Ibet Christ
“Nsịne ke idak ibet Christ.”—1 CORINTH 9:21.
1, 2. (a) Didie ke ẹkpeketre ediwak ndudue ubonowo? (b) Nso ke Christendom okpu ndikpep nto mbụk Ido Ukpono Mme Jew?
“AKANANAM mme idụt ye mme ukara ikpepke n̄kpọ ndomokiet ito mbụk, m̀mê ndinam n̄kpọ ntiene mme edumbet oro ẹdade ẹto enye.” Ntre ke owo akwaifiọk kiet eke ọyọhọ isua ikie 19 otode Germany eketịn̄. Ke akpanikọ, ẹtịn̄ ẹban̄a mbụk owo nte “isan̄ ndisịme,” udịm udịm enyene-ndịk ndudue ye afanikọn̄, ediwak ke otu ẹmi ẹdide se ẹkpekemede ndifep edieke ubonowo akpakam onyịmede ndikpep n̄kpọ nto mme ndudue eke ini edem.
2 Ukem edisịn ndikpep n̄kpọ nto mme ndudue eke ini edem emi ke ẹneme ke nneme aban̄ade ibet Abasi mi. Jehovah Abasi ama ada ibet oro akakam ọfọnde akan—kpa ibet Christ—okpụhọ ye Ibet Moses. Kpa ye oro, mme adaiso Christendom, ẹmi ẹdọhọde nte ikpepde inyụn̄ idude uwem ekekem ye ibet emi, ẹmekpu ndikpep n̄kpọ nto ebeubọk ndudue mme Pharisee. Ntre Christendom oyụrọde onyụn̄ esuene ibet Christ kpa nte Ido Ukpono Mme Jew ekesuenede Ibet Moses. Didie ke oro edi ntre? Akpa, ẹyak nnyịn ineme iban̄a ibet emi ke idemesie—se enye edide, mbon emi enye ọnọde ndausụn̄ ye usụn̄ nte enye ọnọde, ye se inamde enye okpụhọde ye Ibet Moses. Ekem nnyịn iyedụn̄ọde nte Christendom esuenede enye. Ntem akpakam nnyịn ikpep n̄kpọ ito mbụk inyụn̄ ibọ ufọn ito enye!
Obufa Ediomi
3. Nso un̄wọn̄ọ ke Jehovah akanam aban̄a obufa ediomi?
3 Anie ke ẹsiode Jehovah Abasi ẹfep ekeme ndinam mfọnmma Ibet ọfọn akan? Ibet ediomi Moses ekedi mfọnmma. (Psalm 19:7) Kpa ye oro, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ete: “Sese, mme usen ke ẹdi eke ndinamde obufa ediomi ye ufọk Israel, ye ufọk Judah; idibietke ediomi oro n̄kodiomide ye mme ete mmọ.” Ẹkewet Ibet Duop oro—kpa ntọn̄ọ Ibet Moses—ke mme itiat n̄wed. Edi kaban̄a obufa ediomi, Jehovah ọkọdọhọ ete: “Nyesịn mmọ mbet mi ke esịt, nnyụn̄ n̄wet mmọ ke ọwọn̄ esịt.”—Jeremiah 31:31-34.
4. (a) Ewe Israel abuana ke obufa ediomi? (b) Mmanie efen ke ẹsiode nditọ Israel eke spirit ẹfep ẹdu ke idak ibet Christ?
