Edisana Spirit—Anamutom Odudu Abasi
NTE ekemde ye ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet, edisana spirit edi ọyọhọ owo ita ke Ibuot Abasi kiet, edide n̄ka ye Ete onyụn̄ edide ye Eyen. Nte n̄wed oro Our Orthodox Christian Faith ọdọhọde: “Edisana Spirit ke ofụri ofụri edi Abasi.”
Ke N̄wed Abasi eke Usem Hebrew, ikọ oro ẹwakde ndida nnọ “spirit” edi ruʹach, emi ọwọrọde “ibifịk; ofụm; spirit.” Ke N̄wed Abasi eke Usem Greek, ikọ oro edi pneuʹma, emi ọwọrọde ukem n̄kpọ oro. Nte ikọ ẹmi ẹwụt ẹte ke edisana spirit edi ubak Abasi-Ita-ke-Kiet?
Anamutom Odudu
NTE Bible adade ikọ oro “edisana spirit” owụt ete ke enye edi odudu oro ẹkarade-kara, emi Jehovah Abasi akamade anam nsio nsio uduak esie. Ke ndusụk udomo, ẹkeme ndimen enye ndomo ye ikan̄ ilektrik, kpa odudu oro ẹkemede ndida nnam ata nsio nsio utom.
Ke Genesis 1:2 (NW) Bible ọdọhọ ete ke “anamutom odudu Abasi [“spirit” (Hebrew, ruʹach)] ke akasan̄a akaiso onyụn̄ asan̄a afiak edem ke enyọn̄ mmọn̄.” Mi, spirit Abasi ekedi anamutom odudu esie oro akanamde utom ubot isọn̄.
Abasi esida spirit esie anam n̄kpọ an̄wan̄a mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye. David ọkọbọn̄ akam ete: “Teme mi ndinam se afo amade: koro afo edide Abasi mi: spirit [ruʹach] fo ọmọfọn, yak enye ada mi aka ke isọn̄ edinen ido.” (Psalm 143:10) Ke ini ẹkemekde irenowo 70 oro ẹdotde man ẹn̄wam Moses, Abasi ọkọdọhọ enye ete: “Nyenyụn̄ nda ubak spirit [ruʹach] emi esịnede fi ke idem, nsịn mmọ ke idem.”—Numbers 11:17.
Ẹkewet prọfesi Bible ke ini ikọt Abasi ẹkenyenede “ndausụn̄ ẹto edisana spirit [Greek, ẹda ẹto pneuʹma].” (2 Peter 1:20, 21, NW) Ke usụn̄ emi ẹkeda “odudu spirit Abasi” ẹwet Bible, ikọ Greek oro adade ọnọ emi edi The·oʹpneu·stos, emi ọwọrọde “ibifịk Abasi.” (2 Timothy 3:16) Ndien edisana spirit ama ada ndusụk owo usụn̄ ndikụt n̄kukụt m̀mê ndidaba ndap eke ntịn̄nnịm ikọ.—2 Samuel 23:2; Joel 2:28, 29; Luke 1:67; Utom 1:16; 2:32, 33.
Edisana spirit ama onụk Jesus ndika wilderness ke enye ama akana baptism. (Mark 1:12) Spirit emi eketie nte ikan̄ ke idem mme asan̄autom Abasi, anamde odudu emi esịn mmọ uwem ke idem. Ndien enye ama anam mmọ ẹkeme nditịn̄ ikọ ye uko.—Micah 3:8; Utom 7:55-60; 18:25; Rome 12:11; 1 Thessalonica 5:19.
Ebede ke spirit esie, Abasi esibiere ikpe ọnọ mme owo ye mme idụt. (Isaiah 30:27, 28; 59:18, 19) Ndien spirit Abasi ekeme ndisịm kpukpru ebiet, anamde n̄kpọ ọnọ mme owo mîdịghe an̄wanade-n̄wana ye mmọ.—Psalm 139:7-12.
