Mme Ete Ye Eka, Ẹkụt Inemesịt Ke Nditọ Mbufo

“Esịt eyenem usọ ye uka.”—MME N̄KE 23:25.

1. Nso idinam mme ete ye eka ẹkụt inemesịt ke nditọ mmọ?

EYE didie ntem ndikụt nsek eto ọkọride akabade akamba eto emi eyede onyụn̄ ọnọde uyai ye mfụt—akpan akpan edieke edide afo ọkọtọ onyụn̄ ese aban̄a enye! Kpasụk ntre, mme ete ye eka oro ẹbọkde nditọ ẹmi ẹkọride ẹwọrọ owo ẹdi mme asan̄autom Abasi ẹmi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹkụt inemesịt ke mmọ, nte n̄ke Bible ọdọhọde: “Esịt eyenem ete eti eyen eti-eti: enyene-ibuot eyen eyenyụn̄ adat andibon enye esịt. Esịt eyenem usọ ye uka: andiman fi eyenyụn̄ adat esịt.”—Mme N̄ke 23:24, 25.

2, 3. (a) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndifep mfụhọ ye idot? (b) Nso ke nsek eto ye nditọwọn̄ ẹyom man ẹkabade ẹdi n̄kpọ inemesịt?

² Edi, eyenọwọn̄ isikabakede idi “eti” ye “enyene-ibuot” eyen ke mbuari. Oyom ọkpọsọn̄ ukeme man ẹnam n̄kpri owo ẹkûkabade ẹdi n̄kpọ “mfụhọ” ye ‘idot,’ idem kpa nte ndinam nsek eto ọkọri akabade akamba esịnede utom. (Mme N̄ke 17:21, 25) Ke uwụtn̄kpọ, eto oro ẹwụkde ekeme ndinam nsek eto ọkọri nnennen nnennen onyụn̄ ọsọn̄ idem. Ediduọk mmọn̄ kpukpru ini edi akpan n̄kpọ, ndien ekeme ndiyom ẹkpeme nsek eto mbak utan̄kpọ. Ke akpatre, ndidiọn̄ enye anam ẹnyene eto oro eyede.

³ Ikọ Abasi owụt ete ke nditọwọn̄ ẹyom mme utọ n̄kpọ nte ukpep ke usụn̄ Abasi, ediyọhọ ye mmọn̄ akpanikọ Bible, edikpeme nsio ke esuene ido uwem, ye ima ima ntụnọ man akpan ndiọi edu. Man ẹnọ se ẹyomde ẹmi, ẹteme mme ete akpan akpan ẹte ẹkama nditọ mmọ “ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Nso ke emi abuana?

Ẹdori Nsọn̄uyo ke Mme Ikọ Jehovah

4. Nso mbiomo ke mme ete ye eka ẹnyene kaban̄a nditọ mmọ, ndien nso ke oyom mbemiso mmọ ẹkemede ndiyọhọ enye?

⁴ “Item Ọbọn̄” ọwọrọ ndinam ekikere nnyịn ekekem ye uduak Jehovah. Do, ana mme ete ye eka ẹnam n̄kpri owo mmọ ẹfiọk nte Jehovah ekerede aban̄a mme n̄kpọ. Ndien ana mmọ n̄ko ẹkpebe uwụtn̄kpọ Abasi ke ndinọ ima ima ntụnọ, m̀mê ukpep edinen̄ede. (Psalm 103:10, 11; Mme N̄ke 3:11, 12) Edi mbemiso mme ete ye eka ẹkemede ndinam emi, ana mmọ ke idemmọ ẹkpep mme ikọ Jehovah, nte Moses, prọfet Abasi, eketemede nditọ Israel eset ete: ‘Yak mme ikọ [ẹtode Jehovah] ẹmi ami ntemede fi mfịn emi, ẹdu fi ke esịt.’—Deuteronomy 6:6.

5. Ini ewe ndien ke nso usụn̄ ke mme ete ye eka ẹkedide mbon Israel ẹkenyene ndikpep nditọ mmọ, ndien ‘ndidọdiọn̄ nsiak’ ọwọrọ nso?

