Nte Ana Ukpepn̄kpọ Owo Atuaha ye Akpanikọ?

MARTIN LUTHER okonịm ke akpanikọ ke imọ ima inen. Enye ekekere ke imenyene nsọn̄ọ ito Bible. Copernicus, owo Poland edide ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄, ke n̄kan̄ eken, ama ekere ete ke edinịm ke akpanikọ eke eyo oro ama akwan̄a.

Ewe edinịm ke akpanikọ? Nte ke isọn̄ odu ke ufọt ekondo ndien ke kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a ẹkanade enye. Copernicus ọkọdọhọ ke akpanikọ edi nte ke isọn̄ ke idemesie asan̄a akanade utịn. Luther ikonyịmeke emi, ọdọhọde ete: “Mme owo ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ obufa asiak ntantaọfiọn̄ emi owụtde nte ke edi isọn̄ esisan̄a akanade, idịghe heaven m̀mê ikpaenyọn̄, utịn ye ọfiọn̄.”—History of Western Philosophy.

MME ukpepn̄kpọ owo oro ẹnịmde ke akpanikọ ẹsiwak ndituaha ye akpanikọ. Mmọ ẹkeme ndikam nnam mme owo ẹnam ndiọi n̄kpọ.

Nte ededi, emi iwọrọke ite ke ukpepn̄kpọ owo esituaha ye akpanikọ kpukpru ini. Ke akpanikọ, apostle Paul ama esịn udọn̄ ọnọ mme Christian eke eyo esie ndikaiso ntiene mme ukpepn̄kpọ oro enye akayakde ọnọ mmọ: “Mmotoro mbufo kemi . . . ẹsọn̄ọde ẹmụm mme item [mme ukpepn̄kpọ] mi ẹkama, kpa nte n̄kayakde mmọ nnọ mbufo.”—1 Corinth 11:2; se n̄ko 2 Thessalonica 2:15; 3:6.

Paul ndidọhọ “mme ukpepn̄kpọ” ọkọwọrọ nso? Insight on the Scriptures, Eboho 2, page 1118, owụt nte ke ikọ Greek oro pa·raʹdo·sis, emi enye akadade ọnọ “ukpepn̄kpọ,” ọwọrọ n̄kpọ oro ebede osịm owo oto ke ikọ inua m̀mê ediwewet.” Ikọmbakara oro ọwọrọ “ntọt, mme ukpepn̄kpọ, m̀mê mme edinam oro ẹtode mme ete ye eka ẹsịm nditọ m̀mê oro akabarede edi usụn̄ ukeren̄kpọ m̀mê edinam oro ẹmehede.”a Sia mme ukpepn̄kpọ ẹmi apostle Paul akayakde ọnọ okotode eti itie, mme Christian ẹma ẹnam ọfọn ndisọn̄ọ mmụm mmọ n̄kama.

Edi, nte an̄wan̄ade ukpepn̄kpọ ekeme ndidi akpanikọ m̀mê nsu, eti m̀mê idiọk. Ke uwụtn̄kpọ, Bertrand Russell, owo Britain emi ekedide owo akwaifiọk ama otoro mme owo nte Copernicus eke ọyọhọ isua ikie 16 emi akanamde akpanikọ onyụn̄ enyenede uko ndidemerede mbụme mban̄a mme ukpepn̄kpọ owo oro ẹnịmde ke akpanikọ. Mmọ ẹma “ẹdifiọk nte ke se ẹkenịmde ke akpanikọ toto ke eset ekeme ndidi nsu.” Nte afo n̄ko omokụt ọniọn̄ emi odude ke nditre nditiene ukpepn̄kpọ owo nnan nnan?—Men Matthew 15:1-9, 14 domo.

Do, nso kaban̄a mme ukpepn̄kpọ ido ukpono ye ido edinam? Nte nnyịn imekeme ndinyụn̄ nda nte ke mmọ ẹnen inyụn̄ inọhọ unan? Didie ke nnyịn ikeme ndifiọk? Nso ke nnyịn ikpanam edieke ifiọkde ite ke mme ukpepn̄kpọ ido ukpono oro ẹtuaha ye akpanikọ? Udiana ibuotikọ eyedụn̄ọde mme mbụme ẹmi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 2]

Ikpaedem: Jean-Leon Huens © National Geographic Society

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Universität Leipzig