Uke Uke Nsụkibuot Nnyịn Nnọ Mme Enyene-Odudu Ẹmi Ẹkarade
“Ntem ke ana nte mbufo ẹsụk idem.”—ROME 13.5.
1. N̄kpọsọn̄ ifiọk n̄kpọntịbe ewe ke Mme Ntiense Jehovah ẹkenyene ke ubọk mme enyene-odudu Nazi, ndien nte emi okotịbe ke ntak “[ẹke)namde se idiọkde”?
KE JANUARY 7, 1940, ẹma ẹwot Franz Reiter ye n̄kparawa ition eken ẹtode Austria ke ukwak ubịgbi owo ibuot. Mmọ ẹkedi Bibelforscher, Mme Ntiense Jehovah, ndien mmọ ẹkekpan̄a ke ntak ubieresịt mmọ mîkayakke mmọ ẹn̄wana ekọn̄ ẹnọ Ukara Hitler. Reiter ekedi kiet ke otu ediwak tọsịn Mme Ntiense oro ẹkekpan̄ade ẹnọ mbuọtidem mmọ ke ini ekọn̄ ererimbot ọyọhọ iba. Ediwak eken ẹma ẹyọ uwak isua ke mme itienna ekikere. Nte kpukpru mmọemi ẹkebọ ufen ke “ofụt” mme enyene-odudu Nazi ke ntak “[ẹke)namde se idiọkde”? (Rome 13:4) Ke akpanikọ, idịghe ntre! N̄kaiso ikọ Paul ẹwụt ẹte ke m̀mê Christian ẹmi ẹkop uyo ẹnọ ewụhọ Abasi ke N̄wed Mbon Rome ibuot 13, idem okposụkedi mmọ ẹkebọde ufen ke ubọk ukara.
2. Nso idi ntak oro onụkde owo ndisụk ibuot nnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade?
2 Ke N̄wed Mbon Rome 13:5, apostle oro ẹwet ete: “Ntem ke ana nte mbufo ẹsụk idem, idịghe ke ntak iyatesịt oro ikpọn̄, edi man esịt okûbiom mbufo n̄ko.” Ke mbemiso, Paul ọkọdọhọ ke ukara ndikama “ofụt” edi eti ntak ndisụk ibuot nnọ enye. Idahaemi, nte ededi, enye ọmọnọ ata ọkpọsọn̄ ntak: ubieresịt. Nnyịn in̄wana ndinam n̄kpọ Abasi “ke edisana esịt.” (2 Timothy 1:3) Bible asian nnyịn ete isụk ibuot inọ mme enyene-odudu, ndien nnyịn inam item emi sia nnyịn iyomde ndinam se inende ke enyịn Abasi. (Mme Hebrew 5:14) Ke akpanikọ, ubieresịt oro Bible ọnọde ukpep onụk nnyịn ndisụk ibuot nnọ ukara idem ke ini owo ndomokiet mîdụhe ndise nnyịn.—Men Ecclesiastes 10:20 domo.
“Ke Ntak Emi Ke Mbufo Ẹnyụn̄ Ẹnọ Utomo”
3, 4. Nso eti etop ke Mme Ntiense Jehovah ẹnyene, ndien ntak emi mme Christian ẹkpekpede tax-a?
3 Ke Nigeria ke ndusụk isua ẹmi ẹkebede, ndutịme ama odu ke ntak ukpe tax. Ediwak owo ẹma ẹduọk uwem, ndien ukara ama okot mbonekọn̄ esịn. Mbonekọn̄ ẹmi ẹma ẹdụk Ufọkmbono Obio Ubọn̄ kiet emi mbonoesop okosụk akade iso, ẹnyụn̄ ẹyom ẹnam mmimọ ifiọk uduak mbono oro. Ke ẹfiọkde ẹte ke oro ekedi mbono ukpepn̄kpọ Bible eke Mme Ntiense Jehovah, akwa owoekọn̄ oro ama ọdọhọ mbonekọn̄ oro ẹnyọn̄ọ, ọdọhọde ete: “Mme Ntiense Jehovah idịghe mme esịn ntịme nnọ tax.”
