Nsọn̄idem ye Inemesịt—Didie ke Afo Ekeme Ndikụt Mmọ?
OWO ke anyanini ọmọfiọk n̄kpet n̄kpet ebuana oro odude ke ufọt nsọn̄idem ye inemesịt. Hippocrates, emi ẹdade nte “anditọn̄ọ ibọkusọbọ,” ọkọdọhọ ete: “Enyene-ibuot owo ekpenyene ndikere nte ke nsọn̄idem edi n̄kpon n̄kan edidiọn̄ ubonowo.” Owo akwaifiọk Germany oro, Arthur Schopenhauer, ọkọdọhọ ete: “Usua iba oro inemesịt owo enyenede edi ubiak ye mfịghe.”
Ke n̄wed oro, Anatomy of an Illness as Perceived by the Patient, Norman Cousins ama obụk ifiọk n̄kpọntịbe esie ke ndikama imam n̄n̄wana ye okopodudu udọn̄ọ oro ekesịnde uwem esie ke itiendịk. Enye ekeyịri edikop nsọn̄idem esie ke nsụhọde n̄kaha ye ọkpọsọn̄ imam oro enye ekesisakde ke adan̄aemi esede ndise senima oro ẹnamde mbubru. Mme ọwọrọetop dọkta ẹma ẹtọn̄ọ ndidụn̄ọde ufọn oro mmọn̄ibọk kiet ẹkotde endorphins, oro idemowo esision̄ode ke ini nnyịn isakde imam, enyenede. Nnyịn ke ntre imekeme ndikụt ọniọn̄ oro odude ke n̄ke eke odudu spirit emi: “Idatesịt ọfọn owo ke idem.”—Mme N̄ke 17:22.
Edi, ke edide isio ye oro, mme anam ndụn̄ọde ẹma ẹkụt nte ke eti nsọn̄idem inen̄ekede inọ ubion̄ edinyene inemesịt, koro ediwak mbon oro ẹnyenede nsọn̄idem ikopke inemesịt. Ndụn̄ọde oro ọkọkọn̄ọde ke mme ibọrọ mbụme ye enyeoro ẹkenamde ye se iwakde ibe owo 100,000 ama onụk Jonathan Freedman ndisịm ubiere unana idotenyịn nte ke se ibede mbahade 50 eke ikie ke otu mbon oro mîkopke inemesịt ke uwem mmọ ke akpanikọ ẹkedi mbon oro ẹnyenede nsọn̄idem.
Nsọn̄idem ye Inemesịt—Ke Ikọ Kiet
M̀mọ̀n̄, ndien, ke nnyịn ikeme ndise kaban̄a mbuaha nsọn̄idem ye inemesịt emi ọsọn̄de ndinyene? Confucius ama ọnọ inem inem ekikere ke ediwak isua ẹmi ẹkebede ete: “Ẹnyene eti ukara ke ini ẹnamde mmọ oro ẹdude ẹkpere ẹkop inemesịt, ndien ẹdụri mmọ oro ẹdude nsannsan ẹda.” Ke ekperede eyo nnyịn, adaibuot ukara oro, Thomas Jefferson ọkọdọhọ ete ke n̄kukụre uduak ukara edi “ndinọ otuowo ẹmi ẹdude ke idak esie n̄kpon n̄kan udomo inemesịt nte ekekeme.”
Ke akpanikọ, ndụn̄ọde ntịn̄enyịn ayarade nte ke ọyọhọ ibọrọ oro ẹnọde ediyom oro ubonowo oyomde nsọn̄idem ye inemesịt ke akpanikọ ọkọn̄ọ ke n̄kpọ kiet—ukara.
Ke ediwak emana, mme owo ẹmese do—ẹse ukara—kaban̄a inemesịt mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Ubiere Ukaraidem United States esịne mme ọwọrọetop ikọ ẹmi: “Nnyịn ida akpanikọ ẹmi nte uyarade idemesie, nte ke ẹbot kpukpru owo ukem, nte ke Andibot mmọ ọmọnọ mmọ Unen oro owo mîkemeke ndibọ, nte ke otu mmọemi ẹdi Uwem, Ubọhọ ye ediyom Inemesịt.” Tịmfiọk ete ke ukara oro ẹnyenede ke ekikere mi ọkọn̄wọn̄ọ ndinọ mme andidu ke idak esie unen edibịne inemesịt kpọt. Adan̄a nte nsọn̄idem abuanade, ediwak ukara ke usụn̄ oro ẹtorode ẹmemenede ndutịm ndifori nsọn̄idem mbio obio mmọ ke enyọn̄. Kpa ye oro, ke ofụri ofụri eti nsọn̄idem idụhe inọ ediwak owo.
