Dori Enyịn Ke Jehovah Kaban̄a Ndọn̄esịt

“Abasi ime ye ndọn̄esịt akpakam ọnọ mbufo ndinyene esịt kiet ye kiet eken, nte Christ Jesus etemede.”—ROME 15:5.

1. Ntak emi usen kiet kiet anamde udọn̄ kaban̄a ndọn̄esịt etetịm okpon-o?

USEN kiet kiet emi ebede anam ẹnen̄ede ẹyom ndọn̄esịt. Nte andiwet Bible kiet eketịn̄de ke se ibede isua 1,900 ẹmi ẹkebede, “ofụri ekondo ke omụm mmụm, onyụn̄ odu ke ubiak uman tutu osịm emi.” (Rome 8:22) Ke eyo nnyịn “mmụm” ye “ubiak” omokpon akan nte akanam edide. Ọtọn̄ọde ke Ekọn̄ Ererimbot I, ubonowo omokụt afanikọn̄ ke adiana ke adiana ke uduot ekọn̄, ubiatibet, ye mme oto-obot afanikọn̄ ẹmi ẹsiwakde ndibuan ye owo ndida isọn̄ nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄.—Ediyarade 11:18.

2. (a) Anie enen̄ede enyene nduduọhọ kaban̄a mfụhọ emi ubonowo osobode idahaemi? (b) N̄kpọntịbe ewe ọnọ nnyịn isọn̄ kaban̄a ndọn̄esịt?

² Ntak emi ekese ndutụhọ ẹdude ke eyo nnyịn-e? Ke etịn̄de aban̄a edisio Satan ke heaven nduọk ke Obio Ubọn̄ ama akamana ke 1914, Bible ọbọrọ ete: “Mbọm isọn̄ ye inyan̄, koro andidori ikọt Abasi ikọ ama osụhọde etiene mbufo; enye asan̄a ye akwa ifụtesịt, sia enye ọdiọn̄ọde ete ini imọ edi ibio.” (Ediyarade 12:12) In̄wan̄în̄wan̄ uyarade eke edisu prọfesi oro owụt ete ke nnyịn imenen̄ede ikpere ndisịm utịt idiọk ukara Satan. Edi n̄kpọ ndọn̄esịt didie ntem ndifiọk nte ke uwem ke isọn̄ ọyọsọp ndifiak n̄kodu ke emem emem idaha oro okodude mbemiso Satan akadade akpa ete ye eka nnyịn esịn ke nsọn̄ibuot!

3. Ini ewe ke ubonowo mîkoyomke ndọn̄esịt?

³ Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, Andibot owo ama ọnọ akpa ebe ye n̄wan oro ediye in̄wan̄ nte ebietidụn̄. Enye okodu ke ikpehe emi ẹkekotde Eden, emi ọwọrọde “Idatesịt” m̀mê “Inemesịt.” (Genesis 2:8, ikọ idakisọn̄ NW) N̄ko-n̄ko, Adam ye Eve ẹma ẹnyene mfọnmma nsọn̄idem, ye idotenyịn editre ndikpa tutu amama. Kam kere ban̄a ediwak ikpehe oro mmọ ẹkpekekemede ndifori mme ukeme mmọ—utọ in̄wan̄, usọ, ubọpn̄kpọ, ikwọ. N̄ko, kere ban̄a kpukpru utom obot oro mmọ ẹkpekekemede ndikpep nte mmọ ẹkpenamde utom oro ẹkenọde mmọ ẹte ẹkara isọn̄ ẹnyụn̄ ẹnam enye edi paradise. (Genesis 1:28) Ke akpanikọ, uwem Adam ye Eve ọkpọkọyọhọ, idịghe ye mmụm ye ubiak, edi ye inemesịt ye idatesịt. Nte an̄wan̄ade, mmọ ikpokoyomke ndọn̄esịt.

4, 5. (a) Ntak emi Adam ye Eve mîkebehe udomo n̄kopitem-e? (b) Ubonowo akasan̄a didie edidu ke idaha oro oyomde ndọn̄esịt?