4 Mme Ntiense ẹdide mbon Nigeria ẹma ẹnịm eti etop ke ndidu uwem ke n̄kemuyo ye ikọ Paul: “Ke ntak emi ke mbufo ẹnyụn̄ ẹnọ utomo; koro mme andikara ẹdide mme asan̄autom Abasi, ẹmi ẹsede ẹban̄a mbubehe Esie kpukpru ini.” (Rome 13:6) Ke ini Jesus ọkọnọde ibet oro, ‘Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar,’ enye eketịn̄ aban̄a edikpe tax. (Matthew 22:21) Mme ukara ẹsisiak usụn̄, ẹnọ ukpeme otode mme borisi, mme itie ubonn̄wed, mme ndutịm unyene n̄kpọisan̄, mme ufọkn̄wed, ye mme utom unọ etop ẹsọk owo, ye ekese utom eken. Nnyịn imesiwak ndida n̄kpọ ẹmi nnam n̄kpọ. N̄kukụre usụn̄ oro enende nnyịn ndikpe okụk ke mme n̄kpọ ẹmi ebe ke mme tax.
“Ẹnọ Kpukpru Owo . . . Udeme Mmọ”
5. Ikọ emi “ẹnọ kpukpru owo se idide udeme mmọ” ọwọrọ nso?
5 Paul akaiso ete: “Ẹnọ kpukpru owo se idide udeme mmọ: ẹda utomo ẹnọ mmọemi ẹkpebọde utomo; ẹda utịp ẹnọ mmọemi ẹkpebọde utịp; ẹfehe mmọemi ẹdotde ndịk; ẹkpono mmọemi ẹdotde ukpono.” (Rome 13:7) Ikọ oro “kpukpru” esịne kpukpru ukara ererimbot oro edide asan̄autom Abasi. Owo isioho ndomokiet ifep. Idem ọkpọkọm nnyịn idu ke idak ndutịm ukaraidem oro nnyịn ke idem nnyịn mîmaha, nnyịn isụk ikpekpe tax. Edieke ẹdọhọde mme ido ukpono ẹkûkpe tax ke ebiet oro nnyịn idude, mme esop ẹkeme ndidia ufọn emi. Ndien ukem nte nditọisọn̄ eken, mme Christian ẹkeme ndida usụn̄ ibet ekededi oro ẹnamde ndisụhọde mme udomo tax oro mmọ ẹkpede. Edi Christian ndomokiet ikpenyeneke ndifep ndikpe tax ke usụn̄ oro mîkemke ye ibet.—Men Matthew 5:41; 17:24-27.
6, 7. Ntak emi nnyịn ikpekpede tax idem edieke ẹdade okụk emi ẹnam n̄kpọ oro nnyịn mînyịmeke m̀mê idem edieke ukara ọkọbọde nnyịn-e?
6 Nte ededi, ẹyak idọhọ ke tax oro etie nte inenke. Mîdịghe nso edieke ẹdade ubak okụk tax oro ẹnam n̄kpọ oro nnyịn mînyịmeke, utọ nte usion̄o idịbi mfọn, mme itie unịm iyịp, m̀mê mme ndutịm oro atuahade ye ekikere edida san̄asan̄a? Nnyịn isụk ikpekpe tax nnyịn. Edi ukara enyene mbiomo ke nte enye adade okụk tax anam n̄kpọ. Owo idọn̄ke nnyịn ite ibiere ikpe inọ ukara. Abasi edi “Ebiereikpe ererimbot,” ndien ke ini esiemmọ, enye eyenam ibat ye mme ukara ke nte mmọ ẹkedade odudu mmọ ẹnam n̄kpọ. (Psalm 94:2; Jeremiah 25:31) Tutu oro otịbe, nnyịn ikpekpe tax nnyịn.
7 Nso edieke ukara ọkọbọde nnyịn? Nnyịn isụk ikakaiso ikpe tax nnyịn ke ntak mme utom ofụri usen oro ẹnamde. Kaban̄a Mme Ntiense oro ẹkesobode ukọbọ ke idụt Africa kiet, Examiner eke San Francisco ọkọdọhọ ete: “Afo emekeme ndida mmọ nte nditọisọn̄ oro anade ẹkpebe. Mmọ ẹsikpe tax mmọ ifịk ifịk, ẹse ẹban̄a mbon udọn̄ọ, ẹn̄wana ye unana ifiọkn̄wed.” Ih, Mme Ntiense oro ẹkekọbọde mi ẹma ẹkpe tax mmọ.