⁵ Edikpep Bible kpukpru ini, editie n̄kere, ye akam etịm mme ete ye eka idem ndinam se Moses akafiakde ọnọ ewụhọ aban̄a: ‘Nyụn̄ dọdiọn̄ siak [mme ikọ Jehovah] nọ nditọ fo, nyụn̄ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.’ Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “dọdiọn̄ siak” ọwọrọ “ndifiak ntịn̄,” “nditịn̄ ndien ndien,” “nditịn̄ in̄wan̄în̄wan̄.” Tịm fiọk nte Moses akakade iso ọsọn̄ọ etịn̄ ufọn oro odude ke ndinam mme ikọ Jehovah ẹdi ebeiso n̄kpọ: “Nyụn̄ yịri mmọ ke ubọk fo man ẹdi idiọn̄ọ, yak ẹnyụn̄ ẹdu fi ke ufọt enyịn nte fronlet. Nyụn̄ wet mmọ ke obubọk enyịn-usụn̄ fo, ye ke mme itịm fo.” Nte an̄wan̄ade, Jehovah oyom mme ete ye eka ẹnọ nditọ mmọ ima ima ntịn̄enyịn kpukpru ini!—Deuteronomy 6:7-9.

6. Mme ete ye eka ẹkenyene ndidọdiọn̄ nsiak nso nnọ nditọ mmọ, ndien ye nso ufọn?

⁶ Nso idi “mme ikọ ẹmi” ẹtode Jehovah mi oro mme ete ye eka ẹkenyenede ndidọdiọn̄ nsiak nnọ nditọ mmọ? Moses ndikosụk mfiak ntịn̄ se ẹsiwakde ndikot Ibet Duop ekedi oro, esịnede ewụhọ nditre ndiwot owo, nditre ndisịn efịbe, nditre ndiyịp inọ, nditre nditie ntiense nsu, ye nditre ndisịn enyịn ke n̄kpọ owo. Mme utọ ibet ido uwem oro, ọkọrọ ye ewụhọ oro ọdọhọde ete “ma ndien [Jehovah] Abasi fo ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri odudu fo,” ẹkenen̄ede ẹdi se mme ete ye eka nditọ Israel ẹkenyenede ndidọdiọn̄ nsiak nnọ n̄kpri owo mmọ. (Deuteronomy 5:6-21; 6:1-5) Nte afo unyịmeke ute ke orụk ukpepn̄kpọ emi nditọwọn̄ ẹyomde mfịn edi emi?

7. (a) Ẹkemen nditọ ẹdomo ye nso ke Bible? (b) Nso ke nnyịn ididụn̄ọde idahaemi?

⁷ Ẹma ẹsian ete edide eyen Israel ẹte: “N̄wan fo eyebiet vine eke on̄wụmde mfri ke n̄kan̄ ufọk fo: ndien nditọ fo ẹyebiet nditọ olive ẹkan okpokoro fo ẹkụk.” (Psalm 128:3) Edi, man mme ete ye eka ẹkụt inemesịt ke “nsek eto” mmọ utu ke ndikop mfụhọ, ana mmọ ẹnyene ọkpọkpọ udọn̄ ke idem nditọ mmọ kpukpru usen. (Mme N̄ke 10:1; 13:24; 29:15, 17) Ẹyak nnyịn idụn̄ọde nte mme ete ye eka ẹkemede ndikpep, ndibọk ke mmọn̄ ke n̄kan̄ eke spirit, ndikpeme, nnyụn̄ nnọ nditọ mmọ ima ima ntụnọ ke usụn̄ oro edinamde mmọ ẹkop ata inemesịt ke mmọ.

Ndinọ Ukpep Toto ke Uyen

8. (a) Mmanie ẹkenam n̄kpọ nte eto unọ ukpep inọ Timothy? (b) Ini ewe ke unọ ukpep ọkọtọn̄ọ, ndien ye nso utịp?

