Yak Ima Nditọete Mbufo Osụk Amana Ada!

“Yak ima [nditọete mbufo, NW] osụk amana ada.”—MME HEBREW 13:1.

1. Nso ke afo akpanam man anam ikan̄ akaiso asak ke mbịtmbịt okoneyo, ndien nso ukem mbiomo ke kpukpru nnyịn inyene?

AN̄WA etuebe akaha, eyo onyụn̄ ebịt etieti. N̄kukụre n̄kpọ oro ọnọde ufiop ke ufọk fo edi ikan̄ oro akprakde ke otụn̄ikan̄. Uwem ọkọn̄ọ ke afo ndinam enye aka iso asak. Nte afo ayakam osụhọde etetie onyụn̄ ese nte edemeikan̄ osụhọrede ndien mbubek ikan̄ ẹnịmede, ẹkabade ntọn̄? Ke akpanikọ udunamke. Afo aka iso ndidọn̄ ifia ukpaha mba man enye aka iso asak. Ke ukem usụn̄ oro, nnyịn owo kiet kiet imenyene ukem utom oro ndinam ke ini edide edisịm “ikan̄” oro edide ata akpan n̄kpọ—enyeoro enyenede ndisak ke esịt nnyịn—ima.

2. (a) Ntak ẹkemede ndidọhọ nte ke ima omosụhọde ke ukperedem usen emi? (b) Ima edi akpan n̄kpọ adan̄a didie ọnọ mme ata Christian?

² Nnyịn idu uwem ke ini emi, nte Jesus ekebemde iso etịn̄ ke anyanini ko-o, ima osụhọde ke otu mbon oro ẹdọhọde nte idide mme Christian ke ofụri ererimbot. (Matthew 24:12) Jesus eketịn̄ aban̄a n̄kponn̄kan orụk ima, kpa ima ẹnyenede ẹnọ Jehovah Abasi ye Ikọ esie, kpa Bible. Mme orụk ima eken ke ẹsụhọde n̄ko. Bible ama ebemiso etịn̄ ete ke “ukperedem ini,” ediwak owo ‘idinyeneke ima uduot owo.’ (2 Timothy 3:1-5) Emi edi akpanikọ didie ntem! Ubon ekpenyene ndidi eti itie oro ima uduot owo odude, edi idem do, afai ye esuene—ndusụk ini ibak oro enyenede ndịk—ẹmekabade ẹdi ọsọ n̄kpọ. Kpa ye oro, ke mbịtmbịt idaha ererimbot emi, ẹnọ mme Christian ewụhọ idịghe ndima kiet eken edi ndinyene ima uwaidem, ẹkerede ẹban̄a mmọ en̄wen ẹkan idemmọ. Nnyịn inyene ndiwụt ima emi ata in̄wan̄în̄wan̄ tutu kpukpru owo ẹkụt, akabarede edi idiọn̄ọ ata esop Christian.—John 13:34, 35.

3. Nso idi ima nditọete, ndien ọwọrọ nso ndinam enye amana ada?

³ Ẹma ẹnọ apostle Paul odudu spirit ndinọ ewụhọ ete: “Yak ima [nditọete mbufo, NW] osụk amana ada.” (Mme Hebrew 13:1) Nte n̄wed eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọde, ikọ Greek oro ẹkabarede mi nte “ima nditọete” (phi·la·del·phiʹa) “etịn̄ aban̄a ufiop ufiop ima, ediwụt mfọnido, mbọm, edinọ un̄wam.” Ndien nso ke ikọ Paul ọkọwọrọ ke ini enye ọkọdọhọde ete yak nnyịn iyak utọ ima oro osụk amana ada? Ukem n̄wed oro ọdọhọ ete: “Enye inyeneke ndibịt tutu amama.” Ntre ndima nditọete nnyịn ikemke; ana nnyịn inanam iwụt. N̄ko-n̄ko, ana inam ima emi ebịghi, idehede iyak enye ebịt. Nte edi n̄kpọ-ata? Ih, edi spirit Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn ndikọri ima nditọete nnyụn̄ mmụm enye n̄kama. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a usụn̄ ita ndinam ikan̄ ima emi asak ke esịt nnyịn.

