Ẹsan̄a Ke Uten̄e Jehovah
“Nte [Esop] akasan̄ade ke uten̄e Jehovah, ye ke ndọn̄esịt edisana spirit enye ama akaiso ọkọri ke ibat.”—UTOM 9:31, NW.
1, 2. (a) Nso ikotịbe ke ini esop Christian okodude ke emem? (b) Okposụkedi Jehovah ayakde ukọbọ odu, nso n̄kpọ efen ke enye esinam?
MBET kiet ama osobo akakan idomo. Nte enye ama omụm nsọn̄ọnda ke Abasi akama? Ih, k’akpan! Enye akasan̄a ke uten̄e Abasi, enyenede mbak aban̄a Andibot enye, onyụn̄ akpa nte anam-akpanikọ ntiense Jehovah.
2 OWO uten̄e Abasi oro okomụmde nsọn̄ọnda akama mi ekedi Stephen, kpa “OWO emi ọyọhọde ye mbuọtidem ye edisana spirit.” (Utom 6:5) N̄kpa esie ama edemede ọkpọsọn̄ ukọbọ, edi ke oro ebebe esop ke Judea, Galilee, ye Samaria ẹma ẹnyene emem ẹnyụn̄ ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit. Akande oro, “nte [esop] akasan̄ade ke uten̄e Jehovah ye ke ndọn̄esịt edisana spirit enye ama akaiso ndikọri ke ibat.” (Utom 9:31, NW) Nte Mme Ntiense Jehovah mfịn, nnyịn imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke Abasi eyediọn̄ nnyịn edide nnyịn idu ke emem m̀mê ikụt ukọbọ, nte ẹwụtde ke Utom Mme Apostle ibuot 6 osịm 12. Ntre ẹyak nnyịn isan̄a ke uten̄e Abasi oro owụtde ukpono ke ini ẹkọbọde nnyịn, mîdịghe ida ini oro ukọbọ etekde ubọk ikọri ke n̄kan̄ eke spirit inyụn̄ idọdiọn̄ isịn idem ke utom oro inamde inọ enye.—Deuteronomy 32: 11, 12; 33:27.
Anam Akpanikọ Osịm Utịt
3. Nso mfịna ke ẹkekan ke Jerusalem, ndien didie?
3 Idem ọkpọkọm mfịna ẹdaha ẹda ke ini emi ifụre odude, eti ndutịm ekeme ndin̄wam ẹkọk mme mfịna ẹmi. (6:1-7) Mme Jew ẹmi ẹsemde usem Greek ke Jerusalem ẹma ẹkụni ẹte ke owo isehe mme ebeakpa mmimọ enyịn ke ini ẹdemede udia eke usen ke usen, ke adan̄aemi ẹkenamde n̄kpọ ediye ediye ye mme Jew mme andinịm ke akpanikọ ẹmi ẹsemde usem Hebrew. Ẹma ẹkọk mfịna emi ke ini mme apostle ẹkemekde owo itiaba ndise mban̄a “utom emi.” Owo mmọ kiet ekedi Stephen.
4. Didie ke Stephen akanam n̄kpọ aban̄a mme nsunsu edori ikọ?
4 Nte ededi, ikebịghike Stephen abak-Abasi ama osobo idomo. (6:8-15) Ndusụk owo ẹma ẹdaha ke enyọn̄ ẹneni eneni ye Stephen. Ndusụk mmọ ẹketo “Synagogue mme Libertine,” iso-ọfọn mme Jew oro mbon Rome ẹkemụmde ndien ekem ẹsiode ke ufụn mîdịghe, ẹdi mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹmi ẹkedide ifụn inikiet ko. Sia mmọ mîkemeke ndida ke ifiọk ye spirit eke Stephen adade etịn̄ ikọ, mme asua esie ẹma ẹda enye ẹka Sanhedrin. Do mme ntiense nsu ẹkedọhọ ẹte: ‘Nnyịn ima ikop nte owo emi ọdọhọde ete ke Jesus eyewụri temple onyụn̄ okpụhọde mme ido eke Moses ọkọnọde nnyịn ete inịm.’ Edi, idem mme andibiọn̄ọ enye ẹma ẹkụt ẹte ke Stephen ikedịghe anamidiọk edi ke iso esie ekebiet iso angel, kpa asan̄autom Abasi emi ọdiọn̄ọde ke imenyene ibetedem Abasi. Didie ke emi okokpụhọde ntem ye iso mmọ, oro ẹyọhọde ye ukwan̄ido sia mmọ ẹyakde idemmọ ẹnọ Satan!
