Ibuot Efụt
Ndikpono Ete ye Eka Nnyịn Oro Ẹsọn̄de
1. Nso isọn ke nnyịn ikama ete ye eka nnyịn, ndien ke ntre didie ke nnyịn ikpese inyụn̄ inam n̄kpọ ye mmọ?
“KOP uyo usọ emi okobonde fi: kûnyụn̄ usịn uka ke ndek, koro enye ọsọn̄de,” ntre ke enyene-ọniọn̄ eren kiet emi okodude uwem ke anyanini ko eketeme. (Mme N̄ke 23:22) Afo emekeme ndidọhọ, ‘Tutu amama ndinamke oro!’ Utu ke ndisịn eka nnyịn—m̀mê ete nnyịn—ke ndek, ata ediwak nnyịn imenyene ntotụn̄ọ ima inọ mmọ. Nnyịn imọfiọk ite ke nnyịn imenen̄ede ikama mmọ isọn. Akpa kan̄a, ete ye eka nnyịn ẹkenọ nnyịn uwem. Ke adan̄aemi Jehovah edide Ntọn̄ọ uwem, ke ete ye eka nnyịn mîkpodụhe nnyịn ikpakam idụhe. Idụhe n̄kpọ oro nnyịn ikemede ndinọ ete ye eka nnyịn oro ọsọn̄de urua nte uwem ke idemesie. Ndien, kam kere ban̄a n̄waidem, ifịk ifịk edikere mban̄a, ubiatokụk, ye ima ima ntịn̄enyịn oro abuanade ke ndin̄wam eyen ke usụn̄ edito uyen ndụk akwa owo. Ke ntre, owụt eti ibuot didie ntem Ikọ Abasi nditeme ete: “Kpono usọ ye uka . . . man ọkpọfọn ye afo, afo okponyụn̄ odu uwem ebịghi ke isọn̄”!—Ephesus 6:2, 3.
NDIFIỌK MME UDỌN̄ EKE NTỤK
2. Didie ke ikpọ nditọ ẹkeme ndisio “usiene” nnọ ete ye eka mmọ?
2 Apostle Paul ekewet mme Christian ete: “Yak [nditọ m̀mê nditọ nditọ] oro ẹkpep ndibem nnam se idotde ye mbon ufọk, nnyụn̄ nsio usiene nnọ mme eka mmọ; koro emi ọfọnde Abasi ke enyịn.” (1 Timothy 5:4) Ikpọ nditọ ẹnọ “usiene” emi ebe ke ndiwụt esịtekọm ke ediwak isua ima, utom, ye edikere mban̄a oro ete ye eka ye eteete ye ekaeka ẹkebiatde ẹnọ mmọ. Usụn̄ kiet oro nditọ ẹkemede ndinam emi edi ke ndifiọk nte ke ukem nte owo efen ekededi, mbonusọn̄ ẹyom ima ye nsọn̄ọ—ediwak ini ke mbrenyịn. Ukem nte kpukpru nnyịn, oyom mmọ ẹkere ke ẹda mmimọ ke ọsọn̄urua. Oyom mmọ ẹkere ke uwem mmimọ enyene se ọwọrọde.
3. Didie ke nnyịn ikeme ndikpono ete ye eka ye eteete ye ekaeka?
3 Ntre nnyịn imekeme ndikpono ete ye eka ye eteete ye ekaeka nnyịn ebe ke ndinam mmọ ẹfiọk ke nnyịn imama mmọ. (1 Corinth 16:14) Edieke ete ye eka nnyịn mîdụn̄ke ye nnyịn, nnyịn ikpenyene nditi nte ke mmọ ndikop n̄kpọ nto nnyịn ekeme ndinen̄ede nnyene se ọwọrọde ọnọ mmọ. Leta idatesịt, edikot ke urụk ukopikọ, m̀mê edika n̄kese ekeme nditịp n̄kpọ akamba akamba nsịn ke idatesịt mmọ. Miyo, emi odụn̄de ke Japan, ekewet ke ini enye ekedide isua 82 ete: “Eyen mi an̄wan [emi ebe esie edide asan̄autom emi asan̄ade-san̄a] ọdọhọ mi ete: ‘Mama, mbọk “san̄a” ye nnyịn.’ Enye esinọ mi enyịn̄ ye nọmba urụk ukopikọ ebiet emi mmọ ẹkade kpukpru urua. Mmekeme ndikụbọde n̄wed ndise obio nnyụn̄ ndọhọ nte: ‘Ah. Idahaemi mmọ ẹdu mi!’ Mmesikọm Jehovah kpukpru ini mban̄a edidiọn̄ eke edinyene utọ eyen oro.”
