Ntak Anade Ẹkpeme Idem ke Ukpono Ndem?
“N̄kpri nditọ mi, ẹkpeme idem ke ndem.”—1 JOHN 5:21.
1. Ntak emi edituak ibuot nnọ Jehovah mîsịneke ukpono ndem?
JEHOVAH idịghe edisọi mbiet eke ẹdade ukwak, eto, m̀mê itiat ẹnam. Owo ikemeke ndinịm enye ke temple eke isọn̄. Sia enye edide akakan Spirit, emi enyịn owo mîkemeke ndikụt, owo ikemeke ndinam mbiet esie. Ntre, ana edisana utuakibuot Jehovah ọbọhọ unana ukpono ndem ofụri ofụri.—Exodus 33:20; Utom 17:24; 2 Corinth 3:17.
2. Mme mbụme ewe ke oyom nnyịn ikere iban̄a?
2 Edieke afo edide andituak ibuot nnọ Jehovah, do, afo nte odotde emekeme ndibụp ete, ‘Nso idi ukpono ndem? Didie ke mme asan̄autom Jehovah ẹkekeme ndifep enye ke ini edem? Ndien ntak anade ẹkpeme idem ke ukpono ndem mfịn?’
Se Ukpono Ndem Edide
3, 4. Didie ke ẹkeme nditịn̄ se ukpono ndem edide?
3 Ke ofụri ofụri, ukpono ndem abuana usọrọ m̀mê usọrọ ido ukpono. Ukpono ndem edi ukpono, ima, utuakibuot, m̀mê edikpono edisọi mbiet. Ndien nso idi edisọi mbiet? Enye edi mbiet n̄kpọ oro adade aban̄a n̄kpọ, m̀mê idiọn̄ọ n̄kpọ utuakibuot. Nte ido edide, ẹsiwọn̄ọde utuakibuot ẹnọ ata m̀mê n̄kpọ oro ẹnịmde ke akpanikọ nte enyenede akakan odudu oro odude uwem (owo, unam, m̀mê esop). Edi ẹkeme ndinam ukpono ndem ke ebuana ye mme n̄kpọ oro mînyeneke uwem (odudu m̀mê mbiet edibotn̄kpọ oro mînyeneke uwem).
4 Ke N̄wed Abasi, ikọ Hebrew oro ẹdade ẹtịn̄ ẹban̄a edisọi n̄kpọ esiwak ndisọn̄ọ ntịn̄ mban̄a se mîdotke, mîdịghe mmọ ẹdi n̄kpọ ndek. Ke otu mmọ ẹdi mme ikọ emi ẹkabarede nte “edisọi mbiet” (ke ataata usụn̄, n̄kpọ oro ẹkapde-kap); “editara mbiet, mbiet, m̀mê edisọi n̄kpọ” (n̄kpọ oro ẹbotde-bot m̀mê etarade-tara); “n̄kpọ ndek”; “ikpîkpu edisọi n̄kpọ” (ke ataata usụn̄, ikpîkpu); ye “n̄kpọ mbubiam.” Ẹkabade ikọ Greek oro eiʹdo·lon nte “edisọi n̄kpọ.”
5. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke idịghe kpukpru mbiet ẹdi ndisọi n̄kpọ?
5 Idịghe kpukpru mbiet ẹdi edisọi n̄kpọ. Abasi ke idemesie ama ọdọhọ nditọ Israel ete ẹnam cherub o-gold iba ẹnọ ekebe ediomi ẹnyụn̄ ẹnam mbuwed ndise utọ edibotn̄kpọ eke spirit oro ke esịt ubet ọyọhọ ikpehe duop ẹnọ ataya utuakibuot ye ke ọfọn̄ ikpehe emi abaharede Edisana ye Ata Edisana. (Exodus 25:1, 18; 26:1, 31-33) Ekedi sụk mme oku oro ẹfọpde uwa ẹkokụt ndamban̄a n̄kpọ ẹmi oro ẹkedade ẹban̄a ndise mme cherub eke heaven akpan akpan. (Men Mme Hebrew 9:24, 25 domo.) Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke ikanaha ẹtuak ibuot ẹnọ edibot mbiet mme cherub oro, sia ndinen angel ke idemmọ mîdibọhọ utuakibuot.—Colossae 2:18; Ediyarade 19:10; 22:8, 9.