Wụt Mbọm

4. Nso idi edikop mbọm?

⁴ Edieke afo oyomde ndinen̄ede n̄wụt nditọete Christian fo iren ye iban ima, ekeme ndiyom afo ebemiso ekere aban̄a mmọ, okop mmọ mbọm ke mme idomo ye mme mfịna oro mmọ ẹsobode ke uwem. Apostle Peter ama ọnọ ukem ekikere emi ke ini enye ekewetde ete: “Mbufo kpukpru ẹnyene esịt kiet, ẹkop mbọm ye kiet eken, ẹtie ima ima nte nditọete, ẹnyene mfefere esịt, ẹnyụn̄ ẹsụhọde idem.” (1 Peter 3:8) Ikọ Greek oro ẹdade mi ndida nnọ edikop “mbọm” owụt “editiene mbọ ndutụhọ.” N̄wed kiet aban̄ade usem Greek oro ẹkedade ẹwet Bible etịn̄ aban̄a ikọ emi ete: “Enye etịn̄ aban̄a idaha ekikere oro odude ke ini nnyịn ibuanade mme ntụk mbon efen nte n̄kpọ eke mmọ ẹdide eke nnyịn.” Ntem, oyom edinịm idem ke itie owo en̄wen. Anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah oro ama ọkọsọn̄ ama etịn̄ ini kiet ete: “Edinịm idem ke itie owo en̄wen edi ubiak fo oro n̄kopde ke esịt mi.”

5. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jehovah esikop mbọm?

⁵ Nte Jehovah esiwụt utọ mbọm oro? Ke akpanikọ esiwụt. Ke uwụtn̄kpọ, kaban̄a ndutụhọ ikọt esie Israel nnyịn ikot ite: “Ke ofụri ukụt mmọ emi ekedi n̄kpọ mfụhọ ọnọ enye.” (Isaiah 63:9, NW) Ikokụreke ke Jehovah ndikụt mfịna mmọ; enye ama okop mbọm aban̄a mme owo oro. Ikọ oro Jehovah ke idemesie eketịn̄de ọnọ ikọt esie, nte ẹwetde ke Zechariah 2:8, owụt nte enye akakam ekerede aban̄a mmọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ: “Enyeemi otụkde mbufo otụk eyen enyịn [mi].”a Eyen ukpepn̄kpọ kiet etịn̄ aban̄a ufan̄ikọ emi ete: “Enyịn edi kiet ke otu ndido emi awakde n̄kukọhọ onyụn̄ ememde akan ke idem owo; ndien eyen enyịn—kpa usụn̄ oro un̄wana otode heaven ebede odụk man owo okụt n̄kpọ—edi ndido idem oro ekemede ndisọp nnyene mfịna n̄kan, onyụn̄ edide akpan n̄kpọ akan. Idụhe n̄kpọ ndomokiet oro ekpetịmde owụt ekikere aban̄ade nnennen ima ima ntịn̄enyịn oro Jehovah enyenede ọnọ mbon oro enye amade.”

6. Didie ke Jesus Christ okowụt mbọm?

⁶ Jesus n̄ko ama esiwụt akwa mbọm kpukpru ini. Enye kpukpru ini ama ‘esikop mbọm’ aban̄a mme ekemmọ owo oro ẹkedọn̄ọde m̀mê ẹdude ke afanikọn̄. (Mark 1:41; 6:34) Enye ama owụt ete ke ini owo ekededi okpude ndinam n̄kpọ ke mfọnido ye anditiene enye emi eyetde aran, etie enye ke idem nte n̄kpọ eke edide enye ke idemesie ke ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro. (Matthew 25:41-46) Ndien mfịn nte “akwa oku” nnyịn eke heaven, enye edi owo emi ekemede “nditiene nnyịn n̄kụt mmemidem.”—Mme Hebrew 4:15.

