Ẹda Edidianakiet Ẹdiọn̄ọ Utuakibuot Akpanikọ
“Nyenịm mmọ ọtọ kiet nte n̄kpri ufene.”—MIC. 2:12.
1. Didie ke obot owụt ọniọn̄ Abasi?
ANDIWET PSALM ama otoro Abasi ete: “O Jehovah, n̄kpọ emi afo anamde ẹwak didie! Afo amanam mmọ kpukpru ke ifiọk; inyene fo ọyọhọ ke ererimbot.” (Ps. 104:24) Ẹkụt ọniọn̄ Abasi ke nte enye anamde nsio nsio miliọn mbiet ye eto, n̄kpri unam nte mme nnuene, mme unam eken—n̄kpri ye ikpọ—ẹn̄wam kiet eken man uwem aka iso. Ke adianade do, ediwak tọsịn n̄kpọ ẹdu fi ke idem, n̄kpri ye ikpọ, emi ẹdianade kiet ẹnam utom man afo okop nsọn̄idem.
2. Nte ẹwụtde ke page 13, ntak emi edidianakiet oro okodude ke otu mme Christian akakpade owo idem?
2 Jehovah okobot mme owo ndin̄wam kiet eken. Mme owo ẹdi ke uduot ke uduot, ẹnyene nsio nsio edu ye usọ. N̄ko, Abasi ama ọnọ Adam ye Eve edu esie emi edin̄wamde mmọ ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹnọ kiet eken. (Gen. 1:27; 2:18) Edi ata ekese ke otu ubonowo ẹdian̄ade ẹkpọn̄ Abasi inyụn̄ idianake kiet. (1 John 5:19) Mmọdo, edidianakiet emi okodude ke esop Christian akpa isua ikie enen̄ede edi n̄kpọ n̄kpaidem ke ini itide ke mbon oro ẹkedude ke esop emi ẹma ẹsịne ifịn Ephesus, mme ọwọrọiso iban Greece, mme ọfiọkn̄wed iren Jew, ye mbon oro ẹkesikponode ndem.—Utom 13:1; 17:4; 1 Thess. 1:9; 1 Tim. 6:1.
3. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a mme Christian ndidiana kiet, ndien nso ke idineme ke ibuotikọ emi?
3 Utuakibuot akpanikọ anam mme owo ẹdiana kiet nte ndido idem owo. (Kot 1 Corinth 12:12, 13.) Ndusụk n̄kpọ oro idinemede ke ibuotikọ emi ẹdi: Didie ke utuakibuot akpanikọ adian mme owo ọtọkiet? Ntak emi edide Jehovah kpọt ekeme ndidian miliọn owo emi ẹtode nsio nsio idụt ọtọkiet? Nso ye nso ikeme ndibiat edidianakiet, ndien didie ke Jehovah anam ikan mmọ? Didie ke edidianakiet anam ata mme Christian ẹkpụhọde ye Christendom?
Didie ke Utuakibuot Akpanikọ Adian Mme Owo Ọtọkiet?
4. Didie ke utuakibuot akpanikọ adian mme owo ọtọkiet?
4 Mbon oro ẹkponode ata Abasi ẹfiọk ke Jehovah odot ndikara ekondo sia enye okobot kpukpru n̄kpọ. (Edi. 4:11) Mmọdo, okposụkedi emi ata mme Christian ẹdude ke nsio nsio ebiet ye ke nsio nsio idaha, mmọ ẹnịm ukem ewụhọ Abasi ẹnyụn̄ ẹda ukem edumbet Bible ẹdu uwem. Ntak edi oro kpukpru mmọ ẹsikotde Jehovah “Ete.” (Isa. 64:8; Matt. 6:9) Ntre, kpukpru mmọ ẹdi nditọete ẹnyụn̄ ẹnyene utọ edidianakiet emi andiwet psalm ekewetde aban̄a mi, ete: “Idụn̄ nditọ-ete ke idem ọtọ kiet ọfọn didie! onyụn̄ eye didie!”—Ps. 133:1.