4 Mmanie ke ẹdida ẹsịn ke obufa ediomi emi? Ke akpanikọ ididịghe ata “ufọk Israel,” oro ekesịnde Esịne-Ufọt ediomi emi. (Mme Hebrew 9:15) Baba, obufa “Israel” emi edidi “Israel Abasi,” idụt nditọ Israel eke spirit. (Galatia 6:16; Rome 2:28, 29) Ke ukperedem, “akwa otu owo” ẹtode kpukpru idụt ẹmi n̄ko ẹdiyomde ndituak ibuot nnọ Jehovah ẹyediana ye ekpri otu Christian emi ẹyetde aran ke spirit mi. (Ediyarade 7:9, 10; Zechariah 8:23) Ke adan̄aemi mîdịghe ubak obufa ediomi, ibet eyebọp mmọemi n̄ko. (Men Leviticus 24:22; Numbers 15:15 domo.) Nte “otu-erọn̄ kiet” ke idak “Ekpeme-erọn̄ kiet,” kpukpru owo ẹdidu “ke idak ibet Christ,” nte apostle Paul ekewetde. (John 10:16; 1 Corinth 9:21) Paul okokot obufa ediomi emi “ediomi eke ọfọnde akan.” Ntak-a? N̄kpọ kiet edi, enye ọkọn̄ọ ke mme un̄wọn̄ọ oro ẹsude utu ke ndikọn̄ọ ke mme ukpọn̄ ukpọn̄ n̄kpọ oro ẹdidide.—Mme Hebrew 8:6; 9:11-14.
5. Nso idi uduak obufa ediomi, ndien ntak emi enye edikụtde unen?
5 Nso idi uduak ediomi emi? Edi ndisio idụt ndidem ye mme oku oro ẹdidiọn̄de ubonowo ndi. (Exodus 19:6; 1 Peter 2:9; Ediyarade 5:10) Ibet ediomi Moses ikanamke ẹnyene idụt emi ke ọyọhọ usụn̄ifiọk, koro Israel ke ofụri ofụri ẹma ẹsọn̄ ibuot ẹnyụn̄ ẹduọk ifet mmọ. (Men Rome 11:17-21 domo.) Nte ededi, obufa ediomi iditreke ndikụt unen, koro enye enyenede ebuana ye ata isio isio orụk ibet. Okpụhọde ke mme usụn̄ ewe?
Ibet Emi Anamde Owo Ọwọrọ Ufụn
6, 7. Didie ke ibet Christ ọnọ ifụre oro okponde akan enyeoro Ibet Moses ọkọnọde?
6 Ibet Christ enyene ebuana kpukpru ini ye ubọhọ-ufụn. (John 8:31, 32) Ẹtịn̄ ẹban̄a enye nte “ibet eke anamde owo ọwọrọ ufụn” ye ‘ata edifọn ibet emi anamde owo ọwọrọ ufụn.’ (James 1:25; 2:12) Nte ededi, kpukpru uwọrọ-ufụn ke otu mme owo enyene adan̄a. Kpa ye oro, ibet emi ọnọ ata n̄kponn̄kan ifụre akan enyeoro ekebemde enye iso, kpa Ibet Moses. Didie ke edi ntre?
7 N̄kpọ kiet edi, baba owo kiet imanake ke idak ibet Christ. Mme n̄kpọ nte orụk ye ebiet owo amanade inyeneke n̄kpọ ndinam. Mme ata Christian ẹmek ke idemmọ ndimen ọkpọnọ nsụkibuot nnọ ibet emi n̄kọn̄ọ. Ke ndinam ntre, mmọ ẹkụt ẹte ke enye edi mmemmem ọkpọnọ, kpa mfefere mbiomo. (Matthew 11:28-30) Idem n̄kpọ, ẹketịm Ibet Moses n̄ko man ekpep owo nte ke enye edi anam idiọkn̄kpọ emi enen̄erede oyom uwa ufak ndifak enye. (Galatia 3:19) Ibet Christ ekpep ete ke Messiah ama edi, ada uwem esie ekpe ekọmurua ufak, onyụn̄ eberede usụn̄ ọnọ nnyịn ndibọhọ enyene-ndịk mfịghe idiọkn̄kpọ ye n̄kpa! (Rome 5:20, 21) Man ibọ ufọn, oyom nnyịn ‘inyene mbuọtidem’ ke uwa oro.—John 3:16.
