Onesiphorus Uko Uko Owo Ndọn̄esịt

“ẸTI mmọ ẹmi ẹdude ke n̄kpọkọbi, nte n̄kpọ eke ẹkọbide mbufo ye mmọ; ẹnyụn̄ ẹti mmọ ẹmi ẹkụtde utụk.” (Mme Hebrew 13:3) Ke ini apostle Paul ekewetde mme ikọ ẹmi ke n̄kpọ nte 61 E.N., enye ke idemesie ama ododu ke n̄kpọkọbi awak akan ini kiet okonyụn̄ enyene ndifiak ndu mbemiso akpade n̄kpa usụn̄ Abasi. (Utom 16:23, 24; 22:24; 23:35; 24:27; 2 Corinth 6:5; 2 Timothy 2:9; Philemon 1) Ama edi usọp usọp ini oro, kpa nte edide idahaemi, esop ndise mban̄a mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ oro ẹsobode mme idomo mbuọtidem mmọ.

Mbet kiet ke akpa isua ikie emi eketịmde ọnọ ntịn̄enyịn ke udọn̄ oro ekedi Onesiphorus. Enye ama aka ekese Paul ke ini udiana n̄kpọkọbi esie ke Rome. Apostle oro ama ewet aban̄a enye ete: “Ọbọn̄ akpakam atua mbon ufọk Onesiphorus mbọm; koro enye ọsọn̄ọde mi idem ediwak ini, mînyụn̄ inyeneke bụt ye n̄kpọkọbi mi; edi ke adan̄aemi enye edide ke Rome, enye esịn ifịk oyom mi, onyụn̄ okụt mi.” (2 Timothy 1:16, 17) Nte akanam afo amada ini etie ekere se ikọ ifan̄ oro ẹnen̄erede ẹwọrọ? Eyedi ndinam ntre ọyọkọri esịtekọm oro afo enyenede ọnọ Onesiphorus. Afo oyokụt ete ke enye ekedi uko uko owo ndọn̄esịt.

Udiana N̄kpọkọbi Paul

Ke ẹma ẹkesio enye ke akpa n̄kpọkọbi esie, Paul ama afiak odu ke n̄kpọkọbi mbon Rome edi ke mme idaha efen. Mme ufan ke mbemiso ẹma ẹsika ẹkese enye ke ufọk esie oro ọkọbọde ke ukpeokụk, ndien enye ama enyene mbuọtidem nte ke ẹyesọp ndisana imọ nyak. Ke emi ediwak owo ẹma ẹkekpọn̄ enye, n̄kpa usụn̄ Abasi ama asan̄a ekpere.—Utom 28:30; 2 Timothy 4:6-8, 16; Philemon 22.

Paul okodu ke n̄kpọkọbi isan̄ emi ke n̄kpọ nte 65 E.N. N̄kpọ nte isua kiet mbemiso—ke July 64 E.N.—ikan̄ ama ata ofụri Rome, abiatde n̄kpọ idiọk idiọk ke obio 10 ke otu ikpehe 14 eke obio oro. Nte ewetmbụk owo Rome oro Tacitus etịn̄de, Andikara Nero ikekemeke “ndikpan idiọk ekikere oro ẹkenyenede nte ke ikan̄ oro okoto ke ewụhọ esie. Mmọdo, man akpan etop emi ndisuana, Nero ama odori otu oro ẹkesuade ke ntak mme edinam mmọ oro owo mîkamaha, emi mbio obio ẹkekotde mme Christian, ikọ onyụn̄ ọnọ ndiọkn̄kan ufen. . . . Ẹma ẹkọrọ kpukpru orụk esuene ke n̄kpa mmọ. Ke ẹfụkde ikpa unam, mme ebua ẹma ẹwai mmọ ẹwot, mîdịghe ẹkọn̄ mmọ ke mme cross, m̀mê ẹdọn̄ ke edeme ikan̄ ẹnyụn̄ ẹfọp, man ẹnọ un̄wana ke okoneyo, ke ini eyo okụtde.”

Ekedi ke idaha eke etiede ntem ye ukem idotenyịn oro ke Paul akafiak okụt idemesie ke ufọk-n̄kpọkọbi. Eyịghe idụhe enye ekenen̄erede owụt esịtekọm aban̄a mme edika n̄kese oro Onesiphorus ufan esie akakade! Edi yak nnyịn ise ukem idaha oro ke n̄kan̄ Onesiphorus.

