“Ka Iso Nditịn̄ Ikọ Kûnyụn̄ Udop Uyo”

1-3. Ntak emi apostle Paul edide Corinth, ndien mme mfịna ewe ke enye ekenyene?

EKEDI ke utịt utịt isua 50 eyo mme apostle. Apostle Paul odu ke Corinth, obio emi mme owo ẹforode etieti ẹnyụn̄ ẹnamde nsio nsio mbubehe. Ediwak mbon Rome, mme Jew ye mbon emi ẹsemde Greek ẹdụn̄ ke obio emi, ndien mme owo ẹsinyụn̄ ẹdi obio emi ẹdinam mbubehe.a Paul idịghe mi ndidep n̄kpọ, ndinyam n̄kpọ m̀mê ndiyom utom se ada adia n̄kpọ. Ata akpan n̄kpọ ada enye edi Corinth, oro edi ndikwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mme owo. Paul iyomke ndidi mbiomo nnọ mbon en̄wen, ntre enye oyom ebiet emi enye edidụn̄de. Enye iyomke owo ndomokiet ekere ke imoyom mme owo ẹn̄wam imọ sia ikwọrọde ikọ. Nso ke enye edinam?

² Paul ama enyene ubọkutom. Enye ekesinam ufọkọfọn̄. Ndinam ufọkọfọn̄ idịghe ekpri utom, edi enye ama anam utom man ada ese aban̄a idemesie. Ndi enye oyokụt utom ke obio emi mme owo ẹwakde mi? Ndi enye oyokụt eti ufọk odụn̄? Kpa ye Paul enyenede mme mfịna emi, enye ifreke ata akpan utom esie, oro edi ndikwọrọ ikọ Abasi.

³ Nte n̄kpọ eketiede ama anam Paul odu ke Corinth ebịghi esịt, ndien mme owo ẹnen̄ede ẹma ndikop se enye ọkwọrọde. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto se Paul akanamde ke Corinth emi ekemede ndin̄wam nnyịn isịn idem ikwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi ke ebiet ekededi emi idude?

‘Mmọ Ẹkedi Mme Anam Ufọkọfọn̄’ (Utom 18:1-4)

4, 5. (a) Paul okodụn̄ ke m̀mọ̀n̄ ini enye okodude ke Corinth, ndien nso utọ utom ke enye ekesinam ada adia n̄kpọ? (b) Paul akasan̄a didie edidi anam ufọkọfọn̄?

⁴ Esisịt ini ke Paul ama ekesịm Corinth, enye ama okụt ebe ye n̄wan emi ẹsimade ndinọ owo n̄kpọ​—Aquila emi ekedide ata Jew ye n̄wan esie Priscilla, m̀mê Prisca. Ewụhọ oro Akwa Edidem Claudius okowụkde ete “kpukpru mme Jew ẹkpọn̄ Rome” akanam Aquila ye Priscilla ẹwọrọ ẹkedụn̄ ke Corinth. (Utom 18:1, 2) Mmọ ẹma ẹnyịme Paul odụn̄ ke ufọk mmimọ onyụn̄ etiene mmọ anam mbubehe. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Ndien sia [Paul] anamde orụk ubọkutom kiet ye mmọ, enye odụn̄ ke ufọk mmọ, onyụn̄ anam utom ye mmọ, koro mmọ ẹkedide mme anam ufọkọfọn̄.” (Utom 18:3) Paul okodụn̄ ke ufọk ebe ye n̄wan emi ẹkefọnde ido mi ofụri ini emi enye okodude ke Corinth ọkwọrọ ikọ. Anaedi Paul ekewet ndusụk leta oro ẹkedikabarede ẹdi ndusụk n̄wed Bible ini enye okodụn̄de ye Aquila ye Priscilla.b