8. Nso ke ibet Christ abuana, edi ntak emi edida enye ndu uwem mîyomke edimụm mme ewụhọ ke mme itie ikie ndọn̄ ke ibuot?
8 ‘Ndinyene mbuọtidem’ abuana ndida ibet Christ ndu uwem. Oro abuana ndinịm kpukpru ewụhọ Christ. Nte emi ọwọrọ ndimụm ediwak ibet ye mme ewụhọ ke mme itie ikie ndọn̄ ke ibuot? Baba. Ke adan̄aemi Moses, esịne-ufọt akani ediomi, ekewetde-wet Ibet Moses, Jesus, Esịne-Ufọt obufa ediomi, ikewetke-wet baba ibet kiet. Utu ke oro, enye akadada ibet emi odu uwem. Ebede ke mfọnmma usụn̄uwem esie, enye ama onịm uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru owo nditiene. (1 Peter 2:21) Eyedi oro edi ntak ẹketịn̄de ẹban̄a utuakibuot eke mme akpa Christian nte “Usụn̄.” (Utom 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Ye mmọ, ibet Christ okowụt idem ke usụn̄ oro Christ okodude uwem. Ndikpebe Jesus ekedi ndinịm ibet emi. Ufiop ufiop ima oro mmọ ẹkenyenede ẹnọ enye ọkọwọrọ ete ke ẹnen̄ede ẹwet ibet emi ke esịt mmọ, nte ẹketịn̄de ke prọfesi. (Jeremiah 31:33; 1 Peter 4:8) Ndien owo emi osụkde ibuot ke ntak ima akananam itiehe enye ke idem nte ẹfefịk enye—ntak efen edi oro ẹkemede ndikot ibet Christ “ibet eke anamde owo ọwọrọ ufụn.”
9. Nso inen̄ede idi akpan n̄kpọ ke ibet Christ, ndien ke ewe usụn̄ ke ibet emi abuana obufa ewụhọ?
9 Edieke ima ekedide akpan n̄kpọ ke Ibet Moses, enye edi ata akpan n̄kpọ ke ibet mme Christian. Ibet Christ ke ntre esịne obufa ewụhọ—ana mme Christian ẹnyene ima n̄waidem ẹnọ kiet eken. Ana mmọ ẹma ima nte Jesus akamade; enye ama ọnọ uwem esie ke unyịmesịt ke ibuot mme ufan esie. (John 13:34, 35; 15:13) Ntre ẹkeme ndidọhọ ẹte ke ibet Christ enen̄ede edi uyarade ukara Abasi akan nte Ibet Moses ekedide. Nte n̄wedmbụk emi okosiode owụt ke ini edem: “Ukara Abasi edi ukara emi Abasi akarade; Abasi edi ima; ke ntre ukara Abasi edi ukara emi ẹkarade ke ima.”
Jesus ye Mme Pharisee
10. Didie ke ukpepn̄kpọ Jesus okokpụhọde ye eke mme Pharisee?
10 Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, ndien, Jesus ekenyenede ntuaha ye mme adaiso ido ukpono mme Jew eke eyo esie. ‘Ata edifọn ibet eke anamde owo ọwọrọ ufụn’ ikodụkke-dụk mme scribe ye mme Pharisee esịt. Mmọ ẹkedomo ndikara mme owo ebe ke mme ewụhọ owo. Ukpepn̄kpọ mmọ ẹma ẹkabade ẹtie ufịk ufịk, ubiomikpe ubiomikpe, etikwo etikwo. Ke edide ata isio ye oro, ukpepn̄kpọ Jesus ekedi se inen̄erede inam owo ọkọri ye se ibọpde-bọp! Enye eketie in̄wan̄în̄wan̄ onyụn̄ etịn̄ aban̄a mme ata udọn̄ ye se ifịnade mme owo. Enye ekekpep n̄kpọ ke mmemmem usụn̄ ye ata edikere mban̄a, adade uwụtn̄kpọ oto uwem eke usen ke usen onyụn̄ ada odudu oto Ikọ Abasi. Ntem, ‘n̄kpaidem ama omụm otuowo aban̄a ukpepn̄kpọ esie.’ (Matthew 7:28) Ih, ukpepn̄kpọ Jesus ama osịm mmọ esịt!