‘Akwa Ubom Odudu’
SPIRIT Abasi ekeme n̄ko ndiyak “akwa ubom odudu” nnọ mbon oro ẹnamde n̄kpọ esie. (2 Corinth 4:7) Emi esinam mmọ ẹyọ mme idomo mbuọtidem m̀mê ndinam mme n̄kpọ oro mmọ mîkpekemeke ndinam ke ẹsiode enye ẹfep.
Ke uwụtn̄kpọ, kaban̄a Samson, Judges 14:6 obụk ete: “Spirit Yahweh ama odụk enye idem, ndien okposụkedi enye mîkakamake n̄kpọekọn̄ ke ubọk esie enye ama awai lion mbai mbai.” (JB) Nte edisana owo ekenen̄ede odụk m̀mê omụm Samson, ọnọde idemesie odudu ndinam se enye akanamde oro? Baba, ekenen̄ede edi “odudu ỌBỌN̄ akanam Samson okop odudu.”—TEV.
Bible ọdọhọ ke ini Jesus akanade baptism, edisana spirit ama osụhọde edidoro enye ke ibuot nte ibiom, idịghe ke uduot owo. (Mark 1:10) Anamutom odudu spirit Abasi emi ama anam Jesus ekeme ndikọk mme owo udọn̄ọ nnyụn̄ nnam mme akpan̄kpa ẹset. Nte Luke 5:17 ọdọhọde: “Odudu Ọbọn̄ [Abasi] ama odu ke utom ukọk udọn̄ọ esie [Jesus].”—JB.
Spirit Abasi n̄ko ama ọnọ mme mbet Jesus odudu ndinam mme utịben̄kpọ. Utom 2:1-4 obụk ete ke mme mbet ẹkesop idem ọtọkiet ke usen Pentecost “ndien idaha kiet uyom oto ke enyọn̄ edi, ebiet uyom ata ọkpọsọn̄ oyobio eke ofụmede, . . . Ndien edisana spirit ọyọhọ kpukpru mmọ ke idem, mmọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndisem nsio nsio usem, nte spirit ọnọde mmọ ukeme nditịn̄.”
Ntre edisana spirit ama ọnọ Jesus ye mme asan̄autom Abasi eken odudu ndinam se mme owo nte ido edide, mîkpekemeke ndinam.
Idịghe Owo
NTE ededi, nte mme ufan̄ikọ idụhe ke Bible oro ẹtịn̄de ẹban̄a edisana spirit nte ata owo? Ih, edi tịmfiọk se ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono owo Catholic oro, Edmund Fortman ọdọhọde aban̄a emi ke The Triune God ete: “Okposụkedi ẹsiwakde nditịn̄ mban̄a spirit emi nte ata owo, etie nte enen̄ede an̄wan̄a nte ke mme ewet ndisana n̄wed [eke N̄wed Abasi eke Usem Hebrew] akananam ikereke m̀mê ndimen spirit emi n̄wụt nte ata isio isio owo.”
Ke N̄wed Abasi, idịghe esen esen n̄kpọ ndida n̄kpọ ntịn̄ ikọ nte n̄kpọ oro edi owo. Edọhọ ke Eti Ibuot enyene nditọ. (Luke 7:35) Ẹkot idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ndidem. (Rome 5:14, 21) Ke Genesis 4:7 The New English Bible (NE) ọdọhọ ete: “Idiọkn̄kpọ edi demon oro ọsọrọde ke enyịnusụn̄,” ẹmende idiọkn̄kpọ ẹwụt nte idiọk spirit oro ọkọsọrọde ke enyịnusụn̄ Cain. Edi, nte ededi, idiọkn̄kpọ idịghe owo eke spirit; m̀mê ndida edisana spirit ntịn̄ ikọ nte edi owo ndikpanam enye edi owo eke spirit.
Ukem ntre, ke 1 John 5:6-8 (NE) idịghe spirit ikpọn̄ edi ẹdọhọ ke “mmọn̄, ye iyịp” nde ẹdi “mme ntiense.” Edi mmọn̄ ye iyịp ke akpanikọ idịghe mme owo, m̀mê edisana spirit ndinyụn̄ ndi owo.
