Ndinam Utom Nte Mme Ọkọ Owo
“Jesus ọdọhọ Simon ete, Kûfehe ndịk; tọn̄ọ ke emi afo eyekọ owo.”—LUKE 5:10.
1, 2. (a) Nso udeme ke ukọiyak enyene ke mbụk ubonowo? (b) Nso obufa orụk ukọiyak ke ẹketọn̄ọ ke se ikperede ndisịm isua 2,000 ẹmi ẹkebede?
KE EDIWAK tọsịn isua, ubonowo ọmọkọ iyak ke ntak udia ke inyan̄, n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ye akpa ererimbot. Iyak ẹdade ẹto Nile ẹkedi akpan ubak udia ke Egypt eset. Ke ini ẹkenamde mmọn̄ Nile akabade edi iyịp ke eyo Moses, ikokụreke ke mbon Egypt ndibọ ufen ke ntak unana mmọn̄ edi n̄ko ke ntak iyak ẹkekpan̄ade, otụkde ebiet udia mmọ okotode. Ke ukperedem, ke Sinai, ke ini Jehovah ọkọnọde Israel Ibet, enye ama asian mmọ ete ke ẹkeme ndita ndusụk iyak edi nte ke mmọ eken ẹkedi ndedehe, idịghe se ẹtade. Emi okowụt nte ke nditọ Israel ẹyeta iyak ke ini mmọ ẹdide ẹdisịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ntre ndusụk mmọ ẹdidi mme ọkọiyak.—Exodus 7:20, 21; Leviticus 11:9-12.
2 Nte ededi, ke se ikperede ndisịm isua 2,000 ẹmi ẹkebede, ẹma ẹtọn̄ọ orụk ukọiyak efen ẹnọ ubonowo. Emi ekedi orụk ukọiyak eke spirit oro mîdidaha ufọn isọk mme ọkọiyak ikpọn̄îkpọn̄ edi n̄ko iyak! Ke ẹsụk ẹnam orụk ukọiyak enyeemi mfịn, adade ekese ufọn ọsọk ediwak miliọn owo ke ofụri ererimbot.
‘Ndimụm Mme Owo ye Uwem’
3, 4. Ewe ọkọiyak iba ẹkewụt ọkpọsọn̄ udọn̄ ke Jesus Christ?
3 Ke isua 29 E.N., Jesus, kpa Enyeemi editọn̄ọde obufa orụk ukọiyak emi, ama ana baptism ke akpa Jordan ke ubọk John Andinịm owo baptism. Urua ifan̄ ke ukperedem, John ama emen Jesus owụt mbet esie iba onyụn̄ ọdọhọ ete: “Sese, Eyenerọn̄ Abasi!” Kiet ke otu mbet ẹmi, emi ekerede Andrew, ama ọsọsọp asian eyeneka esie Simon Peter ete: “Nnyịn imokụt Messiah”! Nte enemde, Andrew ye Simon ẹkedi mme ọkọiyak.—John 1:35, 36, 40, 41; Matthew 4:18.
4 Ndusụk ini ke ukperedem, Jesus ama ọkwọrọ ikọ ọnọ otuowo ke mben Inyan̄ Galilee, emi mîyomke usụn̄ ikpọn̄ ebiet emi Peter ye Andrew ẹkedụn̄de. Enye ama asian mme owo ete: “Ẹkabade esịt; koro Ubọn̄ Heaven ke ekpere.” (Matthew 4:13, 17) Nnyịn imekeme ndikụt nte ke Peter ye Andrew ẹma ẹnyene udọn̄ ndikop etop esie. Nte ededi, anaedi mmọ ikọfiọkke ite ke Jesus ọmọn̄ etịn̄ n̄kpọ oro edikpụhọrede uwem mmimọ ke nsinsi. Akande oro, se Jesus ekenyenede nditịn̄ nnyụn̄ nnam ke iso mmọ enyene akpan n̄kpọ oro enye ọwọrọde ọnọ kpukpru nnyịn mfịn.