⁴ Nte ededi, se Adam ye Eve ẹkeyomde ekedi ndikọri ntotụn̄ọ ima ye esịtekọm nnọ eti Ete mmọ eke heaven. Utọ ima oro okpokonụk mmọ ndikop uyo Abasi ke kpukpru idaha. (Men John 14:31 domo.) Ke mfụhọ, akpa ete ye eka nnyịn ẹma ẹkpu ndikop uyo enyene-unen Andikara mmọ, Jehovah. Utu ke oro, mmọ ẹma ẹmen idemmọ ẹdisịn ke idak idiọk ukara ọsọn̄ibuot angel, Satan kpa Devil. Edi Satan akanam Eve anam idiọkn̄kpọ onyụn̄ adia mfri oro ẹkekpande. Ekem Adam ama anam idiọkn̄kpọ ke ini enye n̄ko akadiade mfri eto oro Abasi ọkọnọde ntọt in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Ke usen eke afo adiade ke esịt afo eyekpa n̄kpa.”—Genesis 2:17.

⁵ Ke usụn̄ emi, anamidiọk ebe ye n̄wan oro ẹma ẹtọn̄ọ ndikpa. Ke ini ekebierede ikpe n̄kpa, Abasi n̄ko ama asian Adam ete: “Osụk ọdiọk ọnọ isọn̄ aban̄a fi; ke ukụt ke afo edidia ke esịt ke ofụri ini uwem fo: enye eyenyụn̄ otịbe akpap ye mbara n̄kukwọ-inọ ọnọ fi; afo eyenyụn̄ adia ikọn̄ in̄wan̄ n̄ko.” (Genesis 3:17, 18) Ntem Adam ye Eve ẹma ẹduọk idotenyịn edinam isọn̄ oro owo mîkọdiọn̄ke akabade edi paradise. Ke ẹma ẹkebịn ẹfep ke Eden, mmọ ẹkenyene ndisịn ukeme mmọ ndinam utom ọkpọsọn̄ man ẹnyene udia ẹto isọn̄ oro ẹma ẹkesụn̄i. Mme andito ubon mmọ, ke ẹma ẹkeda idiọk, n̄kpakpa idaha emi ẹmana, ẹma ẹdiyom ndọn̄esịt akamba akamba.—Rome 5:12.

Ẹsu Un̄wọn̄ọ Emi Ọnọde Ndọn̄esịt

6. (a) Nso un̄wọn̄ọ ndọn̄esịt ke Abasi ọkọnọ ke ubonowo ama ọkọduọ odụk idiọkn̄kpọ? (b) Ewe prọfesi aban̄ade ndọn̄esịt ke Lamech eketịn̄?

⁶ Ke ini ekebierede ikpe n̄kpa ọnọ esịn-nsọk nnọ nsọn̄ibuot owo, Jehovah ama owụt idem nte ‘Abasi emi ọnọde ndọn̄esịt.’ (Rome 15:5) Enye akanam ntre ebe ke ndin̄wọn̄ọ ndidọn̄ “mfri” emi ke akpatre edifakde nditọ Adam osio ke idiọk utịp eke nsọn̄ibuot Adam. (Genesis 3:15, NW) Nte ini akade, Abasi n̄ko ama ebem iso anam ndutịm ọnọ edinyan̄a emi. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama ọnọ Lamech, nsannsan andito ubon Adam ebe ke eyen esie Seth, odudu spirit nditịn̄ prọfesi mban̄a se eyen Lamech edinamde ete: “Emi eyedọn̄ nnyịn esịt ke utom nnyịn ye ukụt ubọk nnyịn, ke isọn̄ emi Jehovah anamde ete ọdiọk.” (Genesis 5:29) Ke n̄kemuyo ye un̄wọn̄ọ emi, ẹkekot eyeneren oro Noah, emi ẹfiọkde nte ọwọrọde “Nduọkodudu” m̀mê “Ndọn̄esịt.”

7, 8. (a) Ewe idaha akada ekesịm Jehovah nditua n̄kpọfiọk mban̄a enye ndibot owo, ndien nso ke Enye akaduak ndinam mban̄a oro? (b) Didie ke Noah okodu uwem ekekem ye se enyịn̄ esie ọwọrọde?

