N̄wed Ofụri Owo

“Abasi iten̄eke owo enyịn: edi ke kpukpru idụt Enye adadara owo eke abakde Enye onyụn̄ anamde nti ido.”—UTOM 10:34, 35.

1. Prọfesọ kiet ọkọbọrọ didie ke ini ẹkebụpde se enye ekerede aban̄a Bible, ndien nso ke enye ekebiere ndinam?

PRỌFESỌ oro eketie ke ufọk uwemeyo Sunday kiet, idorike enyịn ndinyene isenowo ndomokiet. Edi ke ini kiet ke otu nditọete Christian nnyịn iban akawahade enyịnusụn̄ esie, enye ama akpan̄ utọn̄. Enye ekeneme aban̄a usabaden̄kpọ ye ini iso isọn̄—kpa mme ibuot nneme oro eren oro akamade. Nte ededi, ke ini enye akadade Bible edisịn ke nneme oro, eren oro ama eyịk. Ntre enye ama obụp se eren oro ekerede aban̄a Bible.

“Enye edi eti n̄wed oro ndusụk irenowo oro ẹnyenede ifiọk ẹkewetde,” ntem ke eren oro ọkọbọrọ, “edi owo inyeneke ndida Bible nte akpan n̄wed.”

N̄wan oro ama obụp ete: “Nte akanam afo omokot Bible?”

Ke n̄kpaidem, prọfesọ oro ama enyịme ke akanam imọ ikotke.

N̄wan oro ndien ama obụp ete: “Afo ekeme didie nditịn̄ ikọ ye nsọn̄uyo mban̄a n̄wed oro akanam afo mûkotke?”

Eyenete nnyịn an̄wan ama etịn̄ ọkpọikọ. Prọfesọ oro ama ebiere ndidụn̄ọde Bible ndien ekem enyene ekikere aban̄a enye.

2, 3. Ntak emi Bible edide n̄wed oro ediwak owo mîsikụbọkede, ndien emi enịm nso n̄kpọ-ata ọnọ nnyịn?

² Idịghe prọfesọ emi ikpọn̄. Ediwak owo ẹnyene mme akpan ekikere ẹban̄a Bible idem okposụkedi akanam mmọ ke idemmọ mîkotke enye. Mmọ ẹkeme ndinyene Bible. Mmọ ẹkeme ndikam mfiọk ufọn oro enye enyenede ke n̄kan̄ ifiọkn̄wed ye mbụk eset. Edi ye ediwak owo, enye edi n̄wed oro owo mîkụbọkede. ‘Nyeneke ini ndikot Bible,’ ntre ke ndusụk owo ẹsidọhọ. Mmọ en̄wen ẹyịk ẹte, ‘Didie ke akani n̄wed ekeme ndinyene ufọn nnọ uwem mi?’ Mme utọ ekikere oro ẹnịm mme ata n̄kpọ-ata ẹnọ nnyịn. Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ‘ẹkeda odudu spirit ẹwet Bible onyụn̄ ọfọn ndida n̄kpep owo n̄kpọ.’ (2 Timothy 3:16, 17) Nte ededi, didie ke nnyịn ikeme ndinam mbon en̄wen ẹnịm ke akpanikọ nte ke inamke n̄kpọ m̀mê nso idi orụk, idụt, m̀mê ekpụk mmọ, ke mmọ ẹkpenyene ndidụn̄ọde Bible?

³ Ẹyak nnyịn ineme iban̄a ndusụk ntak ẹmi ẹnamde Bible odot se ẹdụn̄ọrede. Utọ nneme oro ekeme nditịm nnyịn idem ndikọk ibuot ye mbon oro nnyịn isobode ke utom ukwọrọikọ nnyịn, iso-ọfọn inamde mmọ ẹnịm ke akpanikọ nte ke ana mmọ ẹkere ẹban̄a se Bible ọdọhọde. Ke ukem ini oro, ndụn̄ọde emi ekpenyene ndisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn nte ke Bible, ke akpanikọ, edi se enye ọdọhọde nte idide—“ikọ Abasi.”—Mme Hebrew 4:12.