Ndika N̄kese Paul Owo N̄kpọkọbi

Etie nte ubon Onesiphorus okodụn̄ ke Ephesus. (2 Timothy 1:18; 4:19) Owo itịn̄ke m̀mê Onesiphorus akaka ibuot obio ukara ke ntak mbubehe esie m̀mê ekedi san̄asan̄a man ekese Paul. Ke idaha ekededi, apostle oro ama etịn̄ ete: ‘Ke ini Onesiphorus edide Rome, enye esiwak ndida ndọn̄esịt nsọk mi.’ (2 Timothy 1:16, 17) Nso utọ ndọn̄esịt? Okposụkedi ekemede ndidi un̄wam oro Onesiphorus ọkọnọde ama esịne un̄wam n̄kpọ obụkidem, enye ndidu do nte an̄wan̄ade ama anam n̄kpọ n̄ko nte ibọk nsọn̄idem onyụn̄ ọnọ Paul nsịnudọn̄. Ke akpanikọ, ndusụk edikabade ẹkot ntem: “Enye esiwak ndinam idem aduai mi,” m̀mê “enye esiwak ndinọ mi ndọn̄esịt.”

Ndiyụhọ udọn̄ edika n̄kese Christian edide owo n̄kpọkọbi ke Rome ini oro ekedi n̄kpọ ata. Ke mîbietke akpa ini oro Paul okodude ke n̄kpọkọbi, mme Christian ẹdide mbon Rome nte an̄wan̄ade ikekemeke ndidiọn̄ọ ebiet emi enye odude. Ke akwa obio nte Rome, ikedịghe ekpri utom ndikụt owo n̄kpọkọbi kiet emi owo mîtịmke idiọn̄ọ ke otu ediwak ibat owo ẹmi ẹkedude ke n̄kpọkọbi ke ntak nsio nsio ndudue. Ntem, ama oyom editịn̄ enyịn nnam ndụn̄ọde. Eyen ukpepn̄kpọ oro Giovanni Rostagno anam n̄kpọ an̄wan̄a ke usụn̄ emi: “Ekeme ndidi mme mfịna oro ẹkedi nsio nsio orụk. Ke akande kpukpru n̄kpọ, ama oyom ẹwụt san̄asan̄a ukpeme ke ndụn̄ọde oro. Ndiyom ntọt mi ye ko nnyụn̄ nnam nte iyom ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikụt ufọk-n̄kpọkọbi oro ẹkesịnde idiọk akani owo n̄kpọkọbi oro ẹdoride ikọ kaban̄a nsio nsio ubiatibet ekeme ndidi ama edemede eyịghe nte mîdotke.”

Ewet n̄wed oro P. N. Harrison etịn̄ idaha oro okodude in̄wan̄în̄wan̄, ọdọhọde ete: “Etie nte nnyịn ikụt owo kiet oro enyenede iwụk ke otu udịm owo oro ẹkpọrọrede ẹsan̄a, inyụn̄ itiene esenowo emi otode ata anyan usụn̄ mbenesụk Aegean edi mi ye udọn̄, nte enye asan̄ade obụp usụn̄ ke mme esen esen efak, ọkọn̄de ediwak enyịnusụn̄, etienede kpukpru idiọn̄ọ oro okụtde, ẹdụri enye utọn̄ ẹban̄a n̄kpọndịk oro odude ọnọ enye edi ikpaha mba ke ndụn̄ọde esie; tutu enye okop uyo emi enye emehede ọkọmde enye ke ufọk-n̄kpọkọbi odude ke ndedịbe ebiet, ndien enye okụt nte ẹyịride Paul ke n̄kpọkọbi ye owo ekọn̄ Rome kiet.” Edieke itie oro eketiede nte mme ufọk-n̄kpọkọbi mbon Rome eken, enyene ndidi enye ekedi mbịt mbịt, n̄kịm n̄kịm, ye ndedehe itie, emi n̄kpọkọbi ye kpukpru orụk ukụt ẹkeyọhọde.

Ndidi se ẹdiọn̄ọde nte ufan owo n̄kpọkọbi nte Paul ekedi n̄kpọndịk. Ama akam etetịm edi n̄kpọndịk akan ndika iso n̄ka n̄kese enye. Owo ndinam ẹdiọn̄ọ enye an̄wan̄wa nte Christian ekedi ndisịn idem ke itiendịk edidi se ẹmụmde ẹnyụn̄ ẹwotde ke ndutụhọ. Edi Onesiphorus ikoyụhọke ke edika n̄kese sụk ini kiet m̀mê ikaba. Enye ikokopke bụt ikonyụn̄ ikopke ndịk ndinam ntre ‘ediwak ini.’ Onesiphorus ama enen̄ede anam n̄kpọ ekekem ye se enyịn̄ esie ọwọrọde, “Andinọ Ufọn,” ọnọde nsịnudọn̄ ye ima ima un̄wam kpa ye mme n̄kpọndịk.

