Nte Ẹkpekọkde Mme Mfịna Emem Emem

AFAI eke owo ekpere ndibịghi nte ubonowo. Bible odụn̄ọde ntọn̄ọ afai afiak edem ekesịm ini Cain, eyeneka Abel ye akpan akpa ebe ye n̄wan. Ke ini Abasi akamade uwa Abel akan esie, Cain ama “ofụt esịt eti eti.” Didie ke enye akanam n̄kpọ aban̄a idaha oro? “Cain adaha ke enyọn̄ anam ikọ ye Abel eyeneka esie, onyụn̄ owot enye.” Ke oro ebede, enye ama okụt idemesie ke ata akamba mfịna ye Abasi. (Genesis 4:5, 8-12) Afai ikenen̄ekede idiọk idaha oro Cain ekenyenede ke iso Andibot enye.

Didie ke nnyịn ikeme ndifep usụn̄ uwem Cain eke ediyom ndida ata ata odudu n̄kọk mme mfịna?

To ke Afai Sịm Ediyọ N̄kpọ

Kere ban̄a eren oro akadade ese onyụn̄ enyịmede ẹwot Stephen, akpa Christian ndikpa n̄kpa usụn̄ Abasi. (Utom 7:58; 8:1) Eren oro, Saul eke Tarsus, ikenyịmeke ye idaha oro Stephen akadade kaban̄a ido ukpono ndien ama enyịme edida afai n̄wot owo nte nnennen usụn̄ nditre mme edinam Stephen. Edi akpanikọ, ekeme ndidi Saul iketiehe afai afai ke kpukpru ikpehe uwem esie. Edi enye ama enyịme afai nte usụn̄ edikọk mme mfịna. Ke ndondo oro Stephen akakpade, Saul ama “osobo ufọk Abasi [Christian], asan̄a ke ufọk ke ufọk, odụri iren ye iban ọwọrọ ekesịn mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi.”—Utom 8:3.

Nte eyen ukpepn̄kpọ Bible oro Albert Barnes etịn̄de, ikọ Greek oro ẹkabarede mi “osobo” owụt nsobo oro ndiọi unam, utọ nte mme lion ye mme wolf, ẹkemede ndida ndi. Barnes anam an̄wan̄a ete, “Saul okosobo ufọkabasi nte idiọk unam—ọkpọsọn̄ ikọ oro owụtde ifịk ye ikpahaesịt emi enye akadade ọkọbọ.” Ke ini Saul akakade Damascus ndikomụm mme anditiene Christ efen efen, enye ke okosụk “ofịme ikọ ndịghe ye ikọ-nsobo adian mbet Ọbọn̄ [Christ].” Ke usụn̄ isan̄ esie, Jesus oro ẹkenamde eset ke n̄kpa ama etịn̄ ikọ ọnọ enye, ndien emi ama osụn̄ọ ke Saul ndikpụhọde ndụk Ido Ukpono Christ.—Utom 9:1-19.

Ke ama okokpụhọ ido ukpono, usụn̄ edinam Saul ye mbon en̄wen ama okpụhọde. N̄kpọntịbe oro akadade itie ke n̄kpọ nte isua 16 ke oro ebede ama owụt ukpụhọde oro. Otu mme owo ẹma ẹdi esop oro okodude ke ebietidụn̄ esie ke Antioch ẹdikpak mme Christian do ndida Ibet Moses ndu uwem. “Ọkpọsọn̄ eneni” ama etịbe. Saul, emi idahaemi ẹketịmde ẹdiọn̄ọ nte Paul, ama etiene abuana ke eneni oro. Nte an̄wan̄ade, utọk ama asiaha. Edi Paul ikanamke afai. Utu ke oro, enye ama enyịme ye ubiere esop ndika n̄ketịn̄ n̄kpọ oro nnọ mme apostle ye mbiowo ke esop Jerusalem.—Utom 15:1, 2.

Ke Jerusalem, “ediwak eneni” ẹma ẹfiak ẹdemede ke mbono mbiowo. Paul ama ebet tutu “kpukpru owo ẹdobo” ndien ekem etịn̄ utịbe utịbe utom spirit Abasi ke otu mme andinịm ke akpanikọ oro mîkanaha mbobi. Ke ẹma ẹkeneme mme itie N̄wed Abasi, mme apostle ye mbiowo Jerusalem ẹma ẹdisịm “ekikere kiet” nditre ndibiom mme andinịm ke akpanikọ oro mîkanaha mbobi mbiomo nte mîdotke edi ẹnọ mmọ item ẹte “ẹbet mme n̄kpọ eke ẹwade ẹnọ ndem, ye iyịp, ye unam eke ẹyịride yịri, ẹnyụn̄ ẹtre use.” (Utom 15:3-29) Ke akpanikọ, Paul ama okpụhọde. Enye ama ekpep ndibiere mme eneni ye unana afai.

Ndiyọ Mme Ntụhọ Afai

Paul eketeme ke ukperedem ete: “Owo Ọbọn̄ inyeneke ndidi owo utọk; enye enyene ndinyene sụn̄-sụn̄ ido ye kpukpru owo; enye enyene ndifiọk nditeme owo, nnyụn̄ mme ime ke ini ẹnamde enye idiọk: enye onyụn̄ enyene ndida ata nsụkesịt nnam mmọ ẹmi ẹbiọn̄ọde ẹnen̄ede ẹsan̄a.” (2 Timothy 2:24, 25) Paul ekesịn udọn̄ ọnọ Timothy, esenyịn oro ekekpride akan, ndise mban̄a mme mfịna ke sụn̄sụn̄ ido. Paul okowụt ata idem n̄kpọ. Enye ama ọfiọk ete ke ẹkeme ndinam esịt ayat owo idem ke otu mme Christian. (Utom 15:37-41) Ye eti ntak, enye ama ọnọ item ete: “Ẹyat esịt, ndien ẹkûdue; ẹkûyak utịn osụhọde edisịm iyatesịt mbufo.” (Ephesus 4:26) Ndikara iyatesịt nnyụn̄ ntre ndibụmede nnam n̄kpọ ke ifụtesịt edi nnennen usụn̄ ndikara utọ ntụk oro. Edi didie ke ẹkeme ndinam emi?

Mfịn, idịghe mmemmem n̄kpọ ndikara iyatesịt. “Ndinyene udu edi se ediwak owo ẹmade,” ntem ke Dr. Deborah Prothrow-Stith, udiana akwa andikpep ke Ufọkn̄wed Harvard Esede Aban̄a Nsọn̄idem Mbio Obio, ọkọdọhọ. “Ke akpanikọ, ẹsiwak ndidọhọ ke mme usọ ndinyene eti itie ebuana—ndidiomi n̄kpọ, ndisịm unyịme edem mbiba, ndikop mbọm, ndifen nnọ—ẹdi edu mme mbe.” Edi, mmọ ẹdi mme edu uko, ndien mmọ ẹdi akpan n̄kpọ ke ndikara mme ntụhọ afai oro ẹkemede ndidu nnyịn ke esịt idem.

Ke ama akakabade edi Christian, Paul ama ekpep usụn̄ oro ọfọnde akan ndise mban̄a utọk. Enye ọkọkọn̄ọ ke mme n̄kpọ oro Bible ekpepde. Nte ọfiọkn̄wed eyen ukpepn̄kpọ Ido Ukpono Mme Jew, Paul ama ọfiọk N̄wed Abasi Usem Hebrew. Anaedi enye ama ọfiọk mme utọ itien̄wed nte: “Kûfụbe ufụp ye owo afai, kûnyụn̄ umek usụn̄ esie baba kiet.” “Owo eke mîsọpke iyatesịt ọfọn akan owo uko: ndien owo eke akande esịt esiemmọ ọfọn akan owo eke adade obio.” “Owo eke mîmụmke esịt esie ikama, ebiet obio eke owụrede anana ibibene.” (Mme N̄ke 3:31; 16:32; 25:28) Kpa ye oro, ifiọk oro ikakpanke Paul ndida afai nnam n̄kpọ ye mme Christian, mbemiso okokpụhọde ido ukpono. (Galatia 1:13, 14) Edi nso ikan̄wam Paul, nte Christian, ndida n̄kọk ibuot ye mbukpek utu ke afai mbiere mme eneni oro ẹkpekemede ndidemede utọk?

Paul anam nnyịn ifiọk ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Mbufo ẹkabade ẹkpebe mi, kpa nte ami n̄kekpebede Christ.” (1 Corinth 11:1) Enye ama enen̄ede owụt esịtekọm aban̄a se Jesus Christ akanamde ọnọ enye. (1 Timothy 1:13, 14) Christ ama akabade edi uwụtn̄kpọ ọnọ enye nditiene. Enye ama ọfiọk nte Jesus ọkọbọde ufen ke ntak anamidiọk ubonowo. (Mme Hebrew 2:18; 5:8-10) Paul ama ọsọn̄ọ nte ke prọfesi Isaiah aban̄ade Messiah ama osu Jesus ke idem: “Ẹtụk enye, enye onyụn̄ osụhọde idem esie enịm, inyụn̄ itatke inua esiemmọ; ẹda enye nte eyen-erọn̄ ẹka, ẹte ẹkewot, ndien kpa nte uman erọn̄ odopde inua ke iso mme andifat enye, kpa ntre enye inyụn̄ itatke inua esiemmọ.” (Isaiah 53:7) Apostle Peter ekewet ete: “Ke ini owo osụn̄ide Enye [Jesus], Enye isụn̄ike mmọ usiene; ke ini Enye ebede ke ndutụhọ, Enye itịn̄ke ikọ ndịghe; edi ayak ikọ Esie esịn ke ubọk Andikpe edinen ikpe.”—1 Peter 2:23, 24.

Ifiọk oro Paul ekenyenede aban̄a usụn̄ oro Jesus Christ akanamde n̄kpọ ke n̄kpọsọn̄ idaha ama onụk enye ndikpụhọde. Enye ama ekeme nditeme mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ ete: “Ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo; kpa nte Ọbọn̄ ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasụk ntre.” (Colossae 3:13) Ndifiọk ufọn nditre nditie afai afai ikemke. Esịtekọm kaban̄a se Jehovah ye Jesus Christ ẹnamde ẹnọ nnyịn an̄wam ndinọ odudu oro ẹyomde man ẹkan edu afai.

Ndi Ẹkeme Ndinam?

Eren kiet ke Japan ama oyom utọ odudu oro. Ete esie, oro ekedide owoekọn̄ emi ekesisọpde iyatesịt, akada afai akara ubon esie. Sia ekedide owo unọmọ afai okonyụn̄ okụtde nte ẹtụhọrede eka esie ke ukem usụn̄ oro, eren oro ama ọkọri edu afai. Enye ama esikama akan̄kan̄ iba ẹnyenede nsio nsio udomo oro enye ekesidade ọkọk mme mfịna onyụn̄ adade edịghe mme owo uwem.

Ke ini n̄wan esie ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible, enye ama etiene etie ke ukpepn̄kpọ oro edi ikadaha ke akpan n̄kpọ. Nte ededi, ke ama okokot ekpri n̄wed oro ẹkotde Eti Mbuk Obio Uböñ Emi,a enye ama okpụhọde. Ntak-a? “Ke ini n̄kokotde se idude ke idak ekpri ibuotikọ ọdọhọde, ‘Christ Jesus’ ye ‘Ufak Oro,’ bụt ama anam mi,” ntem ke enye anam an̄wan̄a. “Okposụkedi n̄kodude uwem unana ukpan, n̄kosụk mmama ndifọn ido ye mbon oro n̄kenyenede eti itie ebuana. Mma n̄kop inemesịt ndisinam mme ufan mi ẹnem esịt edi n̄kukụre adan̄a nte mîditụkke uwem mi. Edi, Eyen Abasi, Jesus, ama enyịme ndinọ uwem esie kaban̄a ubonowo, esịnede mme owo nte ami. Mma ndịghe, nte n̄kpọ eke ẹkedade okpoyon̄ ẹyịbi mi.”

Enye ama etre nsan̄a ye n̄kani ufan esie ndien ikebịghike ama esịn enyịn̄ ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke esop Mme Ntiense Jehovah. Ufọkn̄wed emi an̄wam mme andisịn enyịn̄ ndinyene usọ ke nte ẹkpepde mbon efen Bible. Ukpepn̄kpọ emi ama ada ufọn efen efen ọsọk eren emi. Enye afiak eti ete: “Ke ini n̄kedide akparawa, mma nsidịghe owo uwem nnyụn̄ nnam afai koro n̄kesikemeke ndinam mbon efen ẹfiọk nte etiede mi ke idem. Nte n̄kekpepde nditịn̄ ekikere mi nnọ mbon efen, mma ntọn̄ọ ndikọk ibuot ye mmọ utu ke ndinam afai.”

Ndi enye, ukem nte Paul, anam usụn̄ uwem Christ edi esie? Ẹma ẹdomo mbuọtidem esie ke ini akani ufan esie kiet emi mmọ ẹketade un̄wọn̄ọ ndidi nditọeka okodomode ndinam enye etre ndikabade ndi Christian. “Ufan” esie ama eyịbi enye onyụn̄ osụn̄i Abasi esie, Jehovah. Akani owo afai emi ama omụm idem akama onyụn̄ ekpe ubọk ke unana ukeme esie ndika iso nnịm un̄wọn̄ọ oro. Ke okụtde edikpu, “eyeneka” esie ama osion̄o idem ọkpọn̄ enye.

Ebede ke ndikan edu afai esie, akani owo iyatesịt emi enyene ediwak nditọete iren ye iban, ẹmi ima Abasi ye eke mbọhọidụn̄ adiande ọtọkiet. (Colossae 3:14) Ke akpanikọ, ke se iwakde ibe isua 20 ke ama akakabade edi Christian oro ayakde idem ọnọ, enye anam utom idahaemi nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a eke Mme Ntiense Jehovah. Nso n̄kpọ idatesịt ke edi ntem ọnọ enye ndikeme ndiwụt ke Bible nte ke mme owo oro ẹnyenede edu ndiọi unam ẹkeme ndikpep ndibiere eneni ye unana afai kpa nte enye ekekpepde! Ndien nso ifet ke edi ntem ọnọ enye ndikeme ndinyan ubọk n̄wụt utịbe utịbe edisu eke mme ikọ prọfesi emi: “Mmọ idinamke idiọk, idinyụn̄ ibiatke n̄kpọ ke ofụri edisana obot mi: koro ifiọk Jehovah ọyọyọhọ ke ererimbot, kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄”!—Isaiah 11:9.

Ukem nte apostle Paul ye akani owo afai emi, afo n̄ko emekeme ndikpep ndise mban̄a mme idaha oro ẹdemerede iyatesịt, ọkọkde mme mfịna emem emem. Mme Ntiense Jehovah ke n̄kann̄kụk fo ẹyekop inemesịt ndin̄wam fi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 5]

Paul okowụt ata idem n̄kpọ. Enye ama ọfiọk ke ẹkeme ndinam esịt ayat owo idem ke otu mme Christian

[Ndise ke page 7]

Esịtekọm kaban̄a se Abasi anamde ọnọ nnyịn an̄wam ndinyene emem emem itie ebuana