⁷ Kan̄a ke emi, Satan ke ọkọkọ mme mbet ke otu mme angel ke heaven. Mmọemi ẹma ẹda idem eke owo ẹsịne ẹnyụn̄ ẹda ndiye iban ẹtode ubon Adam ẹnyene nte ibanndọ. Mme utọ esen esen ebuana oro ẹma ẹka iso ẹsabade n̄kaowo ẹnyụn̄ ẹsion̄o ekpụk ẹmi mîbakke Abasi ẹdide Nephilim edi, “mme owotowo,” ẹmi ẹkenamde isọn̄ ọyọhọ ye afai. (Genesis 6:1, 2, 4, 11; Jude 6) “Ekem Jehovah okụt idiọk-n̄kpọ owo nte okponde ke isọn̄ . . . Ndien Jehovah atua n̄kpọfiọk koro enye akanamde owo ke isọn̄, esịt onyụn̄ ayat enye.”—Genesis 6:5, 6.

⁸ Jehovah ama aduak ndisobo idiọk ererimbot oro ke ukwọ ofụri ererimbot, edi mbemiso oro enye ama anam Noah ọbọp ubom man ada anyan̄a uwem. Ntem, ẹma ẹnyan̄a ekpụk ubonowo ye unam ke orụk ke orụk. Noah ye ubon esie ẹkenyene ifụre didie ntem ke Ukwọ ama ekebe nte mmọ ẹkewọn̄ọde ke ubom ẹdụk isọn̄ oro ẹkenamde asana! Ekedi n̄kpọ ndọn̄esịt didie ntem ndikụt nte ke ẹma ẹbiat isụn̄i oro ẹkesụn̄ide isọn̄ ẹfep, anamde utom utọ in̄wan̄ enen̄ede emem utom akan! Ke akpanikọ, prọfesi Lamech ama osu, ndien Noah ama odu uwem ekekem ye se enyịn̄ esie ọwọrọde. (Genesis 8:21) Nte anam-akpanikọ asan̄autom Abasi, Noah ekedi enyeemi ẹkedade ẹnam n̄kpọ ke ndida ukeuke “ndọn̄esịt” nsọk ubonowo. Nte ededi, idiọk odudu Satan ye eke mme angel esie ẹdide mme demon iketreke ke Ukwọ, ndien ubonowo aka iso ndimụm mmụm ke idak mfịghe idiọkn̄kpọ, udọn̄ọ, ye n̄kpa.

Owo Emi Okponde Akan Noah

9. Didie ke Jesus Christ owụt nte ke idi andin̄wam ye ọnọ-ndọn̄esịt inọ mme owo oro ẹkabarede esịt?

⁹ Ke akpatre, ke n̄kpọ nte utịt isua 4,000 ke mbụk owo, Mfri oro ẹken̄wọn̄ọde ama edisịm. Ke akamba ima enyenede ọnọ ubonowo onụkde, Jehovah Abasi ama ọdọn̄ ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen esie edi isọn̄ man edikpa nte ufak kaban̄a mme anam idiọkn̄kpọ ubonowo. (John 3:16) Jesus Christ amada akamba ubọhọ ọsọk mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt ẹmi ẹbuọtde idem ke n̄kpa uwa esie. Kpukpru owo ẹmi ẹyakde uwem mmọ ẹnọ Jehovah ẹnyụn̄ ẹkabarede ẹdi mme mbet Eyen esie oro ẹnade baptism ẹnyene nsinsi ifụre ye ndọn̄esịt. (Matthew 11:28-30; 16:24) Kpa ye unana mfọnmma mmọ, mmọ ẹnyene ntotụn̄ọ idatesịt ke ndinam n̄kpọ Abasi ye edisana esịt. Edi n̄kpọ ndọn̄esịt didie ntem ọnọ mmọ ndifiọk nte ke edieke mmimọ ikade iso ndibuọt idem ye Jesus, ẹyenọ mmimọ utịp nsinsi uwem! (John 3:36; Mme Hebrew 5:9) Edieke otode ke ntak mmemidem mmọ ẹnam akwa idiọkn̄kpọ, do mmọ ẹnyene ekpe-emem, m̀mê ọnọ-ndọn̄esịt, edide Ọbọn̄ Jesus Christ emi ẹkenamde eset. (1 John 2:1, 2) Ebede ke ndiyarade utọ idiọkn̄kpọ oro nnyụn̄ nnam se N̄wed Abasi etemede man ẹfep ndidi mme anam idiọkn̄kpọ, mmọ ẹnyene ifụre, ẹfiọkde ẹte ke ‘Abasi edi anam-akpanikọ onyụn̄ enen, eyenyụn̄ efen mme idiọkn̄kpọ mmọ.’—1 John 1:9; 3:6; Mme N̄ke 28:13.