“Ndịk” ye “Ukpono”
8. Nso idi “ndịk” oro nnyịn ifehede ukara?
8 “Ndịk” eke N̄wed Mbon Rome 13:7 idịghe ufep ufep ndịk edi, utu ke oro, edi ukpono ẹnyenede ẹnọ ukara ererimbot, kpa ndịk edibiat ibet esie. Ẹwụt ukpono emi ke ntak idaha oro abuanade, owo iwụtke kpukpru ini ke ntak owo oro odorode ke itie oro. Bible, ke ini etịn̄de prọfesi aban̄a Tiberius, andikara Rome, okokot enye “obukpo owo.” (Daniel 11:21) Edi enye ekedi andikara, ndien ke ntre, anaedi Christian akakama enye isọn uwụt ndịk ye ukpono.
9. Nso idi ndusụk usụn̄ oro nnyịn inọde mme ukara owo ukpono?
9 Kaban̄a ukpono, nnyịn itiene ewụhọ Jesus nditre ndinọ mme udori enyịn̄ oro ẹkọn̄ọde ke idaha ido ukpono. (Matthew 23:8-10) Edi ke ini edide edisịm mme andikara ererimbot, nnyịn imesikop inemesịt ndikot mmọ ke sededi udori enyịn̄ oro ẹyomde ke ndikpono mmọ. Paul ama ada ikọ oro ‘Ata Eti’ ke ini eketịn̄de ikọ ye mme andikara Rome. (Utom 26:25) Daniel okokot Nebuchadnezzar “Ọbọn̄ mi.” (Daniel 4:19) Mfịn, mme Christian ẹkeme ndida mme utọ ikọ nte “Ọbọn̄ Mi” m̀mê “Enyene Uten̄e.” Mmọ ẹkeme ndidada ke ini ebiereikpe odụkde ufọk esop m̀mê ndinụk ibuot ukpono ukpono n̄kọm andikara edieke oro edide ido unam n̄kpọ do.
Uke Uke Nsụkibuot
10. Didie ke Jesus okowụt ete ke adan̄a odu ke se ukara owo ekemede ndiyom nto Christian?
10 Sia Mme Ntiense Jehovah ẹsisụkde ibuot ẹnọ ukara owo, ntak emi Franz Reiter ye ediwak mbon eken ẹkebọde ufen ntre-e? Koro nsụkibuot nnyịn enyene adan̄a, ndien ukara kpukpru ini isidiọn̄ọke ite ke Bible onịm adan̄a ke se enye ekemede ndiyom. Edieke ukara oyomde n̄kpọ oro abiatde ubieresịt Christian oro ẹnọde ukpep, enye ke anam n̄kpọ ebe adan̄a oro Abasi onịmde ọnọ enye. Jesus ama owụt emi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹnọ Caesar . . . n̄kpọ eke enyenede Caesar; ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi n̄kpọ eke enyenede Abasi.” (Matthew 22:21) Ke ini Caesar oyomde se inyenede Abasi, ana nnyịn ifiọk ite ke edi Abasi enyene ebemiso n̄kpọ oro ẹyomde mi.
11. Nso edumbet oro owụtde ete ke adan̄a ẹdu ke se ukara owo ẹkemede ndiyom edi se ẹnyịmede ntatara ntatara?
11 Nte idaha oro idade mi edi n̄kpọ ndibiat ukara m̀mê unana edinam akpanikọ? N̄wan̄ansa-o. Ke akpanikọ, enye edi edinam edumbet oro ekese idụt oro ẹtatde enyịn ẹkam ẹdiọn̄ọde ẹban̄a. Ke ọyọhọ isua ikie-15, ẹma ẹda Peter von Hagenbach ẹka ikpe ke ndikọtọn̄ọ ukara oyomonsia ke n̄kann̄kụk Europe oro enye ekenyenede odudu. Ikọ unyan̄a idem esie, nte ke imọ n̄kukụre iketiene item ọbọn̄ imọ, Duke eke Burgundy, edi se ẹkesịnde. Ikọ emi ẹsidọhọde ẹte ke owo ekededi oro adade akpakịp unọmọ edi isinyeneke nduduọhọ edieke enye etienede item enyene-odudu, edi se ẹsitịn̄de ediwak ini tọn̄ọ ke ini oro—akpan akpan ke otu mme abiatibet ekọn̄ Nazi ke ẹdade ke iso Esopikpe Ofụri Ererimbot ke Nuremberg. Nte ido edide, ẹsisịn ndinyịme ye utịn̄ikọ emi. Esopikpe Ofụri Ererimbot emi ọkọdọhọ ke ubiereikpe esie ete: “Mme owo ẹnyene mbiomo eke ofụri ererimbot oro okponde akan mbiomo nsụkibuot eke idụt oro ukara kiet kiet onịmde.”
