Usen Oro ‘Asakde Nte Usan̄uyo’

“Sese, usen oro ke edi, ke asak nte usan̄uyo.”—MALACHI 4:1.

1. Mme mbụme ewe ẹdemede kaban̄a Malachi 4:1?

KE MME ukperedem usen ẹmi, ọfọfọn ọnọ mbon oro Jehovah emekde ndiwet enyịn̄ mmọ nsịn ke n̄wed editi esie. Edi nso kaban̄a mbon oro mîdotke ndinyene ifet oro? Edide mmọ ẹdi mme andikara m̀mê ẹdi mme ikpîkpu usụhọde owo, n̄kpọ editie didie ye mmọ edieke mmọ ẹsịnde mme anditan̄a Obio Ubọn̄ Abasi ye etop mmọ ke ndek? Malachi etịn̄ aban̄a usen unam ibat. Ke Mal ibuot 4, ufan̄ikọ 1, nnyịn ikot ite: “Koro, sese, usen oro ke edi, ke asak nte usan̄uyo: ndien kpukpru mbon iseri, ye kpukpru mme anamidiọk ẹyekabade ẹdi etak nnyanyan̄a: ndien usen eke edidide eyeta mmọ, Jehovah mme udịm ọdọhọ, emi mîdisụhọke orụn̄ mîdinyụn̄ isụhọke n̄kọk inọ mmọ.”

2. Nso in̄wan̄în̄wan̄ editịn̄ mban̄a ke Ezekiel ọnọ aban̄a ubiereikpe Jehovah?

² Mme prọfet en̄wen n̄ko ẹmen ubiereikpe oro Jehovah ebierede ọnọ mme idụt ẹdomo ye ọkpọsọn̄ ufiop usan̄uyo. Didie ke Ezekiel 22:19-22 etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ntem aban̄a Abasi ndibiere ikpe nnọ mme ọsọn̄ibuot n̄ka Christendom! Enye okot ete: “Ntem ke Ọbọn̄ Jehovah ọdọhọ, ete, Koro kpukpru mbufo ẹkabarede ẹdi mbukpen̄, mmọdo, sese, ami mmọn̄ ntan̄ mbufo mbok . . . kpa nte ẹtan̄de silver, ye okụk, ye ukwak, ye n̄ket, ye idan̄, ẹsịn ke ufọt ikan̄, man ẹbara ikan̄ ke esịt ẹtara enye; kpa ntre ke nditan̄ mbufo ke iyatesịt mi mbon, nnyụn̄ n̄kpọn̄ mbufo, nnyụn̄ ntara mbufo. Ndien nyetan̄ mbufo mbon, nnyụn̄ mfụri mbufo ke ikan̄ ifụtesịt mi, nnyụn̄ ntara mbufo ke esịt. Kpa nte ẹtarade silver ke ufọt ikan̄, kpa ntre ke ẹditara mbufo ke esịt; ndien mbufo ẹyefiọk ẹte ke ami Jehovah n̄n̄wan̄a mbufo ifụtesịt mi ke idem.”

3, 4. (a) Nso mbubịk mbubịk ikọ ke mme ọkwọrọ ederi ẹtịn̄? (b) Nso idi idiọk mbụk oro ido ukpono onịmde?

³ Okopodudu uwụtn̄kpọ ke akpanikọ! Ana mme ọkwọrọ ederi ẹmi ẹsịnde ndida enyịn̄ Jehovah, idem ẹsụn̄ide edisana enyịn̄ oro, ẹsobo usen unam ibat oro. Ke ntan̄idem, mmọ ẹdọhọ ke mmimọ ye mme ufan mbon ukaraidem mmimọ iyewụk Obio Ubọn̄ Abasi ke isọn̄, mîdịghe ke nsụhọde n̄kaha inam isọn̄ edi itie oro ọfọnde ndiwụk Obio Ubọn̄ oro.