NDINỌ UN̄WAM N̄KPỌ OBỤKIDEM ORO ẸYOMDE
4. Didie ke ido edinam ido ukpono mme Jew ekesịn udọn̄ ọnọ edisọn̄ esịt ye ete ye eka oro ẹsọn̄de?
4 Ndi owo ndikpono ete ye eka ekeme n̄ko ndibuana edise mban̄a mme n̄kpọ obụkidem oro ẹyomde? Ih. Esiwak ndibuana. Ke eyo Jesus mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹma ẹsọn̄ọ ẹnịm ido edinam oro nte ke edieke owo ọkọdọhọde ke okụk m̀mê inyene imọ ekedi ‘se iyakde inọ Abasi,’ ke enye ama ọbọhọ mbiomo edida enye nse mban̄a ete ye eka esie. (Matthew 15:3-6) Nso isọn̄esịt! Ke nditịm ntịn̄, mme adaiso ido ukpono oro ẹkesịn udọn̄ ẹnọ mme owo nditre ndikpono ete ye eka mmọ edi ẹnam n̄kpọ ye mmọ ke emiom ebe ke ibụk ibụk editre ndinọ mmọ se mmọ ẹyomde. Nnyịn ikpedehede iyom ndinam oro!—Deuteronomy 27:16.
5. Kpa ye mme ndutịm oro ukara ndusụk idụt ẹnamde, ntak emi owo ndikpono ete ye eka ndusụk ini esisịnede edinọ un̄wam eke okụk?
5 Ke ediwak idụt mfịn, ndutịm unọ un̄wam oro ukara ọnọde ibetedem ẹsinọ ndusụk n̄kpọ obụkidem oro mbonusọn̄ ẹyomde, utọ nte udia, edisịnen̄kpọ, ye itie udakibuot. Ke adianade ye oro, ekeme ndidi mbonusọn̄ ke idemmọ ẹma ẹkeme ndinịm ndusụk n̄kpọ nnọ ini usọn̄ mmọ. Edi edieke mme n̄kpọ ẹmi ẹkụrede m̀mê mîkemke, nditọ ẹkpono ete ye eka mmọ ebe ke mmọ ndinam se ẹkemede man ẹnọ se ete ye eka ẹyomde. Ke akpanikọ, ndise mban̄a ete ye eka oro ẹsọn̄de edi uyarade uten̄e Abasi, oro edi, utuakibuot oro owo atuakde ọnọ Jehovah Abasi, kpa Anditọn̄ọ ndutịm ubon.
IMA YE N̄WAIDEM
6. Nso ndutịm n̄kpọ uduuwem ke ndusụk owo ẹnam man ẹse ẹban̄a mme udọn̄ ete ye eka mmọ?
6 Ediwak ikpọ nditọ ẹmenam n̄kpọ ke ima ye n̄waidem ẹban̄a mme udọn̄ ete ye eka mmọ oro ẹdide mbon n̄kpọnnam. Ndusụk ẹmemen ete ye eka mmọ ẹnyọn̄ ufọk mmọ mîdịghe ẹwọrọ ẹkedụn̄ ẹkpere mmọ. Mbon en̄wen ẹmewọrọ ẹkedụn̄ ye ete ye eka mmọ. Ediwak ini, mme utọ ndutịm oro ẹsidi edidiọn̄ ẹnọ mme ete ye eka ye nditọ.