10. Nso ke nnyịn ikpep ito mme utịben̄kpọ oro Jesus akanamde ke ini enye okodude ke isọn̄?

¹⁰ Ke adan̄aemi okodude ke isọn̄, Jesus ama ọnọ ifụre n̄ko ebe ke ndinam mbon oro mme demon ẹmụmde ẹbọhọ, ebe ke ndikọk kpukpru orụk udọn̄ọ, onyụn̄ ebe ke ndinam mbon ima oro ẹkekpan̄ade ẹfiak ẹdidu uwem. Edi akpanikọ, ufọn otode mme utọ utịben̄kpọ oro ẹkedi ke ibio ini kpọt, sia ke oro ebede mbon oro ẹkediọn̄de ke utọ usụn̄ oro ẹma ẹkọri ẹsọn̄ ẹnyụn̄ ẹkpan̄a. Kpa ye oro, Jesus ke ntre akanyan ubọk owụt mme nsinsi edidiọn̄ ini iso oro enye edinọde kpukpru ubonowo. Idahaemi nte okopodudu Edidem eke heaven, ibịghike enye ayanam se ikande sụk edibịn mme demon mfep. Enye ọyọkọbi mmọ ọkọrọ ye adausụn̄ mmọ, Satan, ke itie unana edinam. Ndien ubọn̄ ubọn̄ Tọsịn Isua Ukara Christ ọyọtọn̄ọ.—Luke 8:30, 31; Ediyarade 20:1, 2, 6.

11. Ntak emi Jesus okokotde idemesie “Ọbọn̄ usen sabbath”?

¹¹ Jesus ọkọdọhọ ete ke imọ idi “Ọbọn̄ usen sabbath,” ndien enye akanam ediwak ukọk udọn̄ọ esie ke usen Sabbath. (Matthew 12:8-13; Luke 13:14-17; John 5:15, 16; 9:14) Ntak akanamde ntre? Nte ededi, Sabbath ekedi ubak Ibet Abasi ẹkenọde Israel ndien ke ntre akanam n̄kpọ nte “ukpọn̄ ukpọn̄ mbiet nti n̄kpọ eke ẹdidide.” (Mme Hebrew 10:1) Usen itiokiet eke urua eti nnyịn aban̄a isua 6,000 ẹmi owo odude ke idak ukara ufịk eke Satan. Usen Sabbath eke utịt urua anam ẹti ọnọ-ndọn̄esịt nduọkodudu oro ubonowo edinyenede ke ini Tọsịn Isua Ukara eke N̄kponn̄kan Noah, kpa Jesus Christ.—Men 2 Peter 3:8 domo.

12. Mme ọnọ-ndọn̄esịt ifiọk n̄kpọntịbe ewe ke nnyịn ikeme ndidori enyịn mban̄a?

¹² Nso ubọhọ ke mme andidu ke idak ukara Christ ke isọn̄ ẹdinyene ntem ke ini mmọ ẹdikụtde nte ibọhọde idiọk odudu Satan ofụri ofụri ke akpatre! Mmọ ẹyenyene ndọn̄esịt efen efen nte mmọ ẹkụtde ẹkọkde mme udọn̄ọ ikpọkidem, eke ntụk, ye eke ekikere mmọ. (Isaiah 65:17) Ndien, kam kere ban̄a idatesịt emi mmọ ẹdinyenede nte mmọ ẹtọn̄ọde ndidara mbon oro ẹsetde! Ke mme usụn̄ ẹmi Abasi “eyekwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep.” (Ediyarade 21:4) Nte ẹdade ufọn uwa ufak Jesus ẹnam n̄kpọ sụn̄sụn̄, mme okopitem andidu ke idak ukara Obio Ubọn̄ Abasi ẹyekọri ẹsịm mfọnmma, ẹbọhọde kpukpru idiọk utịp ẹtode idiọkn̄kpọ Adam ofụri ofụri. (Ediyarade 22:1-5) Ekem ẹyekpọhọde Satan ẹyak “ke ekpri ibio ini.” (Ediyarade 20:3, 7) Ẹyenọ kpukpru owo oro ke edinam akpanikọ ẹsọn̄ọde ẹmụm unen itie edikara Jehovah ẹkama utịp nsinsi uwem. Kere ban̄a akakan idatesịt ye ifụre eke edidi se ‘ẹnyan̄ade ẹsio ke itie ufịn mbiara’! Ntem okopitem ubonowo ayadara “ubọn̄ eke nditọ Abasi.”—Rome 8:21.

