Ẹnọ Mbon Ukpeme Edidem Ikọ Ntiense

Ke isua 59 E.N., Julius, akwa owoekọn̄, asan̄a ye udịmekọn̄ esie emi idem ama ekemem ẹda mbon n̄kpọkọbi ẹto inuaotop Porta Capena ẹdụk Rome. Mmọ ẹda ẹkụt ufọkubọn̄ Akwa Edidem Nero ke enyọn̄ Obot Palatine, ye mbon ukpeme emi ẹdade do ye akan̄kan̄ ke esịt ọfọn̄.a Etubom emi ada mbon n̄kpọkọbi asan̄a An̄wa Obio Rome ebe ọdọk Obot Viminal. Mmọ ẹsan̄a ẹbe in̄wan̄ emi ẹbọpde ediwak itieuwa mme abasi Rome ye ebiet emi mbonekọn̄ ẹsisịn̄erede idem ẹnyụn̄ ẹbọde ukpep.

Apostle Paul esịne ke otu mbon n̄kpọkọbi emi. Ke ọfiọn̄ ifan̄ emi ẹkebede, ke ini ofụm ekemende ubom mmọ oyo ke inyan̄, angel Abasi ama ọdọhọ Paul ete: “Afo enyene ndida ke iso Caesar.” (Utom 27:24) Ndi ẹmọn̄ ẹmen enye ẹka iso Caesar idahaoro? Nte enye osụk esede akanade ibuot Obio Ukara Rome, anaedi enye eti ikọ emi Ọbọn̄ Jesus eketịn̄de ye enye ke Tọwa Antonia ke Jerusalem. Jesus ọkọdọhọ enye ete: “Nen̄ede nyene uko! Koro kpa nte afo ọkọnọde ọyọhọ ikọ ntiense ke mme n̄kpọ oro ẹban̄ade mi ke Jerusalem, ntre ke ana afo ọnọ ikọ ntiense n̄ko ke Rome.”—Utom 23:10, 11.

Ekeme ndidi Paul enen̄ede ese ebietidụn̄ Mbon Ukpeme Edidem emi ẹkotde Castra Praetoria. Enye ekedi ata akwa ufọk emi enyenede n̄kokon̄ ibibene ye tọwa emi ẹdade ndatndat kọrikọri ẹbọp. Mbon Ukpeme Edidem 12,000 ye ediwak tọsịn bodisi ye mme awat enan̄-mbakara ẹkedụn̄ do. Ufọk emi esinam ẹkụt adan̄a nte Edidem Rome enyenede odudu. Sia Mbon Ukpeme Edidem ẹsisede n̄ko ẹban̄a mbon n̄kpọkọbi emi ẹtode kpukpru ikpehe Obio Ukara Rome, Julius emi ekedide Owo Ukpeme Edidem ekemen mbon n̄kpọkọbi emi edi Rome. Enye ama ada mbon n̄kpọkọbi emi edisịm Rome ke ẹma ẹkesan̄a enyene-ndịk isan̄ ke ediwak ọfiọn̄.—Utom 27:1-3, 43, 44.

‘OWO IKPANKE’ APOSTLE PAUL NDIKWỌRỌ IKỌ

Ata ediwak n̄kpọ ẹma ẹtịbe ke usụn̄ uka Rome. Abasi ama anam Paul ọfiọk ke owo ndomokiet ke ubom mmọ idikpaha. Idiọk urụkikọt ama ọkọn̄ Paul edi n̄kpọ ndomokiet ikanamke enye. Enye ama ọkọk mme owo ke Isuo Malta udọn̄ọ, ndien ndusụk owo ke isuo oro ẹma ẹdọhọ ke enye edi abasi. Ekeme ndidi Mbon Ukpeme Edidem ẹma ẹkop mme n̄kpọ emi ẹsinyụn̄ ẹtịn̄ ẹban̄a mmọ ke otu idemmọ.

Paul ama okokụt nditọete emi ẹketode Rome ‘ẹdisobo ye enye ke An̄waurua Appius ye ke Ufọkisen Ita.’ (Utom 28:15) Edi enye edinam didie ikwọrọ ikọ ke Rome ke emi enye edide owo n̄kpọkọbi mi? (Rome 1:14, 15) Ndusụk owo ẹkere ke ẹkeyak mbon n̄kpọkọbi ẹnọ ata akwa owo Mbon Ukpeme Edidem. Edieke edide ntre, ọwọrọ ẹkeyak Paul ẹsịn Afranius Burrus, etubom Mbon Ukpeme Edidem, ke ubọk, emi etiede nte ekedi udiana akwa edidem.b Owo Ukpeme Edidem kiet kpọt ekekpeme Paul idahaemi, idịghe ediwak mbonekọn̄. Ẹma ẹyak Paul ọbọ ufọk odụn̄ ke idemesie, ẹnyụn̄ ẹyak mme owo ẹsika ẹkese enye, enye onyụn̄ ọkwọrọ ikọ ọnọ mmọ.—Utom 28:16, 30, 31.

