‘Nte Esịt Fo Enen Ye Ami?’
“San̄a ye ami, nyụn̄ se ufụp mi emi mfịbede nnọ Jehovah.”—2 NDIDEM 10:16.
1, 2. (a) Didie ke idaha ido ukpono Israel eketetịm ọdiọk? (b) Ke 905 M.E.N., ikpọ ukpụhọde ewe ẹkenyene ndida itie ke Israel?
ISUA 905 M.E.N. ekedi ini akwa ukpụhọde ke Israel. Ke se ikperede ndisịm isua 100 mbemiso oro, Jehovah ama anam ẹbahade obio ubọn̄ Israel oro akadianade kiet ke ntak nsọn̄ibuot Solomon. (1 Ndidem 11:9-13) Ekem Rehoboam, eyen Solomon, ama akara Judah, obio ubọn̄ edem usụk, ke adan̄aemi obio ubọn̄ edem edere, Israel, okodude ke idak Edidem Jeroboam, owo Ephraim. Ke mfụhọ, obio ubọn̄ edem edere ama enyene idiọk ntọn̄ọ. Jeroboam ikoyomke ikọt esie ẹsinam isan̄ ẹsụhọde ẹka obio ubọn̄ edem usụk man ẹketuak ibuot ke temple, okopde ndịk nte ke mmọ ẹyenyene ekikere edifiak nnyọn̄ n̄kadiana ye ufọk David. Ntre enye ama ọtọn̄ọ utuakibuot nnọ eyenenan̄ ke Israel ndien ke ntem ọtọn̄ọde orụk ukpono ndem oro ekebịghide ke anyan ini ke ofụri mbụk obio ubọn̄ edem edere.—1 Ndidem 12:26-33.
2 N̄kpọ ẹma ẹtetịm ẹdiọk ke ini Ahab, eyen Omri, akakabarede edi edidem. Esen an̄wan esie, Jezebel, ama emenede utuakibuot Baal itie onyụn̄ owot mme prọfet Jehovah. Kpa ye in̄wan̄în̄wan̄ ntọt oro prọfet Elijah ọkọnọde, Ahab ikanamke n̄kpọ ndomokiet ndikpan enye. Nte ededi, ke 905 M.E.N., Ahab ama akpa, ndien Jehoram, eyen esie, ama ada ukara. Ini ama edikem ke emi ndinam idụt oro asana. Elisha, andida itie Elijah, ama asian Jehu, etubom ekọn̄, ete ke Jehovah ama eyet enye aran ndidi edidem efen oro edikarade Israel. Nso ikedi utom esie? Ndisobo idiọk ufọk Ahab nnyụn̄ nsio usiene iyịp mme prọfet oro Jezebel ọkọduọkde!—2 Ndidem 9:1-10.
3, 4. Didie ke Jehonadab okowụt ete ke esịt imọ ama ‘ekem ye esịt Jehu’?
3 Ke n̄kopuyo nnọ ewụhọ Abasi, Jehu ama anam ẹwot idiọk Jezebel, ndien ke oro ebede enye ama ọtọn̄ọ ndinam Israel asana ebe ke ndisobo ufọk Ahab. (2 Ndidem 9:15–10:14, 17) Ekem enye ama osobo ye owo ibetedem. “Enye esịm Jehonadab eyen Rechab emi ọbiọn̄ọrede enye: ndien ọkọm enye, onyụn̄ ọdọhọ enye, ete, Nte esịt fo enen, nte esịt mi ye esịt fo? Ndien Jehonadab ọdọhọ ete, ‘Ke edi ntre.’ ‘Ama edi ntre, nọ mi ubọk fo.’ Ndien enye ọnọ enye ubọk esie; Jehu onyụn̄ anam enye ọdọk ke chariot adian idem. Enye onyụn̄ ọdọhọ ete, San̄a ye ami, nyụn̄ se ufụp mi emi mfịbede nnọ Jehovah. Ntre ke enye anam enye odoro ke chariot esie.”—2 Ndidem 10:15, 16.