5. Mme akpan n̄kpọ ewe ke Stephen okosio owụt ke adan̄aemi ọnọde ikọ ntiense?
5 Ke Caiaphas, Akwa Oku obụpde enye mbụme, Stephen ama ọnọ uko uko ikọ ntiense. (7:1-53) Enye ndifiak ndụn̄ọde mbụk nditọ Israel ama owụt nte ke Abasi ama aduak ndikpọnọde Ibet ye utom temple nnịm n̄kan̄ kiet ke ini Messiah edide. Stephen ama owụt ete ke Moses, kpa andinyan̄a oro eyen Jew kiet kiet ọkọdọhọde nte ikponode, edi se nditọ Israel ẹkesịnde, idem kpa nte oro mmọ kemi mînyịmeke Enyeemi adade n̄kpon n̄kan edinyan̄a edi. Ndidọhọ ke Abasi idụn̄ke ke mme ufọk eke ẹdade ubọk ẹbọp, Stephen okowụt ete ke temple ye ndutịm utuakibuot esie ẹyebe ẹfep. Edi sia mme andibiere ikpe nnọ enye mîketen̄eke Abasi mîkonyụn̄ iyomke ndidiọn̄ọ uduak Esie, Stephen ama ọdọhọ ete: ‘Mbufo mbon nsọn̄ibuot, mbufo ẹtak ndin̄wan̄wana ye edisana spirit kpukpru ini. Ewe prọfet ke mme ete mbufo mîkọkọbọke? Mmọ ẹma ẹwọt mbon oro ẹkebemde iso ẹkwọrọ ẹte ke Ata Edinen eyedi, mbufo ẹmenyụn̄ ẹkabade ẹdi mme andida Enye nnọ ye mme andiwot Enye.’
6 (a) Mbemiso enye akpade, nso ọsọn̄ọ mbuọtidem ifiọkutom ke Stephen ekenyene? (b) Ntak Stephen nte enende ọkọdọhọde ete: “Ọbọn̄ Jesus, bọ ukpọn̄ mi”?
6 Uko uko utịn̄ikọ Stephen ama ada okosụn̄ọ ke n̄kpa esie. (7:54-60) Mme ebiereikpe ẹma ẹyat esịt ke ndiyarade ubiomikpe oro mmọ ẹkenyenede ke n̄kpa Jesus. Edi didie ke ẹkesọn̄ọ mbuọtidem Stephen ntem ke ini enye “owụk[de] enyịn ese enyọn̄, okụt ubọn̄ Abasi, ye Jesus nte adade ke ubọk nnasia Abasi”! Stephen kemi ama ekeme ndisak iso nse mme asua esie ye mbuọtidem nte ke imanam uduak Abasi. Okposụkedi Mme Ntiense Jehovah mîkụtke n̄kukụt, nnyịn imekeme ndinyene mbiet emem emem idaha oro Abasi ọnọde ke ini ẹkọbọde nnyịn. Ke ẹma ẹkesio Stephen ke edem Jerusalem, mme asua esie ẹma ẹtọn̄ọ enye ke itiat, ndien enye ama anam n̄kpeubọk ete: “Ọbọn̄ Jesus, bọ ukpọn̄ mi.” Emi ama odot koro Abasi ama ọnọ Jesus odudu ndinam mbon en̄wen ẹfiak ẹdidu uwem. (John 5:26; 6:40; 11: 25, 26) Ke ọtọn̄ọde edọn̄, Stephen ama ofiori ete: “ọbọn̄ [Jehovah], kûda idiọkn̄kpọ emi udori mmọ.” Adan̄aoro enye ama akpa nte owo oro ẹwotde ke usụn̄ Abasi, kpa nte ata ediwak mme anditiene Jesus ẹkenamde ọtọn̄ọde ke ini oro, idem ke eyomfịn.