Nte Jehovah Esede Ukpono Ndem
6. Nso idi ekikere Jehovah kaban̄a ukpono ndem?
6 Mme asan̄autom Jehovah ẹkpeme idem ke ukpono ndem koro enye asasua kpukpru orụk edinam ukpono ndem. Abasi ama owụk nditọ Israel ete ẹkûnam mbiet n̄kpọ ndomokiet nte n̄kpọ ukpono m̀mê ndituak ibuot nnọ mmọ. Ẹkụt mme ikọ ẹmi ke Ibet Duop: “Kûnam edisọi n̄kpọ unọ idemfo, kûnyụn̄ unam mbiet baba n̄kpọ kiet eke odude ke heaven ke enyọn̄, ye eke odude ke isọn̄ ke idak, ye eke odude ke mmọn̄ ke idak isọn̄; kûnụhọ unọ mmọ, kûnyụn̄ unam n̄kpọ mmọ: koro ami Jehovah Abasi fo ndi Abasi ufụp, nda ukwan̄n̄kpọ mme ete ndori nditọ ke idem, ndori ọyọhọ emana mmọ eke ẹsuade mi ita ye inan̄; nnyụn̄ mfọn ido ye tọsịn emana mmọ eke ẹmade mi, ẹnyụn̄ ẹnịmde mbet mi.”—Exodus 20:4-6.
7. Ntak emi Jehovah asuade kpukpru orụk ukpono ndem?
7 Ntak emi Jehovah akpande kpukpru orụk ukpono ndem? Akpan ntak edi koro enye oyomde san̄asan̄a utuakibuot, nte ẹwụtde ke enyọn̄ emi ke Ibet Duop. Akande oro, enye ama etịn̄ ebe ke prọfet esie Isaiah ete: “Ami ndi Jehovah; enyịn̄ mi edi oro: ndinyụn̄ nnọhọ owo efen ubọn̄ mi, nnọhọ edisọi mbiet itoro mi.” (Isaiah 42:8) Ke ini kiet, ukpono ndem ama ọkọk afia ọnọ nditọ Israel tutu osịm udomo oro mmọ “[ẹkewade] nditọ mmọ iren ye iban ẹnọ demon.” (Psalm 106:36, 37) Idịghe mme okpono ndem ndikan̄ Jehovah nte n̄kukụre Abasi akpanikọ ikpọn̄ edi n̄ko ẹnam uduak akwa Asua esie, Satan, ọkọrọ ye eke mme demon.
Ẹnam Akpanikọ ke Idak Idomo
8. Nso idomo ke nditọ Hebrew ita oro Shadrach, Meshach, ye Abednego ẹkesobo?
8 Edinam akpanikọ nnọ Jehovah anam nnyịn n̄ko ikpeme idem ke ukpono ndem. Ẹsio emi ẹwụt ke n̄kpọntịbe oro ẹwetde ke Daniel ibuot 3. Ke nditọn̄ọ akamba mbiet o-gold oro enye okowụkde, Nebuchadnezzar edidem Babylon ama osop ikpọ owo obio ukara esie. Ewụhọ esie ama abuana Shadrach, Meshach, ye Abednego—mbon Hebrew ita ẹmi ẹkedide mme eseutom ubak obio ukara Babylon. Kpukpru mbon oro ẹkedude do ẹkenyene ndinụhọ ke iso mbiet emi ke ẹkopde uyo n̄kukwak ikwọ. Emi ekedi idomo otode ata abasi Babylon, Satan, ndinam nditọ Hebrew ita oro ẹnụhọ ẹnọ mbiet n̄kpọ oro adade ọnọ Obio Ukara Babylon. Kere nte afo okpokodude do.
9, 10. (a) Nso idaha ke nditọ Hebrew ita oro ẹkeda, ndien didie ke ẹkenọ mmọ utịp? (b) Nso nsịnudọn̄ ke Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndibọ nto usụn̄uwem nditọ Hebrew ita oro?