⁸ Kere ban̄a Timothy, emi ọkọbọde un̄wam oto, yak idọhọ, n̄kpọsọn̄ eto unọ ukpep iba—eka esie ye ekaeka esie. Sia ete Timothy ekedide owo Greece ndien nte an̄wan̄ade edide owo oro mînịmke ke akpanikọ, ekedi eka esie, Eunice, ye ekaeka esie, Lois, ẹmi ẹkedide mbon Jew, ẹkenọ ekpri eyen emi ukpep ‘ẹto edisana N̄wed Abasi toto ke uyen.’ (2 Timothy 1:5; 3:15; Utom 16:1) Ifịk oro mmọ ẹkesịnde ke ndinọ Timothy ukpep—idem ke ini enye ekedide eyen nsek—“mme utịbe n̄kpọ [Jehovah] emi enye akanamde” ama enyene ediwak ufọn. (Psalm 78:1, 3, 4) Timothy ama akabade edi isụn̄utom ke anyan idụt, ndusụk ke adan̄aemi enye okosụk edide uyen, ndien enye ama enyene akamba udeme ke ndisọn̄ọ mme akpa esop Christian idem.—Utom 16:2-5; 1 Corinth 4:17; Philippi 2:19-23.

9. Didie ke n̄kpri owo ẹkeme ndikpep ndifep mme afia uma inyene obụkidem?

⁹ Mme ete ye eka, nso utọ eto unọ ukpep ke mbufo ẹdi? Ke uwụtn̄kpọ, nte mbufo ẹmeyom nditọ mbufo ẹkọri ekikere oro adade ukem ukem kaban̄a mme n̄kpọ obụkidem? Do ana mbufo ẹnịm nnennen uwụtn̄kpọ ebe ke nditre ndibịne ndinyene kpukpru mbufa n̄kpọ m̀mê mme n̄kpọ efen oro mbufo mînen̄ekede iyom. Edieke mbufo ẹmekde ndibịne mme ufọn n̄kpọ obụkidem, ẹkûdu ke n̄kpaidem ke ini nditọ mbufo ẹkpebede mbufo. (Matthew 6:24; 1 Timothy 6:9, 10) Ke akpanikọ, edieke eto unọ ukpep mîdaha nnennen, didie ke nsek eto edikọri nnennen?

10. Ndausụn̄ anie ke mme ete ye eka ẹkpeyom kpukpru ini, ndien nso utọ edu ke mmọ ẹkpenyene?

¹⁰ Mme ete ye eka ẹmi ẹkụtde inemesịt ke nditọ mmọ ẹyeyom un̄wam Abasi kpukpru ini ndinọ mmọ ukpep, ẹkerede kpukpru ini ẹban̄a mme n̄kpọ oro ẹdidade mfọnn̄kan ufọn ẹsọk nditọ mmọ ke n̄kan̄ eke spirit. Eka nditọ inan̄ okobụk ete: “Idem mbemiso nditọ nnyịn ẹkemanade, nnyịn ima isibọn̄ akam kpukpru ini inọ Jehovah ite an̄wam nnyịn idi nti ete ye eka, ite Ikọ esie ada nnyịn usụn̄, inyụn̄ ida enye isịn ke edinam ke uwem nnyịn.” Enye ama adian ete: “‘Jehovah edi akpa’ ikedịghe sụk ọsọ ikọ edi ekedi usụn̄ oro nnyịn ikodude uwem nnyịn.”—Judges 13:8.

Ndiduọk “Mmọn̄” Kpukpru Ini

11. Nso ke nsek eto ye nditọwọn̄ ẹyom man ẹkọri?

¹¹ Nsek eto akpan akpan ẹyom mmọn̄ kpukpru ini, nte ẹwụtde ke usụn̄ nte eto ẹkọride ẹfọn ke mben mmọn̄. (Men Ediyarade 22:1, 2 domo) Nsek nditọ n̄ko ẹyekọri ke n̄kan̄ eke spirit edieke ẹnọde mmọ mmọn̄ akpanikọ Bible kpukpru ini. Edi oyom mme ete ye eka ẹkere ẹban̄a udomo ini oro nditọ mmọ ẹkemede ndinọ n̄kpan̄utọn̄. Eyedi mbio mbio ini unọ ukpep oro ẹnịmde ndien ndien ẹyenyene uforo akan ibat ibat oro ẹnịmde ke anyan ini. Kûda ufọn oro mbio mbio ini ẹmi ẹnyenede ke ekpri n̄kpọ. Ndida ini ndu ọtọkiet edi akpan n̄kpọ ke ndinam ọkpọkpọ itie ebuana odu ke ufọt ete m̀mê eka ye eyen, kpa n̄kpet n̄kpet itie ebuana oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ ndien ndien ke N̄wed Abasi.—Deuteronomy 6:6-9; 11:18-21; Mme N̄ke 22:6.