12. Nso idi ndusụk uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi ẹban̄ade mme asan̄autom Abasi oro ẹkesịnde ndisụk ibuot nnọ se ukara okoyomde oro mîkowụtke ifiọk?
12 Mme asan̄autom Abasi kpukpru ini ẹsifiọk ẹte ke adan̄a odu ke nsụkibuot oro mmọ ke esịt akpanikọ ẹsụkde ẹnọ mme enyene-odudu. Ke ini oro Moses akamanade ke Egypt, Pharaoh ama owụk iban Hebrew iba ẹmi ẹdide mme omụm-uman ete ẹwot kpukpru nseknditọ iren Hebrew. Mme omụm-uman ẹmi, nte ededi, ẹma ẹnịm nseknditọ ẹmi uwem. Nte mmọ ẹma ẹdue ke ndikọsọn̄ ibuot ye Pharaoh? Baba, mmọ ẹketiene ubieresịt oro Abasi ọkọnọde mmọ, ndien Abasi ama ọdiọn̄ mmọ ke ntak oro. (Exodus 1:15-20) Ke ini Israel okodude ke ntan̄mfep ke Babylon, Nebuchadnezzar ama oyom ete ikpọ owo ukara esie, esịnede nditọ Hebrew ẹmi, Shadrach, Meshach, ye Abednego, ẹnụhọ ẹnọ edisọi mbiet oro enye okobotde owụk ke unaisọn̄ Dura. Nditọ Hebrew ita ẹmi ẹma ẹsịn. Nte mmọ ẹma ẹdue? Baba, koro editiene ewụhọ edidem ọkpọkọwọrọ ndisọn̄ ibuot ye ibet Abasi.—Exodus 20:4, 5; Daniel 3:1-18.
“Ndikop Uyo Abasi [Nte Andikara]”
13. Nso uwụtn̄kpọ ke mme akpa Christian ẹkenịm ke n̄kpọ aban̄ade uke uke nsụkibuot nnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade?
13 Ukem ntre, ke ini mme enyene-odudu ẹdide mme Jew ẹkenọde Peter ye John uyo ẹte ẹtre ndikwọrọ mban̄a Jesus, mmọ ẹkebọrọ ẹte: “Mbufo ẹkam ẹkere m̀mê enen ke enyịn Abasi ndikop uyo mbufo n̄kan eke Abasi.” (Utom 4:19; 5:29) Mmọ ikekemeke ndidop uyo. Magazine oro The Christian Century odụri ntịn̄enyịn owụt idaha ubieresịt efen oro mme akpa Christian ẹkedade ke ini enye ọdọhọde ete: “Mme akpa Christian ikanamke utom ekọn̄. Roland Bainton ewet ete ke ‘ọtọn̄ọde ke utịt ini eke Obufa Testament tutu osịm iduọk isua A.D. 170-180 uyarade ndomokiet idụhe iban̄a mme Christian oro ẹkenamde utom ekọn̄’ (Christian Attitudes Toward War and Peace [Abingdon, 1960], pp. 67-8). . . . Swift ọdọhọ ete ke Justin Martyr ‘ada enye nte n̄kpọ oro ẹsinamde kpukpru ini nte ke mme Christian ẹsisio idem ẹfep ke mme afai afai edinam.’”
14, 15. Nso idi ndusụk edumbet Bible oro akakarade uke uke nsụkibuot eke mme akpa Christian nnọ mme ukara owo?