4 Jehonadab (m̀mê, Jonadab) ikedịghe eyen Israel. Kpa ye oro, nte asan̄ade ekekem ye enyịn̄ esie (emi ọwọrọde “Jehovah Enyịme,” “Jehovah Edi N̄wọrọnda,” m̀mê “Jehovah Atat Ubọk”) enye ekedi andituak ibuot nnọ Jehovah. (Jeremiah 35:6) Ke akpanikọ, enye ama enyene n̄wọrọnda udọn̄ ndikụt ‘ufụp emi Jehu ekefịbede ọnọ Jehovah.’ Nnyịn isan̄a didie ifiọk? Nte ededi, enye ndisobo ye edidem Israel oro ẹyetde aran ikedịghe ke mbuari. Jehonadab ‘ọkọbiọn̄ọde’ ndisobo ye enye, ndien emi ekedi ke ini emi Jehu ama okowowot Jezebel ye mbon eken ke ufọk Ahab. Jehonadab ama ọfiọk se iketịbede ke ini enye ekeyerede ikot Jehu ndidọk ke chariot esie. Enye nte eyịghe mîdụhe akada ke n̄kan̄ Jehu—ye ke n̄kan̄ Jehovah—ke en̄wan emi ke ufọt nsunsu utuakibuot ye utuakibuot akpanikọ.
Jehu Eyomfịn ye Jehonadab Eyomfịn
5. (a) Mme ukpụhọde ewe ẹdisọp ẹda itie inọ ofụri ubonowo? (b) Anie edi Akamba Jehu, ndien mmanie ẹda ke ibuot esie ke isọn̄?
5 Mfịn, n̄kpọ ọyọsọp ndikpụhọde akamba akamba ntre nnọ ofụri ubonowo nte okokpụhọrede ọnọ Israel ko-o ke 905 M.E.N. Ini ke emi ekpere Jehovah ndinam isọn̄ asana ọbọhọ kpukpru ndiọi utịp ẹmi ẹtode odudu Satan, esịnede nsunsu ido ukpono. Anie edi Jehu eyomfịn? Idịghe owo efen ikan Jesus Christ, emi ẹtịn̄de ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄a ẹte: “Owo uko, bọp ofụt fo ke ifụhi fo, kpa ubọn̄ fo ye uyai fo. Nyụn̄ da uyai fo doro ke chariot ka kan, ban̄a akpanikọ, ye emem, ye eti ido.” (Psalm 45:3, 4) “Israel Abasi,” kpa mme Christian oro ẹyetde aran “ẹmi ẹnịmde mme item Abasi, ẹnyụn̄ ẹyịrede ẹmụm ikọ ntiense Jesus ẹkama” ẹda ke ibuot Jesus ke isọn̄. (Galatia 6:16; Ediyarade 12:17) Toto ke 1922 nditọete Jesus ẹmi ẹyetde aran mi ẹnọ ntọt ye unana ndịk ẹban̄a ubiereikpe Jehovah emi edide.—Isaiah 61:1, 2; Ediyarade 8:7–9:21; 16:2-21.
6. Mmanie ẹto ke mme idụt ẹwọrọ ẹdinọ mme Christian oro ẹyetde aran ibetedem, ndien didie ke mmọ, yak idọhọ, ẹdụk chariot Akamba Jehu?
