Ẹkûkpa Mba Ke Mbuba Uwem!

“Ẹyak ifehe mbuba eke anade nnyịn ke iso ye ime.”—MME HEBREW 12:1.

1, 2. Ewe n̄kpọntịbe oro ẹkamade ndịghe ẹduai mme asan̄autom Jehovah idem ke ukperedem ini emi?

NNYỊN idu uwem ke mme ini oro ẹkamade ndịghe ye n̄kpọ-ata. Ke se iwakde ikan isua 80 ẹmi ẹkebede, ke 1914, ẹma ẹdori Jesus ke ebekpo nte Edidem Obio Ubọn̄ Abasi eke heaven. “Usen Ọbọn̄” ye “utịt ini” eke editịm n̄kpọ emi oro asan̄ade ye enye ama ọtọn̄ọ. (Ediyarade 1:10; Daniel 12:9) Ọtọn̄ọde ke ini oro mbuba uwem Christian etetịm edi usọp usọp n̄kpọ. Mme asan̄autom Abasi ẹsịn̄ede idem mmọ ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ man ẹsan̄a ikpat kiet ye chariot Jehovah eke enyọn̄, kpa esop esie eke heaven, emi asan̄ade ye unana edituak nda man osu mme uduak Jehovah.—Ezekiel 1:4-28; 1 Corinth 9:24.

² Ndi ikọt Abasi ẹkụt idatesịt nte mmọ ‘ẹfehede mbuba’ emi ẹbịne nsinsi uwem? Ih, ẹnen̄ede ẹkụt! Mmọ ẹkop nduaidem ndikụt nte ẹtan̄de nsụhọ nditọete Jesus ẹbok, ndien mmọ ẹkop idatesịt ndifiọk nte ke akpatre edifịk nsụhọ ke otu 144,000 idiọn̄ọ enen̄ede ekpere ndisịm utịt. (Ediyarade 7:3, 4) Akan oro, mmọ ẹkop nduaidem ndifiọk nte ke Edidem oro Jehovah emekde esịn ofụt esie ndikpen̄e “mbun̄wụm isọn̄.” (Ediyarade 14:15, 16) Ndien nso idọk ke enye edi ntem! (Matthew 9:37) Kan̄a ke emi, ẹtan̄ se iwakde ibe ukpọn̄ miliọn ition ẹbok—kpa “akwa otuowo, eke baba owo kiet mîkemeke ndibat, eke ẹtode ke kpukpru obio ye esien ye idụt ye usem.” (Ediyarade 7:9) Baba owo kiet ikemeke nditịn̄ adan̄a nte otuowo oro edikponde iketre, sia baba owo kiet mîkemeke ndibat enye.

3. Nnyịn inyene ndikọri edu idatesịt kpa ye nso?

³ Edi akpanikọ, Satan odomo ndinam nnyịn iduọ m̀mê isụhọde ubọk nte nnyịn isịnde ifịk ke mbuba emi. (Ediyarade 12:17) Ndien idịghe mmemmem n̄kpọ ndifehe ke ufọt mme ekọn̄, akan̄, mme idiọk udọn̄ọ, ye kpukpru mme nsọn̄ọn̄kpọ eken oro ẹnịmde utịt ini emi idiọn̄ọ. (Matthew 24:3-9; Luke 21:11; 2 Timothy 3:1-5) Kpa ye oro, esịt nnyịn ọyọhọ ye idatesịt nte utịt mbuba emi enen̄erede asan̄a ekpere. Nnyịn imodomo ndiwụt edu oro Paul akakpakde mme ekemmọ Christian ke eyo esie ndinyene: “Ẹdat esịt ke Ọbọn̄ kpukpru ini; nyọtọn̄ọ ntak ndọhọ, Ẹdat esịt.”—Philippi 4:4.