⁵ Paul emi Gamaliel ekenen̄erede ekpep n̄kpọ akasan̄a didie edidi anam ufọkọfọn̄? (Utom 22:3) Etie nte mme Jew eyo mme apostle ikadaha ke ndinam nditọ mmimọ ẹkpep ubọkutom edi ndisụhọde idem mmimọ itie, ekpededi nditọ emi ẹma ẹka ikpọ ufọkn̄wed. Paul okoto Tarsus ke Cilicia, ndien mbon Cilicia ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ndinam ọfọn̄ oro ẹkekotde cilicium, emi ẹkesinyụn̄ ẹdade ẹnam ufọkọfọn̄. Ekeme ndidi Paul ekekpep utom emi ini enye ekedide ekpri akparawa. Didie ke ẹkesinam ufọkọfọn̄? Utom unam ufọkọfọn̄ ikedịghe ekpri utom. Ẹkesidọdọk ọfọn̄ oro ẹkesidade ẹnam ufọkọfọn̄, mîdịghe ẹfat ẹnyụn̄ ẹkịm enye ẹdian kiet. Utom emi ikememke sia ọfọn̄ ẹkesikamade ẹnam ufọkọfọn̄ ama esinen̄ede odobi.

6, 7. (a) Paul akada didie utom unam ufọkọfọn̄, ndien nso iwụt ke Aquila ye Priscilla ẹkenyụn̄ ẹda utom oro ntre? (b) Didie ke mme Christian mfịn ẹtiene uwụtn̄kpọ Paul, Aquila, ye Priscilla?

⁶ Paul ikadaha unam ufọkọfọn̄ nte ata akpan utom, edi akanam utom emi man ada ese aban̄a idemesie onyụn̄ aka iso ọkwọrọ ikọ Abasi ke mfọn ọnọ mme owo. (2 Cor. 11:7) Aquila ye Priscilla ẹkeda didie ubọkutom mmọ? Nte mme Christian, mmọ ẹkeda utom oro nte Paul okonyụn̄ adade esie. Ntre ke ini Paul ọkọkpọn̄de Corinth ke isua 52 eyo mme apostle, Aquila ye Priscilla ẹma ẹkpọn̄ ufọk mmọ ẹtiene Paul ẹka Ephesus, ndien esop ke Ephesus ẹkesisop idem ke ufọk Aquila ye Priscilla emi. (1 Cor. 16:19) Nte ini akakade, Aquila ye Priscilla ẹma ẹfiak ẹka Rome ndien ekem ẹfiak ẹnyọn̄ Ephesus. N̄kpọ Abasi ekedi akpa ọnọ ebe ye n̄wan emi ẹkemade Abasi mi. Mmọ ẹma ẹsima ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen, ndien emi ama anam “kpukpru mme esop ke otu mme idụt” ẹkọm mmọ.​—Rome 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Mme Christian mfịn ke ẹnam ukem se Paul, Aquila, ye Priscilla ẹkenamde. Kpa ye oro mmọ ẹnen̄erede ẹsịn idem ẹnam n̄kpọ Abasi, mmọ ẹnyene utom emi mmọ ẹnamde n̄ko man mmọ ẹkûdi mbiomo unọ mbon en̄wen. (1 Thess. 2:9) Ediwak mme asiakusụn̄ ofụri ini ẹsida ndusụk usen ke urua ẹnam utom idemmọ mîdịghe ẹda ndusụk ọfiọn̄ ke isua ẹnam utom idemmọ, edi ndikwọrọ ikọ esidi ata akpan utom mmọ, ndien odot ẹtoro mmọ. Ukem nte Aquila ye Priscilla, ediwak mme asan̄autom Jehovah oro ẹsimade ndinọ owo n̄kpọ ẹsinọ mme esenyịn circuit ufọk mmọ ẹdụn̄. Ntem, mbon oro ‘ẹmade ndikama isenowo’ ẹdiọn̄ọ nte ndinam oro esisọn̄ọde owo idem onyụn̄ an̄wamde owo aka iso anam n̄kpọ Abasi.​—Rome 12:13.

“Ediwak Mbon Corinth . . . Ẹtọn̄ọ Ndinịm ke Akpanikọ” (Utom 18:5-8)

8, 9. Nso ke Paul akanam ke ini ẹkebiọn̄ọde enye ke ntak oro enye ekesịnde idem ọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew, ndien m̀mọ̀n̄ ke enye akaka ọkọkwọrọ ikọ?