5. Nso inam mbon oro ẹkponode ata Abasi ẹdiana kiet?
5 Okposụkedi emi ata mme Christian mîdịghe mme mfọnmma owo, mmọ ẹdiana kiet ẹkpono Abasi sia mmọ ẹkpep ndima kiet eken. Idụhe eke ekpekpepde mmọ ndima ima nte Jehovah ekpepde. (Kot 1 John 4:7, 8.) Ikọ esie ọdọhọ ete: “Ẹsịne esịt ima emi asan̄ade ye mbọm, mfọnido, nsụhọdeidem, ifụre ifụre ido, ye anyanime. Ẹka iso ẹyọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken ke ofụri esịt edieke owo ekededi enyenede ntak nditọhọ ye kiet eken. Kpa nte Jehovah ekefende mbufo ke ofụri esịt, ẹfen kpasụk ntre n̄ko. Edi, ke ẹsiode kpukpru n̄kpọ emi ẹfep, ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.” (Col. 3:12-14) Mfọnmma mbọbọ edidianakiet emi—ima—ke ẹnen̄ede ẹda ẹdiọn̄ọ ata mme Christian. Ndi afo ke idemfo ukwe ke ẹda edidianakiet n̄ko ẹdiọn̄ọ utuakibuot akpanikọ?— John 13:35.
6. Didie ke idotenyịn Obio Ubọn̄ anam idiana kiet?
6 N̄kpọ en̄wen oro anamde mbon oro ẹkponode ata Abasi ẹdiana kiet edi ke mmọ ẹdori enyịn ke Obio Ubọn̄ Abasi nte n̄kukụre usọbọ ubonowo. Mmọ ẹfiọk ke ibịghike, ke Obio Ubọn̄ Abasi ayada itie ukara owo, onyụn̄ anam mbon n̄kopitem ẹnyene emem ke nsinsi. (Isa. 11:4-9; Dan. 2:44) Ntak edi oro mme Christian ẹnamde se Jesus eketịn̄de aban̄a mme anditiene enye ete: “Mmọ idịghe ubak ererimbot, kpa nte ami mmendịghe ubak ererimbot.” (John 17:16) Ata mme Christian isitieneke isịn idem ke en̄wan ererimbot; ntak edi oro mmọ ẹsidude ke emem idem ke ini mme mbọhọidụn̄ mmọ ẹn̄wanade ekọn̄.
N̄kukụre Ebiet Oro Isinyenede Udia Eke Spirit
7, 8. Didie ke udia eke spirit oro isidiade anam idiana kiet?
7 Se ikanamde mme Christian ke akpa isua ikie ẹdiana kiet ekedi ke kpukpru mmọ ẹkenyene udia eke spirit ẹto ebiet kiet. Mmọ ẹma ẹfiọk ke Jesus akada otu ukara emi mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem ẹkenamde ọnọ esop Abasi ukpep ye ndausụn̄. Iren oro ẹkesịnde idem ke n̄kpọ Abasi mi ẹkesida Ikọ Abasi ẹnam ubiere ẹnyụn̄ ẹnam mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsian mme esop ke nsio nsio idụt se ẹbierede. Kop se Bible etịn̄de aban̄a ndusụk mme esenyịn emi: “Nte mmọ ẹsan̄ade ẹbe ke mme obio, mmọ ẹyak mme ewụhọ oro mme apostle ye mbiowo emi ẹdude ke Jerusalem ẹkebierede ẹnọ mmọ oro ẹdude do.”—Utom 15:6, 19-22; 16:4.
8 Kpasụk ntre mfịn, ndusụk mme Christian oro ẹyetde aran ẹnam Otu Ukara, ndien mmọ ẹnam edidianakiet odu ke esop Abasi ke ofụri ererimbot. Otu Ukara emi ẹsision̄o mme n̄wed oro ẹnọde owo nsịnudọn̄ ke nsio nsio usem. Ẹda udia eke spirit ẹto Ikọ Abasi. Ntre, idịghe ifiọk owo ke ẹkpep, edi ẹkpep ifiọk Jehovah.—Isa. 54:13.