Ukọbọ Anam Eti Mbụk Asuana
7. Nso ikosụn̄ọ ito ukọbọ?
7 N̄kpa Stephen ke akpanikọ ama anam eti mbụk asuana. (8:1-4) Ukọbọ ama asuan kpukpru mbet ke ofụri Judea ye Samaria, ke mîbọhọke mme apostle. Saul, emi okonyịmede ẹwot Stephen, ama osobo esop oro nte idiọk unam, asan̄ade ke ufọk ke ufọk odụri mme anditiene Jesus ọwọrọ ekesịn ke ufọk-n̄kpọkọbi. Nte mme mbet oro ẹkesuanade ẹkade-ka iso ndikwọrọ ikọ, ẹma ẹbiat uduak oro Satan akaduakde nditre mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ emi ẹdide mme abak-Abasi ke ndikọbọ mmọ. Mfịn, n̄ko, ukọbọ esiwak ndinam eti mbụk asuana m̀mê ndidụri ntịn̄enyịn n̄wụt utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄.
8. (a) Nso ikotịbe nte utịp ukwọrọikọ oro ẹkekwọrọde ke Samaria? (b) Didie ke Peter akada udiana ukpọhọde oro Jesus ọkọnọde enye anam n̄kpọ?
8 Philip ọkwọrọ ikọ ama aka Samaria man “ọkọkwọrọ Christ.” (8:5-25) Akwa idara ama odu ke obio oro sia ẹkekwọrọde eti mbụk, ẹma ẹbịn ndiọi spirit ẹfep, ẹma ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ẹkop nsọn̄idem. Mme apostle ke Jerusalem ẹma ẹdọn̄ Peter ye John ẹka Samaria, ndien ke ini mmọ ẹkebọn̄de akam ẹnyụn̄ ẹdoride mbon oro ẹkenade baptism mi ubọk, mbufa mbet oro ẹma ẹbọ edisana spirit. Simon, akani owo magic emi okosụk anade baptism obufa obufa ama odomo ndidep odudu emi, edi Peter ama ọdọhọ enye ete: ‘Okụk fo etiene fi atak. Koro esịt fo mînenke ke iso Abasi.’ Ke ẹdọhọde yak akabade esịt onyụn̄ ekpe Jehovah ubọk oyom edifen nnọ, enye ama eben̄e ete mme apostle ẹbọn̄ akam ke ibuot imọ. Emi ekpenyene ndinụk kpukpru mme andibak Jehovah mfịn ndibọn̄ akam mben̄e un̄wam Abasi ke ndikpeme esịt. (Mme N̄ke 4:23) (N̄kpọntịbe emi akada ikọ oro “simony” edi, “edidep m̀mê edinyam ifetutom ufọkederi m̀mê edibọ okụk ke utom ufọkederi.”) Peter ye John ẹma ẹnọ ikọ ntiense ke ediwak obio-in̄wan̄ mbon Samaria. Ntre, Peter ama ada ọyọhọ ukpọhọde iba oro Jesus ọkọnọde enye ọkpọhọde usụn̄ ifiọk ye ifetutom edidụk Obio Ubọn̄ eke heaven.—Matthew 16:19.
