Ukpepn̄kpọ Ẹnyenede Ẹto Mme Utịben̄kpọ Jesus

“EKEM ke ọyọhọ usen ita ẹdọ ndọ ke Cana ke Galilee . . . ẹnyụn̄ ẹkot Jesus n̄ko ye mme mbet Esie, ẹte ẹdi ndọ. Ndien ke ini wine ananade, eka Jesus ete Enye, Mmọ inyeneke wine.” N̄kpọntịbe emi ama eberede ifet ọnọ ata akpa utịben̄kpọ Jesus.—John 2:1-3.

Nte utọ mfịna oro ikekprike ikaha ndidi se ẹdụride ntịn̄enyịn Jesus ẹwụt? Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet anam an̄wan̄a ete: “Mfọnido ke Edem Usiahautịn ekedi ata akpan utom . . . Ata mfọnido, akpan akpan ke usọrọ ndọ, ama oyom mme n̄kpọ ẹdu barasuene. Edieke udia ye edin̄wọn̄ n̄kpọ [okokụrede] ke usọrọ ndọ, ubon ye mbufa mme ọdọ ndọ oro idikwọhọkede bụt ke iso tutu amama.

Jesus ke ntre ama anam n̄kpọ. Enye ama okụt “aban̄ mmọn̄ itiokiet, eke ẹbotde ke itiat, ẹdiọhọ do, nte asan̄ade ekem ye ido n̄ken̄idem mme Jew.” Edu ediyet ubọk mbemiso udia ekedi ido edinam ke otu mme Jew, ndien ama oyom ediwak mmọn̄ man ẹnọ mbon oro ẹdude. Jesus ama ọnọ mme akama isen uyo ete: “Ẹsịn mmọn̄ ke mme aban̄ ẹmi ọyọhọ.” Jesus ikedịghe “etubom udia,” edi enye ama etịn̄ ikọ nnennen nnennen ye ke odudu. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Edi ke ini etubom udia atabide mmọn̄ oro [enye akabade] edi wine.”—John 2:6-9; Mark 7:3.

Ekeme nditie etikwo etikwo nte ke ọsọ n̄kpọ nte ndọ ekpekeme ndinam ifet odu ọnọ akpa utịben̄kpọ Jesus, edi n̄kpọntịbe oro ayarade ekese n̄kpọ aban̄a Jesus. Enye ekedi owo oro mîkọdọhọ ndọ, ndien ke mme idaha oro ẹketienede enye ama eneme ye mme mbet esie aban̄a mme ufọn oro itie unana ndọ enyenede. (Matthew 19:12) Nte ededi, enye ndidu ke usọrọ ndọ ama ayarade nte ke enye ke akpanikọ ikedịghe asua ndọ. Enye ama ada ukem ukem, ọnọ ndutịm ndọ ibetedem; enye akada enye nte n̄kpọ oro enyenede ukpono ke enyịn Abasi.—Men Mme Hebrew 13:4 domo.

Jesus ikedịghe ọsọn̄ ido asua inemesịt nte mme ewet mbuwed ufọkabasi ẹkewụtde ke ukperedem nte enye edide. Enye nte an̄wan̄ade ama esidara ndidu ye mme owo ikonyụn̄ isuaha edinyene ebuana ye mme owo. (Men Luke 5:29 domo.) Edinam esie ke ntre ama onịm uwụtn̄kpọ ọnọ mme anditiene enye. Jesus ke idemesie ama owụt nte ke mmọ ikenyeneke nditie uten̄e uten̄e m̀mê ndibọp iso nte mîdotke—nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke edinen ido ọwọrọ unana idatesịt. Ke edide isio ye oro, ẹma ẹnọ mme Christian ewụhọ ke ukperedem ẹte: “Ẹdat esịt ke Ọbọn̄ kpukpru ini.” (Philippi 4:4) Mme Christian mfịn ẹwụt ukpeme ndinam edinọ idem nduọkodudu odu ke udomo oro owụtde eti ibuot. Mmọ ẹkop idatesịt ke utom Abasi, edi ke ẹtienede uwụtn̄kpọ Jesus, mmọ ke ini ke ini ẹsinyene ini ndidara ebuana ye kiet eken ke mboho otuowo.

Tịmfiọk n̄ko ima ima ntụk oro Jesus ekenyenede. Ikobiomoke enye ndinam utịben̄kpọ. Prọfesi ndomokiet ikodụhe ke afan̄ emi oro ekenyenede ndisu. Nte an̄wan̄ade, Jesus n̄kukụre okokop ntụk aban̄a udọn̄ eka esie ye nnanenyịn oro mme ọdọ ndọ ẹmi ẹkedude. Enye ama ekere aban̄a ntụk mmọ onyụn̄ oyom ndinam mmọ ẹkûdia bụt. Nte oro isọn̄ọke mbuọtidem fo nte ke Christ enyene ata udọn̄ ke idemfo—idem ke mfịna fo eke usen ke usen?—Men Mme Hebrew 4:14-16 domo.