7. Ntak mîfọnke ndinam mme ubiere ẹban̄ade ete ye eka oro ẹsọn̄de itọk itọk?
7 Nte ededi, ndusụk ini mme utọ uwọrọidụn̄ oro isinyeneke nti utịp. Ntak-a? Eyedi ẹsinam ubiere itọk itọk ẹkaha mîdịghe ẹkọn̄ọ ke ntụk kpọt. Bible ọtọt ọniọn̄ ọniọn̄ ete: “Ọniọn̄ otịm ese ikpat isan̄ esiemọ.” (Mme N̄ke 14:15) Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke eka fo oro ọsọn̄de enyene mfịna edidụn̄ ikpọn̄ ndien afo ekere ke enye ekeme ndibọ ufọn ebe ke ndiwọrọ ndidụn̄ ye imọ. Ke ndise ikpatisan̄ fo ọniọn̄ ọniọn̄, afo emekeme ndikere mban̄a se itienede emi: Nso inen̄ede idi se enye oyomde? Nte ọkpọkpọ m̀mê un̄wam oro ukara ọnọde ibetedem ẹmi ẹnọde ukpụhọ un̄wam ẹmi ẹnyịmede ẹdu? Nte enye ama ndiwọrọ idụn̄? Edieke enye amade, editụk uwem esie ke mme usụn̄ ewe? Nte enye eyewọrọ ọkpọn̄ mme ufan? Didie ke emi ekeme nditụk enye ke n̄kan̄ eke ntụk? Nte afo emeneme n̄kpọ ẹmi ye enye? Didie ke utọ uwọrọidụn̄ oro ekeme nditụk fi, nsan̄a fo, nditọ fo? Edieke eka fo oyomde ẹse enyịn, anie edinam oro? Ndi ẹkeme ndibuana mbiomo emi? Nte afo ama eneme n̄kpọ emi ye kpukpru mbon oro ẹnyenede ebuana nnennen nnennen?
8. Mmanie ke afo ekeme ndika mbịne ke ini ebierede nte edin̄wamde ete ye eka fo oro ẹsọn̄de?
8 Sia mbiomo edise enyịn obiomode kpukpru nditọ ke ubon, okpowụt eti ibuot ndinyene mbono ufọk man kpukpru owo ẹkeme ndinyene ebuana ke ndinam ubiere. Ndinyene nneme ye mbiowo ke esop Christian m̀mê ye mme ufan oro ẹkesobode ukem idaha emi ekeme n̄ko ndidi n̄kpọ un̄wam. “Unana item esịn uduak okpu,” ntem ke Bible ọtọt, “edi ke mbon item ẹwakde, mmọ ẹsọn̄ọ ẹda.”—Mme N̄ke 15:22.
WỤT MBỌM YE ASIAN
9, 10. (a) Kpa ye oro mmọ ẹsọn̄de, nso edikere mban̄a ke ana ẹnọ mbonusọn̄? (b) Se ededi mme usio-ukot oro eyen oro okponde ọwọrọ owo anamde ke ibuot ete ye eka esie, nso ke enye ekpenyene ndinọ mmọ kpukpru ini?
9 Ndikpono ete ye eka nnyịn oro ẹsọn̄de oyom mbọm ye asian. Nte usọn̄ adade ikpọ utịp edi, ekeme ndidi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mbonusọn̄ ndisan̄a isan̄, ndia udia, nnyụn̄ nti n̄kpọ. Mmọ ẹkeme ndiyom un̄wam. Ediwak ini nditọ ẹsikabade ẹtie ukpeme ukpeme ẹnyụn̄ ẹdomo ndinọ ndausụn̄. Edi mbonusọn̄ ẹdi ikpọ owo ẹmi ẹma ẹkekọ ọniọn̄ ye ifiọk ke eyouwem, kpa eyouwem edise mban̄a idemmọ ye edinam mme ubiere idemmọ. Se ẹdade ẹdiọn̄ọ mmọ ye ukpono idemowo ẹkeme ndikọn̄ọ ke idaha mmọ nte ete ye eka ye ikpọ owo. Ete ye eka oro ẹkerede ke ana mmimọ inyịme nditọ mmimọ ẹkara uwem mmimọ ẹkeme ndikop mfụhọ m̀mê iyatesịt. Ndusụk ẹsifan̄a ẹnyụn̄ ẹbiọn̄ọ se mmọ ẹkemede ndida nte mme ukeme ndibọ mmọ edida ke idem mmọ.