13. Ntak emi kpukpru ata Christian ẹyomde ndọn̄esịt oro Abasi ọnọde?

¹³ Kan̄a kemi, nnyịn ika iso idu ke mmụm ye ubiak ẹmi ẹsịmde kpukpru owo ẹmi ẹdude uwem ke idiọk editịm n̄kpọ Satan. N̄kọri ke udọn̄ọ ikpọkidem ye eke ntụk ẹsịm kpukpru orụk owo, esịnede mme anam-akpanikọ Christian. (Philippi 2:25-27; 1 Thessalonica 5:14) Ke adianade do, nte mme Christian nnyịn imesiwak ndisobo idiọk nsahi ye ukọbọ oro Satan adade etiene nnyịn ke ntak ‘edikop uyo Abasi n̄kan eke owo.’ (Utom 5:29) Ntem, edieke anade nnyịn iyọ ke ndinam uduak Abasi tutu esịm utịt ererimbot Satan, nnyịn imoyom ndọn̄esịt, un̄wam, ye odudu oro Enye ọnọde.

Ebiet Ẹkemede Ndikụt Ndọn̄esịt

14. (a) Nso un̄wọn̄ọ ke Jesus akanam ke okoneyo oro mbemiso n̄kpa esie? (b) Nso ke oyom edieke anade nnyịn ibọ ufọn ọyọhọ ọyọhọ ito ndọn̄esịt oro otode edisana spirit Abasi?

¹⁴ Ke okoneyo oro mbemiso n̄kpa esie, Jesus ama anam an̄wan̄a mme anam-akpanikọ apostle esie ete ke imọ iyọsọp ikpọn̄ mmọ inyụn̄ ifiak inyọn̄ itiene Ete imọ. Emi ama anam mmọ ẹkop editịmede esịt ẹnyụn̄ ẹfụhọ. (John 13:33, 36; 14:27-31) Ke ọfiọkde ete ke mmọ ẹka iso ẹyom ndọn̄esịt, Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ete: “Ami nyeben̄e Ete ndien enye ọyọnọ ọnọ-ndọn̄esịt efen edidu ye mbufo ke nsinsi.” (John 14:16, ikọ idakisọn̄ NW) Jesus mi eketịn̄ aban̄a edisana spirit Abasi, oro ẹken̄wan̄ade ẹduọk mme mbet esie usen 50 ke enye ama ekeset.a Adianade ye mme n̄kpọ eken, spirit Abasi ama ọdọn̄ mmọ esịt ke mme idomo mmọ onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem ndika iso nnam uduak Abasi. (Utom 4:31) Nte ededi, owo ikpenyeneke ndise utọ un̄wam oro nte n̄kpọ ẹnyenede ke mbuari. Man ẹbọ ufọn ẹto enye ọyọhọ ọyọhọ, ana Christian kiet kiet aka iso ọbọn̄ akam eben̄e un̄wam ndọn̄esịt oro Abasi ọnọde ebe ke edisana spirit esie.—Luke 11:13.

15. Ewe ẹdi ndusụk usụn̄ oro Jehovah ọnọde nnyịn ndọn̄esịt?

¹⁵ Usụn̄ efen emi Abasi ọnọde ndọn̄esịt edi ke Ikọ esie, kpa Bible. Paul ekewet ete: “Se ededi eke ẹkewetde ke ini oko, ke ẹkewet ndida n̄kpep nnyịn n̄kpọ, man nnyịn inyene idotenyịn oto ke ime ye ndọn̄-esịt eke N̄wed Abasi ọnọde.” (Rome 15:4) Emi owụt nte oyomde nnyịn ikpep inyụn̄ itie ikere mme n̄kpọ oro ẹkewetde ke Bible ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible kpukpru ini. Oyom nnyịn n̄ko idụk mme mbonoesop Christian kpukpru ini, ke ebiet ẹnyenede mme ekikere ẹnọde ndọn̄esịt ẹto Ikọ Abasi. Kiet ke otu uduak mme utọ edisop idem oro edi man ẹdọn̄ kiet eken esịt.—Mme Hebrew 10:25.

