abasi mîsịnke ubọk. Ke uwụtn̄kpọ, ẹdọhọ ke 1758, ke awat nsụn̄ikan̄ kiet ama ọfiọnọde ke nsụn̄ikan̄ ọduọ odụk Inyan̄ Mediterranean, anịm onyụn̄ emen enye emen. Edi ẹma ẹtop anịm oro ke ikan̄. Emi ama anam anịm oro ọkpọhi ọbọn̄ oro, ẹdụri enye ẹdọk obot ye uwem inyụn̄ inen̄ekede ida unan. Ediemi edide akpanikọ, imekeme ndidọhọ ke mbụk emi edi n̄wọrọnda, ke akam edi n̄kpọ n̄kpaidem—edi idịghe utịben̄kpọ. Ndi Abasi ikemeke ndida odudu esie nnam se inen̄erede ikan oro?

Mme oyom ndudue ẹdọhọ n̄ko ke owo ikemeke ndidu usen ita ke idịbi iyak edi ibifịk ibabake enye. Edi mme owo ẹfiọk n̄kpọ ẹkem ndidọn̄ eti ofụm ke iko nda n̄kot ibifịk ke isọn̄ mmọn̄ mbịghi. Ndi Abasi ikemeke ndida akaka odudu ye ọniọn̄ esie nnịm Jonah uwem nnyụn̄ nnam enye okot ibifịk ke usen ita? Angel Jehovah kiet ọkọdọhọ Mary eka Jesus ete ke “idụhe ikọ baba kiet eke otode Abasi eke mîditreke ndisu.”—Luke 1:37.