Se idude ke n̄kemuyo ye emi edi nte Bible ke ofụri ofụri esidade “edisana spirit” etịn̄ ikọ ke usụn̄ oro mîdaha inọ owo, utọ nte edida enye ndomo ye ikan̄ ye mmọn̄. (Matthew 3:11; Mark 1:8) Ẹdọhọ yak mme owo ẹyọhọ ye edisana spirit utu ke ndikpa mmịn. (Ephesus 5:18) Ẹdọhọ ke mmọ ẹyọhọ ye edisana spirit ke ukem usụn̄ nte mmọ ẹyọhọde ye mme utọ edu nte ọniọn̄, mbuọtidem, ye idatesịt. (Utom 6:3; 11:24; 13:52) Ndien ke 2 Corinth 6:6, edisana spirit esịne ke otu ediwak edu eken. Mme utọ utịn̄ikọ oro ikpedịghe ọsọ n̄kpọ edieke ekpedide edisana spirit enen̄erede edi owo.
Ntre, n̄ko, ke adan̄aemi ndusụk itien̄wed Bible ẹdọhọde ke spirit etịn̄ ikọ, mme itien̄wed eken ẹwụt ẹte ke edi mme owo m̀mê mme angel ẹkenen̄erede ẹnam emi. (Matthew 10:19, 20; Utom 4:24, 25; 28:25; Mme Hebrew 2:2) Nte spirit anamde n̄kpọ ke mme utọ idaha ntre etie nte radio oro emende etop owo ke ofụm ọsọk owo efen ke ata anyan ebiet.
Ke Matthew 28:19 ẹtịn̄ ẹtụk “enyịn̄ . . . edisana spirit.” Edi ikọ oro “enyịn̄” kpukpru ini isiwọrọke ata enyịn̄ owo, ke usem Greek m̀mê ke Ikọmbakara. Ke ini nnyịn idọhọde “ke enyịn̄ ibet,” nnyịn itịn̄ke iban̄a owo. Nnyịn itịn̄ iban̄a se ibet oro adade aban̄a, kpa odudu esie. Word Pictures in the New Testament eke Robertson ọdọhọ ete: “Nte ẹdade enyịn̄ (onoma) mi edi ọsọ n̄kpọ ke Septuagint ye ikpan̄wed n̄kûkịp kaban̄a odudu m̀mê ukeme.” Ntem baptism ke ‘enyịn̄ edisana spirit’ anam ẹdiọn̄ọ odudu spirit emi, nte ke enye oto Abasi onyụn̄ anam utom ke uduak Abasi.
“Ibetedem”
JESUS ama etịn̄ aban̄a edisana spirit nte “ibetedem,” ndien enye ọkọdọhọ ete ke enye eyekpep, ada usụn̄ onyụn̄ etịn̄ ikọ. (John 14:16, 26; 16:13) Ikọ Greek oro enye akadade ọnọ ibetedem (pa·raʹkle·tos) edi ke uduot erenowo. Ntem ke ini Jesus eketịn̄de otụk se ibetedem oro edinamde, enye akada adaitie enyịn̄ ikọ oro owụtde erenowo. (John 16:7, 8) Ke n̄kan̄ eken, ke ini ẹdade ikọ Greek oro mîwụtke eren m̀mê n̄wan oro adade ọnọ spirit (pneuʹma), ẹkama adaitie enyịn̄ ikọ oro mîwụtke eren m̀mê n̄wan (“it”) “enye” nte odotde.
Ata ediwak mme akabade n̄wed ẹmi ẹnịmde ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet ẹdedịp akpanikọ emi, kpasụk nte New American Bible eke mbon Catholic onyịmede ke se iban̄ade John 14:17 ete: “Ikọ Greek oro adade ọnọ ‘Spirit’ edi se mîwụtke erenowo m̀mê n̄wan, ndien ke adan̄aemi nnyịn idade adaitie enyịn̄ ikọ oro owụtde erenowo ke Ikọmbakara (‘enye,’ ‘esie’), ata ekese [ikpan̄wed] Greek MSS ẹsikama ‘enye.’”