4. Nso edu ke mme Christian mbon Philippi ẹkewụt?

⁴ Eyịghe idụhe nte ke mme Christian oro Paul ekewetde mme ikọ oro ọnọ ẹma ẹnyene idatesịt ke mbuọtidem mmọ, koro Paul ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹka iso ndidat esịt ke Ọbọn̄.” (Philippi 3:1, NW) Mbon Philippi ẹkedi mme owụt ntatubọk, ima ima esop oro ẹkenamde utom ye ifịk ye ifiopesịt. (Philippi 1:3-5; 4:10, 14-20) Edi idịghe kpukpru mme Christian eke akpa isua ikie ẹkenyene edu oro. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk Christian oro ẹkedide mme Jew oro Paul ekewetde n̄wed Mme Hebrew ọnọ ẹsọk ẹma ẹnam mfịna odu.

‘Ẹtịm Ẹkpan̄ Utọn̄ Ẹkan’

5. (a) Nso edu ke mme Christian ẹdide mme Hebrew ẹkenyene ke ini ẹketọn̄ọde akpa esop Christian? (b) Tịn̄ se ikedide edu ndusụk Christian ẹkedide mme Hebrew ke 60 E.N.

⁵ Akpa esop Christian ke mbụk ererimbot ekesịne mme amana isọn̄ Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew ndien ẹketọn̄ọ enye ke Jerusalem ke 33 E.N. Nso orụk edu ke enye ekenyene? Owo n̄kukụre enyene ndikot mme ntọn̄ọ ibuot n̄wed Utom man ọfiọk ifiopesịt ye idatesịt esie, idem ke idak ukọbọ. (Utom 2:44-47; 4:32-34; 5:41; 6:7) Nte ededi, nte mme isua ẹkebede mme n̄kpọ ẹma ẹkpụhọde, ndien etie nte ediwak mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹma ẹtọn̄ọ ndimem idem ke mbuba uwem. N̄wed kiet etịn̄ se itienede emi aban̄a nte idaha mmọ eketiede ke n̄kpọ nte 60 E.N.: “Idaha oro etiede mba mba ye mmemidem mmemidem, mme idotenyịn oro mîkosụho, mme idotenyịn oro ẹkebịghide ndidi, edikpu oro okokoide-koi etịbe ye ata ata unana mbuọtidem. Mmọ ẹkedi mme Christian edi ẹkenyene esisịt esịtekọm ẹban̄a ubọn̄ ikot oro ẹkekotde mmọ.” Mme Christian oro ẹyetde aran ẹkesan̄a didie ẹduọ ẹdụk utọ idaha oro? Edidụn̄ọde ubak ikpehe leta oro Paul ọkọnọde ẹsọk mme Hebrew (ekewetde ke n̄kpọ nte 61 E.N.) an̄wam nnyịn ndibọrọ mbụme oro. Utọ ndụn̄ọde oro ayan̄wam kpukpru nnyịn ifep ndiduọ ndụk ukem idaha mmeme eke spirit oro.

6. Nso idi ndusụk ukpụhọde ke ufọt utuakibuot ke idak Ibet Moses ye utuakibuot oro ọkọn̄ọde ke mbuọtidem ke Jesus Christ?

⁶ Mme Christian ẹdide mme Hebrew ẹketo Ido Ukpono Mme Jew ẹwọn̄ọ, kpa ndutịm oro ọkọdọhọde nte inịmde Ibet oro Jehovah ọkọnọde ebe ke Moses. Etie nte Ibet ama aka iso ndimụm udọn̄ ediwak mme Christian oro ẹkedide mme Jew, ndusụk sia enye ekedide n̄kukụre usụn̄ ndisan̄a nsịm Jehovah ke ediwak isua ikie, ndien enye ekedi usụn̄ utuakibuot oro otụkde owo, ye itie oku, uwa ofụri ini, ye ọwọrọetop temple ke Jerusalem. Ido Ukpono Christ okpụhọde. Enye oyom idaha ekikere eke spirit, ukem nte eke Moses, emi “[okowụkde] enyịn ese utịp eke edinọde enye [ke ini iso]” onyụn̄ “ọsọn̄ọde ada nte n̄kpọ eke okụtde Enye emi enyịn owo mîkwe.” (Mme Hebrew 11:26, 27) Nte an̄wan̄ade ediwak mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹma ẹnana utọ ekikere eke spirit oro. Mmọ ẹkesọsọk isan̄ utu ke ndifehe ke usụn̄ oro enyenede uduak.