⁸ Silas ye Timothy ẹma ẹmen se nditọete ke Macedonia ẹkenọde ẹdi, edi Paul ama enyene se enye ekesinamde ada adia n̄kpọ man aka iso ọkwọrọ ikọ. (2 Cor. 11:9) Ke ndondo oro, Paul ama “ọtọn̄ọ ndisịn idem ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke ukwọrọikọ [“esịn ofụri ini esie ke ndikwọrọ ikọ,” The Jerusalem Bible].” (Utom 18:5) Ndien nte Paul ekesịnde idem ọkwọrọ ikọ, ntre ke mme Jew ẹkekọbọ enye. Paul ama anam mmọ ẹdiọn̄ọ ke ubọk ye ukot imọ isan̄ake do ke se ededi emi ediwọrọde mmọ, sia mmọ mîmaha ndikop ikọ Abasi emi aban̄ade Christ. Enye ama eken̄ ọfọn̄idem esie, onyụn̄ ọdọhọ mme Jew oro ẹkebiọn̄ọde enye ete: “Iyịp mbufo osụk ọkọbọ mbufo. Mmasana. Ọtọn̄ọde ke emi nyaka mbịne mbon idụt.”​—Utom 18:6; Ezek. 3:18, 19.

⁹ M̀mọ̀n̄ ke Paul edika ikọkwọrọ ikọ idahaoro? Eren kiet emi ekekerede Titius Justus, ama enyịme Paul edidu ke ufọk imọ. To ke ufọk esie sịm synagogue ikọniọn̄ke usụn̄, ndien etie nte enye ekesitiene mme Jew okpono Abasi. Ntre, Paul ama ọkpọn̄ synagogue aka ufọk Justus ọkọkwọrọ ikọ. (Utom 18:7) Paul okodụn̄ ke ufọk Aquila ye Priscilla ke ofụri ini emi enye okodude ke Corinth, edi ufọk Justus ke enye ekesidu ọkwọrọ ikọ Abasi.

10. Nso iwụt ke idịghe mbon idụt kpọt ke Paul ekebiere ndikwọrọ ikọ nnọ?

¹⁰ Ndi Paul ndikọdọhọ ke ọtọn̄ọde ke emi ke imọ imọn̄ ika ibịne mbon idụt, ọkọwọrọ ke enye ama osion̄o idem ofụri ofụri ọkpọn̄ kpukpru mme Jew ye mbon oro ẹkesitienede mme Jew ẹkpono Abasi, idem ye mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye? Ikọ esie ikọwọrọke ntre. Ke uwụtn̄kpọ, ‘Crispus akwa owo ke synagogue ama akabade edi mbet Christ, kpasụk ntre ye ofụri owo ke ufọk esie.’ Se idude edi ke ediwak mme Jew oro ẹkesikade synagogue oro ẹma ẹtiene Crispus ẹkabade ẹdi Christian, sia Bible ọdọhọ ete: “Ediwak mbon Corinth emi ẹkekopde ẹtọn̄ọ ndinịm ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹna baptism.” (Utom 18:8) Obufa esop mme Christian oro ẹketọn̄ọde do ke Corinth ẹkesisop idem ke ufọk Titius Justus. Edieke Luke ekewetde mbụk utom mme apostle nte enye esiwetde n̄kpọ, oro edi, ndiwet se iketịbede ke adiana ke adiana nnyụn̄ n̄wet ntiene ini oro mme n̄kpọ oro ẹketịbede, ọwọrọ ke mme Jew oro m̀mê mbon oro ẹkesitienede mme Jew ẹkpono Abasi do ẹkeditiene ẹnam n̄kpọ Abasi ke Paul ama ekeken̄ ọfọn̄idem esie. Se iketịbede oro enen̄ede owụt ke Paul ama esikpụhọde nte enye anamde n̄kpọ etiene se enye okụtde.

11. Didie ke Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹkpebe Paul nte mmọ ẹsụk ẹkwọrọde ikọ ẹnọ mbon oro ẹkade nsio nsio ufọkabasi?