7. Didie ke mbọm ekeme ndin̄wam nnyịn ke ini eyenete eren m̀mê n̄wan anamde se iyatde nnyịn esịt?

⁷ “Nditiene nnyịn n̄kụt mmemidem”—nte oro idịghe ekikere emi ọnọde ndọn̄esịt? Ke akpanikọ, ndien, oyom nnyịn inam ukem oro inọ kiet eken. Nte ededi, edi ata mmemmem n̄kpọ ndiyom mmeme mbon en̄wen. (Matthew 7:3-5) Edi ini efen oro eyenete eren m̀mê n̄wan anamde se iyatde fi esịt, ntak mûdomoke emi use? Kere nte afo odude ke idaha owo oro, ye ukem idaha ke uwem, ukem edu oro, ukem ndudue oro ndiyọ. Nte afo emekeme ndinịm ke akpanikọ ete ke afo ukpanamke ukem ndudue oro—m̀mê idem se idiọkde ikan oro? Utu ke ndiyom ekese n̄kaha nto mbon en̄wen, nnyịn ikpenyene ndiwụt mbọm, emi edin̄wamde nnyịn iwụt eti ibuot nte Jehovah, emi ‘etide ete ke nnyịn idi ntan.’ (Psalm 103:14; James 3:17) Enye ọdiọn̄ọ mme ukeme nnyịn. Akananam enye iyomke n̄kpọ oro akande se nnyịn ye eti ibuot ikemede ndinam. (Men 1 Ndidem 19:5-7 domo.) Ẹyak kpukpru nnyịn inam utọ mbọm oro atara esịm mbon en̄wen.

8. Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ ke ini eyenete eren m̀mê n̄wan osobode nsọn̄ọn̄kpọ?

⁸ Paul ekewet ete ke esop etie nte idem emi enyenede nsio nsio ndido oro anade ẹnam utom ọtọkiet ke edidianakiet. Enye ama adian ete: “Edieke ndido kiet okopde ndutụhọ kpukpru ndido eken ẹtiene enye ẹkop ndutụhọ.” (1 Corinth 12:12-26) Ana nnyịn itiene ikop ndutụhọ, m̀mê iwụt mbọm, iban̄a mbon oro ẹdude ke afanikọn̄. Mbiowo ẹda iso ke ndinam ntre. Paul ama ewet n̄ko ete: “Anie odu ke mmemidem, ndien ami ntre nditiene enye n̄kop mmemidem? Anie ke owo anam enye atuak ukot ọduọ, ndien ami ntre ndiyat esịt?” (2 Corinth 11:29) Mbiowo ye mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹkpebe Paul ke afan̄ emi. Ke mme utịn̄ikọ mmọ, ke utom ubọkerọn̄ mmọ, ye idem ke mmọ ndise mban̄a ikpe, mmọ ẹdomo ndiwụt mbọm. Paul ama otoro ete: “Ẹtuan̄a ye mmọemi ẹtuan̄ade.” (Rome 12:15) Ke ini mme erọn̄ ẹfiọkde ẹte ke mme ekpemerọn̄ ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a mmimọ, ẹfiọk mme ukeme mmimọ, ẹnyụn̄ ẹkop mbọm ẹban̄a nsọn̄ọn̄kpọ oro mmimọ isobode, mmọ nte ido edide ẹsitịm ẹma ndibọ item, ndausụn̄, ye ntụnọ. Mmọ ẹsidụk mbonoesop ifịk ifịk, ye mbuọtidem nte ke mmimọ iyokụt ‘nduọkodudu inọ ukpọn̄ mmimọ.’—Matthew 11:29.