12. Nso idi ufọn edibọn̄ akam ye n̄kpri owo?

¹² Kiet ke otu mme ini ndidu ye n̄kpri owo ekeme ndidi ke utịt utịt usen. Uyen kiet eti ete: “Ete ye eka mi ẹma ẹsitie ke mben bed nnyịn kpukpru okoneyo ẹnyụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop nte nnyịn ibọn̄de akam.” Kaban̄a ufọn edinam emi, uyen efen ọkọdọhọ ete: “Oro ama anam mi nnyene edu edibọn̄ akam nnọ Jehovah kpukpru okoneyo mbemiso ndụkde idap.” Ke ini nditọwọn̄ ẹkopde nte mme ete ye eka mmọ ẹnemede ẹban̄a Jehovah ẹnyụn̄ ẹbọn̄de akam ẹnọ enye kpukpru usen, enye akabade edi ata owo ọnọ mmọ. Akparawa kiet ọkọdọhọ ete: “Mmekeme ndibọp enyịn mbọn̄ akam nnọ Jehovah nnyụn̄ n̄kụt ata owo ebietde ima ima eteete. Ete ye eka mi ẹma ẹn̄wam mi ndikụt nte ke Jehovah enyene udeme ke kpukpru n̄kpọ oro nnyịn inamde inyụn̄ itịn̄de.”

13. Nso ikeme ndibuana ke unọ item ofụri ini?

¹³ Man ẹn̄wam nditọwọn̄ ẹn̄wọn̄ mmọn̄ akpanikọ Bible, mme ete ye eka ẹkeme ndisịn ediwak n̄kpọ oro ẹnamde-nam ẹwụt ke ini unọ ukpep ofụri ini. Ete ye eka n̄kpri nditọ iba ẹkedọhọ ẹte: “Nditọ mbiba ẹmi ẹketọn̄ọ ndibọ ukpep nditie sụn̄sụn̄ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ toto ke akpa urua ifan̄ eke uwem mmọ.” Ete kiet obụk se ubon esie esinamde ete: “Nnyịn ima iwet enyịn̄ kpukpru n̄wed Bible ke n̄kpri kad inyụn̄ ikpep ndibon mmọ ke nde ke nde, kpukpru nnyịn itienede ibuana ke adiana ke adiana. N̄kpri owo ẹma ẹsisak iso ẹse emi.” Ediwak ubon ẹsibuan ibio ibio ini unọ item ẹdide mbemiso m̀mê ke udia okụrede. Ete kiet ama ọdọhọ ete: “Ini udia mbubịteyo esidi eti ini ọnọ nnyịn ndineme itien̄wed Bible eke usen ke usen.”

14. (a) Mme ewe edinam eke spirit ẹmi ẹnyenede ufọn ke ẹkeme ndibuana ye n̄kpri owo? (b) Nditọwọn̄ ẹnyene nso ukeme ndikpep n̄kpọ?

¹⁴ N̄kpri owo n̄ko ẹsidara ndikpan̄ utọn̄ nnọ mme in̄wan̄în̄wan̄ mbụk Bible ke N̄wed Mi eke Mme Mbụk Bible.a “Ke ini nditọwọn̄ ẹkedide uyen,” n̄wan ye ebe kiet ẹdọhọ ẹte, “ẹyekot ukpepn̄kpọ kiet emi odude ke n̄wed Mme Mbụk Bible ẹkụre, ndien ekem nditọwọn̄ ẹyesịne ọfọn̄ ẹnyụn̄ ẹnanam mme ikpehe emi ẹwụt ke uduot ibio ibio drama. Mmọ ẹma ẹsima emi ẹnyụn̄ ẹsiwak ndiyịre ẹte ẹnam se iwakde ikan mbụk kiet ke ukpepn̄kpọ kiet.” Kûse ukeme oro eyen fo enyenede ndikpep n̄kpọ ke usụhọde! Nditọwọn̄ isua inan̄ ẹma ẹmụm ediwak ibuot ke Mme Mbụk Bible ẹdọn̄ ke ibuot ẹnyụn̄ ẹkam ẹkpep ndikot Bible! Uyen kiet eti ete ke ini imọ ikedide n̄kpọ nte isua ita ye ubak ke emana, imọ ediwak ini ima isidue ndikot “ubiereikpe,” edi ete imọ ama esisịn udọn̄ ọnọ imọ ndika iso n̄kpep.