9 Sese! Nditọ Hebrew ita oro ke ẹdada. Mmọ ẹti ibet Abasi oro ọbiọn̄ọde edinam ye edikpono ndisọi mbiet. Nebuchadnezzar ọnọ mmọ akpatre ifet—ndinụhọ m̀mê ndikpa! Edi ke edinam akpanikọ nnọ Jehovah, mmọ ẹdọhọ ẹte: “Sese, Abasi nnyịn emi nnyịn inamde n̄kpọ esie emekeme ndinyan̄a nnyịn nsio ke akwa ikan̄ emi asakde: ndien enye eyenyan̄a nnyịn osio fi ke ubọk, O edidem, Ndien mîdịghe ntre, fiọk, O edidem, ete ke nnyịn ikwe nte inamde n̄kpọ abasi fo, inyụn̄ ikwe nte ituakde ibuot inọ owo o-gold emi afo okonịmde.”—Daniel 3:16-18.
10 Ẹtop mme anam akpanikọ asan̄autom Abasi ẹmi ẹdọn̄ ke akwa ikan̄ eke asakde. Ke okopde n̄kpaidem ndikụt owo inan̄ ẹsan̄ade ke ufọt ikan̄, Nebuchadnezzar okot mbon Hebrew ita oro ẹwọn̄ọ ẹdi, ndien mmọ ẹwọn̄ọ ye unana n̄kpọ ndomokiet ndinam mmọ. Kemi edidem atan̄a ete: “Ẹkọm Abasi Shadrach ye Meshach ye Abednego, emi ọkọdọn̄de angel esie [ọyọhọ owo inan̄ oro ke ufọt ikan̄], onyụn̄ anyan̄ade ikọt esie ẹmi ẹbuọtde idemmọ ye enye, ẹnyụn̄ ẹkpụhọrede uyo edidem, ẹnyụn̄ ẹyak idemmọ, man ẹkûnam n̄kpọ, ẹkûnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ baba abasi kiet, ke mîbọhọke Abasi idemmọ. . . . koro baba Abasi efen eke ekemede ndinyan̄a ntem mîdụhe.” (Daniel 3:28, 29) Edimụm nsọn̄ọnda n̄kama eke nditọ Hebrew ita oro ọmọnọ Mme Ntiense Jehovah eyomfịn nsịnudọn̄ ndinam akpanikọ nnọ Abasi, mmụm edida san̄asan̄a n̄kama ke ererimbot, nnyụn̄ mfep ukpono ndem.—John 17:16.
Ndisọi Mbiet Ẹkpu ke Esopikpe
11, 12. (a) Nso uwetn̄kpọ abuanade Jehovah ye mme abasi ndisọi mbiet ke Isaiah ekewet? (b) N̄kpọ eketie didie ye mme abasi mme idụt ke ini Jehovah akamiade ata ye mmọ?
11 Ntak efen oro anade nnyịn ikpeme idem ke ukpono ndem edi nte ke edikpono ndisọi mbiet edi ikpîkpu n̄kpọ. Kpa ye oro ndisọi mbiet oro mme owo ẹnamde ẹkemede nditie nte ẹnyene uwem—ẹwakde ndinyene inua, enyịn, ye utọn̄—mmọ ikemeke nditịn̄ ikọ, ikemeke ndikụt n̄kpọ, m̀mê ndikop ikọ, mmọ inyụn̄ ikemeke ndinam baba n̄kpọ kiet nnọ mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ mmọ. (Psalm 135:15-18) Ẹma ẹwụt emi ke ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N, ke ini prọfet Abasi ekewetde ke Isaiah 43:8-28 se idide, yak idọhọ, ikpe ke ufọt Jehovah ye mme abasi ndisọi mbiet. Ke ikpe oro Israel kpa ikọt Abasi ẹkeda ke n̄kan̄ kiet, ndien mme idụt ererimbot ẹda ke n̄kan̄ eken. Jehovah ama amia ata ye mme nsunsu abasi eke mme idụt nditịn̄ “mbemiso n̄kpọ,” nditịn̄ nnennen prọfesi. Baba kiet ikekemeke ndinam ntre. Ke ọwọn̄ọrede ebịne ikọt esie, Jehovah ama ọdọhọ ete: “Mbufo ẹdi ntiense mi, ndien ami ndi Abasi.” Mme idụt ikekemeke ndiwụt nte ke mme abasi mmimọ ẹma ẹdu mbemiso Jehovah m̀mê nte ke mmimọ imekeme nditịn̄ prọfesi. Edi Jehovah ama ebemiso etịn̄ aban̄a nsobo Babylon ye edisana ikọt esie oro ẹkedude ke ntan̄mfep nyak.