16. Nso ke mme ọnọ-ndọn̄esịt ndutịm oro Abasi ọnọde okponụk nnyịn ndinam?

¹⁶ Leta oro Paul ekewetde ọnọ mbon Rome aka iso owụt nti utịp ẹmi nnyịn ibọde ito edida mme n̄kpọ ẹnọde ndọn̄esịt emi Abasi ọnọde nnam n̄kpọ. Paul ekewet ete: “Abasi ime ye ndọn̄-esịt akpakam ọnọ mbufo ndinyene esịt kiet ye kiet eken, nte Christ Jesus etemede; man mbufo ẹkpeda esịt kiet ye inua kiet ẹnọ Abasi ye Ete Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ ubọn̄.” (Rome 15:5, 6) Ih, ebede ke ndida mme n̄kpọ unọ ndọn̄esịt oro Abasi ọnọde nnam n̄kpọ, nnyịn iyenen̄ede itie nte uko uko Adausụn̄ nnyịn, Jesus Christ. Emi oyonụk nnyịn ndika iso nda inua nnyịn ntoro Abasi ke utom unọ ikọ ntiense nnyịn, ke mme mbonoesop nnyịn, ke ọkpọkpọ nneme nnyịn ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, ye ke akam nnyịn.

Ke Mme Ini Ọkpọsọn̄ Idomo

17. Didie ke Jehovah ọkọdọn̄ Eyen esie esịt, ndien ye nso utịp?

¹⁷ Jesus ama ‘odu ke nnanenyịn’ onyụn̄ “ofụhọ eti eti” ke okoneyo oro mbemiso ubiak ubiak n̄kpa esie. (Matthew 26:37, 38) Ntre enye ama esịk ọkpọn̄ mme mbet esie esisịt ọkọbọn̄ akam ọnọ Ete esie oyom un̄wam. “Abasi [ama] eyere Enye, koro Enye eten̄ede Abasi.” (Mme Hebrew 5:7) Bible ọtọt ete “angel oto ke heaven ọbiọn̄ọde [Jesus] ke iso ndisọn̄ọ Enye idem.” (Luke 22:43) Uko uko ye in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄ oro Jesus akakade iso ndinam n̄kpọ ye mme andibiọn̄ọ enye edi uyarade nte ke usụn̄ oro Abasi ọkọdọn̄de Eyen esie esịt ama enen̄ede enyene uforo.—John 18:3-8, 33-38.

18. (a) Ewe ikpehe ini ke uwem apostle Paul ekenen̄ede etie idomo idomo? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndidi n̄kpọ ndọn̄esịt nnọ ima ima mbiowo ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄?

¹⁸ Apostle Paul n̄ko ama osobo n̄kpọsọn̄ idomo ediwak ini. Ke uwụtn̄kpọ, se ikanamde utom ukwọrọikọ esie ke Ephesus edi san̄asan̄a ekedi “mmọn̄-eyet ye idomo eke otode mme odu mme Jew osịm [enye].” (Utom 20:17-20) Ke akpatre, Paul ama ọkpọn̄ Ephesus ke mme andida nnọ abasi-an̄wan Artemis ẹma ẹkesịn ndutịme ke obio ke ntak utom ukwọrọikọ esie. (Utom 19:23-29; 20:1) Nte Paul akasan̄ade edem edere ebe aka obio Troas, n̄kpọ efen ama efịghe enye ke ekikere. Esisịt ini mbemiso ndutịme oro ke Ephesus, enye ama ọbọ etop oro eketịmerede enye. Obufa esop oro ke Corinth ama osobo mfịna editọ ubahade, ndien enye ke ekenyịme ẹnam use. Ntre ke odude ke Ephesus, Paul ama ewet leta ọnọde ọkpọsọn̄ nsuannọ ye idotenyịn ndinen̄ede idaha oro. Emi ikedịghe mmemmem n̄kpọ inọ enye ndinam. Enye ama ayarade ke udiana leta esie ete: “N̄ketie ke akwa ukụt ye mbaba esịt n̄wet n̄wed oro nnọ ẹsọk mbufo ye ediwak mmọn̄-eyet.” (2 Corinth 2:4) Ukem nte Paul, isidịghe mmemmem n̄kpọ inọ mbiowo ẹmi ẹnyenede esịtmbọm ndinọ item edinen̄ede ye nsuannọ, ntak kiet edi koro mmọ ẹtịmde ẹfiọk mme mmeme mmọ. (Galatia 6:1) Ndien, akpakam nnyịn idi n̄kpọ ndọn̄esịt inọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke otu nnyịn ebe ke ndisọsọp mbọ ima ima item oro ọkọn̄ọde ke Bible.—Mme Hebrew 13:17.