9. Didie ke utom emi Abasi ọnọde nnyịn anam idiana kiet?
9 Mme esenyịn esop ẹtiene ẹnam edidianakiet odu ke esop ke ndida usụn̄ ke utom ukwọrọikọ. Edidianakiet oro ikọt Abasi ẹnyenede akan se ededi oro adiande ererimbot ọtọkiet. Owo ikasiakke esop Abasi nditie nte esop obio m̀mê n̄ka mbio obio, edi ẹkesiak enye man ẹda ẹkpono Jehovah ẹnyụn̄ ẹda ẹnam utom edikwọrọ eti mbụk, ẹnam mme mbet, ẹnyụn̄ ẹnam esop ọkọri. (Rome 1:11, 12; 1 Thess. 5:11; Heb. 10:24, 25) Ntak edi oro apostle Paul ọkọdọhọde ke mme Christian “ke ẹsọn̄ọ ẹda ke spirit kiet, ye ukpọn̄ kiet ẹn̄wana ọtọkiet ẹban̄a mbuọtidem oro odude ke eti mbụk.”—Phil. 1:27.
10. Ke nso usụn̄ ke ikọt Abasi ẹdiana kiet?
10 N̄kpọ en̄wen emi anamde idiana kiet nte ikọt Jehovah edi ke imenyịme enye akara nnyịn, imama nditọete nnyịn, imodori enyịn ke Obio Ubọn̄ esie, inyụn̄ ikpono mmọ emi Abasi ọdọhọde ẹda nnyịn usụn̄. Jehovah an̄wam nnyịn itre mme edu oro ẹkpetọde ubahade ke otu nnyịn sia idide mme anana-mfọnmma owo.—Rome 12:2.
Nditre Ntan̄idem ye Ufụp
11. Ntak emi ntan̄idem mîsiyakke ẹdiana kiet, ndien didie ke Jehovah anam ikan enye?
11 Ntan̄idem isiyakke mme owo ẹdiana kiet. Owo ntan̄idem esikere ke imedi n̄kpọ ikan owo en̄wen, esinyụn̄ enem enye ndikpọt inua, m̀mê ndibụre mbụre. Edi utọ edu emi isiyakke edidianakiet odu sia mbon oro ẹkopde n̄wọkinua esie ẹkeme ndifịbe ufụp. James mbet Christ ama etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete: “Kpukpru mbụre eke ẹtiede ntre ẹdiọk.” (Jas. 4:16) Owo emi esede owo en̄wen ke usụhọde inyeneke ima. Jehovah enịm uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke ndisụhọde idem nnam n̄kpọ ye mme anana-mfọnmma owo nte nnyịn. David ọkọdọhọ Jehovah ete: “[“Nsụhọdeidem,” NW] fo onyụn̄ ofori mi.” (2 Sam. 22:36) Ikọ Abasi ekpep nnyịn ndikere n̄kpọ nte ọfọnde, ndien emi anam ikûtan̄ idem. Spirit Abasi ama anam Paul obụp ete: “Anie anam fi okpụhọde ye owo en̄wen? Ke akpanikọ, nso ke afo enyene emi mûkọbọhọ-bọ? Ndien, edieke afo ọkọbọde-bọ, ntak emi afo obụrede mbụre nte n̄kpọ eke afo mûkọbọhọ-bọ?”—1 Cor. 4:7.
12, 13. (a) Ntak emi mîsọn̄ke ndifịbe ufụp? (b) Nso iditịbe edieke isede mme owo nte Jehovah esede mmọ?
12 N̄kpọ en̄wen emi mîsiyakke edidianakiet odu edi ufụp. Sia ikadade-da unana mfọnmma imana, kpukpru nnyịn ‘imenyene ntụhọ edisịn enyịn,’ m̀mê edifịbe ufụp, ndien ndusụk ini, idem mme Christian oro ẹma ẹkebịghi ke esop ẹkeme ndifịbe mbon en̄wen ke ntak ifetutom, ukeme, ye mme n̄kpọ ntre. (Jas. 4:5) Ke uwụtn̄kpọ, eyenete emi enyenede ubon ekeme ndikere nte ikpenyenede ifetutom emi eyenete emi anamde utom uyọhọ ini enyenede, ikam ifiọkke ke eyenete oro n̄ko ke ekere nte ikpetiede nte eyenete oro enyenede nditọ. Nso ke ikpanam mbak utọ ufụp oro edisuan esop?
