1. Didie ke angel oro etịn̄ aban̄a ididuot unam oro, ndien nso utọ eti ibuot ke ẹyom man mme ndamban̄a n̄kpọ ke Ediyarade an̄wan̄a owo?

KE NDIKAISO ntịn̄ mban̄a ididuot unam oro ke Ediyarade 17:3, angel oro asian John ete: “Mi ke ẹkụt esịt eke enyenede ibuot. Mme ibuot itiaba ẹdi obot itiaba, eke n̄wan oro etiede ke esịt. Mmọ ẹnyụn̄ ẹdi ndidem itiaba n̄ko; ndidem ition ke otu mmọ ẹma ẹduọn̄ọ, kiet ke osụk ododu, enye eken idịghe kan̄a; enye ama onyụn̄ edi, enye enyene ndibịghi ke ekpri ibio ini.” (Ediyarade 17:9, 10) Angel oro mi amayak eti ibuot eke otode enyọn̄ ọnọ, kpa n̄kukụre eti ibuot oro ekemede ndinam mme ndamban̄a n̄kpọ ke Ediyarade an̄wan̄a. (James 3:17) Eti ibuot emi atat enyịn otu John ye enyịn nsan̄a esie ndikụt nte ini emi nnyịn idude uwem ẹdide n̄kpọsọn̄ ini. Enye anam ifiọk oro mbon esịt ima ẹnyenede ẹban̄a mme ubiereikpe Jehovah ọkọri, ẹmi ẹyomde ndinọ idahaemi, onyụn̄ anam ẹnyene eti ndịk ẹban̄a Jehovah. Nte Mme N̄ke 9:10 ọdọhọde ete: “Editọn̄ọ eti ibuot edi uten̄e Jehovah: ndien ndifiọk Ata Edisana onyụn̄ edi asian.” Nso ke eti ibuot eke otode Abasi ayarade ọnọ nnyịn aban̄a unam oro?

2. Ibuot itiaba eke ididuot unam oro ẹda ẹban̄a nso, ndien didie ke edi nte ke “ition . . . ẹma ẹduọn̄ọ, kiet ke osụk ododu”?

² Ibuot itiaba eke obom obom unam oro ẹda ẹban̄a “obot” itiaba, m̀mê “ndidem” itiaba. Ke N̄wed Abasi ẹda ikọ mbiba ẹmi nditịn̄ mban̄a mme odudu ukara. (Jeremiah 51:24, 25; Daniel 2:34, 35, 44, 45) Ke Bible, ẹsiak odudu ukara itiokiet nte ẹkenyenede odudu ke mme mbubehe ikọt Abasi: Egypt, Assyria, Babylon, Medo-Persia, Greece, ye Rome. Ke otu mmọemi, ition ẹma ẹdada ukara ẹnyụn̄ ẹduọn̄ọ etisịm ini emi John ọkọbọde Ediyarade, ke adan̄aemi Rome okosụk ọsọn̄de idem etieti nte odudu ukara ererimbot. Emi asan̄a ekekem mfọn mfọn ye ikọ ẹmi, “ition ke otu mmọ ẹma ẹduọn̄ọ, kiet ke osụk ododu.” Edi nso kaban̄a “enye eken” emi akanade nte edi?

6. Nso mbufa orụk ukara ikọtọn̄ọ, ndien enye ewe ikokụt unen ikan?

⁶ Nte ededi, etisịm ọyọhọ isua ikie-15, ndusụk idụt ke ẹkebọp mbufa orụk ukara. Ke adan̄aemi ẹkekụtde ndusụk mbufa ikpọ ukara ẹmi ke ebiet oro ke mbemiso ẹkedide mme asiak obufa obio Rome, mme ukara mmọ ikedịghe ikpîkpu n̄kaiso eke Ukara Rome. Portugal, Spain, France, ye Holland kpukpru ẹma ẹkabade ẹdi ifụm ukara ẹnọ mme nsannsan obio ukara mmọ. Edi enyeemi okokụtde unen akan ekedi Britain, emi ekedide edise enyịn aban̄a akamba ukara emi ‘akanam utịn mîsopke.’ Ukara emi ama asuana ke nsio nsio ini ọyọhọ ekese idụt Edem Edere America, Africa, India, ye Edem Usụk Usiahautịn Asia, ọkọrọ ye ntatara isọn̄ eke Edem Usụk Pacific.

7. Didie ke orụk adiana-iba odudu ukara ererimbot ekedidu, ndien John ọkọdọhọ ke ọyọhọ ‘ibuot’ m̀mê odudu ukara itiaba emi, edikaiso ebịghi adan̄a didie?

⁷ Etisịm ọyọhọ isua ikie-19, ndusụk mme asiak obufa obio ke Edem Edere America ẹma ẹdadianade idem ẹkpọn̄ Britain ndikọtọn̄ọ United States of America oro adade ke idem. Nte ido ukaraidem edide, ndusụk en̄wan ẹma ẹkaiso ke ufọt obufa idụt emi ye akani obio emana esie. Nte ededi, akpa ekọn̄ ererimbot ama enyịk idụt mbiba ẹmi ndidiọn̄ọ akpan n̄kpọ kiet oro mmọ ẹmade, onyụn̄ ọsọn̄ọ adian mmọ ọtọkiet ke san̄asan̄a itie ebuana. Ntem, orụk adiana-iba odudu ukara ererimbot ama edidu, emi United States of America, idahaemi edide mforo n̄kan idụt ke ererimbot, ye Great Britain, kpa ifụm n̄kponn̄kan ukara ererimbot ẹnamde. Mi, ndien, ke ẹkụt ọyọhọ ‘ibuot’ itiaba, m̀mê odudu ukara ererimbot ọyọhọ itiaba, oro akade iso tutu ke utịt ini onyụn̄ ẹdide mme ebiet oro Mme Ntiense Jehovah eke eyomfịn ẹkebemde iso ẹtọn̄ọ. Ke ẹmende anyanini ukara eke ọyọhọ ibuot itiokiet ẹdomo, ọyọhọ itiaba odu ke “ekpri ibio ini” kpọt, tutu Obio Ubọn̄ Abasi osobo kpukpru ukara eke mme idụt efep.