N̄wed Oro Ẹsuande Atara Akan ke Ererimbot

4. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke Bible edi n̄wed emi ẹsuande atara akan ke ererimbot?

⁴ Akpa, Bible odot ẹkere ẹban̄a koro enye edide n̄wed oro ẹnen̄erede ẹsuan atara akan ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹkabade atara akan ke ofụri mbụk owo. Ke se ibede isua 500 ẹmi ẹkebede, ẹma ẹmịn̄ akpa nsiondi oro ẹkedade mme abisi oro ẹtan̄de-tan̄ ẹdọn̄ ke ukwak umịn̄n̄wed Johannes Gutenberg. Ọtọn̄ọde ke ini oro, ẹmemịn̄ ofụri Bible m̀mê mme ikpehe esie awak esịm n̄kpọ nte biliọn inan̄. Ke 1996, ẹma ẹkabade ofụri Bible m̀mê ndusụk ikpehe esie ẹsịn ke usem 2,167.a Se iwakde ibe mbahade 90 eke ikie ke otu ubonowo ẹmenyene ke nsụhọde n̄kaha ikpehe Bible ke usem mmọ. Baba n̄wed ndomokiet efen—eke ido ukpono m̀mê efen—ikam ikpereke-kpere ndisịm oro!

5. Ntak emi nnyịn ikpodoride enyịn Bible ndidu nnọ ofụri owo ke ererimbot?

⁵ Ibat oro ikpọn̄ isọn̄ọke nte ke Bible edi Ikọ Abasi. Nte ededi, nnyịn ke akpanikọ ikpenyene ndidori enyịn n̄wetnnịm n̄kpọ eke odudu spirit Abasi ndidu nnọ mme owo ke ofụri ererimbot. Kamse, Bible ke idem esie asian nnyịn ete ke “Abasi iten̄eke owo enyịn, edi ke kpukpru idụt enye adadara owo ekededi eke abakde Enye onyụn̄ anamde nti ido.” (Utom 10:34, 35) Ke mîbietke n̄wed efen, Bible ebe mme adan̄a idụt onyụn̄ akan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ eke orụk ye ekpụk. Ke akpanikọ, Bible edi n̄wed ofụri owo!

N̄wọrọnda N̄wetnnịm N̄kpọ eke Editịm Nnịm

6, 7. Ntak emi mîdịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke idụhe ndomokiet ke otu akpasarade uwetn̄kpọ Bible emi osụk odude, ndien nso mbụme ke emi edemede?

⁶ Ntak efen odu oro odotde ẹdụn̄ọde Bible. Enye ama ọbọhọ mme n̄kpọ ubiọn̄ọ ẹtode owo. N̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade nte ẹketịmde enye ẹnịm kpa ye mme enyene-ndịk n̄kpọ-ata enen̄ede edi n̄wọrọnda ke otu mme uwetn̄kpọ eset.

⁷ Mme andiwet Bible nte an̄wan̄ade ẹkeda mmọn̄n̄wed ẹwet mme ikọ mmọ ke n̄kukịp (emi ẹkedade eto Egypt emi ekerede ukem enyịn̄ oro ẹnam) ye n̄wed ikpa (emi ẹkedade ikpa unam ẹnam).b (Job 8:11) Nte ededi, mme utọ n̄kpọ uwetn̄kpọ oro ẹma ẹnyene mme oto-obot asua. Eyen ukpepn̄kpọ oro Oscar Paret anam an̄wan̄a ete: “Mbịtmbịt, mfụt, ye nsio nsio ndọn̄ ẹnen̄ede ẹsịn usụn̄ uwetn̄kpọ mbiba ẹmi ke itiendịk ukem ukem. Nnyịn imọfiọk ito ifiọk n̄kpọntịbe eke usen ke usen nte babru, ye idem ọkpọsọn̄ ikpa, esibiarade mmemmem mmemmem ke an̄wa m̀mê ke mbịtmbịt ubet.” Ntre, idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke idụhe ndomokiet ke otu mme akpasarade oro emi ẹdiọn̄ọde nte odude; eyedi mmọ ẹma ẹtaha ẹma anyan ini ko. Edi edieke mme oto-obot asua ẹkebiatde mme akpasarade oro, didie ke Bible ọkọbọhọ odu?

8. Ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede, didie ke ẹketịm mme uwetn̄kpọ Bible ẹnịm?

⁸ Ibịghike ke ẹma ẹkewet mme akpasarade oro, ẹma ẹtọn̄ọ ndision̄o n̄wet ke ubọk. Ke akpanikọ, ndision̄o Ibet ye mme ikpehe Edisana N̄wed Abasi eken n̄wet ama akabade edi ubọkọkọ ke Israel eset. Ẹtịn̄ ẹban̄a Ezra oku, ke uwụtn̄kpọ, nte “owo n̄wed emi etịmde ọfiọk n̄wed ibet Moses.” (Ezra 7:6, 11; men Psalm 45:1 domo.) Edi mbon oro ẹkesion̄ode ẹma ẹkeme ndibiara; ke akpatre mbon efen n̄ko oro ẹkewetde ke ubọk ẹkenyene ndida itie mmọ. Edinam edifiak nsion̄o emi ama aka iso ke ediwak isua ikie. Sia mme owo mîdịghe mfọnmma, ndi mme ndudue mme osion̄o n̄wed ẹma ẹnen̄ede ẹkpụhọde uwetn̄kpọ Bible? Akwa uyarade ọdọhọ ete baba!

9. Didie ke uwụtn̄kpọ mme Masorete owụt ọkpọsọn̄ ntịn̄enyịn ye edinen oro mme osion̄o Bible n̄wet ẹkenende?

⁹ Mme osion̄o n̄wed ikenen̄ekede inyene usọ kpọt edi mmọ n̄ko ẹma ẹnyene ntotụn̄ọ ukpono ẹnọ mme ikọ oro mmọ ẹkesion̄ode. Ikọ Hebrew oro adade ọnọ “osion̄o n̄wed” etịn̄ aban̄a edibat ye ediwet. Ke ndinam an̄wan̄a nte mme osion̄o n̄wed ẹkenọde ọkpọsọn̄ ntịn̄enyịn ẹnyụn̄ ẹnende, kere ban̄a mme Masorete, mme osion̄o N̄wed Abasi Usem Hebrew emi ẹkedude uwem ke ufọt ọyọhọ isua ikie itiokiet ye ikie duop E.N. Nte eyen ukpepn̄kpọ oro Thomas Hartwell Horne ọdọhọde, mmọ ẹma ẹbat “m̀mê ikafan̄ ke abisi [Hebrew] kiet kiet odu ke ofụri N̄wed Abasi Usem Hebrew.” Kere se oro ọwọrọde! Man ẹfep edibe n̄kpọn̄ ọkpọkọm abisi kiet, mme osion̄o n̄wed ẹmi ẹsịnde ifịk mi ikabatke sụk mme ikọ oro mmọ ẹkewetde edi mme abisi n̄ko. Kamse, nte ekemde ye ibat eyen ukpepn̄kpọ kiet, ẹdọhọ ke mmọ ẹma ẹbat mme abisi kiet kiet ẹsịm 815,140 ke N̄wed Abasi Usem Hebrew! Utọ ifịk ifịk ukeme oro ama anam enye enen̄ede enen.

10. Nso okopodudu uyarade odu nte ke mme uwetn̄kpọ usem Hebrew ye Greek ẹmi mme edikabade eyomfịn ẹkọn̄ọde ẹsịne nnennen nnennen mme ikọ ata akpa mme andiwet?