6 Mme Christian oro ẹyetde aran idụhe ikpọn̄. Kpa nte Jehonadab ọkọwọrọde edi ndisobo ye Jehu, ediwak owo ẹtode mme idụt ẹwọrọ ẹdi ndinọ Jesus, kpa Akamba Jehu, ibetedem, ye mme andida ke ibuot esie ke isọn̄ ke mmọ ndisọn̄ọ nda nnọ utuakibuot akpanikọ. (Zechariah 8:23) Ke 1932 ẹma ẹdiọn̄ọ mbon oro Jesus okokotde “mme erọn̄ en̄wen” esie nte mbon oro ẹdide ukem ye Jehonadab eset ẹma ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ ikot ‘ndidọk ke chariot’ Jehu eyomfịn. (John 10:16) Didie? Ebe ke ‘ndinịm item Abasi’ nnyụn̄ mbuana ye mbon oro ẹyetde aran ke ‘utom editie ntiense mban̄a Jesus.’ Ke eyomfịn, emi esịne edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi oro ẹma ẹkewụk ke idak Jesus nte Edidem. (Mark 13:10) Ke 1935 ẹma ẹdiọn̄ọ “mme Jonadab” ẹmi nte “akwa otuowo” eke Ediyarade 7:9-17.
7. Didie ke mme Christian mfịn ẹwụt ẹte ke ‘esịt osụk enenen’ ye esịt Jesus?
7 Ọtọn̄ọde ke iduọk isua 1930, akwa otuowo ye nditọete mmọ oro ẹyetde aran ẹwụt ibetedem oro mmọ ẹnyenede ẹnọ utuakibuot akpanikọ uko uko. Ke ndusụk idụt ke N̄kan̄ Edem Usiahautịn ye N̄kan̄ Edem Usoputịn Europe, Nsannsan Edem Usiahautịn, ye Africa, ediwak mmọ ẹkpa kaban̄a mbuọtidem mmọ. (Luke 9:23, 24) Ke mme idụt efen, ẹsịn mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi, ẹsịn ntịme ye mmọ, mîdịghe ẹkọbọ mmọ ke usụn̄ efen. (2 Timothy 3:12) Nso mbụk mbuọtidem ke mmọ ẹnịm ntem! Ndien Ibatutom Isua Utom 1997 owụt ete ke mmọ ke ẹsụk ẹbiere ndinam n̄kpọ Abasi, inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe. Esịt mmọ ‘ke osụk enenen’ ye esịt Jesus. Ẹma ẹwụt emi ke 1997, ke ini mme asuanetop Obio Ubọn̄ 5,599,931, ekperede ndidi kpukpru mmọ ẹdi “mme Jonadab,” ẹkesịnde ofụri ibat hour 1,179,735,841 ke utom editie ntiense mban̄a Jesus.
Ke Ẹsụk Ẹkọkwọrọ Ikọ ye Ifịk
8. Didie ke Mme Ntiense Jehovah ẹwụt ifịk mmọ kaban̄a utuakibuot akpanikọ?
8 Jehu ama ọwọrọ etop aban̄a ediwat chariot esie idat idat—uyarade ifịk esie ndikụre utom esie. (2 Ndidem 9:20) Ẹtịn̄ ẹban̄a nte ufụp “adiade” Jesus, kpa Akamba Jehu. (Psalm 69:9) Eyịghe idụhe, ndien, ẹdiọn̄ọde mme ata Christian mfịn kaban̄a ifịk mmọ. Ke esịt esop ye ke an̄wa, mmọ ‘ẹkwọrọ ikọ ke edide ekem ini ye ke mînyụn̄ idịghe ekem ini.’ (2 Timothy 4:2) Ifịk mmọ ama ọwọrọ ada in̄wan̄în̄wan̄ akpan akpan ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikpehe 1997 ke ibuotikọ kiet ke Utom Obio Ubọn̄ Nnyịn ama ekesịn udọn̄ ọnọ adan̄a ediwak owo nte ẹkekeme ndibuana ke utom usiakusụn̄ unọ un̄wam. Ke idụt kiet kiet ẹma ẹnịm ibat mme asiakusụn̄ unọ un̄wam oro ẹkeyomde ẹsịm. Nso ikedi utịp? N̄wọrọnda! Ediwak n̄kọk itieutom ẹma ẹbe ibat oro ẹkenịmde. Ecuador ama enịm utịtmbuba ekedide owo 4,000 edi ke March ẹketọt mme asiakusụn̄ unọ un̄wam 6,936. Japan ọkọtọt ofụri ibat 104,215 ke ọfiọn̄ ita oro. Ke Zambia, emi ẹkenịmde 6,000 nte ibat oro ẹbịnede, mme asiakusụn̄ unọ un̄wam 6,414 ẹkenọ ibatutom ke March; 6,532 ke April; ye 7,695 ke May. Ke ofụri ererimbot, n̄wakn̄kan ibat mme asiakusụn̄ unọ un̄wam ye eke ofụri ini ke ẹdiande kiet ekedi 1,110,251, kpa n̄kọri adade mbahade 34.2 eke ikie akan eke 1996!