Ntre, ke ini Bible adade adaitie enyịn̄ ikọ oro owụtde erenowo ke ebuana ye pa·raʹkle·tos ke John 16:7, 8, enye anam emi man asan̄a ekekem ye mme mbet usem usem, idịghe ndisio ukpepn̄kpọ n̄wụt.
Idịghe Ubak Abasi-Ita-ke-Kiet
NSIO nsio uwetn̄kpọ ẹnyịme ẹte ke Bible inọhọ ekikere oro nte ke edisana spirit edi ọyọhọ owo ita eke Abasi-Ita-ke-Kiet ibetedem. Ke uwụtn̄kpọ:
The Catholic Encyclopedia: “Idụhe ebiet ndomokiet ke Akani Testament oro nnyịn ikụtde in̄wan̄în̄wan̄ n̄kpọ ndiwụt ọyọhọ Owo Ita.”
Fortman, ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono owo Catholic: “Mme Jews akananam idaha spirit nte owo; m̀mê akpan uyarade ekededi ndidu nte ke baba andiwet Akani Testament kiet ama enyene ekikere emi. . . . Nte ido edide, ẹsiwụt edisana spirit ke Mbụk [Mme Gospel] ye ke Utom Mme Apostle nte odudu m̀mê ukeme Abasi.”
New Catholic Encyclopedia: “A[kani] T[estament] owụt in̄wan̄în̄wan̄ ete ke spirit Abasi idịghe owo . . . Spirit Abasi edi sụk odudu Abasi. Edieke ke ndusụk ini ẹsiwụtde enye nte edide isio ye Abasi, oro edi ntre koro ibifịk Yahweh anamde utom an̄wan̄wa.” Enye n̄ko ọdọhọ ete: “Ata ediwak uwetn̄kpọ eke O[bufa] T[estament] ẹyarade ẹte ke spirit Abasi edi n̄kpọ, idịghe owo; ẹnen̄ede ẹkụt emi ke edibiet oro spirit ebietde odudu Abasi.”—Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.
A Catholic Dictionary: “Ke ofụri ofụri, Obufa Testament, ukem nte Akani, etịn̄ aban̄a spirit nte ukeme m̀mê odudu Abasi.”
Ntre, mme Jew m̀mê mme akpa Christian ikadaha edisana spirit nte ubak Abasi-Ita-ke-Kiet. Ukpepn̄kpọ oro ọkọtọn̄ọ ke ediwak isua ikie ke ukperedem. Nte A Catholic Dictionary owụtde ete: “Ẹketọn̄ọ ẹtịn̄ ẹban̄a ọyọhọ owo ita ke Esop eke Alexandria ke 362 . . . n̄ko ke akpatre ke Esop eke Constantinople ke 381”—n̄kpọ nte isua ikie ita ye ubak ke edisana spirit ama okodoro mme mbet ke usen Pentecost!
Baba, edisana spirit idịghe owo inyụn̄ idịghe ubak Abasi-Ita-ke-Kiet. Edisana spirit edi anamutom odudu Abasi emi enye adade anam uduak esie. Enye idịghe n̄ka ye Abasi edi kpukpru ini esidu ke idak ye ke idaha oro Abasi adade anam n̄kpọ.
[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 22]
“Ke ofụri ofụri, Obufa Testament, ukem nte Akani, etịn̄ aban̄a spirit nte ukeme m̀mê odudu Abasi.”—A Catholic Dictionary
[Mme Ndise ke page 21]
Ke idaha kiet edisana spirit ama ọbiọn̄ọde nte ibiom. Ke idaha efen enye ọkọbiọn̄ọde nte mme edeme ikan̄—akananam ibiọn̄ọkede nte owo