5. Didie ke Peter, ọkọiyak ekekeme ndinyene ufọn nnọ Jesus?
5 Nnyịn ikot ite: “Edikem ke adan̄aemi otuowo ẹfịghede Enye man ẹkop ikọ Abasi, Enye ada ke mben inyan̄ Gennesaret; ndien Enye okụt ubom iba ẹnade ke mben inyan̄: edi mme ọkọiyak ẹma ẹwọn̄ọ, ke ẹnyụn̄ ẹdarade iyịre mmọ.” (Luke 5:1, 2) Ke ini oro, nta mme ọkọiyak ẹkesiwak ndika ọkọ ke okoneyo, ndien irenowo ẹmi ke ẹkedarade iyịre mmọ ke ẹma ẹkekụre utom ọkọ ke okoneyo. Jesus ama ebiere ndida ubom mmọ kiet man ọkwọrọ ikọ nte ọfọnde ọnọ otuowo. “Edi Enye odụk ke ubom kiet emi enyenede Simon, onyụn̄ ọdọhọ enye ete onụk ubom ọkpọn̄ obot esisịt. Enye onyụn̄ osụhọde etetie ke ubom ekpep mme otuowo n̄kpọ.”—Luke 5:3.
6, 7. Nso utịben̄kpọ abuanade ukọiyak ke Jesus akanam, adade okosịm nso nneme aban̄ade ukọiyak?
6 Tịmfiọk ete ke Jesus ama enyene n̄kpọ efen ke ekikere akan edikpep otuowo n̄kpọ: “Ke Enye ama eketịn̄ ikọ okụre, ọdọhọ Simon ete, ẹwat ẹwọrọ ke udem, ẹnyụn̄ ẹduọn̄ọ iyịre man ẹmụm iyak.” Ti ete, mme ọkọiyak ẹmi ẹma ẹnanam utom ọkọ ke ofụri okoneyo oro. Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, Peter ọbọrọde ete: “Ọbọn̄, nnyịn ikakpa utom ofụri okoneyo, inyụn̄ imụmke baba n̄kpọ kiet: edi ke uyo Fo nyeduọk iyịre.” Nso ikotịbe ke ini mmọ ẹnamde emi? “Mmọ ẹkụk ata ediwak iyak ẹmụm, ndien iyịre mmọ ọtọn̄ọ ndiwaha. Ndien mmọ ẹnam idiọn̄ọ ẹkot mme nsan̄a mmọ, ẹmi ẹdude ke ubom eken, ẹte ẹdi ẹdin̄wam mmimọ. Mmọ oro ẹdi, ẹyọhọ ubom mbiba ye iyak, tutu mmọ ẹtọn̄ọ ndisịp.”—Luke 5:4-7.
7 Jesus ama anam utịben̄kpọ. Iyak ikodụhe ke akwa inyan̄ oro ke ofụri okoneyo oro; idahaemi enye ọkọyọhọ ye iyak. Utịben̄kpọ emi ama enyene ọkpọsọn̄ odudu ke idem Peter. “Simon Peter . . . ọduọ Jesus ke edọn̄, ofiori ete, Daha kpọn̄ mi, O Ọbọn̄, koro ami ndide idiọkowo. Koro idem akpade enye ye mme nsan̄a esie etieti, ke utọ ediwak iyak eke mmọ ẹkemụmde. Onyụn̄ edi ntre ọnọ James ye John n̄ko, nditọ Zebedee, mme nsan̄a Simon.” Jesus ama osụk Peter esịt ndien ekem etịn̄ mme ikọ ẹmi ẹkenyenede ndikpụhọde uwem Peter. “Kûfehe ndịk; tọn̄ọ ke emi afo eyekọ owo.”—Luke 5:8-10.