¹⁰ Ke akpanikọ, okopodudu uyarade odu nte ke mme uwetn̄kpọ Hebrew ye Greek ẹmi mme edikabade eyomfịn ẹkọn̄ọde ẹsịne ikọ akpasarade mme andiwet Bible ke n̄wọrọnda nnennen usụn̄. Uyarade oro esịne ediwak tọsịn uwetn̄kpọ Bible—se iwakde isịm ofụri m̀mê mme ikpehe N̄wed Abasi Usem Hebrew n̄kpọ nte 6,000 ye n̄kpọ nte N̄wed Abasi Christian Usem Greek 5,000—oro ẹkedade ubọk ẹwet ẹmi ẹbọhọde ẹdu tutu ẹsịm eyo nnyịn. Ndụn̄ọde ntịn̄enyịn oro ẹmende ediwak uwetn̄kpọ ẹmi ẹdude ẹdomo ama an̄wam nditọ ukpepn̄kpọ ẹdụn̄ọrede uwetn̄kpọ ndikụt mme ndudue ekededi ẹtode mme osion̄o n̄wed nnyụn̄ mbiere nte ẹkekotde ke akpa. Ke etịn̄de n̄kpọ aban̄a mme uwetn̄kpọ N̄wed Abasi Usem Hebrew, eyen ukpepn̄kpọ oro William H. Green ama ekeme ndidọhọ ntem: “Ẹkeme ndidọhọ nnennen nnennen nte ke idụhe utom eset ekededi oro ẹkefiakde ẹsion̄o nnennen nnennen ntre.” Ẹkeme ndiwụt ukem mbuọtidem oro ke uwetn̄kpọ N̄wed Abasi Usem Greek.

11. Ke un̄wana 1 Peter 1:24, ntak emi Bible ọbọhọde odu tutu esịm eyo nnyịn?

¹¹ Bible akpakatak mmemmem mmemmem didie ntem ke mîkpedịghe ke ntak mbon oro ẹkedade ubọk ẹwet ẹmi ẹkedade itie mme akpasarade oro, ye mme ọsọn̄urua etop mmọ! Ntak kiet kpọt odu kaban̄a enye ndibọhọ ndu—Jehovah edi Anditịm Nnịm ye Andikpeme Ikọ esie. Nte Bible ke idemesie ọdọhọde, ke 1 Peter 1:24: “Ofụri obụkidem etie nte mbiet, ofụri ubọn̄ esie onyụn̄ ebiet ediye ikọn̄ ikọt; mbiet amasat, ediye ikọn̄ onyụn̄ ekịbe; edi ikọ Abasi eyebịghi ke nsinsi.”

Ẹsịn ke Mme Odu Uwem Usem Ubonowo

12. Ke adianade ye edision̄o ke ediwak isua ikie, nso n̄kpọ ubiọn̄ọ efen ke Bible okosobo?

¹² Ndibọhọ edision̄o mfiak nsion̄o ke ediwak isua ikie ekedi ata n̄kpọ-ata, edi Bible ama osobo n̄kpọ ubiọn̄ọ en̄wen—edikabade nsịn ke mme usem eyomfịn. Ana Bible etịn̄ ikọ ke mme usem owo man otodo enye etịn̄ ikọ esịn mmọ ke esịt. Nte ededi, ndikabade Bible—emi enyenede se ibede ibuot 1,100 ye ufan̄ikọ 31,000—idịghe mmemmem utom. Kpa ye oro, ke ofụri isua ikie ẹmi mme ifịk ifịk akabade n̄wed ke idatesịt ẹma ẹnyịme n̄kpọ-ata emi, ndusụk ini ẹsobode mme n̄kpọ ubiọn̄ọ ẹmi ẹtiede nte ke owo ikemeke ndikan.

13, 14. (a) Nso n̄kpọ-ata ke akabade Bible oro Robert Moffat okosobo ke Africa ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 19? (b) Didie ke mme andisem usem Tswana ẹkenam n̄kpọ ke ini Gospel Luke okodude ke usem mmọ?