12 N̄ko-n̄ko, mme asan̄autom Abasi oro ẹsanade ẹyak ẹyedọhọ, nte ẹnamde an̄wan̄a ke Isaiah 44:1-8, ete ke mmimọ ‘inyene Jehovah.’ Enye ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Ami ndi mbemiso, ami nnyụn̄ ndi akpatre; ndien baba owo kiet idụhe ke mîbọhọke ami.” Akpanikọ baba kiet itoho mme abasi edisọi mbiet. “Mbufo ẹdi ntiense mi,” Jehovah afiak etịn̄ aban̄a ikọt esie, adiande do ete: “Nte abasi odu ke mîbọhọke ami? N̄kọm akwa itiat iduhe-du.”
13. Nso ke ukpono ndem ayarade owụt aban̄a okpono ndem?
13 Nnyịn n̄ko ikpeme ibiọn̄ọ ukpono ndem koro ndibuana ke enye owụt unana eti ibuot. Ye ubak eto oro enye emekde, okpono ndem anam abasi ndituak ibuot nnọ, ndien ye ubak eken enye ada abara ikan̄ nditem udia esie. (Isaiah 44:9-17) Emi edi nditen̄ n̄kpọ didie ntem! Andinam ye andituak ibuot nnọ mme abasi ndisọi mbiet adia bụt n̄ko koro enye mîkemeke ndinọ n̄kpọ ntiense oro owụtde itie abasi mmọ. Edi itie Abasi eke Jehovah edi se owo mîkemeke ndineni, koro enye n̄kukụre ikebemke iso itịn̄ iban̄a ubọhọ ikọt esie ke Babylon kpọt edi enye n̄ko ama anam emi otịbe. Ẹma ẹfiak ẹdụn̄ ke Jerusalem, ẹma ẹfiak ẹbọp mme obio Judah, ndien “inyan̄ ibom” Babylon—Akpa Euphrates—ama asat nte ebiet ukpeme. (Isaiah 44:18-27) Nte Abasi n̄ko ekebemde iso etịn̄, Cyrus owo Persia ama akan Babylon.—Isaiah 44:28–45:6.
14. Ke Akwa Esopikpe Ofụri Ererimbot, nso ke ẹdisio ẹwụt ke nsinsi?
14 Mme abasi ndisọi n̄kpọ ẹma ẹkpu ke ikpe oro akaban̄ade itie abasi. Ndien se ikotịbede inọ Babylon ke akpanikọ ana otịbe ọnọ nsan̄a esie eke eyomfịn, Akwa Babylon, kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. Enye ye kpukpru mme abasi esie, n̄kpoduoho ido ukpono, ye mme n̄kpọ ukpono ndem ẹyebe ẹfep ke nsinsi. (Ediyarade 17:12–18:8) Ke Akwa Esopikpe Ofụri Ererimbot, do ẹyewụt ke nsinsi ẹte ke Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ edi oduuwem ye ata Abasi ye nte ke enye anam ntịn̄nnịm Ikọ esie osu.