15. Nso mme n̄kpọ ke ẹkeme ndibuan ke nneme oro ẹnyenede ye nditọwọn̄, ndien nso uyarade idu nte ke utọ nneme oro ẹsinyene ufọn?

¹⁵ Ẹmekeme n̄ko ndida mme ini ẹmi ẹdude ye n̄kpri owo mbufo ntịm mmọ idem ndibuana mmọn̄ akpanikọ ye mbon en̄wen, ebe ke utọ n̄kpọ nte edinọ ibọrọ ke mme mbonoesop. (Mme Hebrew 10:24, 25) Uyen kiet eti ete: “Ke mme ini ndomonse, ami n̄kesinọ ibọrọ ke mme ikọ idemmi. Owo ikesiyakke mi n̄kokot ye unana edifiọk se ọwọrọde.” Ke adianade do, ẹkeme ndinọ nditọwọn̄ ukpep ndinyene eti ebuana ke utom ukwọrọikọ. N̄wan kiet emi ete ye eka oro ẹbakde Abasi ẹkebọkde anam an̄wan̄a ete: “Akananam nnyịn ikedịghe mbon oro inyụn̄ itienede-tiene ete ye eka nnyịn isan̄a ke utom mmọ. Nnyịn ima ifiọk ite ke imenyene udeme, idem ọkpọkọm edi edikọn̄ usụn̄ufọk nnyụn̄ nnọ n̄wedikot. Ebede ke eti ntịmidem mbemiso utom utịturua kiet kiet, nnyịn ima ifiọk se nnyịn iditịn̄de. Akananam nnyịn idemekede idap ke usenubọk Saturday ibụp m̀mê nnyịn iyetiene ika utom ukwọrọikọ. Nnyịn ima isifiọk ke iyetiene ibuana.”

16. Ntak emi edinịm ukpepn̄kpọ ubon ye nditọ kpukpru ini edide akpan n̄kpọ?

¹⁶ Ufọn oro odude ke ndinọ n̄kpri owo mmọn̄ akpanikọ Bible kpukpru ini idịghe se ẹkpetịn̄de-tịn̄, emi ọwọrọ ete ke ukpepn̄kpọ Bible ubon eke urua ke urua edi akpan n̄kpọ. Ete nditọ iba ọdọhọ ete ke “akpan n̄kpọ kiet ke ndinam nditọwọn̄ ẹkop iyatesịt edi unana iwụk.” (Ephesus 6:4) Enye ọkọdọhọ ete: “Ami ye n̄wan mi ima imek usen ye ini inịm inyụn̄ isinịm ukpepn̄kpọ ubon ke mme usen oro ye unana edikpu. Ikadaha anyan ini nditọwọn̄ ndimehe ye ndutịm oro.” Kpukpru utọ ukpep oro toto ke uyen edi akpan n̄kpọ, ke ndikem ye akpanikọ emi, ‘Nte ẹwọn̄ọrede nsek eto ẹnịm, ntre ke enye ọkọri.’

17. Nso idi akpan n̄kpọ ukem nte edinọ n̄kpri owo akpanikọ Bible?

¹⁷ Ndinọ n̄kpri owo akpanikọ Bible edi akpan n̄kpọ, edi uwụtn̄kpọ ete ye eka edi akpan n̄kpọ n̄ko. Ndi nditọ mbufo ẹkụt nte mbufo ẹkpepde n̄kpọ, ẹdụkde mme mbonoesop kpukpru ini, ẹbuanade ke utom ukwọrọikọ, ih, ẹkụtde inemesịt ke ndinam uduak Jehovah? (Psalm 40:8) Edi akpan n̄kpọ mmọ ndikụt. Ke edide akpan n̄kpọ, eyenan̄wan kiet ama etịn̄ aban̄a eka esie, emi ọkọyọde ubiọn̄ọ otode ebe esie onyụn̄ ọbọkde nditọ itiokiet ẹkabade ẹdi mme anam-akpanikọ Ntiense, ete: “Se ikotụkde nnyịn ke idem ikan ekedi uwụtn̄kpọ Mama—emi ama etịn̄ ikọ ọsọn̄ uyo akan mme ikọ.”