9. Anie ekedi owo Ethiopia oro Philip eketịn̄de ikọ ntiense ọnọ, ndien ntak owo emi akanade baptism-e?
9 Angel Abasi ndien ama ọnọ Philip obufa isoutom. (8:26-40) “Eunuch,” emi akamade ofụri inyene ọbọn̄-an̄wan Candace mbon Ethiopia, ke akawat ke enan̄-mbakara ke usụn̄ otode ke Jerusalem osụhọde ke Gaza. Enye ikedịghe ata eunuch, emi owo mîkesiyakke odụk esop mme Jew, edi enye akaka Jerusalem ndituak ibuot nte okpono Abasi ke ido mme Jew oro akanade mbobi. (Deuteronomy 23:1) Philip ama okụt nte eunuch oro okotde n̄wed Isaiah. Ke eben̄ede ete ọdọk editie ye imọ ke chariot, Philip ama eneme prọfesi Isaiah onyụn̄ “ọkwọrọ Jesus ọnọ enye.” (Isaiah 53:7, 8) Ibịghike owo Ethiopia oro ama ofiori ete: “Se mmọn̄ mi; nso ibiọn̄ọ mi ndina baptism?” N̄kpọ ndomokiet ikọbiọn̄ọ, sia enye ekenyenede ifiọk aban̄a Abasi onyụn̄ enyenede mbuọtidem ke Christ kemi. Ntre Philip ama onịm owo Ethiopia oro baptism, emi ọkọnyọn̄de esie ke idatesịt. Ndi n̄kpọ ndomokiet ọbiọn̄ọ fi ndina baptism?
Ẹkabade Andikọbọ Esịt
10, 11. Nso ikotịbe inọ Saul eke Tarsus ke usụn̄ uka Damascus ye ibio ini ke oro ebede?
10 Mi kan̄a, Saul ama oyom usụn̄ ndinam mme anditiene Jesus ẹkan̄ mbuọtidem mmọ ke ndịghe edisịn ke ufọk-n̄kpọkọbi m̀mê n̄kpa. (9:1-18a) Akwa oku (iso-ọfọn Caiaphas) ama ọnọ enye n̄wed ada ọsọk mme synagogue ke Damascus, ọnọde enye odudu ndimụm irenowo ye iban eke ẹsan̄ade ke “Usụn̄ oro,” m̀mê ẹtienede ido uwem oro ọkọn̄ọde ke uwụtn̄kpọ Christ, ke ebuka nda ndi Jerusalem. Ke n̄kpọ nte ufọt uwemeyo ke ebiet ekperede Damascus, un̄wana ama asiaha oto enyọn̄ ndien uyo onyụn̄ obụp ete: “Saul, Saul, nsinam afo ọkọbọde mi?” Mbon oro ẹkesan̄ade ye Saul ẹma ‘ẹkop uyo oro,’ edi se ẹketịn̄de ikan̄wan̄ake mmọ. (Men Utom 22:6, 9 domo.) Ubak ubak ediyarade oro ẹkeyararede Jesus oro ẹkenọde ubọn̄ mi ama ekem ndisịri Saul enyịn. Abasi ama ada mbet oro, Ananias, anam enye afiak okụt usụn̄.
11 Ke enye ama akana baptism, akani andikọbọ oro ama akabade edi owo oro ẹkọbọde. (9:18b-25) Mme Jew ke Damascus ẹma ẹyom ndiwot Saul. Nte ededi, ke okoneyo, mme mbet ẹma ẹsịn enye ke akpasa, ẹsụhọde ke odudu ibibene, iso-ọfọn ke akamba akpasa oro ẹkedade urụk m̀mê n̄kpri n̄kọk-eto ẹdọk. (2 Corinth 11:32, 33) Anaedi odudu oro ekedi window ufọk mbet kiet emi ẹkesiode ke ibibene oro. Ndiyan̄ mme asua oro nnyụn̄ n̄kaiso n̄kwọrọ ikọ ikedịghe edinam unana uko.
12. (a) Nso ikotịbe inọ Saul ke Jerusalem? (b) Esop akanam n̄kpọ didie?