9. Ke adianade ye utom eke ufọk ke ufọk, mme ewe usụn̄ efen ke Mme Ntiense Jehovah ẹkụt mme owo nditịn̄ eti mbụk nnọ?
9 Apostle Paul ama asian mbiowo ẹtode Ephesus ete: “N̄kefeheke ndisian mbufo se ededi eke odorode mbufo n̄kpọ, mma nnyụn̄ n̄kpep mbufo n̄kpọ an̄wan̄wa, nnyụn̄ n̄kpep mbufo ke ufọk ke ufọk.” (Utom 20:20) Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹkpebe uwụtn̄kpọ Paul ẹnyụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk ifịk ifịk ke ufọk ke ufọk. Nte ededi, ekeme nditre ndidi mmemmem n̄kpọ ndikụt mme owo ke ufọk mmọ. Ntem, “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” esịn udọn̄ ọnọ mme asuanetop Obio Ubọn̄ ndika mbịne mme owo ke mme itie mbubehe mmọ, ke mme efak, ke mme mbenesụk, ke mme itie inemesịt—ebiet ekededi oro ẹkemede ndikụt mme owo. (Matthew 24:45-47) Utịp ẹfọn etieti.
10, 11. Didie ke mme asuanetop ke idụt iba ẹkenam eti usio-ukot ndiyom mbon oro ẹnyenede udọn̄ emi nte ido edide owo mîkpekekwe mmọ ke ufọk?
10 Ke Copenhagen, Denmark, ekpri otu mme asuanetop ẹma ẹnọ ikọ ntiense ke mme efak ke an̄wa itiembehe tren. Ọtọn̄ọde ke January esịm June, mmọ ẹma ẹnịm magazine 4,733, ẹnyene nneme ye ediwak owo, ẹnyụn̄ ẹnam ediwak mfiakn̄ka. Ediwak mme asuanetop ke idụt oro ẹnyene mme afan̄ magazine ke mme ufọkurua. Obio kiet esinyene akamba urua kpukpru Friday, ye ediwak tọsịn isenowo. Ntre esop esidiomi edinọ ikọ ntiense ke urua kpukpru ini. Ke ikpehe kiet ẹsida mme ntọt oro ẹsịnede mme n̄wed oro ẹnyenede ufọn akpan akpan ẹnọ mme andikpep ẹka mme ufọkn̄wed.
11 Ke Hawaii n̄ko ẹma ẹsịn ukeme ndisịm mbon oro owo mîsikemeke ndikụt ke ufọk. Mme san̄asan̄a efakutom ẹsịne an̄wan̄wa itie (mme efak, mme itie inemesịt, mme itie ubon n̄kpọisan̄, ye mme itiembehe bọs), ikpọ obio, ikpọ ufọkurua ye mme an̄wambehe ubomofụm, unọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ, n̄kpọisan̄ ofụri owo (edikwọrọ ikọ ke mme bọs), ye mme an̄wa ikpọ ufọkn̄wed. Ẹsinọ ntịn̄enyịn man ẹkụt ẹte ke ẹnọ nnennen ibat Mme Ntiense ẹka efakutom kiet kiet ye nte ke ẹtịm ẹnọ mbon oro ẹnọde ẹka ukpep. Ẹtọt ẹban̄a mme ukeme ẹbietde mmọ ẹmi oro ẹtịmde ẹdiomi ke mme idụt efen. Nte utịp, ẹsisobo ye mbon oro ẹnyenede udọn̄ ẹmi ekemede ndidi owo ikpekwe tutu amama ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk.