Se Ẹwade Ẹnọ Mme Demon
15. Nso ke edisana spirit ye otu ukara eke akpa isua ikie ẹkewụt ẹban̄a ikọt Jehovah ye ukpono ndem?
15 Ikọt Jehovah n̄ko ẹkpeme idem ke ukpono ndem koro spirit ye esop Abasi ẹdade mmọ usụn̄. Otu ukara eke mme asan̄autom Jehovah eke akpa isua ikie ama asian ekemmọ mme Christian ete: “Edisana spirit okụt ete ọfọn, nnyịn inyụn̄ ikụt ite ọfọn, nditre ndibiom mbufo mbiomo en̄wen ke idem, ke mîbọhọke n̄kpọ ifan̄ emi ẹnyenede ndinam; ete mbufo ẹbet mme n̄kpọ eke ẹwade ẹnọ ndem, ye iyịp, ye unam eke ẹyịride-yịri, ẹnyụn̄ ẹtre use; ẹma ẹkpeme idem ke n̄kpọ ẹmi, eyefọn ye mbufo. Etie sụn̄.”—Utom 15:28, 29.
16. Ke mme ikọ idemfo, didie ke afo ekeme ndinam an̄wan̄a se Paul eketịn̄de aban̄a mme n̄kpọ oro ẹwade ẹnọ ndem?
16 Ntak efen ndikpeme idem ke ukpono ndem edi man ibọhọ ubụpekpo. Kaban̄a Udia Mbubịteyo Ọbọn̄, apostle Paul ọkọdọhọ mme Christian ke Corinth ete: “Ẹfehe ẹkpọn̄ ido ndem. . . . Cup edidiọn̄ eke nnyịn idiọn̄de, nte oro idịghe edibuana iyịp Christ? Uyo eke nnyịn ibụn̄de, nte oro idịghe edibuana ikpọkidem Christ? Sia uyo edide kiet, nnyịn, ẹmi iwakde, idi ikpọkidem kiet; koro kpukpru nnyịn ibuanade uyo kiet oro. Mbufo ẹse Israel eke obụkidem. Nte mmọemi ẹdiade se ẹwade ibuanake n̄kpọ ye itieuwa? Ndọhọ ndien didie? Nte se ẹwade ẹnọ ndem edi n̄kpọ? m̀mê, nte ndem edi n̄kpọ? Baba. Ndọhọ ntem nte, se mme Gentile ẹwade, ke ẹwa ẹnọ mme demon, iwaha inọ Abasi; ndien nyomke mbufo ẹdụk ebuana ye mme demon. Mbufo ikemeke ndin̄wọn̄ cup Ọbọn̄ ye cup mme demon. Mbufo ikemeke nditiene ndia n̄kpọ ke okpokoro Ọbọn̄, nnyụn̄ ndia ke okpokoro mme demon. M̀mê, nte nnyịn inanam Ọbọn̄ ofụbe ufụp? Nte imenyene odudu ikan Enye?”—1 Corinth 10:14-22.
17. Ke akpa isua ikie E.N., ke nso mme idaha ke Christian ekekeme ndita unam oro ẹkewade ẹnọ ndem, ndien ntak-a?
17 Ẹma ẹwa ubak unam ẹnọ edisọi mbiet, ubak kiet ekenyene mme oku, ndien andituak ibuot ama ada ubak ndinam usọrọ. Nte ededi, ẹkeme ndinyam ubak obụkunam oro ke urua. Ikodotke Christian ndika temple ukpono ndem n̄kata unam kpa ye oro enye mîtaha nte ubak usọrọ edinam ido ukpono, koro emi ekpekekeme ndinam mbon efen ẹtuak ukot ẹduọ m̀mê odụri enye esịn ke nsunsu utuakibuot. (1 Corinth 8:1-13; Ediyarade 2:12, 14, 18, 20) Ndiwa unam nnọ ndem ikanamke obụkunam oro okpụhọde, ntre Christian ekpekeme ndidep ndusụk ke urua. Enye n̄ko ikenyeneke ndibụp mban̄a ebiet emi unam oro ẹsịnde ke udia emi ẹnọde enye otode. Edi edieke owo ọdọhọde ete ke ‘ẹkeda enye ẹnam uwa,’ enye iditaha, man efep ndinam owo ekededi atuak ukot ọduọ.—1 Corinth 10:25-29.