7. Didie ke editịm n̄kpọ emi nnyịn itode ke esịt iwọrọ ekeme nditụk usụn̄ nte nnyịn ifehede ke mbuba uwem?

⁷ Ndi ukem idaha oro odu mfịn? Nte ededi, n̄kpọ itiehe ata ukem ukem ntre. Kpa ye oro, mme Christian ẹto ke editịm n̄kpọ emi ọkpọtde inua ẹwọrọ ẹdi. Ererimbot ọnọ mme ifet oro ẹduaide owo idem, edi ke ukem ini oro, enye oyom ekese n̄kpọ oto mme owo. Adianade do, ediwak nnyịn idụn̄ ke mme idụt oro eyịghe eyịghe edu edide ọsọ, mme owo ẹnyụn̄ ẹnyenede ibụk ibụk edu ediyom ndidi akpa ke n̄kpọ. Edieke nnyịn iyakde utọ usụn̄ edinam oro akara nnyịn, ‘enyịn esịt nnyịn’ ekeme ndikịm mmemmem mmemmem. (Ephesus 1:18) Nnyịn ikeme didie ndifehe nte ọfọnde ke mbuba itọk uwem edieke nnyịn mîkemeke aba ndikụt ebiet emi nnyịn ikade in̄wan̄în̄wan̄?

8. Nso idi ndusụk usụn̄ emi Ido Ukpono Christ ọfọnde akan utuakibuot ke idak Ibet?

⁸ Man edemede mme Christian oro ẹkedide mme Jew, Paul ama eti mmọ aban̄a nte usụn̄ edinam Christian ọfọnde akan eke Ibet Moses. Edi akpanikọ, ke ini idụt Israel eke obụk ekedide ikọt Jehovah oro ẹdude ke idak Ibet, Jehovah ekesitịn̄ ikọ ọnọ enye ebe ke mme prọfet oro ẹkenọde odudu spirit. Edi, Paul ọdọhọ ete, mfịn enye etịn̄ ikọ “ke Eyen; emi Enye ekemekde enịm, ete edidi andinyene kpukpru n̄kpọ.” (Mme Hebrew 1:2) Ke adianade do, Jesus okpon akan kpukpru ndidem eke udịm ubon David, mme “nsan̄a” esie. Enye akam okon̄ akan mme angel.—Mme Hebrew 1:5, 6, 9.

9. Ntak emi oyomde nnyịn, ukem nte mme Jew oro ẹkedide mme Christian ke eyo Paul, ‘itịm ikpan̄ utọn̄ ikan’ inọ se Jehovah etịn̄de?

⁹ Ke ntre, Paul ama ọnọ mme Jew ẹkedide mme Christian item ete: “Mmọdo ikpetịm ikpan̄ utọn̄ ikan inọ mme n̄kpọ ẹmi ikokopde, mbak nnyịn idifiọrọ ikpọn̄ mmọ.” (Mme Hebrew 2:1) Okposụkedi edikpep n̄kpọ mban̄a Christ ekedide utịbe utịbe edidiọn̄, ama oyom ekese. Ama oyom mmọ ẹtịm ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ Ikọ Abasi man ẹbiọn̄ọ odudu ererimbot mme Jew oro akakande mmọ okụk. Oyom nnyịn n̄ko ‘itịm ikpan̄ utọn̄ ikan’ ke se Jehovah etịn̄de ke ikerede iban̄a nsunsu ekikere emi ẹsiode nnyịn ẹnyan ẹnọ ke ererimbot kpukpru ini. Emi ọwọrọ ndikọri eti edu ukpepn̄kpọ nnyụn̄ nnyene eti ndutịm edikot Bible. Nte Paul etịn̄de ke ukperedem ke leta oro enye ekewetde ọnọ mme Hebrew, enye n̄ko ọwọrọ ndidụk mme mbonoesop nnyụn̄ ntan̄a mbuọtidem nnyịn nnọ mmọ efen kpukpru ini. (Mme Hebrew 10: 23-25) Utọ edinam oro ayan̄wam nnyịn ndika iso ndu ke edidemede ke n̄kan̄ eke spirit man nnyịn idifre enyịn iban̄a utịbe utịbe idotenyịn nnyịn. Edieke nnyịn iyọhọde ekikere nnyịn ye mme ekikere Jehovah, se ededi oro ererimbot emi ekemede ndinam ye nnyịn idikanke nnyịn ubọk m̀mê ndinam nnyịn ifiọnọde iduọ.—Psalm 1:1-3; Mme N̄ke 3:1-6.