Ndisọn̄ọ Nda
12, 13. (a) Nso usụn̄ ke Satan akada anam n̄kpọ ye Mme Ntiense Jehovah ke 1997? (b) Ke nso usụn̄ ke nsunsu ekikere akanam n̄kpọ ke usụn̄ oro owo mîkekereke ke idụt kiet?
12 Ke ediwak idụt ke 1997, Mme Ntiense Jehovah ẹkedi mbon unọmọ idiọk, nsunsu usuanetop ẹkenamde ndusụk ye uduak edida mmọ n̄ka esopikpe. Edi mmọ ikedịgheke ifiak edem! (Psalm 112:7, 8) Mmọ ẹma ẹti akam andiwet psalm oro: “Mbon iseri ẹdọk nsu ẹdori mi: edi mmenịm item fo ke ofụri esịt mi.” (Psalm 119:69) Utọ an̄wan̄wa nsu oro n̄kukụre edi uyarade usua oro ẹsuade mme ata Christian nte Jesus eketịn̄de prọfesi aban̄a. (Matthew 24:9) Ndien ndusụk ini enye esinam n̄kpọ ke usụn̄ oro owo mîkekereke. Eren kiet ke Belgium ama okot esuene esuene mbụk kiet aban̄a Mme Ntiense Jehovah ke ọwọrọetop n̄wedmbụk n̄kpọntịbe eke usen ke usen. Ke okopde n̄kpaidem aban̄a ikọ edidọk oro, enye ama odụk mbonoesop kiet ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke Sunday oro eketienede. Enye ama odiomi ndikpep Bible ye Mme Ntiense onyụn̄ aka iso anam usọp usọp n̄kọri. Ke mbemiso, eren emi ekedi andibuana ke otu mme abiatibet. Ukpepn̄kpọ Bible esie ama an̄wam enye ndinam uwem esie asana, kpa n̄kpọ oro mbon oro ẹkedude ẹkpere enye ẹkekụtde. Ke akpanikọ, andikewet ibuotikọ edidọk oro ikenyeneke utọ utịp oro ke ekikere!
13 Ndusụk mbon esịt akpanikọ ke Belgium ẹma ẹtịn̄ ikọ ẹban̄a nsunsu edori ikọ oro. Kiet ke otu mmọ edi akani adaibuot ukara emi ọkọdọhọde ke imenen̄ede ima utom emi Mme Ntiense Jehovah ẹnamde. Ndien owo kiet ke udiana ufọkmbet ekewet ete: “Ke edide isio ye nsunsu ekikere oro ẹsuande ke ndusụk ini, itiehe mi nte [Mme Ntiense Jehovah] ẹdi n̄kpọndịk ke baba usụn̄ kiet ẹnọ ofụri Idụt. Mmọ ẹdi nditọisọn̄ ẹmi ẹmade emem, ẹnam n̄kpọ ẹto ubieresịt, ẹnyụn̄ ẹkpono mme andikara.” Ke akpanikọ, mme ikọ apostle Peter ẹwụt eti ibuot: “Ẹkama idem nte odotde ke iso mme Gentile, man ke nde eke mmọ ẹtịn̄de n̄kpọ ẹbiat mbufo ẹte ẹdi mme anamidiọk, mmọ ẹkpeda nti ido mbufo, emi ẹdikụtde ke ini eke ẹdide ndidomo mbufo nse, ẹnọ Abasi ubọn̄.”—1 Peter 2:12.