Ntak emi Onesiphorus akanamde kpukpru emi? Brian Rapske ọkọdọhọ ete: “Ufọk-n̄kpọkọbi ikedịghe itie ndutụhọ ikpọkidem kpọt, edi itie ọkpọsọn̄ editịmede esịt ke ntak mfịghe oro enye ọnọde owo n̄kpọkọbi. Ke utọ idaha ntre, edika ke idem ye mme ikọ nsịnudọn̄ andin̄wam ẹkeme ndidi akwa n̄kpọ un̄wam ke n̄kan̄ eke ntụk ọnọ owo n̄kpọkọbi.” Onesiphorus nte an̄wan̄ade ama ọdiọn̄ọ oro onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye ufan esie uko uko. Paul okowụt esịtekọm didie ntem aban̄a utọ un̄wam oro!

Nso Iketịbe Inọ Onesiphorus?

Ke udiana leta esie oro ekewetde ọnọ Timothy, Paul ama ọdọn̄ ekọm ọnọ mbon ufọk Onesiphorus onyụn̄ ọdọhọ aban̄a enye ete: “Ọbọn̄ akpakam ayak enye okụt mbọm ke ubọk [Jehovah, NW] ke usen oro.” (2 Timothy 1:18; 4:19) Ediwak owo ẹkere ẹte ke mme ikọ oro “ke usen oro” etịn̄ aban̄a usen ubiereikpe Abasi ndien ke ntem ẹberi ẹte ke Onesiphorus ama akpa. Edieke oro ekedide ntre, P. N. Harrison ọnọ ekikere ete: “Eyedi Onesiphorus ama esika ikpehe oro n̄kpọndịk odude mi ediwak ini, onyụn̄ ada . . . uwem esie ekpe utịp.” Nte ededi, ekeme ndidi Onesiphorus ikodụhe ke ufọk, mîdịghe ekeme ndidi Paul ama abuan enye ke ekọm oro enye ọkọnọde ofụri mbon ufọk esie.

Ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ikọ oro enyene akpan n̄kpọ emi enye ọwọrọde: “Ọbọn̄ akpakam ayak enye okụt mbọm ke ubọk [Jehovah] ke usen oro.” Mmọ ẹkere ẹte ke mme ikọ ẹmi ẹwụt akam n̄kpeubọk oro ẹnamde ke ibuot ukpọn̄ oro ẹkpade ndien ndusụk ẹbọde ufen ke ndusụk obio mme spirit. Nte ededi, utọ ekikere oro atuaha ye ukpepn̄kpọ N̄wed Abasi oro nte ke mme akpan̄kpa inyeneke mbufiọk aba. (Ecclesiastes 9:5, 10) Idem edieke edide Onesiphorus ama akpa, Paul n̄kukụre eketịn̄ se idide uduak esie nte ufan esie akpakam okụt mbọm otode Abasi. R. F. Horton ọdọhọ ete: “Nnyịn imenyene unen ndiduak utọ uduak oro nnọ kpukpru owo. Edi ndibọn̄ akam nnọ mme akpan̄kpa, nnyụn̄ nnịm mme Mass nnọ mmọ, ikodụkke [apostle] oro ekikere.”

Ẹyak Nnyịn Idi Mme Enyene-Iwụk Mbon Ndọn̄esịt

Edide Onesiphorus ke akpanikọ ama ọduọk uwem esie ke adan̄aemi akan̄wamde Paul m̀mê ikọduọkke, enye ke akpanikọ ama esịn uwem esie ke itiendịk ke ndiyom apostle emi n̄kụt nnyụn̄ n̄ka n̄kese enye ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ndien eyịghe ndomokiet idụhe nte ke Paul ama owụt esịtekọm aban̄a ekese un̄wam ye nsịnudọn̄ oro ẹkeyomde emi enye ekenyenede oto Onesiphorus.

Ke ini mme ekemmọ Christian ẹsobode mme idomo, ukọbọ, m̀mê n̄kpọkọbi, nnyịn imekeme ndidu ke idaha ndinọ mmọ ndọn̄esịt ye nsịnudọn̄. Nnyịn ke ntre ikpakam ibọn̄ akam iban̄a mmọ inyụn̄ inam kpukpru se ikemede ke ima ndin̄wam mmọ. (John 13:35; 1 Thessalonica 5:25) Ukem nte Onesiphorus, ẹyak nnyịn idi uko uko mbon ndọn̄esịt.

[Ndise ke page 31]

Onesiphorus ama ọdọn̄ apostle Paul emi okodude ke n̄kpọkọbi esịt uko uko