Ndiwụt Esịtekọm

9. Didie ke Jehovah owụt ke imọ imowụt esịtekọm iban̄a nti edu nnyịn?

⁹ Ọyọhọ usụn̄ iba ndinam ima nditọete ọdọdiọn̄ ọsọn̄ edi ndiwụt esịtekọm. Man iwụt esịtekọm iban̄a mmọ en̄wen, ana nnyịn iwụk ntịn̄enyịn ke nti edu ye ukeme mmọ inyụn̄ ida mmọ ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Ke ini nnyịn inamde ntre, nnyịn ikpebe Jehovah ke idemesie. (Ephesus 5:1) Enye esifen nnyịn ediwak n̄kpri ndudue nnyịn ke usen ke usen. Enye esikam efen ikpọ idiọkn̄kpọ adan̄a nte ituade n̄kpọfiọk ke ofụri esịt. Ndien ndondo oro enye efende mme idiọkn̄kpọ nnyịn, enye isikaha iso iti mmọ aba. (Ezekiel 33:14-16) Andiwet psalm okobụp ete: “O Jehovah, afo ekpese mme idiọkido, O Ọbọn̄, anie ekpekeme ndida?” (Psalm 130:3) Se Jehovah esede ẹdi nti n̄kpọ oro nnyịn inamde ke ndinam n̄kpọ esie.—Mme Hebrew 6:10.

10. (a) Ntak edide n̄kpọndịk nsan̄andọ ndinana esịtekọm mban̄a kiet eken? (b) Nso ke owo emi ananade esịtekọm aban̄a nsan̄andọ esie akpanam?

¹⁰ Enen̄ede edi akpan n̄kpọ nditiene uwụtn̄kpọ emi ke ubon. Ke ini mme ete ye eka ẹwụtde ke imowụt esịtekọm iban̄a kiet eken, mmọ ẹnịm uwụtn̄kpọ ẹnọ ubon. Ke eyo emi mme owo mînen̄ekede inyene udọn̄ ke ndọ mi aba, edi mmemmem n̄kpọ ndida nsan̄andọ ntre ntre nnyụn̄ nnam mme ndudue ẹkponi nnyụn̄ nda nti edu ke usụhọde n̄kpọ. Utọ etikwo etikwo ekikere oro ababiat ndọ, anamde enye akabade edi mbiomo oro mînyeneke inem. Edieke esịtekọm oro enyenede aban̄a nsan̄andọ fo osụhọrede, bụp idemfo, ‘Ndi nsan̄andọ mi enen̄ede anana nti edu?’ Fiak kere mme ntak oro akanamde afo ọduọ odụk ima onyụn̄ ọdọ ndọ. Ndi kpukpru ntak oro akanamde afo ama n̄wọrọnda owo emi ẹsop ẹma? Ke akpanikọ isopke; ntre sịn ifịk ọkpọsọn̄ ndiwụt esịtekọm mban̄a nti edu emi nsan̄andọ fo enyenede, nyụn̄ tịn̄ esịtekọm oro afo owụtde.—Mme N̄ke 31:28.

11. Edieke anade ima ndọ okûsan̄a ye mbubịk, mme edinam ewe ke ẹnyene ndifep?

¹¹ Esịtekọm n̄ko an̄wam mme nsan̄andọ ndinam ima mmọ okûsan̄a ye mbubịk. (Men 2 Corinth 6:6; 1 Peter 1:22 domo.) Utọ ima oro, emi ntotụn̄ọ esịtekọm edemerede, idiyakke ufan̄ ndomokiet odu ọnọ edinam ibak ke ndịbe, idiyakke ufan̄ ndomokiet odu ọnọ uyat uyat ikọ esuene, idiyakke ufan̄ ndomokiet odu ọnọ owo ndifụmi nsan̄andọ esie ayakde ediwak usen ẹbe ye unana editịn̄ ikọ mfọnido, idinyụn̄ iyakke ufan̄ ndomokiet odu ndinam afai. (Ephesus 5:28, 29) Ebe ye n̄wan oro ẹnen̄erede ẹwụt esịtekọm ẹban̄a kiet eken ẹsikpono kiet eken. Mmọ isinamke ntre n̄kukụre ke ini mmọ ẹdude ke eferife edi ke ini ekededi oro mmọ ẹdude ke iso Jehovah—ke ikọ efen, kpukpru ini.—Mme N̄ke 5:21.