N̄wọrọnda Usọrọ Editi
14. Nso ikedi ndusụk ntọt oro aduaide owo idem kaban̄a mme andikodụk Editi ke 1997?
14 Edi n̄kpọ oro odotde mbon oro ẹtiede ntiense ẹban̄a Jesus ndida Editi n̄kpa esie nte akpan edinam mmọ ke isua. Ke 1997, 14,322,226 ẹkedụk ke March 23 ndinịm edinam emi. Oro ama ada se iwakde ikan owo 1,400,000 akan eke 1996. (Luke 22:14-20) Ke ediwak idụt mme andidụk Editi ẹma ẹnen̄ede ẹwak ẹkan ibat mme asuanetop Obio Ubọn̄, owụtde eti idotenyịn kaban̄a n̄kọri ke ini iso. Ke uwụtn̄kpọ, ke Haiti, 1997 ama okụt n̄wakn̄kan ibat mme asuanetop 10,621, ke adan̄aemi owo 67,259 ẹkedụkde Editi. Afo emekeme ndidụn̄ọde ibatutom isua ke page 18 esịm 21 nnyụn̄ nse m̀mê mme idụt ifan̄ efen ẹkenyene ukem uwak ibat mme andidụk oro ke ẹmende ẹdomo ye ibat mme asuanetop.
15. Ke ndusụk idụt, didie ke ndusụk nditọete nnyịn ẹkekan n̄kpọsọn̄ mfịna man ẹnịm Editi?
15 Ye ndusụk owo, edidụk Editi ikedịghe mmemmem n̄kpọ. Ke Albania ẹma ẹkpan ediwọrọ an̄wa ke n̄kanika amiade itiaba ke mbubịteyo ke ntak ndutịme eke mbio obio. Ke n̄kpri otu 115 ẹmi ẹkedude ke ofụri idụt oro, Editi ọkọtọn̄ọ ke n̄kanika ayakde minit 15 ndimia 6 mbubịteyo. Utịn okosop ke n̄kanika ebede 6 ke minit 8 mbubịteyo, ọtọn̄ọde Nisan 14. Ẹkemen mme n̄kpọ idiọn̄ọ ẹsan̄a ẹkanade ke n̄kpọ nte n̄kanika ebede 6 ke minit 15 mbubịteyo. Ke ata ediwak idaha ẹkebọn̄ akpatre akam ke n̄kanika ebe itiokiet mbubịteyo, ndien mbon oro ẹkedụkde ẹma ẹsọsọp ẹnyọn̄ ufọk mbemiso ukpan uwọrọ an̄wa ọtọn̄ọde. Kpa ye oro, ibat mme andidụk Editi ekedi 3,154 ke ẹmende ẹdomo ye n̄wakn̄kan ibat mme asuanetop ẹdide 1,090. Ke idụt kiet ke Africa, ndutịme mbio obio ama anam ẹkûkeme ndisan̄a nsịm Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ntre mbiowo iba ẹma ẹbiere ndisop idem ke ufọk ọyọhọ ebiowo ita man ẹnam ndutịm ndinịm usọrọ oro ke n̄kpri otu. Man ẹsịm ufọk oro, mbiowo iba oro ẹkenyene ndisan̄a mbe ke ukpe udiọn̄ mmọn̄. Nte ededi, en̄wan ama odu ke ikpehe oro, ndien mbon udịbe ẹma ẹsitop owo ekededi oro odomode ndisan̄a mbe ukpe oro. Ebiowo kiet ama asan̄a ebe n̄kpọ ndomokiet itịbeke. Ọyọhọ ebiowo iba ke akasan̄a ebe ke ini enye okokopde uyo ikan̄. Enye ama ọduọ ke isọn̄ onyụn̄ ọnyọni ọbọhọ nte itiat ikan̄ ẹkebarade ẹbe enye ke ibuot. Ẹma ẹnịm mbono mbiowo oro uforo uforo, ndien ẹma ẹse ẹban̄a mme udọn̄ esop oro.