13 Se idin̄wamde nnyịn ikpọn̄ ufụp edi nditi ke Bible emen mme Christian oro ẹyetde aran odomo ye ndido idem owo. (Kot 1 Corinth 12:14-18.) Ke uwụtn̄kpọ, okposụkedi emi ẹsisọpde ẹkụt enyịn fo, edi owo ikwe esịt, ndi oro ọwọrọ ke esịt inyeneke ufọn? Kpasụk ntre, Jehovah amama kpukpru owo ke esop okposụkedi emi ndusụk ẹwọrọde iso ndusụk ini ẹkan ndusụk. Mmọdo, ẹyak ise nditọete nnyịn nte Jehovah esede mmọ. Utu ke ndifịbe mmọ ufụp, akpana ima inyụn̄ ikere iban̄a mmọ. Edieke inamde ntre, nnyịn iyaka iso inam mme owo ẹkụt nte ata mme Christian ẹkpụhọrede ye mbon ufọkabasi Christendom.
Edidianakiet Idụhe ke Christendom
14, 15. Nso itọ ubahade ke Christendom?
14 Owo ikemeke ndida edidianakiet emi ata mme Christian ẹnyenede n̄kodomo ye ndutịme emi odude ke ufọkabasi Christendom. Mbon mfiakedem ke Ido Ukpono Christ ẹma ẹsuana ẹyọhọ kpukpru ebiet ke n̄kpọ nte isua 1,700 emi ẹkebede tutu Akwa Edidem Rome emi ekedide okpono ndem akakabade ada iso ke Christendom onyụn̄ anam enye asuana ọyọhọ kpukpru ebiet. Ekem, nsio nsio obio ẹma ẹwọrọ ke idak ukara Rome ẹkesiak ufọkabasi idụt mmọ.
15 Ediwak ke otu mme obio emi ẹma ẹn̄wana ye kiet eken ke ediwak isua ikie. Ke n̄kpọ nte isua 400 ye 300 emi ẹkebede, mbon Britain, France, ye United States ẹkeyom mme owo ẹkpono idụt mmọ, tutu ufreidụt ama akabade etie nte ido ukpono. Ufreidụt adia ata ekese owo ke ererimbot idem ke n̄kpọ nte isua 200 emi ẹkebede tutu esịm isua ndondo emi. Ekem, ediwak n̄kọk ẹma ẹsiaha ke mme ufọkabasi Christendom, ndien ekese mmọ ẹma ufreidụt. Mme aka ufọkabasi ẹsikam ẹka ekọn̄ ye mbon ufọkabasi mmọ ke mme idụt en̄wen. Mmọdo, ufreidụt ye ukpepn̄kpọ iyakke Christendom ẹdiana kiet mfịn.
16. Nso ye nso mîyakke Christendom ẹdiana kiet?
16 Ke mme isua ndondo emi, ndusụk ke otu nsio nsio ufọkabasi Christendom ẹma ẹkot mbono edidianakiet. Ke ẹma ẹkedomo ke ediwak isua nditọ mme ufọkabasi ndian kiet, ibat ibat ufọkabasi kpọt ẹnyịme ndidiana kiet, edi mme aka ufọkabasi ke ẹnyenyene nsio nsio ekikere ẹban̄a utọ n̄kpọ nte ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo, usion̄o idịbi, erenowo ndidan̄ erenowo, n̄wan ndidan̄ n̄wan, ye ẹdimek iban oku. Mme ada iso ke ndusụk ufọkabasi Christendom ẹdomo ndisiak mmọn̄ ke mme ukpepn̄kpọ emi ẹkedian̄arede mmọ ye mme ufọkabasi eken m̀mê oro ayanam mmọ ẹdiana kiet. Edi ndisiak mmọn̄ ke ukpepn̄kpọ ido ukpono ikemeke ndidian Christendom oro ama akababahade ọtọkiet, edi akam ananam mmọ ẹnana mbuọtidem.