⁴ Ọsọn̄ibuot Christendom amadiana ye mme akara ukaraidem ke ndin̄wana mme enyene-ndịk ekọn̄. Mbụk etịn̄ aban̄a Ekọn̄ Ido Ukpono eke ntọn̄ọ ntọn̄ọ eyo ntatenyịn, edinyịk oro Ukara Ufịk mbon Spain ekenyịkde mme owo ndikabade esịt, Ekọn̄ Isua Edịp ye Duop, oro okosobode Europe ke ọyọhọ isua ikie 17, ye Ekọn̄ Mbio Obio Spain, emi ẹken̄wanade man ẹnam Spain edi eti itie ọnọ Ido Ukpono Catholic. N̄kponn̄kan uduọkiyịp akasan̄a ye ekọn̄ ererimbot iba eke isua ikie nnyịn emi, ke ini mbon Catholic ye Protestant ẹkesịnde idem ke mbuba uwotowo nte ẹmama, ẹwotde ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ntịme ntịme ọkọrọ ye mbon ido ukpono en̄wen. Ke ata ndondo emi, en̄wan uwotowo omodu ke ufọt mbon Catholic ye Protestant ke Ireland, ke ufọt mme n̄ka ido ukpono ke India, ye ke ufọt otu ido ukpono eke akani Yugoslavia. Mme mbụk ido ukpono n̄ko ẹyọhọ ye uduọkiyịp emi ẹwotde ediwak tọsịn mme anam-akpanikọ mme ntiense Jehovah.—Ediyarade 6:9, 10.

5. Nso ubiereikpe ina ibet nsunsu ido ukpono?

⁵ Nnyịn imekeme ndisọsọp n̄kụt unenikpe ke nsobo oro asan̄ade ekpere emi Jehovah edidade etiene Akwa Babylon, kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono, ọkọrọ ye mme andinọ enye ibetedem. Ẹtịn̄ ẹban̄a nsobo emi ke Ediyarade 18:21, 24 ẹte: “[Ọ]kpọsọn̄ angel emen itiat emi etiede nte akwa itiat [u]kọk-ibokpot, ọduọk ke inyan̄, onyụn̄ ọdọhọ ete, Ntem ke ẹdisio akwa obio Babylon ẹduọk ke ọkpọsọn̄ iduọ, ndien idikwe enye aba. Ndien ke obio emi ẹma ẹkụt iyịp mme prọfet ye nti ikọt Abasi, ye iyịp kpukpru mmọemi owo ẹkewotde ke isọn̄.”

6. (a) Mmanie ẹnyene ndikabade ndi etak nnyanyan̄a, ndien ntak-a? (b) Nso nsọn̄ọ idu inọ mbon oro ẹbakde Jehovah?

⁶ Nte ini akade, kpukpru mme asua edinen ido, ye mbon oro ẹdianade ye mmọ, “ẹyekabade ẹdi etak nnyanyan̄a.” Usen Jehovah eyesak mmọ ke idem nte usan̄uyo. “[I]disụhọke orụn̄ [i]dinyụn̄ isụhọke n̄kọk inọ mmọ.” Ke usen unam ibat oro, ẹdinam n̄kpọ ye n̄kpri nditọ, m̀mê n̄kọk, ke nnennen usụn̄ nte ekemde ye ndụn̄ọde oro Jehovah anamde aban̄a mme orụn̄ mmọ, mme ete ye eka mmọ, ẹmi ẹsede nditọ ẹmi enyịn. Mme idiọk ete ye eka idinyeneke nditọ ndomokiet ndikaiso ke ndiọi usụn̄ mmọ. Edi mmọ oro ẹwụtde mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ Obio Ubọn̄ Abasi idisehekede. Ke ntre Mme Hebrew 12:28, 29 ọnọ item ete: “Yak nnyịn inyene esịtekọm, inyụn̄ ida emi inọ Abasi, utom eke enemde Enye esịt ke ukpono ye uten̄e. Koro Abasi nnyịn edi ikan̄ eke atade-ta.”

Nte Jehovah Edi Ọsọn̄ido Abasi?

7. Didie ke ima Jehovah odụk ke ubiereikpe esie?

⁷ Nte emi ọwọrọ ke Jehovah edi ọsọn̄ido, osio usiene Abasi? N̄wan̄ansa-o! Ke 1 John 4:8, apostle oro etịn̄ n̄wọrọnda akpanikọ ete: “Abasi edi ima.” Ekem, ke 1Jo 4 ufan̄ikọ 16 enye odori nsọn̄uyo, ọdọhọde ete: “Abasi edi ima; ndien owo emi odụn̄de ke ima ododụn̄ ke Abasi, Abasi onyụn̄ ododụn̄ enye ke idem.” Edi ntak ima oro enye enyenede ọnọ ubonowo anam Jehovah aduak ndinam isọn̄ emi asana ọbọhọ kpukpru idiọkido. Ima ima, Abasi mbọm nnyịn atan̄a ete: “Ma uwem mi, n̄kpa idiọkowo inemke mi esịt, edi idiọkowo akam akabade ọkpọn̄ usụn̄ esie, ndien odu uwem: mbufo, O ufọk Israel, ẹkabade, ẹkabade; koro nsinam mbufo ẹkpekpan̄a?”—Ezekiel 33:11.