10 Mmemmem usọbọ idụhe inọ mme utọ mfịna oro, edi edi mfọnido ndiyak ete ye eka oro ẹsọn̄de ẹse ẹban̄a idemmọ ẹnyụn̄ ẹnam mme ubiere idemmọ ke adan̄a nte ẹkekeme. Iwụtke eti ibuot ndinam mme ubiere mban̄a se ifọnde ikan ye ete ye eka fo ye unana edibem iso nneme ye mmọ. Ekeme ndidi mmọ ẹtaba ata ekese. Yak mmọ ẹnyene se isụk idide eke mmọ. Afo emekeme ndikụt ke adan̄a nte etrede ndikara uwem ete ye eka fo, ntre ke itie ebuana fo ye mmọ edifọn akan. Mmọ ẹyenen̄ede ẹkop inemesịt, kpa ntre ye afo. Idem edieke oyomde ọsọn̄ eyịre ke ndusụk n̄kpọ ke ufọn mmọ, ndikpono ete ye eka fo oyom afo ọnọ mmọ uku ye ukpono oro mmọ ẹdotde. Ikọ Abasi eteme ete: “Daha da ke iso owo iwat, nyụn̄ kpono ebio-owo iso.”—Leviticus 19:32.
NDINYENE NNENNEN EDU
11-13. Edieke itie ebuana eyen oro edide akwa owo ye ete ye eka esie mîkọfọnke ke ini edem, didie ke enye ekeme ndisụk nse mban̄a mme n̄kpọ-ata eke edise mban̄a mmọ ke ini usọn̄?
11 Ndusụk ini mfịna oro ikpọ nditọ ẹsinyenede ke ndikpono ete ye eka mmọ oro ẹsọn̄de abuana itie ebuana oro mmọ ẹkenyenede ye ete ye eka mmọ ke ini nditọ ẹkedide n̄kpri. Ndusụk ete fo ama anana esịtmbọm onyụn̄ anana ima, eka fo etie ukara ukara onyụn̄ ọsọn̄ ido. Afo emekeme ndisụk n̄kụt edikpu, n̄kop iyatesịt, m̀mê ubiak koro mmọ mîkedịghe ete ye eka oro afo okoyomde mmọ ẹdi. Nte afo emekeme ndikan mme utọ ntụk oro?a
12 Basse, emi okokponde ọwọrọ owo ke Finland, obụk ete: “Ebeeka mi ekedi akwa owo SS ke Nazi Germany. Enye ama esisọp ayat esịt, ndien enye ama esinyene ndịk. Enye ama esimia eka mi ediwak ini ke iso mi. Inikiet ke ini enye akayatde esịt ye ami, enye ama ofụn̄ n̄kpaha esie onyụn̄ ada iso n̄kpaha amia mi iso. Ama amia mi ubọk ọsọn̄ tutu nsio mfiak n̄kabade ke bed.”
13 Kpa ye oro, enye ama enyene edu efen. Basse adian do ete: “Ke n̄kan̄ eken, enye ama anam utom ọkpọsọn̄ ikonyụn̄ itreke ndise mban̄a ubon ke n̄kan̄ eke obụk. Enye akananam ikowụtke mi ima ete, edi mma mfiọk nte ke enye ama enyene mfịna ke n̄kan̄ eke ntụk. Eka esie ekebịn enye efep ke ufọk ke ini enye ekedide ekpri eyenọwọn̄. Enye okokpon ọwọrọ owo ye en̄wan onyụn̄ odụk ekọn̄ nte akparawa owo. Ama an̄wan̄a mi ke ndusụk udomo ndien n̄kọduọhọke enye. Ke ini n̄kọkọride n̄kpon, mma nyom ndin̄wam enye ke adan̄a nte n̄kekemede tutu enye akpa. Ikememke utom, edi mma nnam se n̄kekemede. Mma ndomo ndidi eti eyen tutu osịm utịt, ndien mmekere ke enye ama ada mi ntre.”
14. Ewe itien̄wed Abasi enyene ebuana ke kpukpru idaha, esịnede mbon oro ẹdemerede ke ndise mban̄a ete ye eka oro ẹsọn̄de?
14 Ke mme idaha ubon, nte edide ke mme n̄kpọ eken, item Bible emi enyene n̄kpọ ndinam: “Ẹda . . . esịt mbọm ẹsịne, ye mfọn-ido, ye nsụk-idem, ye ifụre-ifụre ido, ye ime; ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo; kpa nte Ọbọn̄ ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasụk ntre.”—Colossae 3:12, 13.