14 Ntak emi mme akpa Christian mîkanamke utom nte mbonekọn̄-ọ? Nte eyịghe mîdụhe, owo kiet kiet ke ntịn̄enyịn ama ekpep Ikọ Abasi ye ibet onyụn̄ anam ọkpọ ọkpọ ubiere esie ọkọn̄ọ ke ubieresịt oro Bible ọnọde ukpep. Mmọ ẹkeda san̄asan̄a, “idịghe eke ererimbot,” ndien edida san̄asan̄a mmọ ama akpan mmọ ndimek ndida nnọ mme en̄wan ererimbot emi. (John 17:16; 18:36) N̄ko, mmọ ẹkenyene Abasi. (2 Timothy 2:19) Ndiyak uwem mmọ nnọ ke ibuot Ukara ọkpọwọrọ ndinọ Caesar se inyenede Abasi. Akande oro, mmọ ẹkedi ubak nditọete ofụri ererimbot ẹmi ẹdianade kiet ke ima. (John 13:34, 35; Colossae 3:14; 1 Peter 4:8; 5:9) Mmọ ikemeke ye eti ubieresịt ndimen n̄kpọekọn̄ ye ukeme ediwot ekemmọ Christian.
15 Ke adianade ye emi, mme Christian ikemeke ndikaiso ye mme edinam ido ukpono oro ẹmade, utọ nte edituak ibuot nnọ andikara. Nte utịp, ẹkeda mmọ nte “mme enyene etikwo ido ye mme enyene-ndịk, ndien mme owo eken ke obio ẹma ẹnyene eyịghe ẹban̄a mmọ.” (Still the Bible Speaks, eke W. A. Smart) Okposụkedi Paul ekewetde ete ke mme Christian ẹkpenyene ‘ndifehe mmọemi ẹdotde ndịk,’ mmọ ikefreke akwa ndịk oro ẹnyenede ẹnọ, m̀mê ukpono oro ẹkponode Jehovah. (Rome 13:7; Psalm 86:11) Jesus ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Ẹkûnyụn̄ ẹfehe mmọemi ẹwotde ikpọkidem, edi mîkemeke ndiwot ukpọn̄: edi ẹkam ẹfehe Enyeemi ekemede ndisobo ukpọn̄ ye ikpọkidem ke [“Gehenna,” NW].”—Matthew 10:28.
16. (a) Ke nso mme idaha ke mme Christian ẹkenyene ndida ini ndụn̄ọde nsụkibuot oro mmọ ẹsụkde ẹnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade? (b) Nso ke ekebe oro ke page 27 anam an̄wan̄a?
16 Nte mme Christian, nnyịn isak iso ise mme ukem n̄kpọ-ata emi mfịn. Nnyịn ikemeke ndibuana ke edinam ukpono ndem eke eyomfịn—edide enye edi mme idiọn̄ọ utuakibuot emi ẹnamde ẹnọ ndisọi mbiet m̀mê idiọn̄ọ m̀mê ndimen edinyan̄a nnọ owo m̀mê esop. (1 Corinth 10:14; 1 John 5:21) Ndien ukem nte mme akpa Christian, nnyịn ikemeke ndikan̄ edida san̄asan̄a Christian nnyịn.—Men 2 Corinth 10:4 domo.
“Sụn̄sụn̄ Ido ye ke Ido Uten̄e”
17. Nso ntem ke Peter ọkọnọ mbon oro ẹbọde ufen ke ntak ubieresịt?
17 Apostle Peter ama ewet idaha ubieresịt nnyịn onyụn̄ ọdọhọ ete: “Edi se inemde Abasi esịt, edieke owo obiomde ndutụhọ onyụn̄ ọbọde ufen eke mîdotke, kaban̄a edifiọk eke enye ọfiọkde Abasi.” (1 Peter 2:19) Ih, edi n̄kpọ oro enemde Abasi esịt ke ini Christian ọsọn̄ọde ada kpa ye ukọbọ, ndien udiana ufọn edi nte ke ẹyesọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹnam mbuọtidem Christian oro ọfọn ama. (James 1:2-4; 1 Peter 1:6, 7; 5:8-10) Peter ndien ekewet ete: “Edieke mbufo ẹkụtde ndutụhọ n̄ko ke ntak edinen ido, osụk ọfọfọn ọnọ mbufo. Ẹkûfehe se mmọ ẹtịn̄de ndidịghe mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹyak esịt otịmede mbufo; ẹdi ẹten̄e Christ ke esịt mbufo nte Ọbọn̄. Kpukpru ini ẹben̄e idem ndibọrọ kpukpru owo eke ẹdibụpde mbufo ntak idotenyịn emi mbufo ẹnyenede; ẹdi ẹkpeme ndibọrọ ke sụn̄sụn̄ ido ye ke ido uten̄e.” (1 Peter 3:14, 15) Eti item ke akpanikọ!