Sia aban̄ kiet kiet ‘ekekemede ndisịne n̄kpọ nte gallon mmọn̄ edịp,’ utịben̄kpọ Jesus ama abuana ediwak wine—iso-ọfọn lita 390 (gallon 105)! (John 2:6) Ntak okoyomde ediwak ntre? Jesus ikesịnke udọn̄ inọ ukpammịn, n̄kpọ oro Abasi obiomde ikpe. (Ephesus 5:18) Utu ke oro, enye okowụt edu ntatubọk ebietde eke Abasi. Sia wine ekedide ọsọ edin̄wọn̄ n̄kpọ, ekeme ndin̄wọn̄ nyọhọ-nsụhọ ekededi ke edinam efen.—Men Matthew 14:14-20; 15:32-37 domo.

Mme akpa Christian ẹma ẹkpebe uwụtn̄kpọ ntatubọk Jesus. (Men Utom Mme Apostle 4:34, 35 domo.) Ndien ẹsịn udọn̄ ẹnọ ikọt Jehovah mfịn kpasụk ntre ‘ndinọ enọ.’ (Luke 6:38) Nte ededi, akpa utịben̄kpọ Jesus n̄ko ama enyene se ọwọrọde ke prọfesi. Enye odụri ntịn̄enyịn owụt ini iso ke ini Abasi editatde ubọk ọnọ “n̄kpọ eke enyenede isek, ndia ke wine eke anade ke ntak,” osiode biọn̄ efep ofụri ofụri.—Isaiah 25:6.

Nso, ndien, kaban̄a ediwak utịben̄kpọ oro Jesus akanamde ẹmi ẹkebuanade ukọkudọn̄ọ ikpọkidem? Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto mmọ?

Ndinam Eti N̄kpọ ke Sabbath

“Daha ke enyọn̄, men mbri fo, san̄a.” Jesus eketịn̄ mme ikọ ẹmi ọnọ owo oro ọkọdọn̄ọde ke isua 38. Mbụk Gospel oro akaiso ete: “Ndien idaha oro owo oro okop nsọn̄idem, onyụn̄ emen mbri esie asan̄a.” Ke n̄kpaidem, idịghe kpukpru owo ẹkenem esịt ke ukpụhọde idaha emi. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Mme Jew ẹsịn Jesus enyịn, koro Enye akanamde n̄kpọ emi ke Sabbath.”—John 5:1-9, 16.

Ẹkenịm Sabbath ndidi usen nduọkodudu ye idara nnọ kpukpru owo. (Exodus 20:8-11) Etisịm ini Jesus, nte ededi, enye ama akabade awak n̄kukọhọ ye n̄kpọsọn̄, ufịk ufịk, ibet owo. Eyen ukpepn̄kpọ oro Alfred Edersheim ekewet ete ke mme anyan ikpehe ẹban̄ade ibet Sabbath ke Talmud, “ẹneme mme n̄kpọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ nte ata akpan n̄kpọ ido ukpono, kpa mme n̄kpọ ọsọn̄de ndikere ke owo eti ibuot ekpekere aban̄a ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ.” (The Life and Times of Jesus the Messiah) Mme andikpep ẹkeda n̄kpri ibet oro mîdịghe akpan n̄kpọ nte n̄kpọ n̄kpa ye uwem ẹmi ẹkperede nditụk kpukpru ikpehe uwem owo Jew—ediwak ini ẹsọn̄de esịt ẹfụmi ntụk owo. Ibet Sabbath kiet ọkọdọhọ ete: “Edieke ufọk ọduọde ọtọ owo ndien ẹyịk m̀mê enye do odu m̀mê idụhe, mîdịghe m̀mê enye ke odu uwem m̀mê ama akpa, mîdịghe m̀mê enye edi owo gentile m̀mê eyen Israel, mmọ ẹkeme ndidịbede n̄wụre oro ọduọde ọtọ enye mfep. Edieke ẹkụtde enye ye uwem mmọ ẹkeme ndisụk n̄kaiso ndịbede enye ke idem mfep; edi edieke [edide enye] akpa, mmọ ẹkpọn̄ enye.”—Anyan mbụk Yoma 8:7, The Mishnah, emi Herbert Danby akabarede.