8. Didie ke John ọkọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a ima, edi n̄ko owụtde idemesie nte Eyen Obuma?

⁸ John etịn̄ aban̄a a·gaʹpe, ima edumbet, ediwak ini akan mme andiwet Gospel ita eken ke ẹdiande ọtọkiet, edi ke Mark 3:17, ẹtịn̄ ẹban̄a John ke idemesie nte ‘Eyen Obuma.’ Ekedi ke odudu spirit otode Jehovah ke Eyen Obuma emi ekewet mme etop ediyarade eke akpatre n̄wed Bible, kpa Ediyarade, emi owụtde Jehovah nte Abasi emi ekpede unenikpe. N̄wed emi ọyọhọ ye mme ikọ ubiereikpe, utọ nte “akwa obube udịghi wine iyatesịt Abasi,” “eso iyatesịt Abasi itiaba,” ye “iyatesịt Abasi Andikara kpukpru n̄kpọ.”—Ediyarade 14:19; 16:1; 19:15.

9. Mme ikọ ewe ke Jesus eketịn̄ aban̄a ubiereikpe Jehovah, ndien didie ke mme prọfesi esie ẹkesu?

⁹ Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ, emi edide “mbiet Abasi emi enyịn owo mîkwe,” ama atan̄a ubiereikpe Jehovah uko uko ke adan̄aemi okodude mi ke isọn̄. (Colossae 1:15) Ke uwụtn̄kpọ, eyedọdiọk ọnọ odu utịm ikatiaba ke Matthew ibuot 23 oro enye akatan̄ade nnennen nnennen odori mbon mbubịk ido ukpono eke eyo esie. Enye ekeberi ubiereikpe nsobo oro ye mme ikọ ẹmi: “O Jerusalem, Jerusalem, emi owotde mme prọfet, onyụn̄ ọtọn̄ọde mmọ eke ẹdọn̄de ẹtiene fi ke itiat. Adan̄a ediwak ini didie ke n̄koyom ndibon nditọ fo ọtọkiet, kpa nte unen obonde nditọ esie ke idak mba esie, ndien mbufo ikonyịmeke. Sese, ẹyak ufọk mbufo ẹkpọn̄ ẹnọ mbufo nte ndon.” Isua 37 ke ukperedem, mbonekọn̄ Rome ke idak Titus, etubom ekọn̄, ẹma ẹbiere ikpe. Ekedi enyene-ndịk usen, kpa prọfesi oro anyande ubọk owụt se ididide usen oro enyenede ndịk akan ke ofụri mbụk owo—usen Jehovah, emi edisierede ke mîbịghike.

“Utịn” Asiaha

10. Didie ke “utịn edinen ido” ada idatesịt ọsọk ikọt Abasi?

¹⁰ Jehovah anam ẹfiọk nte ke mme andibọhọ usen esie ẹyedu. Enye etịn̄ aban̄a mmọemi ke Malachi 4:2, ọdọhọde ete: “Utịn edinen ido asiaha ọnọ mmọ: se inamde itọn̄ uwem ọsọn̄ọ onyụn̄ odu enye ke mba.” Utịn edinen ido oro idịghe owo efen ikan Jesus Christ ke idemesie. Enye ke n̄kan̄ eke spirit edi “un̄wana ererimbot.” (John 8:12) Didie ke enye asiaha? Enye asiaha ye ukọkudọn̄ọ ke mme mba esie—akpa ukọkudọn̄ọ eke spirit, emi nnyịn ikemede ndikam nnyene mfịn, ndien ekem, ke obufa ererimbot oro edidide, edikọk mme owo ke kpukpru mme idụt udọn̄ọ ikpọkidem. (Matthew 4:23; Ediyarade 22:1, 2) Ke ndamban̄a usụn̄, nte Malachi ọkọdọhọde, mbon oro ẹkọkde udọn̄ọ “ẹyewọn̄ọ ẹkefrọ nte nditọ enan̄ n̄kụhọ” oro ẹsụk ẹsion̄ode ke itienna ufene. Nso idara ke mbon oro ẹdinamde ẹset ye idotenyịn edisịm mfọnmma eke owo ẹdinyene ntem!