12 Ke Jerusalem, Barnabas ama an̄wam mme mbet ndinyịme Saul nte ekemmọ andinịm ke akpanikọ. (9:26-31) Do Saul ama eneni eneni uko uko ye mme Jew oro ẹsemde usem Greek, ẹmi n̄ko ẹkedomode ndiwot enye. Ke ẹfiọkde emi, nditọete ẹma ẹda enye ẹsụhọde ẹka Caesarea ẹnyụn̄ ẹnọ enye ọnyọn̄ ke Tarsus, kpa obio emana esie ke Cilicia. Esop ke ofụri Judea, Galilee, ye ke Samaria ndien ama “okụt ifụre, onyụn̄ ọkọri” ke n̄kan̄ eke spirit. Nte enye ‘akasan̄ade ke uten̄e Jehovah ye ke ndọn̄esịt edisana spirit enye ama ọkọri ke ibat.’ Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ kpukpru esop mfịn edieke anade mmọ ẹbọ edidiọn̄ Jehovah!
Mme Gentile Ẹkabade Ẹdi Mme Andinịm ke Akpanikọ!
13. Mme utịben̄kpọ ewe ke Abasi akayak Peter anam ke Lydda ye Joppa?
13 Peter n̄ko ọkọyọhọ ye utom. (9:32-43) Ke Lydda (edide Lod idahaemi) ke n̄kan̄ Unaisọn̄ Sharon, enye ama ọkọk Aeneas emi ọkọdọn̄ọde akpauben̄. Ukọk udọn̄ọ emi ama anam ediwak owo ẹwọn̄ọde ẹtiene Ọbọn̄. Ke Joppa, edima mbet oro, Tabitha (Dorcas) ama ọduọ udọn̄ọ onyụn̄ akpa. Ke ini Peter ekebehede, ebeakpa ẹmi ẹketuade eyet ẹma ẹwụt enye ọfọn̄idem oro Dorcas ọkọdọkde ye enye oro mmọ ẹkesịnede. Enye ama anam Dorcas afiak enyene uwem, ndien ke ini mbụk emi akasuanade, ediwak owo ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ. Peter ama odu ke Joppa ye Simon akwatikpa, emi ufọk esie okodude ke mben akpa. Mme akwatikpa ẹsidebi ikpaunam ke mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹduọk n̄kpri idem osokoro mbemiso ẹkwatde idet ẹfep. Ẹsinam ikpaunam ẹmi ẹkabade ẹdi nsat ikpa ke ndin̄wan mmọ ye mmọn̄ ẹdade ẹto ndusụk eto.
14. (a) Cornelius ekedi anie? (b) Nso ekedi akpanikọ iban̄a akam Cornelius?
14 Ke ini oro (36 C.E.), n̄wọrọnda n̄kpọntịbe ama ada itie ke ebiet efen. (10:1-8) Cornelius, eten̄e-Abasi owo Gentile, kpa centurion mbon Rome emi akarade n̄kpọ nte mbonekọn̄ ikie, okodụn̄ ke Caesarea. Enye ekedi etubom “mbonekọn̄ . . . Italy,” emi nte an̄wan̄ade edide mbufa mbonekọn̄ oro ẹkedade ke otu mbon Rome ye mbon oro ẹdụn̄de ke Italy ẹmi mîdụhe aba ke ufụn. Okposụkedi Cornelius akabakde Abasi, enye ikedịghe okpono Abasi ke ido mme Jew. Ke n̄kukụt, angel ama ọdọhọ enye ete ke akam esie “ẹma ẹdọk . . . nte n̄kpọ eke Enye [Abasi] adade eti fi.” Idem okposụkedi Cornelius mîkayakke idem inọ Jehovah ini oro, enye ama ọbọ ibọrọ akam esie. Edi nte angel oro eketemede, enye ama ọdọn̄ ẹkekot Peter.