Didie ke Jesus ekese utọ ebeubọk mfan̄a kaban̄a n̄kpri ibet oro? Ke ini ẹkesụkde enye uyo ke ndikanam udọn̄ọ okụre ke Sabbath, enye ama ọdọhọ ete: “Ete Mi ke ananam utom tutu osịm emi, Ami ke nnyụn̄ nnam.” (John 5:17) Jesus ikanamke utom ukpe okụk man oforo. Utu ke oro, enye akanam uduak Abasi. Kpa nte ẹkenyịmede mme Levite ẹkaiso ke edisana utom mmọ ke Sabbath, Jesus nte enende ama ekeme ndinam utom oro Abasi ọkọdọn̄de enye nte Messiah ye unana edibiat Ibet Abasi.—Matthew 12:5.

Ukọkudọn̄ọ oro Jesus akanamde ke usen Sabbath n̄ko ama ayarade mme scribe ye mme Pharisee ẹmi ẹkedide mme Jew nte ẹdide ‘nti owo ẹkaha’—ẹsọn̄de ido mînyụn̄ idaha ukem ukem ke ekikere mmọ. (Ecclesiastes 7:16) Ke akpanikọ, ikedịghe uduak Abasi nte ẹnam nti utom ke ndusụk usen kpọt ke urua; m̀mê Abasi ndikoyom Sabbath edi ikpîkpu edinam unịm ibet. Jesus ọkọdọhọ ke Mark 2:27 ete: “Ẹkenam usen sabbath ẹnọ owo, inamke owo inọ usen sabbath.” Jesus akama mme owo, idịghe mme anana-iwụk ibet.

Mme Christian mfịn ke ntre ẹyenam ọfọn nditre nditie uyịre uyịre n̄kaha m̀mê ndinyene edu unam ibet ke ekikere mmọ. Mbon oro ẹdude ke itie odudu ke esop ẹfep ndida mme ebeubọk ibet ye ekikere owo mfịk mbon en̄wen. Uwụtn̄kpọ Jesus n̄ko esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndidụn̄ọde nyom mme ifet oro inyenede ndinam nti n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, Christian ikpedehede ikere ite ke iyebuana mme akpanikọ Bible n̄kukụre ke ini imọ inamde utom eke ufọk ke ufọk nte ido edide m̀mê ke ini imọ inọde utịn̄ikọ. Apostle Peter ọdọhọ ke akpana Christian eben̄e idem “kpukpru ini ndibọrọ kpukpru owo eke ẹdibụpde mbufo ntak idotenyịn emi mbufo enyenede.” (1 Peter 3:15) Edinam eti n̄kpọ inyeneke-nyene ini.

Ukpepn̄kpọ ke Mbọm

Ẹwet n̄wọrọnda utịben̄kpọ efen ke Luke 7:11-17. Nte mbụk oro etịn̄de, Jesus ama “aka ke obio emi ekerede Nain, mbet Esie ye akwa otuowo ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye Enye ẹka.” Tutu osịm mfịn emi, ẹkeme ndikụt itie ubụkowo ke n̄kan̄ ufọt edem usụk ye edem usiahautịn obio Nein eke Arab eyomfịn. “Nte enye ekperede inuaotop obio,” enye ama osobo uyom uyom n̄kpọntịbe. “Sese, ke ẹbiom okpo ẹwọrọ; enye oro edi ikpọn̄ eyen eka esie, emi onyụn̄ edide ebeakpa: ediwak mbio obio ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye enye.” H. B. Tristram owụt nte ke “ido edinam ubụkowo ikpụhọkede” ye eke ini eset oro, adiande ete: “Mma n̄kụt iban ẹbede ubiomokpo iso, emi iban ẹmi ẹdide nta mme atua eyet ẹdade usụn̄. Mmọ ẹfụn̄ ubọk mmọ, ẹsuahade idet mmọ, ẹnamde ẹwụt ke mfụhọ akan mmimọ ubọk, ẹnyụn̄ ẹfiori enyịn̄ akpan̄kpa oro.”—Eastern Customs in Bible Lands.

Ke ufọt utọ idat idat mfiori oro ebeakpa emi odude ke mfụhọ asan̄a ebe emi ata iso esie owụtde ọkpọsọn̄ ubiak oro enye odude. Ke ama akatataba ebe esie, enye akada eyen esie nte, ke nditịn̄ ke ikọ ewetn̄wed oro Herbert Lockyer, “ibetedem ini usọn̄ esie, ye ndọn̄esịt itie ndobo esie—ibetedem ye adaha ufọk. Ke atabade ikpọn̄îkpọn̄ eyen esie oro, akpatre ibetedem oro okosụhọde ikodụhe aba.” (All the Miracles of the Bible) Nso ke Jesus akanam? Ke udọn udọn edu utịn̄ikọ Luke, “ke adan̄aemi Ọbọn̄ okụtde n̄wan oro, atua enye mbọm, onyụn̄ ọdọhọ enye ete, Kûtua.” Ẹda ikọ oro “atua enye mbọm” ẹto ikọ Greek oro ke ataata usụn̄ ọwọrọde “mme nsia.” Enye ọwọrọ “ndikop ntụk ke ata esịtidem.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ih, Jesus ama okop mbọm ata ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ.