‘Ẹto ke Kpukpru Obio ye Esien ye Usem’
16. Didie ke otu asan̄autom emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄ anam ndutịm man ẹsuan eti mbụk ke otu n̄kpri usem?
16 Apostle John ọkọdọhọ ete ke akwa otuowo edito ke “kpukpru obio ye esien ye idụt ye usem.” (Ediyarade 7:9) Ntem, Otu Ukara anam ndutịm ndinam ẹnyene mme n̄wed ke ediwak usem—esịnede mbon oro mme ekpụk ẹmi ẹdude nsannsan ye n̄kpri otu ẹsemde. Ke Mozambique, ke uwụtn̄kpọ, ẹma ẹsio tract oro Uwem ke Emem Emem Obufa Ererimbot ke usem ition efen efen. Ke Nicaragua, ẹma ẹnam ediye uduot ekpri n̄wed Dara Uwem ke Isọn̄ ke Nsinsi! odu ke usem Miskito—akpa n̄wed Watch Tower Society ke usem oro. Ediwak mbon Miskito ẹtode India ẹma ẹbọ ediye uduot ekpri n̄wed emi ye idatesịt ke ini ẹkekụtde n̄kpọ ke usem mmọ. Ke 1997 N̄ka ama ọnọ unyịme ete ẹmịn̄ mme n̄wed ke usem 25 efen efen onyụn̄ emịn̄ se iwakde ikan magazine biliọn kiet.
17. Ewe otu usem ke ẹken̄wam ke Korea, ndien didie ke vidio tape an̄wam otu mme owo emi akamba akamba?
17 Ke Korea ẹma ẹn̄wam otu usem efen. Isua 1997 ama okụt ẹnịmde akpa mbono ke usem idiọn̄ọ mbon Korea. Esop usem idiọn̄ọ 15 ẹdu ke Korea ye mme asuanetop 543, edi 1,174 ẹkedụk akamba mbono, ndien owo 21 ẹkena baptism. Man ẹn̄wam mme inan oro ikọ oro ẹtịn̄de m̀mê ẹwetde-wet mîsọpke in̄wan̄a, ke ẹnam mme n̄wed ẹdu ke tape vidio ke nsio nsio usem idiọn̄ọ 13. Ntem, ẹn̄wam mme inan “ndikot” idem ẹnyụn̄ ẹkpepde eti mbụk, ye nti utịp. Ke United States, ekesida inan n̄kpọ nte isua ition ndinam n̄kọri nsịm idaha edina baptism. Idahaemi, ye ediwak vidio ẹdude ke Usem Idiọn̄ọ Mbon America, ye ndusụk inan, oro osụhọde ekesịm n̄kpọ nte isua kiet.
‘Ndidu ke Chariot Oro’
18. Ke ama okosobo ye Jehonadab, nso ke Jehu ọkọtọn̄ọ ndinam?
18 Ko-o ke 905 M.E.N., ke Jehonadab ama akadiana ye enye, Jehu ama ọtọn̄ọ ndisobo nsunsu utuakibuot. Enye ama ọnọ kpukpru mme andituak ibuot nnọ Baal ikọt ete: “Mbufo ẹnịm usọrọ ẹnọ Baal.” Ekem enye ama anam ẹsan̄a ẹkanade ofụri idụt oro ndikụt nte ke andituak ibuot nnọ Baal ndomokiet isụhọke. Nte otuowo ẹkebụn̄ọde ẹdụk akwa temple nsunsu abasi oro, ẹma ẹnọ ntịn̄enyịn ndikụt nte ke andituak ibuot nnọ Jehovah ndomokiet ikodụhe do. Ke akpatre, Jehu ye udịmekọn̄ esie ẹma ẹwot mme andituak ibuot nnọ Baal. “Ntre ke Jehu osobo Baal ke Israel efep.”—2 Ndidem 10:20-28.