18. Didie ke mmọ oro ẹtade n̄kpọ oro ẹwade ẹnọ ndem ẹkeme ndinyene ebuana ye mme demon?
18 Ẹma ẹsiwak ndikere nte ke ẹma ẹkenam uwa ẹma, ke abasi oro ama odu ke unam oro onyụn̄ odụk ke idem mbon oro ẹtade enye ke usọrọ mme andituak ibuot. Nte mbon oro ẹdiade n̄kpọ ọtọkiet ẹnamde ẹdiomi mbọbọ ke ufọt idemmọ, ntre ke mbon oro ẹtade unam oro ẹwade ẹtiene ẹbuana ke itieuwa ẹnyụn̄ ẹnyene ebuana ye abasi demon oro edisọi n̄kpọ oro adade aban̄a. Ebede ke utọ ukpono ndem oro, mme demon ẹma ẹwọn̄ọde mme owo ẹkpọn̄ ndituak ibuot nnọ ata Abasi kierakiet. (Jeremiah 10:1-15) Eyịghe idụhe ikọt Jehovah ẹkenyenede ndifep idem ke mme n̄kpọ oro ẹwade ẹnọ ndem! Edinam akpanikọ nnọ Abasi, edinyịme ndausụn̄ edisana spirit esie ye esop, ye ubiere ndifep idem ke ndibuana ke ubụpekpo n̄ko ẹdi mme okopodudu n̄kpọ oro ẹkemede ndikpeme nnyịn nsio ke ukpono ndem mfịn.
Ntak Oyomde Ẹdu ke Ukpeme?
19. Nso orụk ukpono ndem akada itie ke Ephesus eset?
19 Mme Christian ke ntịn̄enyịn ẹkpeme idem ke ukpono ndem koro enye enyenede ediwak uduot, ndien idem edinam ukpono ndem kiet ekeme ndibiat mbuọtidem mmọ. Apostle John ọkọdọhọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ete: “Ẹkpeme idem ke ndem.” (1 John 5:21) Ẹma ẹyom item emi koro ediwak uduot ukpono ndem ẹkekande mmọ ẹkụk. John eketie ke Ephesus, kpa obio oro ọkọyọhọde ye mme edinam mfọni ye mme n̄ke ẹban̄ade nsunsu abasi, ewet. Ephesus ama enyene kiet ke otu n̄kpọ itiaba oro enyenede owo ndyọ ke ererimbot—kpa temple Artemis, ebiet ubọhọ mme abiatibet ye iwụk ebiet oburobụt edinam. Owo akwaifiọk oro Heracleitus eke Ephesus ekemen n̄kịmn̄kịm usụn̄ oro ẹkesisan̄ade ẹka itieuwa temple odomo ye ekịm idiọkn̄kpọ, ndien enye ama ada ido uwem mbon oro ẹnamde utom ke temple nte ọdiọkde akan eke mme unam. Ntre, mme Christian ke Ephesus ẹkenyene ndisọn̄ọ nda mbiọn̄ọ ubụpekpo, oburobụt ido, ye ukpono ndem.
20. Ntak okodotde ndifep idem ata ekpri ukpono ndem?
20 Oyom mme Christian ẹnyene ọkpọsọn̄ ubiere ndifep ọkpọkọm ata ekpri ukpono ndem koro sụk edinam utuakibuot kiet nnọ Devil eyen̄wam ndisọn̄ọ ata esie oro nte ke mme owo idisọn̄ọke ida inam akpanikọ inọ Abasi ke idak idomo. (Job 1:8-12) Ke ini okowụtde Jesus “kpukpru mme obio ererimbot ye ubọn̄ mmọ,” Satan ọkọdọhọ ete: “Nyenọ Fi kpukpru n̄kpọ ẹmi, edieke ọduọde ke isọn̄ atuak ibuot ọnọ Mi.” Christ ndikesịn ama owụt nsọn̄ọnda esie ke n̄kan̄ Jehovah ke eneni oro aban̄ade itie edikara ofụri ererimbot onyụn̄ owụt Devil nte osu nsu.—Matthew 4:8-11; Mme N̄ke 27:11.