Edi nso kaban̄a ukara oro ọn̄wọn̄ọde ndinọ se ikam ikponde ikan oro? Nso edieke mme un̄wọn̄ọ esie mîdịghe sụk edibịne inemesịt edi ndinyene inemesịt ke idemesie? Ndien nso edieke enye ọn̄wọn̄ọde, idịghe ubiọn̄ nsọn̄idem, edi eti nsọn̄idem ke idemesie? Nte afo ukpadarake nte ke ọyọhọ ọyọhọ ukpọhọde ediyom oro ubonowo oyomde nsọn̄idem ye inemesịt ọkọn̄ọ ke ukara emi?
Ediwak owo mfịn ẹkeme ndikere ke emi edi n̄kpọ ndap oro mîkemeke nditịbe, edi ke akpanikọ ẹma ẹbemiso ẹtịn̄ ẹban̄a utọ ukara oro ẹnyụn̄ ẹnam an̄wan̄a ke nde ke nde. Nnyịn imekeme ndikụt ntọt oro edide se ẹberide edem ke Edisana Bible, ndien ukara oro edi Obio Ubọn̄ Abasi Messiah.
Obio Ubọn̄, m̀mê Ukara, Abasi
Bible esiwak nditịn̄ mban̄a “obio ubọn̄ Abasi.” Edi nso ke enye akam edi? Webster’s New World Dictionary of the American Language akabade “Obio Ubọn̄” nte “ukara m̀mê idụt oro edidem m̀mê ọbọn̄an̄wan akarade.” Ke nditịn̄ ke mmemmem usụn̄, Obio Ubọn̄ Abasi edi ukara, kpa ubọn̄ ubọn̄ ukara emi Eyen Abasi ye Edidem oro ẹyetde aran, Jesus Christ, akarade. Didie ke ukara emi edi akpan n̄kpọ ke uduak Abasi? Yak mme ikọ Jesus ẹbọrọ: “Ẹkam ẹbemiso ẹyom Obio Ubọn̄ . . . Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekonde . . . Mmenyene ndikwọrọ eti mbụk Ubọn̄ Abasi . . . koro ẹkedọn̄ Mi ẹte ndinam oro. . . . Ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi, kpukpru owo ẹnyụn̄ ẹnam unyan̄a ẹdụk ke esịt.”—Matthew 6:33; 24:14; Luke 4:43; 16:16.
Ẹda ikọ oro “Obio Ubọn̄” ke se ibede utịm ikikie ke mbụk Gospel aban̄ade uwem Jesus, ndusụk ini ata nnennen ke ebuana ye nsọn̄idem ye inemesịt. Tịmfiọk Matthew 9:35: “Jesus asan̄a akanade kpukpru obio ye obio-in̄wan̄, ekpep owo n̄kpọ ke mme synagogues mmọ, onyụn̄ ọkwọrọ gospel Ubọn̄ Heaven, onyụn̄ anam kpukpru orụk udọn̄ọ ye kpukpru orụk mmemidem ẹkụre.” Okposụkedi Jesus akabuande edinọ eti nsọn̄idem ye ukpepn̄kpọ esie aban̄ade Obio Ubọn̄, nnyịn ikpenyene ndifiọk nte ke enye ndikọk udọn̄ọ ekedi udiana n̄kpọ ọnọ edikwọrọ ye edikpep n̄kpọ esie. Ẹkediọn̄ọ enye nte “Andikpep,” idịghe “Ọkọkudọn̄ọ.” (Matthew 26:18; Mark 14:14; John 1:38) Enye ikowụkke ntịn̄enyịn akpan akpan ke ndikọk mme owo udọn̄ọ m̀mê ndinọ mbon udọn̄ọ ukpeme. Akpan udọn̄ esie kpukpru ini ekedi ke Obio Ubọn̄. Ke ndise mban̄a mbon udọn̄ọ, enye okowụt akwa mbọm esie onyụn̄ owụt nte ke imọ imenyene ibetedem Abasi.