MME ANDISE ENYỊN ẸYOM EDISE ENYỊN N̄KO
15. Ntak emi edise mban̄a ete ye eka esikamade mfịghe ndusụk ini?
15 Edise mban̄a ete m̀mê eka oro edide owo n̄kpọnnam edi ọkpọsọn̄ utom, abuanade ediwak utom, ekese mbiomo, ye ediwak hour. Edi ikpehe oro otịmde ọsọn̄ akan edi eke ntụk. Edi n̄kpọ mfụhọ ndikụt nte ete ye eka fo ẹtabade nsọn̄idem, ibuot uti n̄kpọ, ye edida ke idem mmọ. Sandy, emi otode Puerto Rico, obụk ete: “Eka mi ekedi akpan owo ke ubon nnyịn. Ekedi ata ubiak ubiak n̄kpọ ndisese mban̄a enye. Akpa enye ama ọtọn̄ọ ndisọsọk isan̄; ekem enye ama oyom esan̄, ekem etoisan̄, ekem n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam. Ke oro ebede ama akaka iso ọdiọk tutu enye akpa. Enye ama enyene kansa ọkpọ onyụn̄ oyom edise mban̄a ofụri ini—uwemeyo ye okoneyo. Nnyịn ikesiyet enye idem inyụn̄ inọ enye udia inyụn̄ ikot n̄wed inọ enye. Ama ọsọn̄ utom etieti—akpan akpan ke n̄kan̄ eke ntụk. Ke ini n̄kọfiọkde ke eka mi ọmọn̄ akpa, mma ntua koro n̄kamade enye etieti.”
16, 17. Nso item ikeme ndin̄wam andise enyịn ndinyene ekikere oro adade ukem ukem ke mme n̄kpọ?
16 Edieke afo odude ke utọ idaha oro, nso ke afo ekeme ndinam man ọyọ? Ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jehovah ebe ke ndikot Bible nnyụn̄ nnyene nneme ye enye ebe ke akam eyen̄wam fi akamba akamba. (Philippi 4:6, 7) Ke ataata usụn̄, kụt ete ke imadia udia oro ọnọde nsọn̄idem inyụn̄ idomo ndide idap nte ekemde. Ke ndinam emi, afo eyedu ke eti idaha, ke n̄kan̄ eke ntụk ye ke n̄kan̄ eke ikpọkidem, ndise mban̄a owo ima fo. Iso-ọfọn afo emekeme ndidiomi nduọkodudu ke ini ke ini ke edinam ofụri ini eke usen ke usen. Idem edieke mûkemeke ndika nduọkodudu, osụk owowụt eti ibuot ndidiomi ndusụk ini nnọ nduọkodudu. Man enyene ini nduọkodudu, afo emekeme ndidiomi man owo efen etie ye ete m̀mê eka fo oro idem mîsọn̄ke.
17 Idịghe esen n̄kpọ ikpọ owo oro ẹsede owo enyịn ndiyom ekese nte mîwụtke eti ibuot nto idemmọ. Edi kûbiom idem ikpe ke se mûkemeke ndinam. Ke ndusụk idaha ekeme ndiyom fi ayak owo ima fo ọnọ ufọk ukpeme ese enyịn. Edieke afo edide andise enyịn, nịm mme n̄kpọ oro oyomde oto idemfo nte owụtde eti ibuot. Inaha afo anam mme udọn̄ ete ye eka fo kpọt ẹda ukem ukem edi n̄ko eke nditọ fo, nsan̄andọ fo, ye eke idemfo.
AKWA UBOM ODUDU
18, 19. Nso un̄wọn̄ọ kaban̄a ibetedem ke Jehovah anam, ndien nso ifiọk n̄kpọntịbe iwụt ke enye esinam un̄wọn̄ọ emi?
18 Ebede ke Ikọ esie, kpa Bible, Jehovah ke ima ọmọnọ ndausụn̄ oro ekemede ndin̄wam owo akamba akamba ke ndise mban̄a ete ye eka oro ẹsọn̄de, edi idịghe n̄kukụre un̄wam oro enye ọnọde edi oro. “Jehovah emekpere kpukpru mmọ eke ẹsemede ẹnọ enye,” ntem ke andiwet psalm ekewet ke odudu spirit. “Okop eseme mmọ, onyụn̄ anyan̄a mmọ.” Jehovah eyenyan̄a, m̀mê onịm, mme anam-akpanikọ nnọ enye uwem ebe idem ata n̄kpọsọn̄ idaha.—Psalm 145:18, 19.