12. Ntak emi mme ete ye eka ẹkpewụtde esịtekọm ẹban̄a nti edu nditọ mmọ?

¹² Oyom nditọwọn̄ n̄ko ẹfiọk ẹte ke ẹwụt esịtekọm ẹban̄a mmimọ. Emi iwọrọke ke mme ete ye eka ẹkpenyene ndin̄wan̄a abian̄a abian̄a ikọ itoro mfụk, edi mmọ ẹkpenyene nditoro nti edu nditọ mmọ ẹmi ẹdotde itoro ye nti n̄kpọ oro nditọ mmọ ẹnamde. Ẹti uwụtn̄kpọ Jehovah ke ndiketịn̄ nte ke imama Jesus. (Mark 1:11) Ẹti, n̄ko, uwụtn̄kpọ Jesus nte “ọbọn̄” ke n̄ke kiet. Enye ama otoro ‘nti asan̄autom ye owo akpanikọ’ iba oro ukem ukem, idem okposụkedi oro ukpụhọde okodude ke se owo kiet kiet ọkọbọde ye ukem ukpụhọde oro ke se mmọ ẹkenọde. (Matthew 25:20-23; men Matthew 13:23 domo.) Ukem ntre mme ete ye eka oro ẹnyenede ọniọn̄ ẹsiyom mme usụn̄ ndiwụt esịtekọm nnọ n̄wọrọnda edu, ukeme, ye utom eyen kiet kiet. Ke ukem ini oro, mmọ idomoke ndidori nsọn̄uyo n̄kaha ke mme utom oro ẹnamde tutu nditọ ẹnyene edu umia mbuba kpukpru ini. Mmọ iyomke nditọ mmọ ẹkọri ẹwọrọ owo ye iyatesịt m̀mê iduọesịt.—Ephesus 6:4; Colossae 3:21.

13. Mmanie ẹda usụn̄ ke ndiwụt esịtekọm nnọ mme andibuana kiet kiet ke esop?

¹³ Ke esop Christian, mbiowo ye mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹda usụn̄ ke ndiwụt esịtekọm mban̄a andibuana kiet kiet ke otuerọn̄ Abasi. Ekemmọ edi ifetutom oro ọsọn̄de, koro mmọ n̄ko ẹbiomde ndodobi mbiomo ndinọ ntụnọ ke edinen ido, ndinen̄ede mbon oro ẹnamde ndudue ke spirit ifụre ifụre ido, nnyụn̄ ntịm ọkpọsọn̄ item nnọ mbon oro ẹyomde. Didie ke mmọ ẹnam nsio nsio mbiomo ẹmi ẹda ukem ukem?—Galatia 6:1; 2 Timothy 3:16.

14, 15. (a) Didie ke Paul okowụt edida ukem ukem ke n̄kpọ aban̄ade edinọ ọkpọsọn̄ item? (b) Didie ke mme esenyịn ẹdide Christian ẹkeme ndinam udọn̄ kaban̄a edinen̄ede se ikwan̄ade ye udọn̄ kaban̄a edinọ itoro ẹda ukem ukem? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁴ Uwụtn̄kpọ Paul edi akwa n̄kpọ un̄wam. Enye ekedi n̄wọrọnda andikpep, ebiowo, ye ekpemerọn̄. Enye ekenyene ndinam n̄kpọ ye mme esop oro ẹkenyenede n̄kpọsọn̄ mfịna, ndien enye ikefeheke ndịk itre ndinọ n̄kpọsọn̄ item ke ini okoyomde. (2 Corinth 7:8-11) Edidụn̄ọde utom Paul ọnọ ekikere nte ke enye ikesiwakke ndinọ nsuannọ—akanam oro n̄kukụre ke ini idaha okoyomde ẹnam oro m̀mê okodotde. Enye ama owụt ọniọn̄ otode Abasi ke afan̄ emi.