11, 12. (a) Nso utịp ina ibet mme idiọkowo? (b) Didie ke ikọt Abasi ‘ẹdịghi mme idiọkowo’?

¹¹ Nte ededi, nso kaban̄a mme idiọkowo? Ke Malachi 4:3, nnyịn ikot ite: “Mbufo ẹyedịghi mme idiọkowo; koro mmọ ẹyebiet ntọn̄ ke idak ikpat ukot mbufo, ke usen eke ami ndinamde, Jehovah mme udịm ọdọhọ.” Ke adan̄aemi ekpemede mbon oro ẹmade enye, Abasi-An̄wanaekọn̄ nnyịn eyekpọri mme asua ẹdide mbon ufịk efep ke isọn̄, osobode mmọ efep. Ẹyedori Satan ye mme demon esie ukpan.—Psalm 145:20; Ediyarade 20:1-3.

¹² Ikọt Abasi inyeneke ubọk ke ndisobo mme idiọkowo. Didie, ndien, ke mmọ ‘ẹdịghi mme idiọkowo’? Mmọ ẹnam emi ke ndamban̄a usụn̄ ebe ke ndibuana ke akwa usọrọ edikan. Exodus 15:1-21 etịn̄ aban̄a utọ usọrọ oro. Emi eketiene nsobo oro ẹkesobode Pharaoh ye udịmekọn̄ esie ke Ididuot Inyan̄. Ke ndisu Isaiah 25:3-9, edision̄o “mbon afai” mfep edisan̄a ye usọrọ edikan emi ẹbuande ye un̄wọn̄ọ Abasi ẹte: “Enye eyemen n̄kpa ke nsinsi; Ọbọn̄ Jehovah onyụn̄ ọkwọhọde kpukpru iso mmọn̄eyet efep; eyenyụn̄ osio esuene ikọt esiemmọ ke ofụri ererimbot efep: koro edi Jehovah ọdọhọ. Ndien ẹyedọhọ ke usen oro, ẹte, Sese, Abasi nnyịn edi emi; . . . Jehovah edi emi; nnyịn imebet enye: iyedara inyụn̄ ibre mbre iban̄a edinyan̄a esie.” Idatesịt emi idịghe eke edisio usiene m̀mê ndise ke idiọkesịt, edi ndidara ke ndikụt nte ẹnamde enyịn̄ Jehovah asana ẹnyụn̄ ẹnamde isọn̄ asana ọnọ ubonowo oro adianade kiet ndidụn̄ ke emem.

Akwa Ndutịm Unọ Ukpep

13. Nso unọ ukpep edida itie ke “obufa isọn̄”?

¹³ Ke Malachi 4:4, ẹma ẹteme mme Jew ẹte “ẹti mbet Moses.” Ntre mfịn oyom nnyịn itiene “ibet Christ,” nte ẹtịn̄de ke N̄wed Mbon Galatia 6:2. Mme andibọhọ Armageddon nte eyịghe mîdụhe ẹyebọ n̄kaiso item ọkọn̄ọde ke ibet emi, ndien ekeme ndidi ẹyewet mme item ẹmi ke “mme n̄wed” eke Ediyarade 20:12 oro ẹdikụbọrede ke ini ediset ke n̄kpa. Nso akwa usen ke oro edidi ntem nte ẹnọde mme akpan̄kpa oro ẹsetde ukpep nditiene usụn̄uwem eke “obufa isọn̄”!—Ediyarade 21:1.

14, 15. (a) Didie ke ẹdiọn̄ọ Elijah eke eyomfịn? (b) Nso utom ke otu Elijah anam?