¹³ Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a nte ẹkesan̄ade ẹkabade Bible ẹsịn ke mme usem Africa. Ke isua 1800, n̄kpọ nte usem 12 kpọt ke ẹkewewet ke ofụri Africa. Mme usem eken ke mme itie ikie oro ẹkesemde-sem ikenyeneke usụn̄ ediwewet. Emi ekedi n̄kpọ-ata oro akabade Bible oro Robert Moffat okosobode. Ke 1821, ke edide isua 25, Moffat ama ọtọn̄ọ utom ido ukpono ke otu mbon ẹsemde Tswana ke usụk usụk Africa. Man ekpep usem mmọ oro owo mîkewetke-wet, enye ama abuak idem ye mme owo oro. Moffat ama ọyọ ndien, ye unana mme n̄wed ukpep usem m̀mê mme n̄wed ukabadeikọ, ke akpatre ama etịm ọdiọn̄ọ usem oro, osio usụn̄ ediwewet enye edi, onyụn̄ ekpep ndusụk mbon Tswana ndikot uwetn̄kpọ oro. Ke 1829, ke ama akanam utom ke otu mbon Tswana ke isua itiaita, enye ama okụre ndikabade Gospel Luke. Enye ama ọdọhọ ke ukperedem ete: “Mma ndiọn̄ọ mme owo ẹmi ẹkesan̄ade ediwak kilomita ke mme itie ikie ẹdi ndibọ mme n̄wed St. Luke. . . . Mma n̄kụt mmọ ẹbọde mme ikpehe St. Luke, ẹnyụn̄ ẹtuade kaban̄a mmọ, ẹnyụn̄ ẹfat mmọ ẹkama ke ikpanesịt mmọ, mmọn̄eyet ekọm onyụn̄ asiaha mmọ, tutu ndọhọ se ikande owo kiet nte, Afo ayada mmọn̄eyet abiat n̄wed fo.’” Moffat n̄ko ama etịn̄ aban̄a owo Africa kiet emi okokụtde ediwak owo ẹkotde Gospel Luke onyụn̄ obụpde mmọ se mmọ ẹkekamade. “Enye edi ikọ Abasi,” ntre ke mmọ ẹkebọrọ. Owo oro ama obụp ete: “Nte enye etịn̄ ikọ?” Mmọ ẹte: “Ih, enye etịn̄ ikọ ọnọ esịt.”

¹⁴ Mme akabade n̄wed oro ẹyakde idem ẹsịn nte Moffat ẹma ẹnọ ediwak mbon Africa akpa ifet ndinyene nneme ke usụn̄ ẹwetde-wet. Edi mme akabade n̄wed oro ẹma ẹnọ mbon Africa enọ oro akam ọsọn̄de urua akan—Bible ke usem mmọ. Akan oro, Moffat ama anam mbon Tswana ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Abasi, enye ama onyụn̄ ada enyịn̄ oro ke ofụri edikabade esie.c Ntem, mbon Tswana ẹma ẹsitịn̄ ẹban̄a Bible nte “inua Jehovah.”—Psalm 83:18.

15. Ntak emi Bible enen̄erede odu uwem mfịn?

¹⁵ Mme akabade n̄wed eken ke nsio nsio ikpehe ererimbot ẹma ẹsobo mme ukem n̄kpọ ubiọn̄ọ oro. Ndusụk ẹma ẹkam ẹsịn uwem mmọ ke itiendịk man ẹkabade Bible. Kere ban̄a emi: Edieke Bible okpokosụk odude ke usem Hebrew ye Greek eset kpọt, ekeme ndidi enye “akpakakpa” ata anyan ini ko, koro ekpere ndidi mme owo ẹma ẹfre ẹban̄a mme usem oro owo ikonyụn̄ idiọn̄ọke-diọn̄ọ ke ediwak ikpehe isọn̄. Edi, Bible enen̄ede enyene uwem koro, ke mîbietke n̄wed efen ekededi, enye ekeme “nditịn̄ ikọ” nnọ mme owo ke ofụri ererimbot ke usem mmọ. Nte utịp, etop esie ke osụk “anam utom ke esịt [mmọ] ẹmi ẹnịmde ke akpanikọ.” (1 Thessalonica 2:13) The Jerusalem Bible esịn mme ikọ ẹmi ntem: “Enye osụk edi odu uwem odudu ke otu mbufo ẹmi ẹnịmde enye ke akpanikọ.”