“Ẹnọ Kiet Eken Item”

10. (a) Nso ikeme nditịbe nnọ owo oro mîtịmke ikpan̄ utọn̄ ikan inọ Ikọ Jehovah? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndika iso ‘nnọ kiet eken item’?

¹⁰ Edieke nnyịn mîtịmke inọ ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ eke spirit, mme un̄wọn̄ọ Abasi ẹkeme nditie nte idịghe ata idem n̄kpọ. Emi ama akam etịbe ke akpa isua ikie emi edide sụk mme Christian oro ẹyetde aran ẹkedu ke mme esop ndien ndusụk mme apostle ke ẹkesụk ẹdodu ke uwem. Paul ama odụri mme Hebrew utọn̄ ete: “Nditọete, ẹkpeme mbak ndusụk idiọk esịt unana mbuọtidem edidu owo mbufo kiet ke idem, ke ediwọn̄ọde n̄kpọn̄ Abasi uwem: edi ẹnọ kiet eken item kpukpru usen, adan̄a nte ini ekerede Mfịn; mbak idiọkn̄kpọ edida abian̄a esie ọsọn̄ owo ekededi ke otu mbufo esịt.” (Mme Hebrew 3:12, 13) Ikọ Paul oro “ẹkpeme” ọsọn̄ọ owụt nte oyomde ẹdu ke edidemede. N̄kpọndịk ke esịn ndịghe! Unana mbuọtidem—“idiọkn̄kpọ”—ekeme ndikọri ke esịt nnyịn, ndien nnyịn imekeme ndidianade n̄kpọn̄ Abasi utu ke ndisịk n̄kpere enye n̄kan. (James 4:8) Paul eti nnyịn ete ‘inọ kiet eken item.’ Nnyịn imoyom ufiop itie ebuana nditọete. “Owo ido esie ebịne se enye oyomde; ayadada aka iso, ikereke item.” (Mme N̄ke 18:1) Ufọn utọ itie ebuana oro onụk mme Christian mfịn ndidụk mme mbonoesop, ikpọ, ye n̄kpri mbono kpukpru ini.

11, 12. Ntak emi nnyịn mîkpoyụhọke n̄kukụre ye edifiọk mme akpa ukpepn̄kpọ Christian?

¹¹ Ekem ke leta esie, Paul ọnọ ata eti item efen emi: “Koro ke ini mbufo ẹkpedide mme anditeme owo efen adan̄aemi, mbufo ẹtọn̄ọ ntak ẹyom owo ekpep mbufo akpa editọn̄ọ ukpepn̄kpọ Abasi; ẹma ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mmọ ẹmi mmọn̄eba ọfọnde ye mmọ, mîdịghe ata udia. . . . Ọkpọsọn̄ udia enyene mmọ ẹmi ẹma ẹkokon̄ ẹwọrọ idaha, kpa mmọ ẹmi otode ke nnam-mmehe mmọ ẹma ẹkọ ifiọk ndidiọn̄ọ se ifọnde ye se idiọkde.” (Mme Hebrew 5:12-14) Nte an̄wan̄ade, ndusụk mme Christian ẹkedide mme Jew ẹma ẹkpu ndika iso nnam n̄kọri ke ifiọk. Mmọ ikọsọpke ibọ un̄wana oro akakade-ka iso ayama kaban̄a Ibet ye edina mbobi. (Utom 15:27-29; Galatia 2:11-14; 6:12, 13) Ekeme ndidi ndusụk owo ke ẹkesụk ẹnịm mme utọ edinam eset nte Sabbath eke urua ke urua ye Usen Usio-Isop eke isua ke isua.—Colossae 2:16, 17; Mme Hebrew 9:1-14.