19. Ntak emi Paul ọkọkpọn̄de Troas aka Macedonia, ndien didie ke enye ekenyene nsụkesịt ke akpatre?

¹⁹ Ke adan̄aemi odude ke Ephesus, Paul ikọnọhọ sụk leta ẹsọk nditọete ke Corinth edi enye n̄ko ama ọdọn̄ Titus aka akan̄wam mmọ, ọdọhọde enye asian imọ nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a leta oro. Paul ama odori enyịn ndisobo ye Titus ke Troas. Do Paul ama ọbọ edidiọn̄ ke ndinyene nti ifet ndinam mme mbet. Edi enye ikemenke mfịghe esie ifep koro Titus ikedịghe idisịm kan̄a. (2 Corinth 2:12, 13) Ntre enye ama anam isan̄ aka Macedonia, odoride enyịn ndikosobo ye Titus do. Ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ oro Paul okosobode ke utom ukwọrọikọ esie ama anam editịmede esịt esie okpon. Enye anam an̄wan̄a ete: “Ke ini nnyịn isịmde Macedonia, ikopke nduọk-odudu ke obụkidem; ẹfefịk nnyịn ke kpukpru n̄kan̄; en̄wan odu nnyịn ke edem, ndịk odu nnyịn ke esịt. Edi Abasi emi ọdọn̄de mbon nsụkidem esịt, ada edidi Titus ọdọn̄ nnyịn esịt.” (2 Corinth 7:5, 6) Nso ubọhọ ke ekedi ntem ke ini Titus ke akpatre ekedide edisịm ndisian Paul mban̄a eti usụn̄ oro mbon Corinth ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a leta esie!

20. (a) Nte ekedide ye Paul, ewe edi akpan usụn̄ efen emi Jehovah ọnọde ndọn̄esịt? (b) Nso ke ẹdineme ke ibuotikọ emi etienede?

²⁰ Ifiọk n̄kpọntịbe Paul edi n̄kpọ ndọn̄esịt ọnọ mme asan̄autom Abasi mfịn, ẹmi ediwak ke otu mmọ ẹsobode mme idomo oro ẹnamde mmọ “ẹkop mmemidem,” m̀mê “ẹfụhọ.” (Phillips) Ih, ‘Abasi emi ọnọde ndọn̄esịt’ ọfiọk se nnyịn owo kiet kiet iyomde onyụn̄ ekeme ndida nnyịn ndọn̄ mbon en̄wen esịt, kpa nte Paul okokopde ndọn̄esịt oto etop oro Titus ọkọnọde aban̄a edu edikabade esịt eke mbon Corinth. (2 Corinth 7:11-13) Ke ibuotikọ nnyịn efen, nnyịn iyeneme iban̄a ufiop ufiop ibọrọ oro Paul ọkọnọde mbon Corinth ye nte enye ekemede ndin̄wam nnyịn ndidi ifịk ifịk mme andibuana ke ndọn̄esịt Abasi mfịn.

[Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emekeme Ndibọrọ?

◻ Ubonowo akasan̄a didie edidu ke idaha ndiyom ndọn̄esịt?

◻ Didie ke Jesus okowụt ke imokpon ikan Noah?

◻ Ntak emi Jesus okokotde idemesie “Ọbọn̄ usen sabbath”?

◻ Didie ke Abasi ọnọ ndọn̄esịt mfịn?

[Ndise obio/[Ndise ke page 10]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

Paul ama enyene akwa ndọn̄esịt ebe ke etop oro Titus ọkọnọde aban̄a mbon Corinth

MACEDONIA

Philippi

GREECE

Corinth

ASIA

Troas

Ephesus