Ukọk udọn̄ọ oro Jesus akanamde n̄ko ekedi uwụtn̄kpọ edifiak nnọ ubonowo nsọn̄idem oro enye edinamde ke ini Obio Ubọn̄ Abasi edikarade isọn̄ ofụri ofụri. Ẹma ẹfiak ẹsọn̄ọ emi ke n̄kukụt oro ẹnamde an̄wan̄a ke Ediyarade 22:1, 2 ẹte: “Angel owụt mi akpammọn̄ uwem, emi asakde nte crystal, emi otode ke ebekpo Abasi ye eke Eyenerọn̄, asan̄a ebe ke ufọt efak obio. Eto uwem ada ke n̄kan̄ akpa emi ye ke n̄kan̄ oko, on̄wụm orụk mfri duopeba, on̄wụm mfri esie ke ọfiọn̄ ke ofiọn̄; ẹnyụn̄ ẹda ikọn̄ eto oro ẹkọk mme idụt udọn̄ọ.”
Edi m̀mọ̀n̄ ke nnyịn idikeme ndidara emi? Enye ekeme nditie nte ọfọn akaha ndidori enyịn utọ utịbe utịbe ukọkudọn̄ọ oro nditịbe ke isọn̄. Ti, nte ededi, mme ikọ Jesus oro ekemede ndidi afo emesitịn̄ ke akam: “Yak Ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.”—Matthew 6:10.
Ukara Obio Ubọn̄ Abasi Messiah, ke ntre, edi ebiet oro nnyịn idinyenede ata idotenyịn nsọn̄idem ye inemesịt oro eberide edem ke ini iso. Mbụme kiet osụhọ, nte ededi.
Nte Nnyịn Imekeme Ndidara Nsọn̄idem ye Inemesịt Idahaemi?
Idem idahaemi, nnyịn nditiene mme edumbet Bible ekeme ndin̄wam nnyịn ndidara akamba udomo nsọn̄idem, ọkọrọ ye inemesịt oro ebịghide. Nte ẹsisiode ẹwụt ndien ndien ke mme page n̄wed emi, ẹsikpeme mbon oro ẹdade Bible ẹsịn ke edinam ke uwem eke usen ke usen mmọ ẹsio ke mme mfịna nsọn̄idem ẹmi ẹsụn̄ọde ẹto oburọbụt ido idan̄, un̄wọn̄ sika, ebeubọk un̄wọn̄ mmịn, ye uda n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄. Mmọ n̄ko ẹsinyene mme ufọn edidu sụn̄sụn̄ uwem ye eti itie ebuana ye mme iman ye mmọ en̄wen.
Nnyịn ima ikokụt, nte ededi, ite ke ndinyene eti nsọn̄idem inen̄ekede isụn̄ọ ke inemesịt oro ebịghide. Nso ke oyom man afo adara inemesịt ke akamba udomo?
Ke ndụn̄ọde oro ẹkesiakde ke mbemiso, Jonathan Freedman ama ekere aban̄a mbụme oro ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Enye ama ese mme utọ n̄kpọ nte “Ima ye Idan̄,” “Uyen ye Usọn̄,” “Okụk ye Ukpepn̄wed,” idem “Obio ye Idụt.” Ekeme ndidemede fi udọn̄ ndifiọk nte ke enye okokụt nte ke mme n̄kpọ ẹmi ẹnyenede esisịt odudu ke ata inemesịt owo. Ke uwụtn̄kpọ, ke ọnọde uwụtn̄kpọ aban̄a owo emi ekenyenede ediwak n̄kpọ obụkidem edi isụk ikopke inemesịt, enye ama ebiere ete: “Nnyịn ima ikụt, ite ke edide n̄kpọ n̄kpaidem, edide okụk m̀mê ifiọkn̄wed inyeneke akpan udeme ke inemesịt.”
Ubiere esie ebiet eke enyene-ọniọn̄ andiwet Bible, kpa apostle Paul, emi ọkọdọhọde ete: “Ami mmekpep, ke idaha ekededi oro ndude, ndiyụhọ.” (Philippi 4:11, King James Version) Ti, n̄ko, mme ikọ Jesus ẹmi: “Ẹtịm ẹkpeme idem mbufo ke kpukpru orụk edisịn esịt ke n̄kpọ owo: koro owo enyene se enyenyene, uwem esie isịneke enye ke ubọk.”—Luke 12:15.