¹⁴ Oro edidi n̄kaiso utom unọ ukpep emi Jehovah etịn̄de aban̄a, nte ẹwetde ke Malachi 4:5 ete: “Sese, ami nyedọn̄ prọfet Elijah utom ke ọtọ mbufo, ke akwa ye ndịk ndịk usen Jehovah mîka-idịghe kan̄a.” Anie edi Elijah eyomfịn oro? Nte ẹwụtde ke Matthew 16:27, 28, ke etịn̄de aban̄a ‘edidi esie ke ubọn̄ esie,’ Jesus ọkọdọhọ ete: “Eyen Owo ọmọn̄ edidi ke ubọn̄ Ete Esie ye mme angel Esie, ndien ke ini oro Enye eyenọ owo kiet kiet nte utom esie edide.” Usen itiokiet ke ukperedem, ke odude ke obot kiet ye Peter, James, ye John, “mbiet Esie okpụhọde ke iso mmọ; iso Esie asiaha nte utịn, edisịnen̄kpọ Esie onyụn̄ akabade afia nte un̄wana.” Nte enye okodu ikpọn̄ ke n̄kukụt emi? Baba, koro “sese, Moses ye Elijah ẹbiọn̄ọ mmọ ke iso ẹneme nneme ye Enye.”—Matthew 17:2, 3.

¹⁵ Nso ke emi ọkpọwọrọ? Enye akanyan ubọk owụt Jesus nte Akamba Moses oro ẹketịn̄de prọfesi ẹban̄a ke adan̄aemi enye edide ndibiere ikpe. (Deuteronomy 18:18, 19; Utom 3:19-23) Adan̄aoro enye edisan̄a ye Elijah eyomfịn man anam akpan utom ama, eke edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ emi ke ofụri isọn̄ mbemiso akwa ye ndịk ndịk usen Jehovah ọtọn̄ọde. Ke etịn̄de aban̄a utom “Elijah” emi, Malachi 4:6 ọdọhọ ete: “Enye eyekabade esịt mme ete ọnọ nditọ, eyekabade esịt nditọ ọnọ mme ete mmọ, mbak ndida ata nsobo ndimia idụt emi.” Ntem, ẹdiọn̄ọ “Elijah” nte otu asan̄autom emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄ eke mme Christian oro ẹyetde aran ke isọn̄, emi Eteufọk, Jesus, akayakde kpukpru inyene Esie esịn ke ubọk. Emi esịne edinọ ikọtufọk mbuọtidem “udia [eke spirit oro ẹyomde] ke edikem ini.”—Matthew 24:45, 46.

16. Nso idara idara utịp ke utom otu Elijah osion̄o?

¹⁶ Ke ofụri ererimbot mfịn, nnyịn imekeme ndikụt inem inem utịp eke ndutịm unọ udia oro. Magazine Enyọn̄-Ukpeme, oro ẹmịn̄de idem 16,100,000 ke nsiondi kiet kiet ke usem 120, ẹmi ẹmịn̄de 97 ke otu mmọemi ke ukem ini, ke ọyọhọ isọn̄ ye “gospel Ubọn̄ Abasi.” (Matthew 24:14) Ẹmeda mme n̄wed efen ke ediwak usem ẹnam n̄kpọ ke nsio nsio ikpehe utom ukwọrọikọ ye edikpep owo n̄kpọ eke Mme Ntiense Jehovah. Otu Elijah emi, kpa asan̄autom emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄, odu ke edidemede ndinọ kpukpru “mmọ eke ẹbuenede ke spirit” n̄kpọ ke ntatubọk. (Matthew 5:3) Akan oro, ẹbọp mmọ eke ẹnyịmede idotenyịn Obio Ubọn̄ ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a emi ẹdian ke utịbe utịbe edidianakiet eke ofụri ererimbot. Emi esịne akwa otuowo eke “ẹtode ke kpukpru obio ye esien ye idụt ye usem.” (Ediyarade 7:9) Ke ẹma ẹkenam utom emi ke udomo oro Jehovah oyomde, adan̄aoro utịt eyedi ke akwa ye ndịk ndịk usen esie.

17. Ini ewe ke ndịk ndịk usen Jehovah editọn̄ọ?

¹⁷ Ini ewe ke ndịk ndịk usen oro edikam osịm nnyịn? Apostle Paul ọbọrọ ete: “Usen Ọbọn̄ [ọ]mọn̄ edi nte inọ ke okoneyo. Ini mme owo ẹdọhọde [eyedi ke n̄wọrọnda usụn̄] ẹte, idu ke emem ye ifụre, kpa adan̄aoro ke nsobo abuat mmọ, nte emi uman abuatde n̄wan idịbi; ndien mmọ idikwe usụn̄ ubọhọ.”—1 Thessalonica 5:2, 3.