¹¹ Ke ediwak idụt mfịn, mme ufọkabasi ẹnen̄ede ẹmụm isọn̄, ndien mmọ ẹsinyịk mbon ufọkabasi mmọ ẹnam se mmọ ẹyomde. Ke ndusụk idụt ye mme isuo inyan̄ibom, mme ọkwọrọikọ ke mme ufọkabasi ẹsịn ibuot ẹsịn itọn̄ ẹnam n̄kpọ man mme owo ẹdi ufọkabasi mmọ. Ama ese uwem mbon emi ẹdọhọde ke idi mme Christian, oyokụt ke mmọ ẹsidu uwem ẹtiene se ẹkpepde ke ufọkabasi mmọ. Ntre ke okonyụn̄ edi ye mme Jew emi ẹkedụn̄de ke Corinth ke eyo mme apostle. Edi, ukem nte Paul, nnyịn Mme Ntiense Jehovah imesisịn idem iyom utọ mme owo emi, inyụn̄ ida se mmọ ẹma ẹkedọdiọn̄ọ ke N̄wed Abasi inam ikọ Abasi enen̄ede an̄wan̄a mmọ. Ndusụk ini, mbon ufọkabasi emi m̀mê ikpọ owo ufọkabasi mmọ ẹsikọbọ nnyịn. Edi oro isinamke idem emem nnyịn, sia imọdiọn̄ọ ke ediwak mbon oro ẹmade Abasi ẹdu ke otu mmọ, edi mmọ idiọn̄ọke nnennen usụn̄ emi ẹkpekponode Abasi.​—Rome 10:2.

“Mmenyene Ediwak Owo ke Obio Emi” (Utom 18:9-17)

12. Ke n̄kukụt Paul, nso ke Jesus ọkọdọhọ ke imọn̄ inam inọ enye?

¹² Ekpededi Paul ama ekere m̀mê edi se imọ ika iso ikwọrọ ikọ inọ mbon Corinth m̀mê ikpetre ndien, anaedi enye ama etre ndikere n̄kpọ ntre sia Ọbọn̄ Jesus ama owụt enye idem ke n̄kukụt okoneyo usen kiet. Jesus ama ọdọhọ enye ete: “Kûfehe ndịk, edi ka iso nditịn̄ ikọ kûnyụn̄ udop uyo, koro ami ndude ye afo ndien baba owo kiet idibụmekede in̄wana ye afo ndinam fi idiọk; koro mmenyene ediwak owo ke obio emi.” (Utom 18:9, 10) Se Ọbọn̄ Jesus eketịn̄de ke n̄kukụt emi ọnọ Paul ama enen̄ede an̄wam Paul. Ọbọn̄ Jesus ke idemesie ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ Paul ete ke ẹyekpeme enye mbak mme owo ẹdinam enye idiọk ye nte ke ediwak mbon oro ẹmade Abasi ẹdu ke obio oro. Paul akanam n̄kpọ didie aban̄a n̄kukụt oro? Bible ọdọho ete: “Enye odụn̄ do isua kiet ye ọfiọn̄ itiokiet, ekpep mmọ ikọ Abasi.”​—Utom 18:11.

13. Nso n̄kpọ emi eketịbede ke Paul eketi nte enye akasan̄ade ekpere itie ikpe oro, ndien ntak emi enye ekekerede ke n̄kpọ idinamke imọ?

¹³ Ke Paul ama okodu n̄kpọ nte isua kiet ke Corinth, n̄kpọ ama etịbe emi okowụtde ke Ọbọn̄ Jesus do ye enye. “Mme Jew [ẹma] ẹdaha ye esịt kiet ẹnam ikọ ye Paul ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka itie ikpe,” emi ẹkekotde beʹma. (Utom 18:12) Ndusụk owo ẹdọhọ ke beʹma emi ekedi mbot utịn̄ikọ. Ẹma ẹdian blu ye afia marble emi ẹkedrọde nsio nsio ndise ke idem beʹma emi. Itie ikpe emi ẹkekotde beʹma mi okodu ekpere an̄waurua Corinth. An̄wa emi okodude ke iso beʹma ama okpon ekem se ediwak owo ẹsopde idem. Ndusụk mme ewetmbụk eset ẹdọhọ ke etie nte itie ikpe oro ikoyomke usụn̄ ikpọn̄ synagogue, emi ekekperede ufọk Justus. Nte Paul okosụk asan̄ade ekpere beʹma, anaedi enye ama eti nte ẹketọn̄ọde Stephen ke itiat. Stephen emi ke ẹsidọhọ ndusụk ini, ke enye ekedi akpa Christian emi ẹkewotde ke ntak emi enye akanamde n̄kpọ Abasi. Paul, emi ẹkesikotde Saul ini oro, ama enyịme “ẹwot enye.” (Utom 8:1) Ndi ukem n̄kpọ oro eyetịbe ọnọ Paul? Ihih, koro ẹma ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ enye ẹte: ‘Baba owo kiet idinamke fi idiọk.’​—Utom 18:10.