Ke akpanikọ, Prọfesọ Freedman ama okụt emi: “Ke ini ke ini, nte nnyịn isede mme utịn̄ikọ emi mbon oro ẹtiede nte ẹnyene kpukpru n̄kpọ edi mîkopke inemesịt ẹtịn̄de, nnyịn ikụt mmọ ẹtịn̄de nte ke uwem mmimọ inyeneke se ọwọrọde ye ndausụn̄.” Enye ama adian do ete: “Ami mmesimen̄e ndinam emi ekese, edi esitie nte ke mme n̄kpọ eke spirit ẹsinyene odudu ke ekikere owo aban̄a ata idem n̄kpọ, ke adan̄aemi unana mmọ ke ndusụk udomo esibiatde mîdịghe osụhọrede kpukpru n̄kpọ ekededi”.
Ke eyo nnyịn, nnyịn imokụt uyarade akpanikọ ke mme ndụn̄ọde ẹmi. Se kanade idemfo. Nte afo ukwe se ikperede ndidi kpukpru owo—ndusụk ẹnyenede esisịt n̄kpọ, ndusụk ẹnyenede ediwak—ẹbịnede inemesịt ẹdi inyeneke enye ediwak? Ke akpanikọ, ndusụk owo ẹma ẹsio ubọk ẹfep ẹnyụn̄ ẹdu uwem nditaha, edi ediwak owo ẹdu uwem mmọ nte n̄kpọ eke ẹnamde utom oro mînyeneke inem, ẹbịnede n̄kpọ, edi akananam inyeneke se mmọ ẹbịnede. Ndusụk owo ẹdọ ndọ man ẹnyene inemesịt, idem ke adan̄aemi mbọhọidụn̄ mmọ ẹsion̄ode ndọ ke ukem ntak oro. Mbon en̄wen ẹnam utom ẹkpa mba, ke adan̄aemi mbon en̄wen ẹkpọn̄de utom ke anyanini iso-ọfọn ẹkade nduọkodudu oro adiade uwak okụk. Kpukpru ẹyom ukem utịt oro ọsọn̄de ndinyene mi, ndinyene nsọn̄idem ye inemesịt. Nte mmọ ẹkụt enye? Nte afo omokụt enye?
Nsọn̄idem Fo, Inemesịt Fo
Akpanikọ edi-o, afo emekeme ndinyene akamba udomo nsọn̄idem ye inemesịt idahaemi. Didie ke edi ntre?
Ke akpanikọ owụt ifiọk ndidomo ndise mban̄a nsọn̄idem fo ke usụn̄ adade ukem ukem, utọ nte edida eti item Bible nsịn ke edinam. Enye n̄ko eyen̄wam ndida n̄kpọ ke ata ata usụn̄. Oro abuana edidiọn̄ọ nte ke udọn̄ọ ekeme ndimụm anana mfọnmma ikpọkidem nnyịn edi ikanke ubọk ke ini oro otịbede. Emi ekeme ndiyom n̄kaiso ukeme man isọn̄ọ inyene nnennen ekikere nte nnyịn iwụkde enyịn ise un̄wọn̄ọ mfọnmma nsọn̄idem ke obufa ererimbot oro edide.
Man ọfiọk m̀mê afo emenyene eti udomo inemesịt idahaemi, bụp idemfo mme mbụme ẹmi: 1. Nte ami mmenyene odudu ke uwem mi nte odotde? 2. Nte ami mmenen̄ede ndu ke emem ye idemmi ye mbon oro ẹdude ye ami? 3. Nte ami ke ofụri ofụri mmenem esịt ke se nnamde ke uwem mi nte ẹdomode ke un̄wana Bible? 4. Nte ami ye ubon mi imadara ndikeme ndinam n̄kpọ Abasi?
Ke akamba udomo, edimek edi eke nnyịn. Ediwak nnyịn imekeme ndinyene nsọn̄idem, ndien nnyịn inyene ndimek ndikop inemesịt n̄ko. Edi ana nnyịn inịm mme utịtmbuba eke spirit ndien ekem inam n̄kpọ ndinyene mmọ. Ti mme ikọ Jesus ẹmi: “Ọtọ nte n̄kpọuto fo odude, do ke esịt fo edinyụn̄ odu.” (Matthew 6:21) Ndien nnyịn imenyene ntak ọkọn̄ọde ke Bible ndisak iso nse idem n̄kpon n̄kan nsọn̄idem ye inemesịt ke idak mfọnmma ukara Obio Ubọn̄ Messiah. Adan̄aro ọyọhọ nsọn̄idem ye inemesịt eyedi eke nnyịn.
[Ndise ke page 7]
Mbon oro ẹkopde inemesịt ẹdara ndibuana idotenyịn mmọ aban̄ade mfọnmma nsọn̄idem ye mmọ en̄wen