Odot se Ẹberide Edem

16, 17. (a) Man Bible edi se ẹkemede ndiberi edem, nso uyarade ekpenyene ndidu? (b) Nọ uwụtn̄kpọ kiet owụtde in̄wan̄în̄wan̄ edu Moses andiwet Bible.

¹⁶ Ndusụk owo ẹkeme ndiyịk ẹte, ‘Nte ẹkeme ndinen̄ede mberi edem ke Bible? Ndi enye etịn̄ aban̄a mme owo oro nte eyịghe mîdụhe ẹkedude uwem, mme itie oro ẹkenen̄ede ẹdu, ye mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹkenen̄ede ẹtịbe?’ Edieke anade nnyịn iberi edem ke enye, uyarade ekpenyene ndidu nte ke mme ewetn̄wed oro ẹtịn̄de enyịn, ẹnamde akpanikọ ẹkewet enye. Emi ada nnyịn edisịm ntak efen oro anamde idụn̄ọde Bible: Ata eti uyarade odu nte ke enye enen onyụn̄ odot se ẹberide edem.

¹⁷ Mme ewetn̄wed oro ẹnamde akpanikọ isiwetke mme unen oro ẹkekụtde kpọt edi n̄ko mme edikpu, idịghe mme ukeme kpọt edi n̄ko mme mmeme. Mme andiwet Bible ẹma ẹwụt utọ ata eti in̄wan̄în̄wan̄ edu oro. Kere, ke uwụtn̄kpọ, ban̄a in̄wan̄în̄wan̄ edu Moses. Ke otu mme n̄kpọ oro enye ekewetde nnennen nnennen enịm ekedi unana ukeme udọnikọ esie, emi ke ekikere esie akanamde enye okûdot ndidi adausụn̄ nditọ Israel (Exodus 4:10); akwa ndudue emi enye akanamde oro ọkọbiọn̄ọde enye ndidụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ (Numbers 20:9-12; 27:12-14); mfiakedem eyeneka esie, Aaron, emi akadianade ye mme ọsọn̄ibuot nditọ Israel ke ndinam mbiet eyenenan̄ o-gold (Exodus 32:1-6); nsọn̄ibuot Miriam, eyeneka esie an̄wan, ye esuene esuene ufen esie (Numbers 12:1-3, 10); edisabade eke nditọ eyeneka esie Nadab ye Abihu (Leviticus 10:1, 2); ye n̄kaiso n̄kụni ye eseme ikọt Abasi. (Exodus 14:11, 12; Numbers 14:1-10) Nte utọ in̄wan̄în̄wan̄, nnennen editọt oro iwụtke udọn̄ ofụri esịt ẹnyenede ẹban̄a akpanikọ? Sia mme andiwet Bible ẹkenyịmede nditọt mme n̄kpọ oro mîfọnke mban̄a mbonima mmọ, ikọt mmọ, ye idem idemmọ, ndi eti ntak idụhe ndiberi edem ke mme uwetn̄kpọ mmọ?

18. Nso isọn̄ọ mme uwetn̄kpọ mme andiwet Bible nte edide se ẹkemede ndiberi edem?

¹⁸ Mme andiwet Bible ndidu ke n̄kemuyo n̄ko ọsọn̄ọ ke mme uwetn̄kpọ mmọ ẹdi se ẹkemede ndiberi edem. Enye enen̄ede edi n̄wọrọnda n̄kpọ nte ke irenowo 40 oro ẹkewetde n̄kpọ ke se iwakde ibe n̄kpọ nte ufan̄ isua 1,600 ẹdu ke n̄kemuyo, idem ke edide edisịm ata n̄kpri n̄kpọ. Nte ededi, owo ikohokoi itịm n̄kemuyo emi man ẹdemede eyịghe ndedịbe ediomi. Ke edide isio, ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke owo idụkke odu inam nsio nsio ikpehe ẹdu ke edinyịme; n̄kemuyo oro nte an̄wan̄ade esiwak ndidi ke mbuari.