15. Nso ikotịbe ke adan̄aemi Peter ọkọbọn̄de akam ke ọkọmufọk Simon?
15 Mi kan̄a, Peter ama okụt n̄kukụt ke adan̄aemi ọkọbọn̄de akam ke ọkọmufọk Simon. (10:9-23) Ke n̄kukụt, enye ama okụt nte n̄kpọ osụhọrede ke enyọn̄ edi, ebiet akwa ọfọn̄ emi ọyọhọde ye kpukpru unam ukot-inan̄, se inyọnide ke isọn̄, ye mme inuen enyọn̄. Ke ẹnọde uyo ẹte yak enye owot ata, Peter ama ọdọhọ ete ke akananam imọ itaha se mîsanake. “Kûbat se Abasi anamde asana ke ibet,” ntre ke ẹkesian enye. N̄kukụt oro ama otịmede Peter ekikere, edi enye ama etiene ndausụn̄ spirit oro. Ntre, enye ye nditọete itiokiet ẹdide mme Jew ẹma ẹdaha ẹtiene mme isụn̄utom oro Cornelius okosiode ọdọn̄.—Utom 11:12.
16, 17. (a) Nso ke Peter eketịn̄ ọnọ Cornelius ye mbon oro ẹkesopde idem ke ufọk esie? (b) Nso ikotịbe ke adan̄aemi Peter okosụk etịn̄de ikọ?
16 Kemi mme akpa Gentile ke ẹkeyom ndikpan̄ utọn̄ nnọ eti mbụk. (10:24-43) Ke ini Peter ye nsan̄a esie ẹkebehede ke Caesarea, Cornelius, mme iman esie, ye mme ata ufan esie ke ẹketie ẹbiet mmọ. Cornelius ama ọduọ Peter ke ukot, edi apostle emi ke nsụhọdeidem ama esịn ndibọ utọ utuakibuot oro. Enye ama etịn̄ aban̄a nte Jehovah ekeyetde Jesus aran ke edisana spirit ye odudu nte Messiah onyụn̄ anam an̄wan̄a ete ke owo ekededi eke ọbuọtde idem ye enye eyebọ edifen mme idiọkn̄kpọ.
17 Jehovah kemi ama anam n̄kpọ. (10:44-48) Ke adan̄aemi Peter okosụk etịn̄de ikọ, Abasi ama ayak edisana spirit ọnọ mme Gentile oro ẹnịmde ke akpanikọ mi. Ke ndondo oro, ẹma ẹbon mmọ ke spirit Abasi ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ odudu ndisem nsio nsio usem nnyụn̄ ntoro enye. Ntre, ẹma ẹnịm mmọ baptism nte odotde ke enyịn̄ Jesus Christ. Ntre ke ekedi nte ke Peter ama ada ọyọhọ ukpọhọde ita eberede usụn̄ ifiọk ye ifetutom ọnọ mme Gentile ẹmi ẹbakde Abasi mi ndidụk Obio Ubọn̄ eke heaven.—Matthew 16:19.
18. Didie ke nditọete ẹdide mme Jew ẹkenam n̄kpọ ke ini Peter akanamde an̄wan̄a nte ke mme Gentile ẹma ẹna “baptism ke edisana spirit”?
18 Edikem, ke Jerusalem, mbon ẹmi ẹyịrede una mbobi ẹma ẹneni eneni ye Peter. (11:1-18) Ke ini enye akanamde an̄wan̄a nte ẹkenịmde mme Gentile “baptism ke edisana spirit,” nditọete esie ẹdide mme Jew ẹma ẹdop uyo ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi itoro, ẹte: “Amaedi ntre ndien, Abasi ayak mme Gentile n̄ko ẹkabade esịt ẹdụk uwem.” Nnyịn n̄ko ikpenyene ndikpan̄ utọn̄ ke ini ẹnamde uduak Abasi an̄wan̄a nnyịn
Ẹma Ẹsiak Esop Gentile
19. Ẹkesan̄a didie ẹdikot mbet mme Christian?