21. Ke se iban̄ade andikara Rome, nso ke mme anam-akpanikọ Christian ẹkesịn ndinam?
21 Mme akpa anditiene Jesus ikanamke utuakibuot oro adade ke n̄kan̄ Satan ke eneni oro. Kpa ye oro mmọ ẹkewụtde ọyọhọ ukpono ẹnọ “mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade,” mmọ ikọfọpke incense ke ndikpono andikara Rome, idem ekpedi emi ekenyene nditak uwem mmọ. (Rome 13:1-7) Ke afan̄ emi Daniel P. Mannix ekewet ete: “Ata esisịt ke otu mme Christian ẹkesidue, kpa ye oro ke ofụri ofụri ẹsinịmde itieuwa ye ikan̄ asakde ke an̄wa man edi mmemmem n̄kpọ ọnọ mmọ. N̄kukụre se owo n̄kpọkọbi ekenyenede ndinam ekedi ndisuan mme incense ke eboho ikan̄ emi ndien ẹnọ enye N̄wed Unam Uwa ẹnyụn̄ ẹsana enye ẹyak. Ẹma ẹtịm ẹnam an̄wan̄a enye n̄ko nte ke enye ikponoke andikara; n̄kukụre ke edi ndinyịme edu Abasi oro andikara enyenede nte ibuot ukara mbon Rome. Kpa ye oro, ekpere ndidi Christian ndomokiet ikadaha ufan̄ oro ekebederede ndifehe mbọhọ.” (Those About to Die, page 137) Edieke ẹdomode fi ke ukem usụn̄ oro, nte afo ke ofụri ukeme fo eyen̄wana ndibiọn̄ọ kpukpru orụk ukpono ndem?
Nte Afo Eyekpeme Idem ke Ukpono Ndem?
22, 23. Ntak akpanade afo ekpeme idem ke ukpono ndem?
22 Nte an̄wan̄ade, ana mme Christian ẹkpeme ẹbiọn̄ọ kpukpru orụk ukpono ndem. Jehovah oyom san̄asan̄a utuakibuot. Mme anam-akpanikọ nditọ Hebrew ita oro ẹma ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ke ndisịn ndikpono akwa mbiet oro Nebuchadnezzar edidem Babylon okowụkde. Ke ikpe ofụri ererimbot oro prọfet Isaiah ekewetde aban̄a, ẹma ẹwụt Jehovah ikpọn̄ nte edide oduuwem ye ata Abasi. Mme akpa Christian ntiense esie ẹkenyene ndibet mme n̄kpọ oro ẹkewade ẹnọ ndem. Ediwak mme anam akpanikọ ke otu mmọ ikayakke idem inọ mfịghe oro ẹkedade ẹtiene mmọ ndinam idem edinam ukpono ndem kiet oro ọkpọwọrọde edikan̄ Jehovah.
23 Ntre, ndien, nte afo ke idemfo ke ekpeme idem ke ukpono ndem? Nte afo ke ọnọ Abasi san̄asan̄a utuakibuot? Nte afo amada ye itie edikara Jehovah onyụn̄ otoro enye nte oduuwem ye ata Abasi? Ke edide ntre, akpana edi ubiere fo ndisọn̄ọ nda mbiọn̄ọ mme edinam ukpono ndem. Edi mme n̄kaiso n̄kpọ ewe ke N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam fi ekpeme idem ke kpukpru orụk ukpono ndem?
Nso Idi Mme Ekikere Fo?
◻ Nso idi ukpono ndem?
◻ Ntak emi Jehovah asuade kpukpru orụk ukpono ndem?
◻ Nso idaha ke nditọ Hebrew ita oro ẹkeda kaban̄a ukpono ndem?
◻ Didie ke mbon oro ẹdiade mme n̄kpọ oro ẹwade ẹnọ ndem ẹkpekeme ndinyene ẹbuana ye mme demon?
◻ Ntak akpanade nnyịn ikpeme idem ke ukpono ndem?
[Ndise ke page 23]
Kpa ye oro ẹkedịghede uwem mmọ, nditọ Hebrew ita ikabuanake ke ukpono ndem