11. Didie ke Jesus okowụt ete ke ẹkpekeda Ibet Moses ẹnam n̄kpọ ye eti ibuot ye mbọm?
11 Utu ke ndidian ediwak ewụhọ ke Ibet Moses, Jesus okowụt nte mme Jew ẹkpekedade Ibet oro ẹnam n̄kpọ ke ofụri ini oro—ye eti ibuot ye mbọm. Ti, ke uwụtn̄kpọ, ini emi n̄wan oro ọkọdọn̄ọde uwọrọiyịp akakade ebịne enye. Nte ekemde ye Ibet Moses, owo ekededi oro enye okotụkde ekenyene ndikabade ndedehe, ke ntre enye ke akpanikọ ikenyeneke ndibuaha ye otuowo! (Leviticus 15:25-27) Edi enye ke mbrenyịn ama oyom ẹkọk udọn̄ọ esie tutu enye abahade otuowo ebe okotụk mben ekụra Jesus. Uwọrọiyịp ama etre ke ndondo oro. Ndi enye ama asua ọnọ n̄wan oro ke ndibiat Ibet? Baba; utu ke oro, enye ama ọfiọk idaha afanikọn̄ n̄wan oro onyụn̄ owụt n̄kponn̄kan n̄kpọ eke Ibet—ima. Enye ama asian n̄wan oro ke edu mbọm ete: “Eyen-an̄wan, mbuọtidem fo akanam fi okop nsọn̄idem; nyọn̄ ke odụk ke emem, nyụn̄ bọhọ idiọk udọn̄ọ fo.”—Mark 5:25-34.
Nte Ibet Christ Anana Ukpan?
12. (a) Ntak emi nnyịn mîkpekereke ke Christ inyeneke ukpan? (b) Nso iwụt ite ke ndision̄o ediwak ibet ndi ada okosịm ndisio ediwak ndudue ndi?
12 Nte inyene ndibiere, ndien, nte ke sia ibet Christ “anamde owo ọwọrọ ufụn,” ke enye anana ukpan, ke adan̄aemi mme Pharisee, ye kpukpru item owo mmọ oro ẹtịn̄de-tịn̄, ke nsụhọde n̄kaha ẹnamde eduuwem mme owo odu ke idaha etiede ukpan ukpan? Baba. Ndutịm ibet eyomfịn owụt ete ke ediwak ini adan̄a nte ibet awakde, ntre ke mme owo ẹsikụt ndudue ke mmọ ẹkan.a Ke eyo Jesus ndikanam ibet mme Pharisee ẹwak ama esịn udọn̄ ọnọ ediyom mme ndudue, eto eto edinam utom oro mîsan̄ake ye ima, ye enyọn̄ enyọn̄ ido uwụt idem ke edinen man ofụk eke esịtidem.—Matthew 23:23, 24.
13. Ntak emi ibet Christ osụn̄ọde ke n̄kon̄n̄kan idaha ido uwem akan mme ibet ekededi oro ẹwetde-wet?
13 Ke edide isio ye oro, ibet Christ inyịmeke utọ edu oro. Ke akpanikọ, ndinịm ibet oro ọkọn̄ọde ke ima oro ẹnyenede ẹnọ Jehovah oro ẹnyụn̄ ẹnịmde ebe ke ndikpebe ima n̄waidem oro Christ enyenede ọnọ mmọ en̄wen osụn̄ọ ke idaha ido uwem oro enen̄erede okon̄ akan eke editiene ibet oro ẹwetde-wet. Ima iyomke mme ndudue; enye ekpeme nnyịn ọbiọn̄ọ edinam owo mme ubiak ubiak n̄kpọ oro ibet oro ẹwetde-wet mîkpanke an̄wan̄wa. (Se Matthew 5:27, 28.) Ntem, ibet Christ eyenụk nnyịn ndinam n̄kpọ nnọ mmọ en̄wen—ndiwụt ntatubọk, mfọnido, ye ima—ke mme usụn̄ oro baba ibet kiet oro ẹwetde-wet mîkemeke ndinam nnyịn inam.—Utom 20:35; 2 Corinth 9:7; Mme Hebrew 13:16.