19. Didie ke mbụk Gospel aban̄ade edimụm Jesus ayarade n̄kemuyo emi nte an̄wan̄ade owo mîkọdiọn̄ọke?

¹⁹ Ke ndinam an̄wan̄a, kere ban̄a n̄kpọntịbe emi akadade itie ke okoneyo oro ẹkemụmde Jesus. Kpukpru mme andiwet Gospel mbinan̄ ẹwet ẹte ke kiet ke otu mbet ama osio ofụt ekpi ofụn akwa oku, esịbede eren oro utọn̄. Nte ededi, Luke kpọt etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke Jesus ama “otụk utọn̄ owo oro, anam enye ọfọn.” (Luke 22:51) Edi nte oro idịghe se nnyịn ikpodoride enyịn ito ewetn̄wed emi ẹkediọn̄ọde nte “abiaibọk emi owo ẹmade”? (Colossae 4:14) Mbụk John etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke otu kpukpru mbet oro ẹkedude, enye emi okosiode ofụt ekedi Peter—akpanikọ emi mîkpaha owo idem ke ikerede iban̄a edu Peter ndinam n̄kpọ ibụmede ibụmede ye odudu odudu. (John 18:10; men Matthew 16:22, 23 ye John 21:7, 8 domo.) John ọnọ ọyọhọ ntọt efen emi etiede nte ke idịghe akpan n̄kpọ ete: “Enyịn̄ owo oro ekere Malchus.” Ntak emi John ikpọn̄ asiakde enyịn̄ owo oro? Ekpri akpanikọ emi ẹtịn̄de ke edu editetịn̄ ikọ mbe mi ke mbụk John kpọt anam an̄wan̄a—John “edi owo emi akwa oku ọdiọn̄ọde.” Ikọtufọk akwa oku ẹma ẹdiọn̄ọ enye n̄ko; mme asan̄autom ẹma ẹmehe ye enye, enye onyụn̄ emehe ye mmọ.d (John 18:10, 15, 16) Do, ekedi ndammana n̄kpọ nte ke John ama asiak enyịn̄ owo oro ẹkenọde unan, ke adan̄aemi mme andiwet Gospel eken, ẹmi mîkọdiọn̄ọke eren oro, mîkasiakke. N̄kemuyo oro odude ke ufọt ọyọhọ ntọt ẹmi ẹdi n̄wọrọnda, edi nte an̄wan̄ade ye unana edidiọn̄ọ. Ediwak utọ uwụtn̄kpọ oro ẹdu ke ofụri Bible.

20. Nso ke oyom mbon esịt akpanikọ ẹdiọn̄ọ ẹban̄a Bible?

²⁰ Ntre nte nnyịn imekeme ndiberi edem ke Bible? Ata ọyọhọ ọyọhọ! In̄wan̄în̄wan̄ edu mme andiwet Bible ye n̄kemuyo oro odude ke se ẹwetde ke Bible anam enye edi ata akpanikọ. Oyom mbon esịt akpanikọ ẹdiọn̄ọ ẹte ke mmimọ imekeme ndiberi edem ke Bible, sia enye edide Ikọ eke odudu spirit “Jehovah Abasi akpanikọ.” (Psalm 31:5) Mme ntak efen efen ẹdu emi anamde Bible edi n̄wed ofụri owo, nte ibuotikọ oro etienede edinemede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

◻ Ntak emi nnyịn ikpodoride enyịn Bible ndidi n̄wed emi odude akan ke ererimbot?

◻ Nso uyarade idu nte ke ẹma ẹtịm Bible ẹnịm nnennen nnennen?

◻ Nso mme n̄kpọ ubiọn̄ọ ke mbon oro ẹkekabarede Bible ẹkesobo?

◻ Nso isọn̄ọ mme uwetn̄kpọ Bible nte se ẹkemede ndiberi edem?