18, 19. Didie ke edu ntotụn̄ọ ukpono ye eti ibuot ekeme ndin̄wam edieke ukara onịmde adan̄a ke ifụre utuakibuot nnyịn?
18 Ke ini ukọbọ adahade ada ke ntak emi idaha oro Christian adade mîn̄wan̄ake ukara m̀mê ke ntak emi mme adaiso ido ukpono Christendom ẹtịn̄de se mîdịghe akpanikọ ẹnọ ukara ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah, nditịn̄ se idide akpanikọ nnọ ukara ekeme ndisụn̄ọ ke mfịghe ndisụhọde ubọk. Ke ndinyene sụn̄sụn̄ ido ye ntotụn̄ọ ukpono, Christian isisioho usiene ata edisosio inọ mme andikọbọ. Nte ededi, enye eyeda kpukpru usụn̄ ibet oro odude anyan̄a mbuọtidem esie. Ekem enye ayak n̄kpọ emi esịn Jehovah ke ubọk.—Philippi 1:7; Colossae 4:5, 6.
19 Ntotụn̄ọ ukpono nde esida Christian usụn̄ aka anyan nte enye ekekeme, ndisụk ibuot nnọ ukara ye unana ndibiat ubieresịt esie. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ẹdoride ukpan ke mme mbonoesop, mme Christian ẹyeyom ndusụk usụn̄ ẹmi mînaha in̄wan̄în̄wan̄ ndika iso ndia udia ke okpokoro Jehovah. Akakan Andikara, Jehovah Abasi, asian nnyịn ebe ke Paul ete: “Eyak nnyịn inyụn̄ ikere nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom; ikûnyụn̄ isịn ndisop idem ọtọkiet, nte edu ndusụk owo edide.” (Mme Hebrew 10:24, 25) Edi ẹkeme ndinịm mme utọ mbono ntre ye ọniọn̄. Idem ọkpọkọm n̄kpasịp owo ifan̄ ẹdụk, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke Abasi esidiọn̄ mme utọ ndutịm oro.—Men Matthew 18:20 domo.
20. Edieke ẹdoride ukpan ke edikwọrọ eti mbụk an̄wan̄wa, didie ke mme Christian ẹkeme ndinam n̄kpọ ye idaha oro?
20 Ukem ntre, ndusụk ukara ẹmekpan edikwọrọ eti mbụk an̄wan̄wa. Mme Christian oro ẹdude ke idak mmọ ẹmeti ẹte, ebede ke Jesus ke idemesie, Akakan Andikara ọkọdọhọ ete: “Enyene ndibemiso n̄kwọrọ gospel nnọ kpukpru mme idụt.” (Mark 13:10) Ke ntre, mmọ ẹsikop uyo Akakan Andikara ke sededi edikpade mmọ. Ke ebiet ememde utom, mme apostle ẹma ẹkwọrọ ikọ an̄wan̄wa ye ke ufọk ke ufọk, edi mme usụn̄ en̄wen ẹdu ndisịm mme owo, utọ nte ikọ ntiense ido nneme. (John 4:7-15; Utom 5:42; 20:20) Ediwak ini mme ukara isibiọn̄ọke utom ukwọrọikọ edieke ẹkamade Bible kpọt—emi owụtde ufọn odude ọnọ kpukpru Mme Ntiense ndibọ ukpep mfọn mfọn ke ndibuen ikọ ke N̄wed Abasi. (Men Utom 17:2, 17 domo.) Ke ndinyene uko, kpa ye oro ẹwụtde ukpono, mme Christian kpukpru ini ẹkeme ndikụt usụn̄ ndikop uyo Jehovah ye unana edikot iyatesịt mme ukara nnọ idem.—Titus 3:1, 2.