Mme Ọkọ Owo
8. Didie ke nta mme ọkọiyak inan̄ ẹkeyere ikot ‘ndimụm mme owo ye uwem’?
8 Jesus ke ntre ama emen mme owo odomo ye iyak, ndien enye ama ọnọ osụhọdeidem ọkọiyak emi ikot ndikpọn̄ utom idịbi udia esie kaban̄a utom ukọiyak oro okponde akan—ndimụm mme owo ye uwem. Peter, ye eyeneka esie Andrew, ẹma ẹnyịme ikot emi. “Ndondo oro mmọ ẹdaha ẹkpọn̄ iyịre, ẹtiene Enye.” (Matthew 4:18-20) Ekem Jesus esịn uyo okot James ye John, ẹmi ẹkedude ke ubom mmọ ẹdiọn̄ iyịre mmọ. Enye ama ọnọ mmọemi ikot n̄ko ndikabade ndi mme ọkọ owo. Didie ke mmọ ẹkenam n̄kpọ? “Ndondo oro mmọ ẹdaha ẹkpọn̄ ubom ye ete mmọ, ẹtiene Enye.” (Matthew 4:21, 22) Jesus ama owụt usọ nte ọkọ ukpọn̄. Ke idaha enyeemi enye ama omụm owo inan̄ ye uwem.
9, 10. Nso mbuọtidem ke Peter ye nsan̄a esie ẹkewụt, ndien didie ke ẹkenọ mmọ ukpep ke ukọiyak eke spirit?
9 Ata ọkọiyak odu uwem oto ke ndinyam se enye omụmde, edi ọkọiyak eke spirit ikemeke ndinam oro. Ntre, mme mbet ẹmi ẹma ẹnyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem ke ini mmọ ẹkekpọn̄de kpukpru n̄kpọ ẹtiene Jesus. Nte ededi, mmọ ikeyịkke, ite m̀mê utom ọkọ mmimọ eke spirit eyenyene uforo. Jesus ama ekeme ndinam inyan̄ oro n̄kpọ mîdụhe ọyọhọ ye ataata iyak. Ukem ntre, ke ini mmọ ẹkeduọkde iyịre mmọ ke mmọn̄ idụt Israel, mme mbet ẹma ẹnịm ke akpanikọ ẹte, ye un̄wam Abasi, mmimọ iyemụm mme owo ye uwem. Utom ọkọ eke spirit oro ọkọtọn̄ọde ko ke ini oro ke akaiso, ndien Jehovah ke osụk anam ẹmụm uwak n̄kpọ.
10 Ke se iwakde ikan isua iba, Jesus ama ọnọ mme mbet oro ukpep ke ndikọ mme owo. Ke idaha kiet enye ama ọnọ mmọ item ntịn̄enyịn onyụn̄ osio mmọ ọdọn̄ ẹbem enye iso ẹka ẹkekwọrọ ikọ. (Matthew 10:1-7; Luke 10:1-11) Ke ini ẹkedade Jesus ẹnọ ẹnyụn̄ ẹwotde, idem ama akpa mme mbet. Edi nte n̄kpa Jesus ọkọwọrọ ke edikọ owo ididụhe aba? Ibịghike mme n̄kpọntịbe ẹma ẹnọ ibọrọ.
Ndikọ Iyak ke Inyan̄ Ubonowo
11, 12. Ke enye ama ekeset, nso utịben̄kpọ ke Jesus akanam oro ekenyenede n̄kpọ ndinam ye ukọiyak?
11 Ibịghike ke Jesus ama akakpa ke edem obio Jerusalem ye ke enye ama ekeset ke n̄kpa, mme mbet ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ Galilee. Ke idaha kiet owo itiaba ke otu mmọ ẹkedu ọtọkiet ẹkpere Inyan̄ Galilee. Peter ama ọdọhọ ke imọ imọn̄ idika ọkọ, ndien mbon eken ẹma ẹtiene enye. Nte ido edide, mmọ ẹkeka ọkọ ke okoneyo. Ke akpanikọ, mmọ ẹma ẹfiak ẹduọk iyịre mmọ ke inyan̄ ke ofụri okoneyo oro edi imụmke baba n̄kpọ kiet. Ekem ke usiere, ẹkụt owo kiet adade ke esụk esịn uyo okot mmọ ke mmọn̄ ete: “Nditọ, nte mbufo ẹmenyene se ẹdiade?” Mbet ẹma ẹbọrọ ẹte: “Inyeneke.” Ntre owo oro adade ke esụk ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹduọk iyịre ke n̄kan̄ nnasia ubom, ndien mbufo ẹyekụt n̄kpọ. Ntre ke mmọ ẹduọk iyịre, ndien kemi mmọ ikemeke ndikot iyịre aba sia iyak ẹwawak ntem.”—John 21:5, 6.