¹² Ntem, Paul ọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn ikpọn̄ ndien nditịn̄ mban̄a akpa editọn̄ọ ukpepn̄kpọ Christ, isịn idem ibịne ifiọk eke ọfọnde ama.” (Mme Hebrew 6:1) Efehe itọk anyan usụn̄ emi etịmde ọnọ ntịn̄enyịn ke udia esie odu ke eti idaha ndiyọ ke anyan, mba mba mbuba. Ukem ntre, Christian oro etịmde ọnọ ntịn̄enyịn ke eti udia eke spirit—oro mîtreke ke akpan, “akpa editọn̄ọ ukpepn̄kpọ”—oyodu ke eti idaha ndika iso ndu ke afan̄ itọk nnyụn̄ n̄kụre enye. (Men 2 Timothy 4:7 domo.) Emi ọwọrọ ndikọri udọn̄ ke “ubom ye uniọn̄ ye ukon̄ ye utụn̄ọ” akpanikọ, ntem ikọride isịm ọyọhọ idaha.—Ephesus 3:18.

“Ana Nte Mbufo Ẹnyene Ime”

13. Didie ke mme Christian ẹdide mme Hebrew ẹkewụt mbuọtidem mmọ ke eset?

¹³ Ke ekpri ibio ini oro eketienede Pentecost 33 E.N., mme Jew oro ẹkedide mme Christian ẹma ẹsọn̄ọ ẹda kpa ye ikan̄ ikan̄ ubiọn̄ọ. (Utom 8:1) Eyedi Paul ekenyene emi ke ekikere ke ini enye ekewetde ete: “Ẹti mme usen ini oko, ini oro enyịn ẹketarade mbufo, mbufo ẹkenyụn̄ ẹbiomde ọkpọsọn̄ ndusịghede ndutụhọ.” (Mme Hebrew 10:32) Utọ ediyọ oro ke edinam akpanikọ ama owụt ima oro mmọ ẹkenyenede ẹnọ Abasi onyụn̄ ọnọ mmọ ifụre nditịn̄ ikọ ke iso esie. (1 John 4:17) Paul ama ọnọ mmọ item ete ẹkûtop oro ẹduọk ke ntak unana mbuọtidem. Enye akpak mmọ ete: “Ana nte mbufo ẹnyene ime man ẹbọ se Abasi ọkọn̄wọn̄ọde, ke ẹma ẹkenam se Enye amade. Koro osụk ata ekpri esisịt, ndien Enye emi edide eyedi, idinyụn̄ ibịghike.”—Mme Hebrew 10:35-37.

14. Mme akpanikọ ewe ẹkpen̄wam nnyịn ndiyọ idem ke ima ikanam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua?

¹⁴ Nso kaban̄a nnyịn mfịn? Ata ediwak ke otu nnyịn ima inyene ifịk ke akpa ini oro nnyịn ikekpepde akpanikọ Christian. Nte nnyịn ke isụk inyenyene ifịk oro? Mîdịghe nte nnyịn ‘imọkpọn̄ akpa ima nnyịn’? (Ediyarade 2:4) Nte nnyịn imetek ubọk, ndusụk etiede nte imokụt edikpu mîdịghe ikpa mba ndibet Armageddon? Nte ededi, tuak da, nyụn̄ kere. Akpanikọ itreke ndidi utịbe utịbe nte ekedide mbemiso. Jesus osụk ededi Edidem nnyịn eke heaven. Nnyịn ke isụk idori enyịn ndinyene nsinsi uwem ke paradise isọn̄, ndien nnyịn isụk inyenyene itie ebuana nnyịn ye Jehovah. Ndien kûdede ufre ete: “Enye emi edide eyedi, idinyụn̄ ibịghike.”