21. Edieke Caesar mîkpaha mba ke ukọbọ esie, nso usụn̄ unam n̄kpọ ke ana mme Christian ẹmek?
21 Ndusụk ini, nte ededi, ukara isikpaha mba ke ndikọbọ mme Christian. Adan̄aoro, ye edisana ubieresịt, nnyịn imekeme ndikam nyọ ke ndinam se inende. Ekpri Franz Reiter akasak iso ese edimek n̄kpọ kiet: ndikan̄ mbuọtidem esie m̀mê ndikpa. Sia enye mîkekemeke nditre ndituak ibuot nnọ Abasi, enye ye uko ama osobo n̄kpa esie. Okoneyo o’ro mbemiso enye akpade, Franz ewet n̄wed ọnọ ẹsọk eka esie ete: “Ẹyewot mi usenubọk n̄kpọn̄. Ami nnyene odudu mi nto Abasi, ukem nte ekesidide ye kpukpru Christian akpanikọ ko ke ini eset . . . Edieke afo edisọn̄ọde ada tutu osịm n̄kpa, nnyịn iyefiak isobo ke ini ediset ke n̄kpa.”
22. Nso idotenyịn ke nnyịn inyene, ndien didie ke nnyịn ikpakaiso inam n̄kpọ idahaemi?
22 Usen kiet, ofụri ubonowo ẹyedu ke idak ibet kiet kpọt, kpa eke Jehovah Abasi. Tutu ini oro, ana nnyịn ke eti ubieresịt itiene ndutịm Abasi inyụn̄ imụm uke uke nsụkibuot oro isụkde inọ mme enyene-odudu ikama ke adan̄aemi ikopde uyo inọ Ọbọn̄ Andikara nnyịn, Jehovah, ke kpukpru n̄kpọ.—Philippi 4:5-7.
Nte Afo Emeti?
◻ Nso idi ntak oro onụkde owo ndisụk ibuot nnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade?
◻ Ntak emi nnyịn mîkpemen̄eke ndikpe tax oro Caesar odoride-e?
◻ Nso orụk ukpono ke nnyịn ikpenyene ndinọ ukara?
◻ Ntak emi nsụkibuot nnyịn nnọ Caesar edide uke uke kpọt-ọ?
◻ Edieke ẹkọbọde nnyịn ke ntak Caesar oyomde se inyenede Abasi, didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ?
[Ekebe ke page 27]
Ukpono, Idịghe Utuakibuot
Usenubọk kiet ke ini ukpepn̄kpọ osụk akade iso, Terra, ekpri owo Ntiense Jehovah otode Canada, ama okụt nte andikpep esie adade nsan̄a ufọkn̄wed esie ọwọrọ ke ubet ukpepn̄kpọ ke ekpri ini. Ibio ini ke oro ebede, andikpep emi ama etịn̄ sụn̄sụn̄ ete yak Terra etiene imọ aka ọfis etubom ufọkn̄wed.
Ke ẹsịmde do, Terra ama okụt ọfọn̄ etakubom mbon Canada nte odorode ke okpokoro etubom ufọkn̄wed. Andikpep emi ama ọdọhọ Terra afiari etap ke ọfọn̄ etakubom oro! Enye ekekere ete sia Terra mîkọkwọhọ ikwọ ufre-idụt m̀mê ndikọm ọfọn̄ etakubom, ke ntak ndomokiet ikodụhe enye ndikpetre ndinam utọ n̄kpọ ntre. Terra ama esịn, anamde an̄wan̄wa ete ke okposụkedi Mme Ntiense Jehovah mîsituakke ibuot inọ ọfọn̄ etakubom, ke mmọ ẹsiwụt ukpono ẹnọ enye.
Ke ẹfiakde ẹnyọn̄ ubet ukpepn̄kpọ, andikpep emi ama ọtọt ete ke imọ ikakam inam ndụn̄ọde. Enye ama ada nditọ ufọkn̄wed iba, owo mmọ kiet ke ini kiet aka ọfis etubom ufọkn̄wed onyụn̄ eteme mmọ ete ẹfiari etap ke ọfọn̄ etakubom. Akpa owo oro ama abuana ke mme edinam ufre-idụt, edi eyenan̄wan emi ama afiari etap ke ọfọn̄ etakubom oro ke ini ẹkedọhọde enye anam ntre. Ke okpụhọrede ye oro, Terra ikọkwọhọ ikwọ ufre-idụt m̀mê ndikọm ọfọn̄ etakubom; edi, enye ama esịn ndisuene ọfọn̄ etakubom ke usụn̄ emi. Andikpep emi ama osio owụt ete ke Terra ekedi owo emi okowụtde ukpono oro odotde.—1990 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.
[Mme Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 23]
French Embassy Press & Information Division
USSR Mission to the UN