14, 15. (a) Ewe ikọ ke mme Jew ẹkedori Paul, ndien ntak emi Gallio akabiatde ikpe oro efep? (b) Nso ke ẹkenam Sosthenes, ndien nso inam ndusụk owo ẹkere ke enye ama edikabade edi Christian?

¹⁴ Nso iketịbe ini Paul ekesịmde itie ikpe oro? Ekpeikpe emi eketiede ke itie ikpe oro ekedi andikara Achaia. Enye ekekere Gallio okonyụn̄ edi akpaneka Seneca, emi ekedide owo akwaifiọk Rome. Mme Jew ẹkedori Paul ikọ ẹte: “Owo emi ekpek mme owo ndituak ibuot nnọ Abasi ke usụn̄ en̄wen nte mîkemke ye ibet.” (Utom 18:13) Ikọ mme Jew ọkọwọrọ ke Paul abiat ibet sia enye ekpepde mme owo ikọ Abasi onyụn̄ anamde mmọ ẹkabade esịt. Edi Gallio ama okụt ke inyeneke se Paul ekeduede, ke enye ikonyụn̄ inamke “oburobụt edinam” ndomokiet. (Utom 18:14) Gallio ikoyomke ndisịn idem ke eneni mme Jew. Ntre, mbemiso Paul eketịn̄de ikọ anyan̄a idem, Gallio ama abiat ikpe oro efep! N̄kpọ oro ama ayat mme Jew oro ẹkedoride Paul ikọ do utọ oro idụhe. Mmọ ẹma ẹn̄wan̄a iyatesịt mmọ ẹfụk Sosthenes, emi etiede nte enye akada itie Crispus nte akwa owo emi etiede ibuot ke synagogue. Mmọ ẹma ẹmụm Sosthenes “ẹnyụn̄ ẹmia enye ke iso itie ikpe.”​—Utom 18:17.

¹⁵ Ntak emi Gallio mîkakpanke otuowo oro ndimia Sosthenes? Ekeme ndidi Gallio ekekere ke Sosthenes akada mbon ntịme oro ẹkesịnde ntịme do ye Paul usụn̄. Ekpedi ntre, ọwọrọ enye ọkọdọk se enye ọkọtọde. M̀mê ekedi ntre m̀mê ikedịghe, se idiọn̄ọde edi ke se iketịbede oro ama enyene ufọn. Ke akpa leta oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk esop ke Corinth ke ediwak isua ama ekebe, enye ama etịn̄ aban̄a Sosthenes oro ekedide eyenete. (1 Cor. 1:1, 2) Ndi Sosthenes oro ke ẹkemia ke Corinth? Ekpedi ntre, eyedi se iketịbede oro ama anam Sosthenes editiene anam n̄kpọ Abasi.

16. Didie ke ikọ Ọbọn̄ emi ọdọhọde, “ka iso nditịn̄ ikọ kûnyụn̄ udop uyo, koro ami ndude ye afo,” an̄wam nnyịn nte ikwọrọde ikọ?

¹⁶ Ekedi ke mme Jew ẹma ẹkesịn ukwọrọikọ Paul, ke Ọbọn̄ Jesus ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ Paul ete: “Kûfehe ndịk, edi ka iso nditịn̄ ikọ kûnyụn̄ udop uyo, koro ami ndude ye afo.” (Utom 18:9, 10) Ana nnyịn n̄ko isiti ikọ emi, akpan akpan ke ini mme owo mîmaha ndikop se ikwọrọde. Oyom iti ke Jehovah ọdiọn̄ọ se idude owo ke esịt, ntre enye esin̄wam mbon oro ẹmade enye ẹdinam n̄kpọ esie. (1 Sam. 16:7; John 6:44) Emi esinam isịn idem ikwọrọ ikọ! Mme owo ke tọsịn ke tọsịn ẹsina baptism kpukpru isua. Jesus ọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon oro ẹnamde ewụhọ oro ọdọhọde “ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet,” ete: “Ami ndodu ye mbufo kpukpru usen tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.”​—Matt. 28:19, 20.

“Ke Jehovah Enyịmede” (Utom 18:18-22)

17, 18. Nso ke ekeme ndidi Paul ama ekere nte enye okosụk akade Ephesus?