15. Ukem nte Jesus, didie ke ndusụk Christian ẹyọ ndotndot ukọbọ?

¹⁵ Ntem, mme ikọ Paul oro ẹwetde ke Mme Hebrew 12:1, 2 ẹnen̄ede ẹdot: “Ẹyak nnyịn nde ikpọnọde kpukpru mbiomo inịm n̄kan̄ kiet, ye idiọkn̄kpọ [unana mbuọtidem] eke eyịrede nnyịn ke kpukpru edem; ẹnyụn̄ ẹyak nnyịn ifehe mbuba eke anade nnyịn ke iso ye ime, iwụk enyịn ise Jesus, Anditọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ye Andinam enye ọfọn ama; emi [ọkọyọde eto ndutụhọ, NW] onyụn̄ abatde bụt ke ekpri n̄kpọ, kaban̄a idatesịt eke anade Enye ke iso; okonyụn̄ osụhọrede etetie ke ubọk nnasia ebekpo Abasi.” Odu ediwak n̄kpọ oro mme asan̄autom Abasi ẹyọde ke mme ukperedem ini ẹmi. Ukem nte Jesus, emi akanamde akpanikọ tutu esịm n̄kpa ndutụhọ, ndusụk nditọete nnyịn iren ye iban ẹyọ ata ọkpọsọn̄ ukọbọ ke edinam akpanikọ—mme ufọk-n̄kpọkọbi, ndutụhọ, idan̄ n̄kanubọk, idem ye n̄kpa. (1 Peter 2:21) Nte esịt nnyịn iyọhọke ye ima kaban̄a mmọ ke ini nnyịn ikerede iban̄a nsọn̄ọnda mmọ?

16, 17. (a) Nso mme n̄kpọ-ata ke ata ediwak Christian ẹyọ kaban̄a mbuọtidem mmọ? (b) Nditi nso edin̄wam nnyịn ndika iso mfehe mbuba uwem?

¹⁶ Nte ededi, ye ata ediwak owo, mme n̄kaiso ikọ Paul ẹbuana mmọ: “Mbufo ikan̄wanake kan̄a tutu ẹduọk iyịp ke en̄wan mbufo ye idiọkn̄kpọ.” (Mme Hebrew 12:4) Kpa ye oro, ke editịm n̄kpọ emi usụn̄ akpanikọ idịghe mmemmem inọ baba owo nnyịn kiet. Ndusụk owo ẹkop mmemidem ebe ke “idiọk ndutịn̄ oro mme idiọk owo ẹtịn̄de” ke itieutom m̀mê ke ufọkn̄wed, ẹyọde nsahi m̀mê ẹbiọn̄ọde mfịghe edinam idiọkn̄kpọ. (Mme Hebrew 12:3) Ọkpọsọn̄ idomo abiat ubiere ndusụk owo ndimụm n̄kokon̄ idaha eke Abasi n̄kama. (Mme Hebrew 13:4, 5) Mbon nsọn̄ibuot ẹbiat edida ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit ndusụk owo oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ idiọk etop mmọ. (Mme Hebrew 13:9) Mfịna edu owo abiat idatesịt ndusụk owo. Edidori nsọn̄uyo ke mme edinam unọ idem inemesịt ye nduọkodudu anam idem emem ndusụk Christian. Ndien ndusụk owo ẹkop mfịghe ẹtode mme mfịna udu uwem ke editịm n̄kpọ emi.

¹⁷ Edi akpanikọ, ndomokiet ke otu mme idaha ẹmi isịmke ‘edin̄wana tutu ẹduọk iyịp.’ Ndien ndusụk mmọ ẹkeme ndito mme idiọk ubiere oro nnyịn ke idem nnyịn inamde. Edi kpukpru mmọ ẹnịm n̄kpọ-ata ẹnọ mbuọtidem nnyịn. Ntak edi oro nnyịn ikpenyenede ndiwụk enyịn ke n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ime Jesus. Akpakam nnyịn idehede ifre nte idotenyịn nnyịn edide utịbe utịbe. Akpakam nnyịn idehede iduọk nsọn̄ọ oro inyenede ke Jehovah “edi Andinọ mmọ ẹmi ẹyomde Enye utịp.” (Mme Hebrew 11:6) Do, nnyịn iyenyene ukeme eke spirit ndika iso mfehe ke mbuba uwem.

Nnyịn Imekeme Ndiyọ

18, 19. Mme enịm mbụk n̄kpọntịbe ewe ẹnọ ekikere nte ke mme Christian ẹkedide mme Hebrew ke Jerusalem ẹma ẹnam item Paul eke odudu spirit?

¹⁸ Didie ke mme Christian ẹkedide mme Jew ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a leta Paul? N̄kpọ nte isua itiokiet ke ẹma ẹkewet leta oro ẹnọ ẹsọk mme Hebrew, ekọn̄ ama asiaha ke Judea. Ke 66 E.N., udịmekọn̄ Rome ama akan Jerusalem okụk, osude mme ikọ Jesus emi: “Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, ẹfiọk ndien ẹte, n̄wụre esie ke ekpere.” (Luke 21:20) Nte ededi, ke ufọn mme Christian oro ẹdidude ke Jerusalem ini oro, Jesus ama ọdọhọ ete: “Ke ini oro yak mmọ eke ẹdude ke Judea ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; yak mmọ eke ẹdude ke esịt obio ẹwọn̄ọ ẹnyọn̄; yak mmọ eke ẹdude ke in̄wan̄ ẹkûnyụn̄ ẹdụk obio.” (Luke 21:21) Ntem, ekọn̄ oro ye Rome ama enịm idomo: Nte mme Christian oro ẹkedide mme Jew ẹyekpọn̄ Jerusalem, kpa iwụk ebiet utuakibuot mme Jew ye itie ubọn̄ ubọn̄ temple?

¹⁹ Ke mbuari, ye ke ntak oro owo mîdiọn̄ọke, mbon Rome ẹma ẹwọn̄ọ. Eyedi mme Jew ẹkedide mbon ido ukpono ẹkeda emi nte uyarade nte ke Abasi ke ekekpeme edisana obio mmimọ. Nso kaban̄a mme Christian? Mbụk asian nnyịn ete ke mmọ ẹma ẹfen̄e. Ekem, ke 70 E.N., mbon Rome ẹma ẹfiak ẹdi ẹdisobo Jerusalem ofụri ofụri ye ata ediwak uwem ẹtakde. “Usen Jehovah” oro Joel ekebemde iso etịn̄ aban̄a ama edisịm Jerusalem. Edi mme anam-akpanikọ Christian ikodụhe do aba. Mmọ ‘ẹma ẹbọhọ.’—Joel 2:30-32; Utom 2:16-21.

20. Ndifiọk nte ke akwa “usen Jehovah” emekpere okponụk nnyịn ke mme usụn̄ ewe?

²⁰ Mfịn, nnyịn imọfiọk ite ke akwa “usen Jehovah” efen ọyọsọp ndisịm ofụri editịm n̄kpọ emi. (Joel 3:12-14) Nnyịn ifiọkke ini eke usen oro edidide. Edi Ikọ Abasi ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke enye iditreke-tre ndidi! Jehovah ọdọhọ ete ke enye idibehe ini. (Habakkuk 2:3; 2 Peter 3:9, 10) Ntem, ẹyak nnyịn ‘itịm ikpan̄ utọn̄ ikan inọ mme n̄kpọ ẹmi ikokopde.’ Ẹfep unana mbuọtidem, kpa “idiọkn̄kpọ eke ẹyịrede nnyịn ke kpukpru edem.” Ẹbiere ndiyọ adan̄a nte enye edibịghide iketre. Ẹti ẹte, akwa esop Jehovah eke heaven oro ebietde chariot ke asan̄a aka iso iso. Enye oyosu uduak esie. Ntre kpukpru nnyịn ikpakam ika iso ke ndifehe inyụn̄ ikpaha mba ke mbuba uwem!

Nte Afo Emeti?

◻ Ndinam ewe item oro Paul ọkọnọde mbon Philippi edin̄wam nnyịn ndiyọ ke mbuba uwem emi?

◻ Nso idin̄wam nnyịn ndibiọn̄ọ ekikere ererimbot emi okûwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn?

◻ Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wam kiet eken ọyọ ke mbuba emi?

◻ Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹkemede ndinam Christian etehede ube?

◻ Didie ke uwụtn̄kpọ Jesus ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ?

[Ndise ke page 8, 9]

Ukem nte mme efehe mbuba, inaha mme Christian ẹyak n̄kpọ ekededi ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn mmọ

[Ndise ke page 10]

Baba n̄kpọ kiet ikemeke ndibiọn̄ọ akwa chariot Jehovah eke enyọn̄ ndinam uduak Abasi