19 Myrna, ke Philippines, ama okụt emi ke ini enye ekesede aban̄a eka esie, emi akpauben̄ ekpo ọkọbọde enye odudu. “Idụhe n̄kpọ oro efịkde owo nte edikụt owo ima fo ọbọde ufen, mîkemeke ndisian fi ebiet emi abiakde enye,” ntem ke Myrna ewet. “Eketie ukem ukem nte edikụt nte mmọn̄ adade enye sụn̄sụn̄, ndien idụhe se n̄kekemede ndinam. Ediwak ini mma nsitọn̄ọ edọn̄ nnyụn̄ ntịn̄ nnọ Jehovah nte n̄kakpade mba. Mma ntua ukem nte David, emi ekekpede Jehovah ubọk ete ọdọn̄ mmọn̄eyet imọ ke ekpeme onyụn̄ eti imọ. [Psalm 56:8] Ndien nte Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde, enye ama ọnọ mi odudu oro n̄koyomde. ‘Jehovah [ekedi] ibetedem mi.’”—Psalm 18:18.
20. Mme un̄wọn̄ọ Bible ewe ẹn̄wam mme andise enyịn ndinyene idotenyịn, idem edieke enyeemi mmọ ẹsede enyịn akpade?
20 Ẹdọhọ ke edise mban̄a ete ye eka oro ẹsọn̄de edi “mbụk oro mîsan̄ake ye inem inem utịt.” Kpa ye mfọnn̄kan ukeme oro ẹsịnde ke ndise mban̄a, mbonusọn̄ ẹkeme ndikpa, kpa nte eka Myrna akakpade. Edi mbon oro ẹbuọtde idem ye Jehovah ẹfiọk ẹte ke n̄kpa idịghe utịt n̄kpọ emi. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Mmonyụn̄ ndori enyịn ke Abasi . . . nte, nti owo ye mme idiọk owo ẹyeset ke n̄kpa.” (Utom 24:15) Mbon oro ẹtabade ete ye eka oro ẹsọn̄de ke n̄kpa ẹbọ ndọn̄esịt ẹto idotenyịn ediset ke n̄kpa ọkọrọ ye un̄wọn̄ọ inem inem obufa ererimbot Abasi emi “n̄kpa [mîdinyụn̄] idụhe aba.”—Ediyarade 21:4.
21. Nso nti utịp ẹto edikpono ete ye eka oro ẹsọn̄de?
21 Mme asan̄autom Abasi ẹnyene ntotụn̄ọ ukpono ẹnọ ete ye eka mmọ, idem okposụkedi ekemede ndidi mmọemi ẹmesọn̄. (Mme N̄ke 23:22-24) Mmọ ẹkpono mmọ. Ke ndinam ntre, mmọ ẹkụt se n̄ke odudu spirit ọdọhọde: “Esịt eyenem usọ ye uka: andiman fi eyenyụn̄ adat esịt.” (Mme N̄ke 23:25) Ndien ke akande kpukpru, mbon oro ẹkponode ete ye eka mmọ oro ẹsọn̄de ẹkpono ẹnyụn̄ ẹdat Jehovah Abasi esịt n̄ko.
[Ikọ idakisọn̄]
a Nnyịn inemeke mi iban̄a mme idaha ẹmi ete ye eka ẹkenyenede ubiomikpe ebeubọk edikama odudu ye itie mmọ ke idiọk usụn̄, tutu osịm udomo oro ẹkemede ndida nte ubiatibet.
DIDIE KE MME EDUMBET BIBLE ẸMI ẸKEME NDIN̄WAM . . . NNYỊN IKPONO ETE YE EKA NNYỊN ORO ẸSỌN̄DE?
Nnyịn ikpenyene ndinọ ete ye eka ye eteete ye ekaeka usiene.—1 Timothy 5:4.
Ana inam kpukpru n̄kpọ nnyịn ke ima.—1 Corinth 16:14.
Owo ikpedehede inam ikpọ ubiere itọk itọk.—Mme N̄ke 14:15.
Ana ẹkpono ete ye eka oro ẹsọn̄de, idem edieke ẹdọn̄ọde ẹnyụn̄ ẹmemde.—Leviticus 19:32.
Nnyịn idinyeneke idotenyịn edikọri nsọn̄ nnyụn̄ n̄kpan̄a kpukpru ini.—Ediyarade 21:4.
[Ndise ke page 179]
Iwụtke eti ibuot ndinam ubiere nnọ ete m̀mê eka ye unana edibem iso nsian enye