19 Ẹma ẹtọn̄ọ akpa esop Gentile kemi. (11:19-26) Ke ini mme mbet ẹkesuanade ke ntak ukụt emi ọkọtọn̄ọde ke ikọ Stephen, ndusụk owo ẹkeka Antioch, Syria, emi ọkọwọrọde etop ke ntak ndedehe utuakibuot ye mbiara ido uwem. Nte mmọ ẹketịn̄de eti mbụk ẹnọ mbon oro ẹkesemde usem Greek do, “ubọk Ọbọn̄ [Jehovah ama] odu ye mmọ,” ndien ediwak owo ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ. Barnabas ye Saul ẹma ẹkpep n̄kpọ do ke isua kiet, ndien “ekedi ke Antioch ke ẹkebem iso ẹkot mme mbet Christian oto un̄wam Abasi, NW.” Nte eyịghe mîdụhe edi Jehovah ọkọnọ ndausụn̄ ete ẹkot mmọ ntre, sia ikọ Greek oro, khre·ma·tiʹzo, emi ọwọrọde “ndikot oto un̄wam Abasi,” edide se ẹsidade kpukpru ini ke N̄wed Abasi ke ebuana ye se itode Abasi.
20. Nso ke Agabus ekebemiso etịn̄ aban̄a, ndien didie ke esop Antioch akanam n̄kpọ?
20 Mme prọfet ẹmi ẹbakde Abasi ẹma ẹsito Jerusalem ẹsụhọde ẹdi Antioch n̄ko. (11:27-30) Owo mmọ kiet ekedi Agabus, emi akadade “odudu spirit ayarade ete akamba akan̄ ọmọn̄ odu ke ofụri ererimbot.” Prọfesi oro ama osu ke ini ukara Claudius andikara Rome (41-54 C.E.), ndien Josephus ewetmbụk eset etịn̄ n̄kpọ otụk “akamba akan̄” emi. (Jewish Antiquities, XX, 51 [ii, 5]; XX, 101 [v, 2]) Ke ntak ima, esop Antioch ama ọnọ etịbe ẹsọk nditọete ẹmi ẹkedude ke unana ke Judea.—John 13:35.
Ukọbọ Ọwọrọ Ikpîkpu
21. Nso edinam ke Herod Agrippa I akada etiene Peter, edi ye nso utịp?
21 Ini emem ama osịm utịt ke ini Herod Agrippa I ọkọtọn̄ọde ndikọbọ mme anditen̄e Jehovah ke Jerusalem. (12:1-11) Herod ama owot James ke ofụt, iso-ọfọn osịbede enye ibuot nte akpa apostle oro akpade ke usụn̄ Abasi. Ke okụtde ke emi enem mme Jew esịt, Herod ama esịn Peter ke ufọk-n̄kpọkọbi. Anaedi ẹkekọbi apostle oro ke n̄kpọkọbi iba ẹdian owo ekọn̄ ke n̄kan̄ kiet kiet, ke adan̄aemi owo ekọn̄ iba eken ẹkekpemede ubet oro ẹkesịnde enye. Herod okodiomi ndiwot enye ke Passover ye usen usọrọ uyo eke leaven mîdụhe ẹma ẹbe (Nisan 14-21), edi ẹma ẹbọrọ akam oro esop ọkọbọn̄de ke ibuot esie ke eti ini, idem kpasụk nte ẹsiwakde ndibọrọ eke nnyịn. Emi akada itie ke ini angel Abasi ke utịbe utịbe usụn̄ okosiode apostle oro.