12 Nso akpa-owo-idem n̄kpọntịbe! Anaedi mme mbet ẹma ẹti mbemiso utịben̄kpọ oro akabuanade ukọiyak, ndien ke nsụhọde n̄kaha owo mmọ kiet ama ọfiọk enyeemi owo oro ke esụk ekedide. “Mbet oro Jesus amade ọdọhọ Peter ete, Edi Ọbọn̄. Edi ke ini Simon Peter okopde ete edi Ọbọn̄, enye ọbọbọ ọfọn̄ ke idem (koro enye eketie iferi), onyụn̄ ọduọk idem ke inyan̄. Edi mbet eken ẹdụri iyịre ye iyak ẹdi ke ekpri ubom oro (koro mmọ iyomke usụn̄ ye obot, edi ẹdu ko adan̄a nte esịt aba-ye-duop).”—John 21:7, 8.
13. Ke Jesus ama ọkọdọk ke heaven, nso ndutịm ukọiyak ofụri ererimbot ọkọtọn̄ọ?
13 Nso ke utịben̄kpọ emi okowụt? Nte ke utom ukọ owo ikokụreke. Ẹma ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ akpanikọ emi ke ini Jesus akakade iso ọdọhọ Peter utịm ikata—ndien ebede ke enye kpukpru mbet—ete ẹbọk mme erọn̄ Jesus. (John 21:15-17) Ih, ndutịm unọ udia eke spirit ke okodu ke iso. Mbemiso n̄kpa esie, enye ama etịn̄ prọfesi ete: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekondo nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt, ndien adan̄aoro ke utịt eyedi.” (Matthew 24:14) Idahaemi ini ama edikem ọnọ edisu prọfesi oro ke akpa isua ikie nditọn̄ọ. Mme mbet esie ẹkedu ke mben̄eidem ndiduọk iyịre mmọ ke inyan̄ ubonowo, ndien iyịre oro idiwọrọke idi ukpọk ukpọk.—Matthew 28:19, 20.
14. Ke ewe usụn̄ ke ẹkediọn̄ ukọiyak eke mme anditiene Jesus ke mme isua oro ẹkedude mbemiso nsobo Jerusalem?
14 Mbemiso enye ọdọkde aka ebekpo Ete ke heaven, Jesus ama ọdọhọ mme anditiene enye ete: “Mbufo ẹyebọ odudu, ke edisana spirit ama edi edidoro mbufo ke idem: mbufo ẹyenyụn̄ ẹdi mme ntiense Mi ke Jerusalem, ye ke ofụri Judea ye Samaria, tutu osịm utịt ererimbot.” (Utom 1:8) Ke ini ẹken̄wan̄ade edisana spirit ẹduọk mme mbet ke idem ke Pentecost 33 E.N., akwa utom ukọiyak eke spirit ama ọtọn̄ọ ke ofụri ererimbot. Ke usen Pentecost ikpọn̄, ẹma ẹmụm ukpọn̄ tọsịn ita ye uwem, ndien ikebịghike ke oro ebede “ibat ikọt Abasi onyụn̄ ọkọri ekpere ndisịm tọsịn owo ition.” (Utom 2:41; 4:4) N̄kọri ama akaiso. N̄wetnnịm n̄kpọ oro asian nnyịn ete: “Mmọ eke ẹnịmde ke akpanikọ ẹdiana ye Ọbọn̄ ẹdọdiọn̄ ẹwak, mme otuowo, iren ye iban.” (Utom 5:14) Ibịghike, mbon Samaria ẹma ẹnyịme eti mbụk, ndien esisịt ini ke oro ebede mme Gentile oro mîkanaha mbobi ẹma ẹdiana. (Utom 8:4-8; 10:24, 44-48) N̄kpọ nte isua 27 ke Pentecost ama ekebe, apostle Paul ama ewet mme Christian ke Colossae ete ke ‘ẹma ẹkwọrọ gospel ẹnọ kpukpru owo ke idak ikpaenyọn̄.’ (Colossae 1:23) Nte an̄wan̄ade, mme mbet Jesus ẹka ọkọ oyom usụn̄ ọkpọn̄ mmọn̄ Galilee. Mmọ ẹma ẹduọk iyịre mmọ ke otu mme Jew oro ẹkesuanade ẹyọhọ ke Obio Ukara Rome, ọkọrọ ye ke mme inyan̄ mbon oro mîkedịghe mme Jew oro eketiede nte iyak ididụhe. Ndien iyịre mmọ ama omụm n̄kpọ ọyọhọ. Ke ufọn mme Christian akpa isua ikie, prọfesi Jesus ke Matthew 24:14 ama osu mbemiso nsobo Jerusalem ke 70 E.N.
Ndikọ Owo ke “Usen Ọbọn̄”
15. Ke n̄wed Ediyarade, nso n̄kaiso utom ukọiyak ke ẹketịn̄ prọfesi ẹban̄a, ndien ini ewe ke akana nte ẹnam enye?
15 Nte ededi, ekese ke okosụk odu ke iso. Ke ekperede utịt akpa isua ikie, Jehovah ama ọnọ John, akpatre apostle oro okodude ke uwem, ediyarade aban̄ade mme n̄kpọ oro ẹditịbede ke “usen Ọbọn̄.” (Ediyarade 1:1, 10) N̄wọrọnda ikpehe kiet ekenyene ndidi edikwọrọ eti mbụk ke ofụri ererimbot. Nnyịn ikot ite: “Ekem n̄kụt angel en̄wen efefe ke ufọt enyọn̄, emi enyenede nsinsi gospel ete ikwọrọ inọ mmọemi ẹdụn̄de ke isọn̄, ye kpukpru idụt ye esien ye usem ye obio.” (Ediyarade 14:6) Ke idak ndausụn̄ mme angel, mme asan̄autom Abasi ẹkwọrọ eti mbụk ke ataata usụn̄ ke ofụri ekondo, idịghe sụk ke ofụri Obio Ukara Rome. Akana nte ẹnam utom ukọ ukpọn̄ ke ofụri ererimbot, ndien eyo nnyịn omokụt edisu n̄kukụt oro.
16, 17. Ini ewe ke utom ukọiyak eke spirit ke eyomfịn ọkọtọn̄ọ, ndien didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ enye?
16 Ọkọ oro etie didie ke ọyọhọ isua ikie-20 emi? Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, mme ọkọiyak ẹkedi ibat ibat. Ke Ekọn̄ Ererimbot I ama eketre, n̄kpọ nte mme ọsọn̄idem ọkwọrọ eti mbụk tọsịn inan̄ kpọt ẹkedu, kpa ifịk ifịk iban ye irenowo ẹmi n̄wakn̄kan ẹkedide mbon oro ẹyetde aran. Mmọ ẹma ẹduọk iyịre mmọ ke ebiet ekededi oro Jehovah ekebederede usụn̄, ndien ẹma ẹmụm ediwak ukpọn̄ ye uwem. Ke etienede ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba, Jehovah ama ọkpọhọde mbufa mmọn̄ ọnọ utom ukọiyak. Mme isụn̄utom ẹmi ẹkedụkde Watchtower Bible School of Gilead ẹma ẹda usụn̄ ke utom emi ke ediwak idụt. Utọ mme idụt nte Japan, Italy, ye Spain, ẹmi ke akpa ẹketiede nte idin̄wụmke mfri, ke akpatre ẹma ẹsion̄o ekese ukpọn̄ ẹdi. Ndondo emi nnyịn imokop nte ọkọ emi okụtde unen ke Edem Usiahautịn Europe.