PAUL AMA ỌKWỌRỌ IKỌ ỌNỌ N̄KPRI YE IKPỌ

Ekeme ndidi Burrus ama obụp Paul ediwak mbụme ke ebietidụn̄ Mbon Ukpeme Edidem m̀mê ke ufọk edidem mbemiso emende enye aka iso Nero. Paul ama esida akwa ifet emi ọkwọrọ ikọ ọnọ “n̄kpri ye ikpọ.” (Utom 26:19-23) Nnyịn ifiọkke nte Burrus akadade Paul, edi imọfiọk ke owo ikesịnke enye ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ebietidụn̄ Mbon Ukpeme Edidem.c

Ufọk emi Paul ọkọbọde ke ukpe okụk ama okpon ekem ndida ndara “ikpọ owo mme Jew” nnyụn̄ n̄kwọrọ ikọ nnọ mmọ ye ‘ata ediwak ibat owo emi ẹkedide ẹbịne enye ke ebietidụn̄ esie.’ Ẹma ẹtiene ẹnọ Mbon Ukpeme Edidem ikọ ntiense. Mmọ ẹma ẹkop nte Paul ọnọde mme Jew “ọyọhọ ikọ ntiense” aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi ye Jesus, “ọtọn̄ọde ke usenubọk tutu esịm mbubreyo.”—Utom 28:17, 23.

Nsio nsio mbonekọn̄ ẹkesikpeme ufọk edidem ke usen ke usen. Ekeme ndidi nsio nsio mbonekọn̄ n̄ko ẹkesikpeme Paul. Ke isua iba emi Paul ekesịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi, ediwak mbonekọn̄ ẹma ẹkop enye etịn̄de se oyomde ẹwet ẹnọ ẹsọk mme Christian ke Ephesus, Philippi, Colossae, ye mbon emi ẹkedide mme Hebrew. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkụt nte enye ewetde leta ọnọ ẹsọk Christian emi ekerede Philemon. Ke ini Paul okosụk odude ke ufọk-n̄kpọkọbi, enye ama an̄wam Onesimus, kpa ofụn emi ekefehede ọkpọn̄ eteufọk esie. Ofụn emi ama akabade etie nte eyen ọnọ Paul, edi nte ini akakade, enye ama ọnọ enye ọnyọn̄ ebịne eteufọk esie. (Philem. 10) Anaedi Paul ama ama mbonekọn̄ emi ẹkekpemede enye. (1 Cor. 9:22) Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi enye ama obụp owoekọn̄ aban̄a se ẹsidade nsio nsio n̄kpọekọn̄ ẹnam, ndien ekem ada se enye okokopde oro ọnọ eti uwụtn̄kpọ.—Eph. 6:13-17.

“ẸTỊN̄ IKỌ ABASI UKO UKO, IFEHEKE NDỊK”

Ndisịn Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi ama “anam eti mbụk asuana” tutu esịm Mbon Ukpeme Edidem ye mbon en̄wen. (Phil. 1:12, 13) Mbon emi ẹkedụn̄de ke Castra Praetoria ẹma ẹsisobo ye mme owo emi ẹtode ofụri Obio Ukara Rome, esịnede akwa edidem ye mbonufọk esie emi ẹkewakde etieti. Mbonufọk edidem ẹkedi mme iman, mme asan̄autom, ye ifịn esie, emi ndusụk mmọ ẹkekabarede ẹdi Christian. (Phil. 4:22) Paul ndikwọrọ ikọ uko uko ama anam nditọete ke Rome “ẹtịn̄ ikọ Abasi uko uko, ifeheke ndịk.”—Phil. 1:14.

Ikọ ntiense emi Paul ọkọnọde ke Rome esịn udọn̄ ọnọ nnyịn n̄ko emi ‘ikwọrọde ikọ ke ini eke ọfọnde ye ke ini afanikọn̄.’ (2 Tim. 4:2) Ndusụk nnyịn ikemeke ndiwọrọ an̄wa, idu ke ufọkibọk, m̀mê ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak mbuọtidem nnyịn. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi idaha nnyịn, imekeme ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹdide ẹdise nnyịn m̀mê ẹdide ndinam n̄kpọ nnọ nnyịn. Edieke inọde ikọ ntiense uko uko ke kpukpru idaha, iyokụt ke ‘owo ikemeke ndikọbi ikọ Abasi.’—2 Tim. 2:8, 9.