Mbon Oro Ẹkponode Ata Abasi Isifreke Idụt
17. Ẹkedọhọ ke didie ke utuakibuot akpanikọ edidian mme owo ọtọkiet ke mme “akpatre ini” emi?
17 Kpa ye oro ubahade enen̄erede okpon mfịn ke ererimbot, edidianakiet anam ẹdiọn̄ọ mbon oro ẹkponode ata Abasi. Micah prọfet Abasi ama etetịn̄ ete: “Nyenịm mmọ ọtọ kiet nte n̄kpri ufene.” (Mic. 2:12) Micah ama etetịn̄ ke utuakibuot akpanikọ oyokon̄ akan nsunsu ido ukpono, edide ẹkpono nsunsu abasi m̀mê idụt. Enye ekewet ete: “Ama ekem ke akpatre ini oro, obot ufọk Jehovah oyowụhọ ke ibuot ikpọ obot, ẹyenyụn̄ ẹmenede enye ẹkan n̄kpri obot: ndien mme idụt ẹyebụn̄ọ ẹka do. Koro kpukpru mme idụt ẹyesan̄a ke enyịn̄ abasi mmọ; nnyịn iyonyụn̄ isan̄a ke enyịn̄ Jehovah Abasi nnyịn.”—Mic. 4:1, 5.
18. Ewe ukpụhọde ke utuakibuot akpanikọ anam inam?
18 Micah ama etịn̄ n̄ko nte utuakibuot akpanikọ edinamde mbon oro ẹkedide asua ẹdiana kiet. Enye ọdọhọ ete: “[Mbon oro ẹtode] ediwak mme idụt ẹyeka ẹkedọhọ, ẹte, Ẹdi, nnyịn idọk ke obot Jehovah, ye ke ufọk Abasi Jacob; ndien Enye ayada usụn̄ esie ekpep nnyịn, nnyịn iyonyụn̄ isan̄a ke ọkpọ-usụn̄ esie: . . . ndien mmọ ẹyeda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄isọn̄, ẹnyụn̄ ẹda eduat mmọ ẹdom ikwa udiọn̄-eto: ndien idụt idimenke ofụt itiene idụt, idinyụn̄ ikpepke aba ekọn̄.” (Mic. 4:2, 3) Mbon oro ẹkpọn̄de ukpono ndem m̀mê ufreidụt ẹdikpono Jehovah ẹdiana kiet ke ofụri ererimbot. Abasi ekpep mmọ usụn̄ ima esie.
19. Ediwak miliọn owo ndidiana kiet n̄kpono ata Abasi owụt nso?
19 Edidianakiet emi ata mme Christian ẹnyenede mfịn inyeneke mbiet, onyụn̄ enen̄ede owụt ke Jehovah ke ada spirit esie ada ikọt esie usụn̄. Akananam mme owo ke kpukpru idụt idianake kiet ntem ituak ibuot inọ Abasi. Emi enen̄ede osu ntịn̄nnịm ikọ Ediyarade 7:9, 14, onyụn̄ owụt ke mme angel Abasi ẹmọn̄ ẹsasana “ofụm” oro edisobode idiọk editịm n̄kpọ emi ẹyak. (Kot Ediyarade 7:1-4, 9, 10, 14.) Ndi idịghe n̄kpọ ukpono ndidiana kiet ye nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot? Nso ke nnyịn owo kiet kiet ikpanam man ika iso idiana kiet? Se idinemede edi oro urua en̄wen.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
• Didie ke utuakibuot akpanikọ adian mme owo ọtọkiet?
• Nso ke ikpanam mbak ufụp edibiat edidianakiet nnyịn?
• Ntak emi ufreidụt mîkemeke nditọ ubahade ke otu ikọt Abasi?
[Ndise ke page 13]
Mme Christian akpa isua ikie ẹketo nsio nsio idụt
[Mme ndise ke page 15]
Didie ke nditiene n̄n̄wam ke utom ubọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ekeme ndinam edidianakiet odu?