Ndinọ N̄kpri Owo Ukpeme

18. (a) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinọ nditọwọn̄ ukpeme oro mmọ ẹyomde? (b) Nso utọ item ke n̄kpri owo ke Israel ẹkebọ kaban̄a mme ndido ubon eyen?

¹⁸ Nte nsek eto ẹsiwakde ndiyom ukpeme mbak ndiọi utan̄kpọ, ke idiọk editịm n̄kpọ emi, n̄kpri owo ẹyom ukpeme man ẹbọhọ “ndiọi owo.” (2 Timothy 3:1-5, 13) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinọ ukpeme emi? Ebe ke ndin̄wam mmọ ẹnyene ọniọn̄ otode Abasi! (Ecclesiastes 7:12) Jehovah ama owụk nditọ Israel—esịnede “nditọwọn̄”—ete ẹkpan̄ utọn̄ ke ini ẹkotde Ibet esie, emi ekesịnede se idide nnennen edinam idan̄ ye enyeoro mînenke. (Deuteronomy 31:12; Leviticus 18:6-24) Ẹtịn̄ ndien ndien ẹban̄a mme ndido ubon eyen, esịnede “nsen ekpọrọ” ye “ndido idan̄.” (Leviticus 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Numbers 25:8; Deuteronomy 23:10, NW) Ke ntak ebeubọk mbiara ererimbot mfịn, oyom n̄kpri owo ẹdiọn̄ọ nte ẹdade mme utọ ndido oro, ẹmi ẹsịnede ke otu edibotn̄kpọ emi Abasi ọkọdọhọde ke “ẹfọn eti-eti,” ẹnam n̄kpọ ke nnennen usụn̄ ye ke usụn̄ oro mînenke.—Genesis 1:31; 1 Corinth 12:21-24.

19. Nso idi item oro odotde ndinọ n̄kpri owo kaban̄a mme ndido idan̄ mmọ?

¹⁹ Ke usụn̄ ọfọnde akan, ete ye eka, m̀mê andikpeme kiet kiet, ẹkpenyene ndinam eyenọwọn̄ ọdiọn̄ọ ndido idan̄ esie. Ekem mmọ ẹkpenyene ndinam an̄wan̄a nte ke inyeneke ndiyak owo en̄wen otụk mme ndido ẹmi. Sia mbon oro ẹsimụmde nditọwọn̄ ẹyom ndidan̄ ẹsiwakde ndidomo nse nte n̄kpri owo ẹdinamde n̄kpọ ye n̄kari n̄kari usụn̄ unam idan̄, ẹkpenyene ndikpep eyenọwọn̄ ndisọn̄ọ mbiọn̄ọ nnyụn̄ ndọhọ, “Nyetịn̄ se anamde oro!” Kpep n̄kpri owo ete ke mmọ kpukpru ini ẹnyene nditịn̄ owo ekededi oro odomode nditụk mmọ ke usụn̄ oro mmọ mîmaha, inamke n̄kpọ m̀mê nso ikọ ndịghe ke mmọ ẹtịn̄.

Ndinọ Ima Ima Ntụnọ

20. (a) Didie ke ntụnọ etie nte edidiọn̄ eto? (b) Didie ke ntụnọ esitụk owo ke akpa, edi nso idi utịp?