14. Nso utịp ke edida ibet Christ ndu uwem ekenyene ke esop Christian eke akpa isua ikie?
14 Ke udomo oro mme andibuana ke enye ẹkedade ibet Christ ẹdu uwem, esop mme akpa Christian ama enyene ufiop ufiop, ima ima n̄kann̄kụk, oro ke ndusụk udomo ọkọbọhọde n̄kpọsọn̄, mbubịk mbubịk, edu edikpe ikpe nnọ owo oro ekedide ọsọ ke mme synagogue ke eyo oro. Anaedi mme andikabuana ke obufa esop emi ẹma ẹnen̄ede ẹfiọk ẹte ke mmimọ ikada “ibet eke anamde owo ọwọrọ ufụn” idu uwem!
15. Nso ikedi ndusụk ke otu mme akpa ukeme oro Satan ekesịnde ndisabade esop Christian?
15 Nte ededi, Satan ama enen̄ede oyom nditọn̄ọ ke esịt mbiat esop Christian, kpa nte enye akabiatde idụt Israel. Apostle Paul ama odụri owo utọn̄ aban̄a mme owo ẹmi ẹbietde wolf ẹmi ‘ẹditịn̄de ukwan̄ ikọ’ ẹdinyụn̄ ẹfịkde otuerọn̄ Abasi. (Utom 20:29, 30) Enye ekenyene ndin̄wana ye mbon Ido Ukpono Mme Jew, oro ẹkeyomde ndiwọn̄ọde uke uke ifụre eke ibet Christ nsịn ke itieufụn Ibet Moses, emi okosude ke Christ. (Matthew 5:17; Utom 15:1; Rome 10:4) Ke akpatre ke otu mme apostle ama akakpa, ukpan ikodụhe aba inọ utọ nsọn̄ibuot oro. Ntre mbiara ama atara asuana.—2 Thessalonica 2:6, 7.
Christendom Asabade Ibet Christ
16, 17. (a) Mbiara ke Christendom ekedi ke nso orụk usụn̄? (b) Didie ke mme ibet Ufọkabasi Catholic ẹkedemede ukwan̄ ekikere kaban̄a idan̄?
16 Kpa nte ekedide ke Ido Ukpono Mme Jew, idịghe orụk mbiara kiet odu ke Christendom. Enye n̄ko ama ọduọ odụk nsunsu ukpepn̄kpọ ye mbiara ido uwem. Ndien ukeme esie ndikpeme otuerọn̄ esie mbiọn̄ọ mme odudu ẹtode an̄wa ababiat se ededi oro osụhọde ke edisana utuakibuot. N̄kpọsọn̄ ibet ẹmi mînyeneke isọn̄ ke N̄wed Abasi ẹtara ẹsuana.
17 Ufọkabasi Catholic ada iso ke ndision̄o ediwak ibet ufọkabasi ndi. Ẹbiat mme ibet ẹmi akpan akpan ke mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄. Nte ekemde ye n̄wed oro Sexuality and Catholicism (Unam Idan̄ ye Ido Ukpono Catholic), ufọkabasi ama onyịme ukpepn̄kpọ akwaifiọk Greece eke mbon Stoic, emi ekenyenede eyịghe aban̄a kpukpru orụk unọ idem inemesịt. Ufọkabasi ama edikpep ete ke kpukpru unọ idem inemesịt ke idan̄, esịnede enye oro odotde ke ebuana ndọ, ekedi idiọkn̄kpọ. (Wụt ukpụhọde oro odude ke Mme N̄ke 5:18, 19.) Ẹkedọhọ ke ẹkenịm idan̄ ndida nnyene nditọ, ikanke oro. Ntre ibet ufọkabasi ama obiom kpukpru orụk usụn̄ ndikpan uyomo idịbi ikpe nte akwa idiọkn̄kpọ, ndusụk ini oyomde ẹnọ ufen ke ediwak isua. Ke adianade do, ẹma ẹkpan mme oku ndidọ ndọ, kpa ibet oro anamde ẹnam ediwak oburobụt ido idan̄, esịnede edisabade nditọwọn̄.—1 Timothy 4:1-3.