17 Mfịn, iyịre emekpere ndiwaha ke ediwak idụt. Akwa idọk edision̄o mme ukpọn̄ ndi amanam edisiak mbufa esop ye circuit edi se ẹyomde. Man ẹnam itie ekem mmọemi, ke ẹbọp mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ye mme Itiembono kpukpru ini. Ẹyom Mbiowo ye mme asan̄autom unamutom efen efen ndise mban̄a n̄kọri emi. Mme anam-akpanikọ oro ẹma ẹtọn̄ọ akamba utom ko ke edem ke 1919. Ke ataata usụn̄, Isaiah 60:22 omosu. ‘Esisịt amakabade edi tọsịn,’ nte mme ọkọiyak tọsịn inan̄ oro ẹkabarede ẹwak ẹkan miliọn inan̄ mfịn. Edi utịt idịghe kan̄a.
18. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe eti uwụtn̄kpọ mme ọkọ owo eke spirit ke akpa isua ikie?
18 Nso ke kpukpru emi ọwọrọ ọnọ nnyịn nte owo kiet kiet? N̄wed Abasi ọdọhọ ke ini ẹkenọde Peter, Andrew, James, ye John ikot ndikabade ndi mme ọkọ owo, “mmọ ẹkpọn̄ kpukpru n̄kpọ, ẹtiene [Jesus].” (Luke 5:11) Nso eti uwụtn̄kpọ mbuọtidem ye n̄waidem ke emi edi ntem! Nte nnyịn imekeme ndikọri ukem edu n̄waidem oro, ukem mben̄eidem oro ndinam n̄kpọ Jehovah inamke n̄kpọ se edikpade? Ediwak miliọn owo ẹma ẹbọrọ ke mmimọ imekeme. Ke akpa isua ikie, mme mbet ẹma ẹkọ owo ke ebiet ekededi oro Jehovah okonyịmede. Edide ke otu mme Jew m̀mê mme Gentile, mmọ ẹma ẹkọ ye unana edisasat. Ẹyak nnyịn n̄ko ikwọrọ ikọ inọ kpukpru owo ye unana ufat m̀mê asari.
19. Nso ke nnyịn ikpanam edieke mmọn̄ oro nnyịn ikọde ọkọ etiede nte in̄wụmke mfri?
19 Nte ededi, nso edieke efakutom mbufo kemi etiede nte in̄wụmke mfri? Kûyak idem emem fi. Ti ete, Jesus ama anam iyak ọyọhọ iyịre mme mbet ke mmọ ẹma ẹkeduọn̄ọ iyịre ke ofụri okoneyo oro ye unana utịp. Ukem oro ekeme nditịbe ke n̄kan̄ eke spirit. Ke uwụtn̄kpọ, ke Ireland, mme anam-akpanikọ Ntiense ẹma ẹnam utom ke ediwak isua ye ata esisịt utịp. Edi, oro ama okpụhọde ke ndondo emi. Ẹtọt ke 1991 Yearbook of Jehovah’s Witnesses ẹte ke etisịm utịt isua utom 1990, Ireland ama enyene n̄wakn̄kan ibat utịm ike 29 ke adiana ke adiana! Iso-ọfọn, usen kiet efakutom mbufo eyen̄wụm ukem mfri oro. Adan̄a nte Jehovah onyịmede, kaiso ndikọ!
20. Ini ewe ke nnyịn ikpabuana ke utom ukọ owo?
20 Ke Israel, mme ọkọiyak ẹkesika ọkọ ke okoneyo, ke ini kpukpru owo eken ẹnade inem inem ẹkop ufiop ke bed. Mmọ ẹma ẹsiwọrọ ẹka, idịghe ke ini ọfọnde mmọ ke idem, edi ke ini mmọ ẹkemede ndimụm n̄wakn̄kan iyak. Nnyịn n̄ko ikpenyene ndidụn̄ọde efakutom nnyịn man ikeme ndika ọkọ, yak idọhọ, ke ini n̄wakn̄kan ibat owo ẹdude ke ufọk ẹnyụn̄ ẹmade ndikop. Emi ekeme ndidi ke mbubịteyo, ke mme utịturua, m̀mê ke mme ini eken. Ke ini ekededi, ẹyak nnyịn inam kpukpru se ikekeme man ikụt mbon oro ẹnyenede eti esịt.