²⁰ N̄kpri owo ẹbọ ufọn ẹto ima ima ntụnọ, nte eto ọbọde ke ini ẹdiọn̄de. (Mme N̄ke 1:8, 9; 4:13; 13:1) Ke ini ẹsịbede mme n̄kọk oro mîfọnke ẹsio, n̄kọri mbon eken awara. Ntre edieke nditọ fo ẹwụkde ntịn̄enyịn akpan akpan ke mme n̄kpọ obụkidem mîdịghe ẹyomde ndinyene idiọk nsan̄a m̀mê idiọk unọ idem inemesịt, ndiọi udọn̄ ẹmi ẹtie nte mme n̄kọk oro oyomde ẹsịbe ẹfep. Edieke ẹsịbede mmọ ẹfep, ẹyen̄wam nditọ mbufo ndikọri ke usụn̄ eke spirit. Ekeme ndidi utọ ntụnọ oro iditiehe inem inem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, kpa nte edidiọn̄ eto ekemede ndinọ eto mfịna. Edi eti utịp otode ntụnọ edi obufa n̄kọri ke usụn̄ oro mbufo ẹyomde eyen mbufo ọkọri.—Mme Hebrew 12:5-11.

21, 22. (a) Nso iwụt ke ntụnọ isinemke ndinọ m̀mê ndibọ? (b) Ntak emi mme ete ye eka mîkpetreke ndinọ ntụnọ?

²¹ Ẹsisọp ẹnyịme nte ke ntụnọ isinemke edide ndinọnọ m̀mê ndibọbọ. Ete kiet ọdọhọ ete: “Eyeneren mi ama esibiat ekese ini ye uyen kiet oro mbiowo ẹkedọhọde mi ẹte ke idịghe eti nsan̄a. Akpakana nnam n̄kpọ usọp usọp n̄kan nte n̄kanamde. Okposụkedi eyeneren mi mîketieneke ibuana ke ata idiọk edinam, ama ada ini ndifiak nnen̄ede ekikere esie.” Eyeneren oro ọdọhọ ete: “Ke ini ẹkedianarede mi ẹkpọn̄ mme akpan ufan mi, ama abiak mi.” Edi enye ama adian ete: “Emi ekedi eti ubiere, sia esisịt ini ke oro ebede ẹma ẹsio enye ẹfep.”

²² “Ntụnọ ye item ẹnyụn̄ ẹdi usụn̄ uwem,” ntre ke Ikọ Abasi ọdọhọ. Ntre inamke n̄kpọ m̀mê ntụnọ ekeme ndisọn̄ adan̄a didie ndinọ, ẹkûtre ndinọ eyen mbufo. (Mme N̄ke 6:23; 23:13; 29:17) Nte ini akade, mmọ ẹyekop inemesịt nte ke mbufo ẹma ẹnen̄ede mmimọ. Uyen kiet eti ete: “Mmeti nte esịt ekenen̄erede ayat mi ke ini ete ye eka mi ẹketụnọde mi. Idahaemi n̄kpayat esịt n̄kan oro ke ekpedide mmọ ikotụnọke mi.”

Utịp Odot ye Ukeme Oro Ẹsịnde

23. Ntak emi kpukpru ima ima ntịn̄enyịn oro ẹnọde n̄kpri owo odotde ukeme oro ẹsịnde?

²³ Mfan̄a ndomokiet idụhe iban̄a oro, nditọ oro mme ete ye eka, ọkọrọ ye mbon en̄wen, ẹkụtde inemesịt ẹdi utịp ẹtode ekese ima ima ntịn̄enyịn ofụri usen. Nte ededi, kpukpru ukeme oro ẹsịnde ẹnọ mmọ—edide mmọ ẹdi ataata nditọ m̀mê nditọ eke spirit—ẹtịm ẹdot ye utịp oro ẹkemede ndibọ. Akanieren apostle John ama owụt emi ke ini enye ekewetde ete: “Nnyeneke idatesịt eke okponde akan edikop eke n̄kopde nte nditọ mi ẹsasan̄a ke akpanikọ.”—3 John 4.

[Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Nso ke nsek eto ye nditọwọn̄ ẹyom man ẹma mmọ?

◻ Ke nditịm ntịn̄, didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinam n̄kpọ nte mme eto unọ ukpep oro ẹkụtde unen?

◻ Nso ke ẹkeme ndibuan ke mme ini unọ n̄kpri owo ukpep, ndien ẹkpekpep mmọ ndibiọn̄ọ nso?

◻ Didie ke ntụnọ enyene ufọn ọnọ eyenọwọn̄, nte edidiọn̄ eto enyenede ufọn ọnọ eto?

[Ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 10]

Ẹbọ ẹto Green Chimney’s Farm