18. Nso ikosụn̄ọ ke ndinam mme ibet ufọkabasi ẹwak?
18 Nte mme ibet ufọkabasi ẹkewakde, ẹma ẹtịm mmọ ẹdọn̄ ke mme n̄wed. Mmọemi ẹma ẹtọn̄ọ ndifụk nnyụn̄ nda itie Bible. (Men Matthew 15:3, 9 domo.) Ukem nte Ido Ukpono Mme Jew, Ido Ukpono Catholic enyene eyịghe aban̄a mme n̄wed ererimbot onyụn̄ ada ediwak ke otu mmọ nte n̄kpọ ndịghe. Ikebịghike ekikere emi ama aka anyan akan ntọt ọniọn̄ oro Bible ọnọde ke n̄kpọ emi. (Ecclesiastes 12:12; Colossae 2:8) Jerome, ewetn̄wed ufọkabasi eke ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N., ọkọdọhọ ete: “O Ọbọn̄, edieke ndifiakde nnyene mme n̄wed ererimbot m̀mê ndikotde mmọ, mmakan̄ fi.” Nte ini akakade, ufọkabasi ama ọtọn̄ọ ndidụn̄ọde mme n̄wed—idem mbon oro ẹketịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ibuot nneme ererimbot. Ntem ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ Galileo ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ eke ọyọhọ isua ikie 17 ke ndiwet nte ke ererimbot esisan̄a akanade utịn. Ufọkabasi ndiyịre nte ke ana inọ akpatre ubiere ke kpukpru n̄kpọ—idem ke mme mbụme oro ẹban̄ade ikpaenyọn̄—ke akpatre ama abiat mbuọtidem oro ẹnyenede ke Bible.
19. Didie ke mme ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k ẹkesịn udọn̄ ẹnọ eto eto ukara?
19 Ufọkabasi ndinam ibet akakara ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k, ke ebiet emi mme mọn̄k ẹkebaharede idemmọ ẹkpọn̄ ererimbot emi man ẹdu uwem n̄kan̄idem. Ediwak ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k Catholic ẹma ẹsọn̄ọ ẹyịre ke “Ibet St. Benedict.” Etubom (ikọ ẹdade ẹto ikọ Aramaic ọwọrọde “ete”) ekedi ọyọhọ andikara. (Men Matthew 23:9 domo.) Edieke owo mọn̄k ọkọbọde enọ oto ete ye eka esie, etubom ekenyene ndibiere m̀mê mọn̄k oro m̀mê owo efen ọkpọbọ enye. Adianade ye edibiom editịn̄ mme ndek ndek ikọ ikpe, ibet kiet ama akpan kpukpru iban̄a edem ye mbubru, ọdọhọde ete: “Mbet ndomokiet inyeneke nditịn̄ mme utọ n̄kpọ oro.”
20. Nso iwụt ite ke Ido Ukpono Protestant n̄ko ama esịn idem ke ndikara ukara oro mîkemke ye N̄wed Abasi?
20 Ikebịghike Ido Ukpono Protestant, emi okodomode ndikpụhọde mme ebeubọk edinam Ido Ukpono Catholic, ama akabade enyene usọ ke ndinam mme ibet oro ẹtiede ukara ukara ye unana isọn̄ ke ibet Christ. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkekot adausụn̄ ke unam ukpụhọde oro John Calvin “ọbọpibet Ufọkabasi oro ẹfiakde ẹdiọn̄.” Enye akakara Geneva ke ndida ediwak n̄kpọsọn̄ ibet oro ẹnyenede nsọn̄ọ ẹto “Mbiowo” ẹmi “itieutom” mmọ, nte Calvin eketịn̄de, “edide ndise enyịn mban̄a uwem kpukpru owo.” (Wụt ukpụhọde oro odude ke 2 Corinth 1:24.) Ufọkabasi akakara mme ufọkisen onyụn̄ ebiere mme ibuot nneme oro ẹkenyịmede. Ẹma ẹsinọ n̄kpọsọn̄ ufen ke mme utọ ndudue nte edikwọ mme ikwọ oro mîwụtke ukpono m̀mê ndinek unek.b