¹⁵ Edieke ẹkpemende utom oro ebiowo anamde ke esop ẹdomo ye ikwọ, do nsuannọ ye nduari ẹkpetie nte uyo ikwọ kiet oro odụkde ọfọn ke ofụri ikwọ oro. Uyo ikwọ oro odot ke itie esie. (Luke 17:3; 2 Timothy 4:2) Kere ban̄a ikwọ oro enyenede uyo ikwọ kiet oro kpọt, emi ẹkwọde ẹfiak ẹkwọ. Enye ọkpọsọp ndiyat owo ke utọn̄. Ke ukem usụn̄ oro, mbiowo Christian ẹsidomo ndinam ukpepn̄kpọ mmọ etịm ọfọn ẹnyụn̄ ẹda nsio nsio usụn̄ ẹfori enye. Mmọ inamke enye etre ke ndinen̄ede mme mfịna. Utu ke oro, ofụri se isịnede edi se ibọpde-bọp. Ukem nte Jesus Christ, ima ima mbiowo ẹbem iso ẹyom se ẹnamde ọfọn man ẹtoro, idịghe ndiyom ndudue man ẹnọ nsuannọ. Mmọ ẹwụt esịtekọm ẹban̄a ọkpọsọn̄ utom oro mme ekemmọ Christian ẹnamde. Mmọ ẹnyene mbuọtidem nte ke ofụri ofụri, owo kiet kiet ke anam ofụri ukeme esie ndinam n̄kpọ Jehovah. Ndien mbiowo ẹsọsọp ẹtịn̄ ekikere mmọ ẹmi.—Men 2 Thessalonica 3:4 domo.

16. Edu esịtekọm ye mbọm oro Paul okowụtde ekenyene nso utịp ke idem mme ekemmọ Christian?

¹⁶ Nte eyịghe mîdụhe, ata ediwak ke otu Christian ẹmi Paul akanamde n̄kpọ ọnọ ẹma ẹfiọk ẹte ke enye adara mmimọ onyụn̄ okop mbọm aban̄a mmimọ. Nnyịn isan̄a didie ifiọk emi? Se nte mmọ ẹkekerede ẹban̄a Paul. Mmọ ikokopke ndịk iban̄a enye, kpa ye oro enye ekenyenede akwa odudu. Baba, enye ekedi edima owo ye se ẹkemede ndisan̄a n̄kpere. Kamse, ke ini enye ọkọkpọn̄de ebiet kiet, mbiowo ‘ẹma ẹwan̄a enye ke itọn̄ ẹnyụn̄ ẹtịm enye inua’! (Utom 20:17, 37) Mbiowo—ye kpukpru nnyịn—ikpowụt esịtekọm didie ntem nte ke imenyene uwụtn̄kpọ Paul ndikpebe! Ih, ẹyak nnyịn iwụt esịtekọm iban̄a kiet eken.

Mme Edinam Ima Mfọnido

17. Nso idi ndusụk nti utịp oro ẹsụn̄ọde ẹto mme edinam mfọnido ke esop?

¹⁷ Kiet ke otu ata okopodudu n̄kpọ oro anamde ima nditọete ọsọn̄ idem edi ekpri edinam mfọnido. Nte Jesus ọkọdọhọde, “Ekese inemesịt odu ke ndinọnọ akan nte odude ke ndibọbọ.” (Utom 20:35, NW) Edide nnyịn inọ ke n̄kan̄ eke spirit, eke obụkidem, m̀mê ini ye odudu nnyịn, nnyịn inamke mmọ en̄wen kpọt ẹkop inemesịt edi nnyịn imọnọ idem nnyịn inemesịt n̄ko. Ke esop, mfọnido ebebe owo. Edinam mfọnido kiet esiman ukem edinam oro n̄ko. Ibịghike, ima nditọete ediyọyọhọ!—Luke 6:38.