22. Nso ikada itie ke ini Peter akakade ufọk Mary, eka Mark?
22 Ibịghike Peter okodu ke ufọk Mary (eka John Mark), emi nte an̄wan̄ade edide itie mbonoesop Christian. (12:12-19) Ke okoneyo oro, eyenan̄wan emi ekerede Rhoda ama ọdiọn̄ọ uyo Peter edi adaha ọkpọn̄ enye ke itịm inuaotop. Ke akpa anaedi mme mbet ẹkekere ke Abasi ọkọdọn̄ asan̄autom angel oro adade ke ibuot Peter onyụn̄ enyenede ukem uyoikọ esie. Nte ededi, ke ini mmọ ẹkeberede usụn̄ ẹnọ Peter, enye ama ọdọhọ yak mmọ ẹsian James ye nditọete (isio-ọfọn mbiowo) nte ẹkesiode imọ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Enye ndien ama adaha ọwọrọ onyụn̄ asan̄a ndịbe ndịbe ye unana editịn̄ ebiet enye akade mbak ẹdisịn mmọ m̀mê idemesie ke afanikọn̄ edieke ẹnamde ndụn̄ọde. Ndụn̄ọde oro Herod akanamde aban̄a Peter ọkọwọrọ ikpîkpu, ndien ẹma ẹnọ mbon ukpeme oro ufen, iso-ọfọn ẹkam ẹwotde-wot.
23. Didie ke ukara Herod Agrippa I okosịm utịt, ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi?
23 Ke 44 C.E., ukara Herod Agrippa I ama osịm utịt inikiet inikiet ke Caesarea ke ini enye ekedide owo isua 54. (12:20-25) Enye okodu ke idaha un̄wana ekọn̄ ye mbon Phoenicia ẹmi ẹtode Tyre ye Sidon, ẹmi ẹkenọde Blastus eyenufọk esie ubọkedem man odiomi ini nneme emi mmọ ẹkemede ndiben̄e emem odu. Edi ke “usen eke ẹnịmde” (kpasụk usen usọrọ oro ẹkponode Claudius Caesar), Herod ama esịne ọfọn̄idem itie edidem, osụhọde itie ke ebekpo, onyụn̄ ọtọn̄ọ nditịn̄ ikọ nnọ mmọ. Ke ibọrọ otuowo ẹma ẹbọrọ ẹte: “Uyo Abasi, idịghe uyo owo.” Ke ebe oro, angel Jehovah ama ọtọ enye “koro enye mî[kọ]nọhọ Abasi ubọn̄.” ‘Ndọn̄ ẹma ẹta Herod ẹwọt.’ Ntọt uwụtn̄kpọ emi akpakam onụk nnyịn ndikaiso nsan̄a ke uten̄e Jehovah, isọnde ntan̄idem inyụn̄ inọde enye ubọn̄ ke se nnyịn inamde nte ikọt esie.
24. Nso ke ibuotikọ ini iso ediwụt kaban̄a n̄kọri utom?
24 Kpa ye ukọbọ oro Herod akadade edi, “ikọ Abasi [ama] ọkọri, onyụn̄ ọdọdiọn̄ asuana.” Ke akpanikọ, nte ibuotikọ eke ini iso ediwụtde, mme mbet ẹma ẹdori enyịn ẹban̄a n̄kọri utom efen efen. Ntak-a? Koro mmọ “[ẹkesan̄ade] ke uten̄e Jehovah.”
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Didie ke Stephen okowụt ete ke imọ imeten̄e Jehovah, nte ediwak ikọt Abasi ẹketen̄ede tọn̄ọde ke ini oro?
◻ Nso utịp ke n̄kpa Stephen ekenyene ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄, ndien nte emi enyene mbiet ke eyomfịn?
◻ Didie ke Saul eke Tarsus, kpa andikọbọ akakabade edi anditen̄e Jehovah?
◻ Mmanie ẹkedi mme akpa Gentile oro ẹkenịmde ke akpanikọ?
◻ Didie ke Utom Mme Apostle ibuot 12 owụt nte ke ukọbọ isikpanke mme anditen̄e Jehovah?
[Ndise ke page 16, 17]
Un̄wana ama asiaha oto enyọn̄ ndien uyo onyụn̄ obụp ete: “Saul, Saul, nsinam afo ọkọbọde Mi?”