21. Nso ke nnyịn ikpeti edieke ẹsinamde utom ke efakutom nnyịn ndien ndien?
21 Nso edieke ẹsikụrede utom ndien ndien ke efakutom nnyịn? Nta mme ọkọiyak ke ererimbot ẹsikụni ẹte ke ẹkọ iyak ẹma ke afan̄ ọkọ mmimọ. Edi nte ẹkeme ndikọ iyak mma ke afan̄ ọkọ eke spirit nnyịn? Ndomo esisịt! Ediwak efakutom ẹsikam ẹnyene n̄kọri ke ini ẹkụrede enye ndien ndien. Ndusụk ẹsision̄o mbun̄wụm ọfọn akan ke ntak ẹtịmde ẹnam utom. Edi, ke ini awahade mme ufọk kpukpru ini, tịm kụt ete ke emewet n̄kpọ onịm aban̄a kpukpru ufọk oro owo mîdụhe ndien ekem afiak aka okosobo mmọ. Kpep nsio nsio ibuotikọ ndida nnyene nneme. Nyene ke ekikere ete ke owo efen eyefiak aka do ke mîbịghike, ntre kûtie ubịghi ukan nte ekpetiede m̀mê ndisua nnọ enyeneufọk nte mîdotke. Nyụn̄ kọri mme usọ fo ke utom unọ ikọ ntiense efak ye eke ido nneme. Duọk iyịre fo eke spirit ke kpukpru idaha ye ke kpukpru usụn̄ oro odude.
22. Nso akwa ifet ke nnyịn inyene ke ini emi?
22 Ti ete, ke ukọiyak enyeemi mme ọkọiyak ye mme iyak ẹbọ ufọn. Edieke mmọ oro nnyịn ikọde ẹsọn̄ọde ẹda, mmọ ẹkeme ndidu uwem ke nsinsi. Paul ekesịn udọn̄ ọnọ Timothy ete: “Yịre ke edinam utom emi; koro ke edinam ntem afo eyenyan̄a idemfo ye mmọemi ẹkopde uyo fo.” (1 Timothy 4:16) Jesus ekebem iso ọnọ mme mbet esie ukpep ke ukọiyak eke spirit, ndien ke ẹsụk ẹnam utom emi ke idak ndausụn̄ esie. (Men Ediyarade 14:14-16 domo.) Nso akwa ifet ke nnyịn inyene ntem ndinam utom ke idak esie ndikụt nte ke ẹnam enye! Ẹyak nnyịn ikaiso ndiduọk iyịre nnyịn adan̄a nte Jehovah onyịmede. Nso akwa utom ekeme ndidu akan eke edimụm mme ukpọn̄ ye uwem?
Nte Emekeme Nditi?
◻ Nso utom ke Jesus ọkọnọ mme anditiene enye ukpep ndinam?
◻ Didie ke Jesus okowụt ke utom ukọiyak eke spirit ikokụreke ke ini enye akakpade?
◻ Ke ewe usụn̄ ke Jehovah ọkọdiọn̄ utom ukọiyak eke spirit ke akpa isua ikie?
◻ Nso eti idọk aban̄ade iyak ke ẹkenyene ke “usen Ọbọn̄”?
◻ Didie ke nnyịn nte owo kiet kiet ikeme ndidi mme ọkọiyak oro ẹtịmde ẹkụt unen?
[Ndise ke page 15]
Ke Jesus ama ekeset, mme apostle ẹma ẹtat utom ukọ owo oro Abasi ọkọnọde mmọ