Eyedi eka Jesus ekedi ebeakpa kemi, ntre enye ama ọfiọk ubiak oro odude ke ndiduọk owo ke n̄kpa ke ndikataba Joseph, ete oro ekemende enye akama. (Men John 19:25-27 domo.) Ikanaha ebeakpa oro ekpekpe Jesus ubọk. Inikiet inikiet, “enye onyụn̄ asan̄a ekpere otụk ubiomokpo,” kpa ye edide ke idak Ibet Moses editụk okpo anam owo edehe. (Numbers 19:11) Ebede ke utịbe utịbe odudu esie, Jesus ama ekeme ndimen se inamde owo edehe mfep! “Enye ete, Akparawa, ndọhọ fi nte, Daha ke enyọn̄. Ndien akpan̄kpa adaha etie, ọtọn̄ọ nditịn̄ ikọ. Ekem Jesus ayak enye ọnọ eka esie.”

Nso edemede-owo udọn̄ ukpepn̄kpọ ke mbọm ke emi edi ntem! Inaha mme Christian ẹkpebe edu unana ima ye unana udọn̄ oro ẹwụtde ke mme “ukperedem ini” ẹmi. (1 Timothy 3:1-5) Ke edide isio ye oro, 1 Peter 3:8 ọnọ item ete: “Ke akpatre itie, mbufo kpukpru ẹnyene esịt kiet, ẹkop mbọm ye kiet eken, ẹtie ima ima nte nditọete.” Ke ini ọdiọn̄ọ osobode n̄kpa m̀mê idiọk udọn̄ọ, nnyịn ikemeke ndinam owo eset ke n̄kpa m̀mê ndinam udọn̄ọ okụre owo udọn̄ọ oro. Edi nnyịn imekeme ndinọ nti un̄wam ye ndọn̄esịt, ndusụk ebede ke nnyịn n̄kukụre ndidu do nnyụn̄ ntiene mmọ ntua.—Rome 12:15.

Ndyọ ndyọ ediset ke n̄kpa emi Jesus akanamde anyan ubọk n̄ko owụt ini iso—kpa ini emi “kpukpru mme andidu ke udi ẹdikopde Enye uyo ẹwọn̄ọ ẹdi”! (John 5:28, 29) Ke ofụri isọn̄, mbon oro ẹtabade mbon mmọ ke n̄kpa ẹyekụt mbọm Jesus ke idemmọ ke ini mme eka, ete, nditọ, ye mme ufan mmọ oro ẹkekpade ẹwọn̄ọde ẹdi ke udi!

Mme Ukpepn̄kpọ Ẹtode Mme Utịben̄kpọ

Nte an̄wan̄ade, ndien, mme utịben̄kpọ Jesus ikedịghe sụk aduai-owo idem edinam uwụt odudu. Mmọ ẹma ẹnọ Abasi ubọn̄, ẹnịmde uwụtn̄kpọ ẹnọ mme Christian ẹmi ẹkpakde ẹte ‘ẹnọ Abasi ubọn̄.’ (Rome 15:6) Mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ edinam nti n̄kpọ, ediwụt ntatubọk, ediwụt mbọm. Ke edide akpan n̄kpọ akan, mmọ ẹbem iso ẹwụt utom odudu oro ẹdinamde ke Tọsịn Isua Ukara Christ.

Ke adan̄aemi okodude ke isọn̄, Jesus akanam utom odudu esie ke ekpri ikpehe itie ke ẹmende ẹdomo. (Matthew 15:24) Nte Edidem oro ẹnọde ubọn̄, ikpehe ukara esie eyetara osịm ofụri isọn̄! (Psalm 72:8) Ko ke edem, mbon oro enye ọkọkọkde udọn̄ọ ke utịbe utịbe usụn̄ onyụn̄ anamde ẹset ẹma ẹkpan̄a ke akpatre. Ke idak itie edidem esie eke heaven, ẹyesio idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹfep ofụri ofụri, ebederede usụn̄ ọnọ nsinsi uwem. (Rome 6:23; Ediyarade 21:3, 4) Ih, mme utịben̄kpọ Jesus ẹwụt usụn̄ ndisan̄a nsịm ubọn̄ ubọn̄ ini iso. Mme Ntiense Jehovah ẹmen̄wam ediwak miliọn owo ndikọri ata idotenyịn edidi ubak esie. Mbemiso ini oro edisịm, nso utịbe utịbe ntabinse ke se ididade itie ke mîbịghike ke ẹnọ ntem ebe ke mme utịben̄kpọ Jesus Christ!

[Ndise ke page 7]

Jesus anam mmọn̄ akabade edi wine