19. Ke ikerede iban̄a se inade ke iso ibet ubonowo, nso edu ke nnyịn ikpowụt, ndien ewe utom ke nnyịn ikpetịn̄ enyịn inam?
19 Mfịn, akpatre ubiereikpe kpukpru nsunsu ido ukpono enen̄ede ekpere. Ke idak ndausụn̄ mme angel mme Christian ke ẹtan̄a eti mbụk ẹnọ ofụri ubonowo, ẹsịnde udọn̄ ẹnọ mmọ ndibak Abasi ndinyụn̄ ndianade idem n̄kpọn̄ nsunsu ido ukpono. (Ediyarade 14:6-8; 18:2, 4) Ẹsịn udọn̄ ẹnọ mbon nsụhọdeidem ndisụk idem nnọ Obio Ubọn̄ Abasi ke idak Edidem oro Jehovah odoride ke ebekpo, kpa Jesus Christ. (Ediyarade 12:10) Ke ini nduaidem emi, inaha nnyịn iyak ifịk nnyịn emem nte nnyịn idade inọ utuakibuot akpanikọ.
20. Nso ke afo edibiere ndinam ke isua utom 1998?
20 Inikiet, ke ini Edidem David okodude ke idak ọkpọsọn̄ mfịghe, enye ama ọbọn̄ akam ete: “Esịt mi [ọsọn̄ọ ada, NW], O Abasi, esịt mi [ọsọn̄ọ ada]: nyọkwọ ikwọ, nnyụn̄ ntoro. O Ọbọn̄, nyọkọm fi ke otu mbio obio.” (Psalm 57:7, 9) Nnyịn n̄ko ikpakam isọn̄ọ ida. Ke isua utom 1997, ke idak ediwak mfịna, ẹma ẹfiori akwa mfiori itoro ke ubọn̄ Jehovah Abasi. Akpakam ẹkop ukem mfiori oro, idem se ikponde-kpon ikan oro, ke obufa isua utom emi. Ndien emi akpakam edi ntre inamke n̄kpọ m̀mê nso ke Satan odomo ndinam man idem emem nnyịn m̀mê ọbiọn̄ọ nnyịn. Ntem, nnyịn iyowụt ite ke esịt nnyịn enen ye esịt Akamba Jehu, Jesus Christ, ndien nnyịn iyanam n̄kpọ ke ofụri esịt iban̄a nsịnudọn̄ eke odudu spirit emi: “Mbufo nti owo, ẹdara Jehovah, ẹnyụn̄ ẹbre: yak kpukpru mbon esịt kiet ẹnyụn̄ ẹsio n̄kpo idara.”—Psalm 32:11.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
◻ Mme ukpụhọde ewe ẹkeda itie ke Israel ke 905 M.E.N.?
◻ Anie edi Jehu eyomfịn, ndien didie ke “akwa otuowo” ẹwụt ke ‘esịt mmimọ ẹkem’ ye esịt esie?
◻ Ewe ikpehe ke ibatutom eke isua ẹwụt ifịk oro Mme Ntiense Jehovah ẹkenyenede ke isua utom 1997?
◻ Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke Satan ekeme ndinam ye nnyịn, nso edu ke nnyịn idiwụt ke isua utom 1998?
[Chart ke page 18-21]
IBATUTOM ISUA UTOM 1997 EKE MME NTIENSE JEHOVAH KE OFỤRI ERERIMBOT
(Se magazine)
[Ndise ke page 15]
N̄wọrọnda ibat mme andidụk Editi owụt eti idotenyịn kaban̄a n̄kọri ke ini iso
[Ndise ke page 16]
Nte Jehonadab ọkọnọde Jehu ibetedem, ntre “akwa otuowo” mfịn ẹnọ Akamba Jehu, Jesus Christ, ye nditọete esie oro ẹyetde aran ibetedem