18, 19. (a) Didie ke ẹtan̄a “emem ye ifụre”? (b) Ini ewe ke ikọt Jehovah ẹdikụt ubọhọ?

¹⁸ Mmanie ẹdi “mme owo” ke prọfesi emi? Mmọ ẹdi mme adaiso ukaraidem ẹmi ẹdọhọde ke mmimọ imekeme ndibọp obufa ndutịm n̄kpọ oro adianade kiet nto mbai mbai ikpehe afai afai ererimbot emi. Ikpọ esop mmọ, kpa Ediomi Mme Idụt ye Edidiana Mme Idụt, ẹmekpu ke afan̄ emi. Nte prọfet Jehovah ekebemde iso etịn̄, mmọ idahaemi ke ẹkam “[ẹdọhọ] ẹte, ‘emem, emem;’ ndien baba emem idụhe.”—Jeremiah 6:14; 8:11; 14:13-16.

¹⁹ Kan̄a kemi, ikọt Jehovah ẹyọ mme mfịghe ye ukọbọ eke ererimbot anana uten̄e Abasi emi. Edi ibịghike, nte ẹtịn̄de ke 2 Thessalonica 1:7, 8, mmọ ẹyekụt ubọhọ “ke ini emi Ọbọn̄ Jesus editode ke heaven ọbiọn̄ọde ke ikan̄ emi asakde, ye mme angel odudu Esie, edisio usiene ọnọ mmọemi mîfiọkke Abasi, mînyụn̄ isụkke ibuot inọ gospel Ọbọn̄ nnyịn Jesus.”

20. (a) Nso ke Zephaniah ye Habakkuk ẹtịn̄ prọfesi ẹban̄a usen oro ‘asakde nte usan̄uyo’? (b) Nso item ye nsịnudọn̄ ke mme prọfesi ẹmi ẹnọ?

²⁰ Oro edisọp adan̄a didie? Ediwak nnyịn imebet ke anyanini. Kan̄a kemi, ediwak mbon nsụhọdeidem oro ẹdibọhọde ke ẹyere ikot oro ẹkụtde ke Zephaniah 2:2, 3: “Ẹyom Jehovah . . . ẹyom edinen ido, ẹyom sụn̄sụn̄ ido: m̀mê mbufo ẹyedịbe ke usen iyatesịt Jehovah.” Ndien, Zephaniah 3:8 esịne item emi ete: “Mbufo ẹbet mi ndien, tutu osịm ke usen eke ndidahade ke enyọn̄ nda mbụme. Koro mmaduak ndisop mme idụt, nnyụn̄ mbon mme obio ndidem, man n̄n̄wan̄a mmọ ifụtesịt mi ke idem, ofụri ikan̄ iyatesịt mi: koro ofụri ererimbot eyeta ikan̄ ufụp mi.” Utịt emekpere! Jehovah ọdiọn̄ọ usen ye hour oro idinyụn̄ ikpụhọkede ini esie. Ẹyak nnyịn iyọ ye ime. “Koro n̄kukụt anade kan̄a ọnọ ini emi ẹnịmde; ndien enye eyesioro uyo ke utịt, idinyụn̄ isụho nsu: enye ama ebịghi, bet enye; koro enye mîditreke ndidi, mîdinyụn̄ ibehe ini.” (Habakkuk 2:3) Akwa ye ndịk ndịk usen Jehovah emekpere akan nte akanam edide. Ti ete, usen oro idibehe ini!

Ke Ndinam Ndụn̄ọde:

◻ Didie ke n̄kpọ editie ye mme andikara ye mme usụhọde owo ke ndịk ndịk usen Jehovah?

◻ Nso utọ Abasi ke Jehovah edi?

◻ Nso orụk ukpepn̄kpọ ke ẹtịn̄ ẹban̄a ẹnọ ikọt Abasi?

◻ Didie ke mme prọfet Abasi ẹnọ nnyịn item kaban̄a utịt emi ekperede?

[Ndise ke page 21]

Ke ini Ukara Ufịk mbon Spain ẹma ẹnyịk ediwak owo ndikabade esịt ndụk Ido Ukpono Catholic

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck