Lydia—Owụt Ntatubọk Andituak Ibuot Nnọ Abasi

TOTO ke eset, mme asan̄autom Abasi ẹwụt idemmọ nte idide san̄asan̄a ke mfọnido mmọ. (Genesis 18:1-8; 19:1-3) Ke ẹtịn̄de ẹban̄a nte “edinyene ima nnọ, ndima, m̀mê ediwụt esenowo mfọnido,” ntatubọk emi otode esịt akpanikọ akam edi idiọn̄ọ ata Ido Ukpono Christ mfịn. Ke akpanikọ, enye edi n̄kpọ oro ẹyomde ẹto mbon oro ẹdituakde ibuot ẹnọ Abasi ke usụn̄ oro enye onyịmede.—Mme Hebrew 13:2; 1 Peter 4:9.

Owo kiet oro okowụtde ntatubọk ke n̄wọrọnda usụn̄ ekedi Lydia. Enye ama “eyịre” mme Christian isụn̄utom oro ẹkekade Philippi ẹtie ke ufọk esie. (Utom 16:15) Okposụkedi ẹtịn̄de n̄kpọ ibio ibio ẹban̄a Lydia ke N̄wed Abasi, esisịt oro ẹtịn̄de ẹban̄a enye ekeme ndidi n̄kpọ nsịnudọn̄ nnọ nnyịn. Ke nso usụn̄? Lydia ekedi anie? Nso ke nnyịn ifiọk iban̄a enye?

“Anyam Ididuot Ọfọn̄”

Lydia okodụn̄ ke Philippi, kpa ibuot obio Macedonia. Nte ededi, enye okoto Thyatira, obio emi odude ke ikpehe Lydia, ke n̄kan̄ edem usoputịn Asia Minor. Ke ntak emi ndusụk owo ẹnọ ekikere ẹte ke “Lydia” ekedi nditịk enyịn̄ oro ẹkenọde enye ke Philippi. Ke mme ikọ efen, enye ekedi “andito Lydia,” ukem nte ẹkemede ndikot n̄wan oro Jesus Christ ọkọnọde ikọ ntiense “n̄wan-a-Samaria.” (John 4:9) Lydia ekesinyam ‘iduot’ m̀mê mme n̄kpọ oro ẹkedade n̄kpọ ukpụhọde uduot emi ẹnam. (Utom 16:12, 14) Mme uwetn̄kpọ oro mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹkebụhọrede ẹsọn̄ọ nte ke mme anam n̄kpọ ukpụhọde uduot ẹma ẹdu ke Thyatira ye ke Philippi. Ekeme ndidi Lydia ama ọkpọn̄ do ke ntak utom esie, edide man aka iso ke mbubehe idemesie m̀mê nte andida ke ibuot usiakifia mme andinam n̄kpọ ukpụhọde uduot ke Thyatira.

Ẹkeme ndinyene n̄kpọ ukpụhọde uduot edide ididuot nto nsio nsio n̄kpọ. Ẹkesio enyeemi ọsọn̄de urua akan ẹto ndusụk orụk n̄kọp. Nte ewetuto owo Rome eke akpa isua ikie oro Martial etịn̄de, ọfọn̄ oro ẹdade mfọnn̄kan n̄kpọ ukpụhọde uduot Tyre ẹnam (ebiet efen oro ẹkenamde n̄kpọ emi) ekeme ndisọn̄ urua nsịm sesterce 10,000, m̀mê denarius 2,500, emi edide ukem ye okụk utom usen 2,500 emi anamutom ọbọde. Nte an̄wan̄ade, mme utọ ọfọn̄ oro ẹkedi mme ọsọn̄urua n̄kpọ oro ibat ibat owo kpọt ẹkekemede ndidep. Ntre ekeme ndidi Lydia ama ada ọfọn ke n̄kan̄ okụk. Ke usụn̄ ekededi, enye ama ekeme ndiwụt apostle Paul ye mme nsan̄a esie—Luke, Silas, Timothy, ndien iso-ọfọn ye mbon en̄wen—ntatubọk.

Ukwọrọikọ Paul ke Philippi

Ke n̄kpọ nte isua 50 E.N., Paul ama aka Europe ke akpa ini onyụn̄ ọkọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke Philippi.a Ke ini enye akade okosịm obufa obio, ekesidi ido Paul ndidụk synagogue mbem iso n̄kwọrọ ikọ nnọ mme Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹmi ẹkesisopde idem do. (Men Utom 13:4, 5, 13, 14; 14:1 domo.) Nte ededi, nte ndusụk owo ẹtịn̄de, ibet mbon Rome ama akpan mme Jew ndinam ido ukpono mmọ ke “edisana okụre” Philippi. Ke ntre, ke ẹma ẹkebiat “ndusụk usen” do, ke usen Sabbath mme isụn̄utom oro ẹma ẹkụt itie ke mben akpa ke inuaotop obio emi mmọ ‘ẹkekerede ẹte ẹnịm itie akam do.’ (Utom 16:12, 13) Etie nte emi ekedi Akpa Gangites. Do mme isụn̄utom oro ẹkekụt iban kpọt, emi kiet ke otu mmọ ekedide Lydia.

‘Okpono Abasi’

Lydia ekedi ‘okpono Abasi,’ edi etie nte enye ekedi owo emi akakabarede esịt odụk Ido Ukpono Mme Jew ke ndidụn̄ọde nyom akpanikọ ido ukpono. Okposụkedi enye ekenyenede eti utom, Lydia ikedịghe ama inyene obụkidem. Utu ke oro, enye ama osụhọ ini ọnọ mme n̄kpọ eke spirit. “Ọbọn̄ [ama] eberede enye esịt, anam enye ọbiọn̄ utọn̄ ọnọ ikọ oro Paul etịn̄de,” ndien Lydia ama ọbọ akpanikọ. Ke akpanikọ, ‘ẹma ẹnịm enye ye ufọk esie baptism.’—Utom 16:14, 15.

Bible itịn̄ke m̀mê mbonufọk Lydia eken ẹkedi mmanie. Sia owo mîtịn̄ke n̄kpọ iban̄a ebe, ekeme ndidi enye ikọdọhọ ndọ mîdịghe ekedi ebeakpa. Eyedi “ufọk esie” ekedi mme iman esie, edi ikọ emi ekeme ndida n̄ko mban̄a ifịn m̀mê nditọufọk. Ke usụn̄ ekededi, Lydia ama abuana mme n̄kpọ oro enye ekekpepde ifịk ifịk ye mbon oro ẹkedude ye enye. Ndien nso idatesịt ke anaedi mmọ ẹma ẹnyene ntem ke ini mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹbọde akpanikọ!

“Enye Onyụn̄ Eyịre Nnyịn”

Mbemiso ẹkesobode ye Lydia, eyedi mme isụn̄utom oro ẹkenyene ndiyụhọ ye itieidụn̄ oro mmọ ẹkebọde ke ukpeokụk. Edi enye ama okop inemesịt ndikeme ndinọ mme itieidụn̄ efen. Akpanikọ oro nte ke enye ama eyịre, nte ededi, owụt ete ke Paul ye mme nsan̄a esie ẹma ẹdomo ndifan̄a. Ntak-a? Paul okoyom ‘ndinọ gospel ke mfọn, inyụn̄ idaha odudu esie inam n̄kpọ ke idiọk usụn̄’ inyụn̄ ikabakede idi mbiomo inọ owo ndomokiet. (1 Corinth 9:18; 2 Corinth 12:14) Edi Luke adian ete: “Edi ke ini ẹnịmde enye ye ufọk esie baptism, enye ekpe ye nnyịn ete, Edieke mbufo ẹbatde ẹte ndi owo akpanikọ nnọ Obọn̄, ẹdi ke ufọk mi ẹditie do. Enye onyụn̄ eyịre nnyịn.” (Utom 16:15) Lydia ekenen̄ede ekere aban̄a ndinam akpanikọ nnọ Jehovah, ndien ediwụt ntatubọk nte an̄wan̄ade ekedi uyarade mbuọtidem esie. (Men 1 Peter 4:9 domo.) Nso ata eti uwụtn̄kpọ! Nte nnyịn n̄ko imada mme inyene nnyịn inam n̄kpọ ndidemede n̄kọri eti mbụk?

Nditọete ke Philippi

Ke ini ẹkesiode Paul ye Silas ke ufọk-n̄kpọkọbi ke n̄kpọntịbe oro akabuanade eyenan̄wan oro ekenyenede spirit demon ama ekebe, mmọ ẹma ẹfiak ẹka ufọk Lydia, ke ebiet emi mmọ ẹkekụtde ndusụk nditọete. (Utom 16:40) Ekeme ndidi mme andinịm ke akpanikọ ke obufa esop oro ẹketọn̄ọde ke Philippi ẹkeda ufọk Lydia nte itie mbonoesop ofụri ini mmọ. Owụt ifiọk ndikere nte ke ufọk esie ama aka iso ndidi iwụk ebiet utom ukara Abasi ke obio oro.

Ntatubọk oro Lydia okowụtde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ama akabade edi edu ofụri esop oro. Kpa ye unana mmọ, ediwak ini mbon Philippi ẹma ẹsinọ mme n̄kpọ oro Paul okoyomde ẹsọk enye, ndien apostle oro ama owụt esịtekọm.—2 Corinth 8:1, 2; 11:9; Philippi 4:10, 15, 16.

Owo isiakke enyịn̄ Lydia ke leta oro Paul ọkọnọde ẹsọk mbon Philippi ke n̄kpọ nte 60-61 E.N. N̄wed Abasi iyarakede se ikotịbede inọ enye ke n̄kpọntịbe oro ẹbụkde ke Utom ibuot 16 ama ekebe. Kpa ye oro, ibio ibio editịn̄ n̄kpọ ntụk n̄wọrọnda an̄wan emi anam nnyịn iyom “ndikama isen owo.” (Rome 12:13) Nnyịn ikop idatesịt didie ntem ndinyene mme Christian ẹbietde Lydia ke otu nnyịn! Edu mmọ anam ekese ke ndinam mme esop ẹsịne ufiop ẹnyụn̄ ẹtie ufan ufan, ẹnọde Jehovah Abasi ubọn̄.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 28]

Uwem Mme Jew ke Philippi

Anaedi uwem ke Philippi ikememke inọ mme Jew ye mme andikakabade esịt ndụk Ido Ukpono Mme Jew. Enyene ndidi ama odu ndusụk ekikere oro ẹketuahade ye uwem mme Jew, koro esisịt ini mbemiso Paul akakade, Claudius Andikara ama ebịn mme Jew osion̄o ke Rome.—Men Utom 18:2 domo.

Ke edide akpan n̄kpọ akan, ẹma ẹda Paul ye Silas ẹwọrọ ke iso mme ebiereikpe ke mmọ ẹma ẹkekọk eyenan̄wan kiet oro ekenyenede spirit idiọn̄. Mme andinyene enye, oro kemi ẹma ẹkebiat uforo uforo usụn̄ unyene okụk mmọ, ẹma ẹda asari ekemmọ nditọ obio mmọ ẹnam n̄kpọ ke ndidọhọ: “Mmọ ẹmi ẹdi mbon Jew: mmọ ke ẹtịmede obio nnyịn ẹkaha, ẹnyụn̄ ẹkpep ido eke mînenke nnyịn ndinyịme nnyụn̄ nnịm, sia nnyịn idide mbon Rome.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Nte utịp, ẹma ẹtịm Paul ye Silas ke eto ẹnyụn̄ ẹtop mmọ ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi. (Utom 16:16-24) Ke utọ idaha oro, ndituak ibuot an̄wan̄wa nnọ Jehovah, kpa Abasi mme Jew, ama oyom uko. Edi nte an̄wan̄ade Lydia ikokopke ndịk iban̄a edida san̄asan̄a oro ẹkeyomde.

[Mme ndise ke page 27]

Mme n̄wụre ke Philippi