¹⁷ Nnyịn idiọn̄ọke m̀mê nte Gallio akanamde n̄kpọ ye mbon oro ẹkedoride Paul ikọ do akanam esop Christian oro ẹketọn̄ọde obufa do ke Corinth enyene emem. Edi Paul ama odu do “ediwak usen,” mbemiso enye ọkọkọmde nditọete ke Corinth unyọn̄. Ke isua 52 eyo mme apostle, enye ama aduak ndito esụkmbehe Cenchreae n̄ka Syria. Esụkmbehe Cenchreae emi okoyom usụn̄ n̄kpọ nte kilomita 11 ọkpọn̄ edem usiahautịn Corinth. Edi mbemiso Paul ọkọkpọn̄de Cenchreae, enye “ama [afat] idet ibuot esie . . . , koro enye akakan̄ade akan̄a.”c (Utom 18:18) Ke oro ebede, enye ama ada Aquila ye Priscilla asan̄a Inyan̄ Aegean aka Ephesus ke Asia Minor.

¹⁸ Nte Paul okosụk ọkpọn̄de Cenchreae, anaedi enye ama ekere nte n̄kpọ eketiede ini enye okodude ke Corinth. Enye ama eti ediwak nti n̄kpọ oro ẹketịbede, ndien emi ama anam esịt enem enye. Isua kiet ye ọfiọn̄ itiokiet emi enye okodude do ọkwọrọ ikọ ama enyene ediwak ufọn. Ẹma ẹsiak akpa esop ke Corinth, ndien mbon esop oro ẹkesisop idem ke ufọk Justus. Justus, Crispus ye mbonufọk esie, ye ediwak mbon eken ẹma ẹsịne ke otu mbon oro ẹkekabarede ẹdi Christian do. Paul ama ama kpukpru mmọ sia enye akan̄wam mmọ ẹkabade ẹdi mme Christian. Nte ini akakade, enye ama ediwet leta ọnọ ẹsọk mmọ. Ke leta oro, enye ọkọdọhọ ke mmọ etie nte leta itoro emi ẹwetde ke esịt imọ. Nnyịn n̄ko imesinen̄ede ima mbon oro ikpepde Bible yak ẹdidiọn̄ọ Jehovah. Esinen̄ede enem nnyịn ndikụt mbon emi ẹkabarede ẹdi nditọete nnyịn mi, sia mmọ ẹnyụn̄ ẹtie nte “leta itoro” oro Paul eketịn̄de do!​—2 Cor. 3:1-3.

19, 20. Nso ke Paul akanam ini enye ekesịmde Ephesus, ndien didie ke ikeme ndikpebe Paul ke ini anade ibiere se iyomde ndinam nnọ Abasi?

¹⁹ Ke ndondo oro Paul ekesịmde Ephesus, enye ama ọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ. Enye ama “odụk synagogue onyụn̄ ọkọk ibuot ye mme Jew.” (Utom 18:19) Edi isan̄ emi, Paul ama ọsọp ọkpọn̄ Ephesus. Okposụkedi ẹkedọhọde enye odu ebịghi, ‘enye ikenyịmeke.’ Ke ini enye ọkọkọmde mbon Ephesus unyọn̄, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Nyafiak ndise mbufo, ke Jehovah enyịmede.” (Utom 18:20, 21) Paul ama ọdiọn̄ọ ke ediwak utom odu ndinam ke Ephesus. Enye ama aduak ndifiak n̄ka Ephesus, edi enye akayak kpukpru n̄kpọ esịn Jehovah ke ubọk. Imekeme ndinam ukem se Paul akanamde oro. Ana isinyene eti ndutịm oro ediyakde inam mme n̄kpọ oro ikebierede ndinam nnọ Abasi. Edi ana isiyak Jehovah ada nnyịn usụn̄ kpukpru ini inyụn̄ isinam se ikemde ye uduak esie.​—Jas. 4:15.

²⁰ Ini Paul ọkọkpọn̄de Ephesus odụk ubom aka Caesarea, enye ikasan̄ake aba ye Aquila ye Priscilla. Etie nte enye ama aka ọkọkọm nditọete ke esop emi okodude ke Jerusalem. (Utom 18:22) Ekem Paul ama ọnyọn̄ ufọk esie emi okodude ke Antioch eke Syria. Enye ama okụre udiana isan̄ ukwọrọikọ esie. Nso ikana ibet enye ke akpatre isan̄ ukwọrọikọ esie?