18. “Mfọnido” emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Micah 6:8 (NW) ọwọrọ nso?

¹⁸ Jehovah ama eteme ikọt esie Israel ete ẹfọn ido. Ke Micah 6:8, nnyịn ikot ite: “O owo enye omowụt fi se ifọnde; ndien nso ke Jehovah oyom ye afo, ke mîbọhọke ndinam se inende, nnyụn̄ mma [mfọnido, NW], nnyụn̄ nsụk idem nsan̄a ye Abasi fo?” ‘Ndima mfọnido’ ọwọrọ nso? Ẹkabade n̄ko ikọ Hebrew oro ẹdade mi ndida nnọ “mfọnido” (cheʹsedh) nte “mbọm” ke Ikọ Efịk. Nte ekemde ye The Soncino Books of the Bible, ikọ emi “owụt n̄kpọ oro ẹnamde-nam ẹwụt akan Ikọ Efịk oro mbọm oro ẹkerede-kere. Enye ọwọrọ ‘mbọm oro ẹnamde-nam ẹwụt,’ ọkpọkpọ edinam ima-mfọnido oro owo anamde, idịghe n̄kukụre ye mme ubuene ye mbon unana, edi ye kpukpru ekemmọ owo.” Ntre eyen ukpepn̄kpọ efen ọdọhọ ete ke cheʹsedh ọwọrọ “ima oro ẹnamde-nam ẹwụt.”

19. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndinam usio-ukot ndiwụt mmọ en̄wen mfọnido ke esop? (b) Nọ uwụtn̄kpọ ke nte ẹkewụtde fi ima nditọete.

¹⁹ Ima nditọete nnyịn idịghe n̄kpọ oro ẹtịn̄de-tịn̄, m̀mê ẹkerede-kere. Edi edi ata idem n̄kpọ. Ntre, yom mme usụn̄ ndinam n̄kpọ mfọnido nnọ nditọete fo iren ye iban. Tie nte Jesus, emi mîketiehe-tie ibet kpukpru ini tutu mme owo ẹka ẹbịne enye ndiyom un̄wam edi akawakde ndinam usio-ukot ke idemesie. (Luke 7:12-16) Kere akpan akpan ban̄a mbon oro ẹnen̄erede ẹdu ke unana. Ndi owo usọn̄ m̀mê owo n̄kpọnnam oyom ẹka ẹkese enye mîdịghe oyom ndusụk un̄wam ke ndinam mme n̄kpọ? Ndi ‘eyenakpa’ oyom ndusụk ini ye ntịn̄enyịn? Ndi owo oro okopde mfụhọ oyom n̄kpan̄utọn̄ m̀mê ikọ ndọn̄esịt? Nte nnyịn ikekeme, ẹyak nnyịn ifak ifet inọ mme utọ edinam mfọnido oro. (Job 29:12; 1 Thessalonica 5:14; James 1:27) Kûdede ufre ete ke esop emi ọyọhọde ye mme anana mfọnmma owo, kiet ke otu akpan edinam mfọnido edi edifen nnọ—ifrede iban̄a utọk ofụri ofụri, idem ọkpọkọm eti ntak odu ndinam ikọ. (Colossae 3:13) Ndidu ke mben̄eidem ndifen an̄wam ndinam ubahade, udu, ye usua, ẹmi ẹtiede nte mmọn̄ oro ekemede ndinịme ikan̄ ima nditọete, ẹkûdu ke esop.

20. Didie ke kpukpru nnyịn ikpaka iso ndidụn̄ọde idem nnyịn?

²⁰ Ẹyak kpukpru nnyịn ibiere ndinam akpan ikan̄ ima emi asak ke esịt nnyịn. Ẹyak nnyịn ika iso ndidụn̄ọde idem nnyịn. Ndi nnyịn imesiwụt mbon en̄wen mbọm? Ndi nnyịn imesiwụt esịtekọm iban̄a mbon efen? Ndi nnyịn imesinam mme edinam mfọnido inọ mbon efen? Adan̄a nte nnyịn inamde, ikan̄ ima ayanam itie nditọete nnyịn okop ufiop inamke n̄kpọ m̀mê ererimbot emi ebịt onyụn̄ anana mbọm adan̄a didie. Ke usụn̄ ekededi, ndien, “yak ima nditọete mbufo osụk amana ada”—kemi ye ke nsinsi!—Mme Hebrew 13:1, NW.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Afo Ekere Didie?

◻ Nso idi ima nditọete, ndien ntak anade iyak enye osụk amana ada?

◻ Didie ke ediwụt mbọm an̄wam nnyịn ndimụm ima nditọete n̄kama?

◻ Nso udeme ke esịtekọm enyene ye ima nditọete?

◻ Didie ke mme edinam mfọnido ẹnam ima nditọete ọkọri ke esop Christian?

[Ekebe ke page 18]

Ima Ẹnamde-Nam Ẹwụt

Ke ndusụk isua ẹmi ẹkebede, eren kiet emi ekekpepde Bible ke ndusụk ini ye Mme Ntiense Jehovah ke okosụk enyene ndusụk eyịghe aban̄a ima nditọete. Enye ama ọfiọk ete ke Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹma ẹma kiet eken, kpukpru owo ẹyeda oro ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet Mi.” (John 13:35) Edi ama ọsọn̄ enye ndinịm emi ke akpanikọ. Usen kiet enye ama okụt nte ẹnamde-nam ima Christian ẹwụt.

Okposụkedi enye ekesisan̄ade ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam, eren emi ama anam isan̄ aka ata anyan ebiet. Enye ama odụk mbonoesop ke Bethlehem, Israel. Do, Ntiense kiet edide owo Arabia ama ọsọn̄ọ eyịre ete Ntiense efen ekedide akaisan̄ edidu ye ubon imọ okoneyo oro, ndien ẹma ẹsịn eyen ukpepn̄kpọ Bible emi ke ikot oro. Mbemiso ẹdụkde idap, eyen ukpepn̄kpọ oro ama eben̄e andikama enye esen ọnọ unyịme imọ iwọrọ iketie ke etehe ke usenubọk man ise nte utịn asiahade. Enyeneufọk esie ama ọsọn̄ọ asua ọnọ enye ete ke enye inyeneke ndinam oro. Ke edem usen eyenete emi edide owo Arabia mi ama etịn̄ se idide ntak. Ebede ke akabade ikọ, enye ama ọdọhọ ete ke edieke mme mbọhọidụn̄ imọ ẹfiọkde ẹte ke imọ imenyene isenowo ẹdide mbon Jew—nte eyen ukpepn̄kpọ Bible emi ekedide—mmọ ẹyefọp ufọk imọ ọkọrọ ye imọ ye ubon imọ. Ke okopde n̄kpaidem, eyen ukpepn̄kpọ Bible oro ama obụp enye ete, “Ntak, ndien, afo esịnde uwem fo ke utọ itiendịk oro?” Ye unana akabadeikọ, eyenete otode Arabia do ama owụk enyịn ese enye onyụn̄ etịn̄ ibio ibio ete, “John 13:35.”

Ata ima nditọete emi ama etịm otụk eyen ukpepn̄kpọ Bible emi. Esisịt ini ke oro ebede enye ama ana baptism.

[Ndise ke page 18]

Ufan ufan edu ye edu edidara owo oro apostle Paul ekenyenede ama anam mme owo ẹsisan̄a ẹkpere enye