Ndikpep N̄kpọ Nto Mme Ndudue Christendom
21. Ke ofụri ofụri nso idi utịp ntụhọ oro Christendom enyenede ‘ndinam n̄kpọ mbe se ẹkewetde’?
21 Nte kpukpru ewụhọ ye mme ibet ẹmi ẹnam n̄kpọ ndikpeme Christendom nsio ke mbiara? Se itịbede edi ata isio isio! Mfịn ẹbahade Christendom ẹsịn ke ediwak n̄ka ke mme itie ikie, ọtọn̄ọde ke mbon oro ẹdoride ebeubọk ukpan tutu osịm mbon oro ẹnen̄erede ẹnana ukpan ke akwa idiọkn̄kpọ. Ke usụn̄ kiet m̀mê eken, kpukpru mmọ ‘ẹnam n̄kpọ ẹbe se ẹkewetde,’ ẹyakde mme ekikere owo ẹkara otuerọn̄ ẹnyụn̄ ẹtịmede ibet Abasi.—1 Corinth 4:6.
22. Ntak emi Christendom ndiwaha n̄kpọn̄ usụn̄ mîwọrọke utịt inọ ibet Christ?
22 Nte ededi, mbụk aban̄ade ibet Christ idịghe n̄kpọ mmọn̄eyet. Jehovah Abasi idiyakke mme ikpîkpu owo ẹsọhi ibet Abasi ẹfep. Ibet Christian enen̄ede odu ke edinam mfịn ke otu mme ata Christian, ndien mmọemi ẹnyene akwa ifet ndida enye ndu uwem. Edi ke ima ikodụn̄ọde se Ido Ukpono Mme Jew ye Christendom ẹnamde ye ibet Abasi, nnyịn nte odotde imekeme ndikere, ‘Didie ke nnyịn ida ibet Christ idu uwem ke adan̄aemi ifepde afia edida ekikere ye mme ibet owo oro ẹbiatde edu ibet Abasi nsabade Ikọ Abasi? Nso ekikere oro adade ukem ukem ke ibet Christ ekpesịn nnyịn ke esịt mfịn?’ Ibuotikọ emi etienede eyeneme mme mbụme ẹmi.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Mme Pharisee ẹkenen̄ede ẹdi ntak orụk Ido Ukpono Mme Jew oro odude mfịn, ntre idịghe n̄kpọ n̄kpaidem mbon Ido Ukpono Mme Jew ndisụk nyoyom mme ndudue ke ediwak ukpan oro enye adiande ke ibet Sabbath. Ke uwụtn̄kpọ, esenowo oro akade ufọkibọk akani ido edinam mme Jew ke Sabbath ekeme ndikụt ete ke n̄kpọ umen owo ndọk ufọkenyọn̄ esituak ada ke idem esie ke kpukpru enyọn̄ man mme akaisan̄ ẹtre ndinam idiọk “utom” eke edifịk n̄kpọ oro esinamde n̄kpọ umen owo ndọk ufọkenyọn̄ atuak ada. Ndusụk dọkta ẹdide mme Jew ẹsiwet ibọkusọbọ ke mmọn̄n̄wed oro edikwọhọrede ke usen ifan̄ ẹbede. Ntak-a? Mishnah abat ediwet n̄kpọ nte “utom,” edi enye akabade “ediwet n̄kpọ” nte edinịm idiọn̄ọ oro ebịghide.
b Ẹma ẹbọp Servetus, emi akafan̄ade ye ndusụk ukpepn̄kpọ ido ukpono Calvin, ẹdian ke eto ẹfọp nte ekpep isio ukpepn̄kpọ.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Nso idi ata akpan n̄kpọ eke ibet Christ?
◻ Didie ke usụn̄ ukpepn̄kpọ Jesus okokpụhọde ye eke mme Pharisee?
◻ Didie ke Satan akada nsọn̄ido nsọn̄ido, edu unam ibet abiat Christendom?
◻ Nso idi ndusụk nti utịp eke edida ibet Christ ndu uwem?
[Ndise ke page 16]
Jesus ama ada Ibet Moses anam n̄kpọ ye eti ibuot ye mbọm