Ẹdu ke Ererimbot Edi Idịghe Ubak Esie

“Edi sia mbufo mîdịghe mbon ererimbot, . . . ererimbot asua mbufo.”—JOHN 15:19.

1. Nso itie ebuana ke mme Christian ẹnyene ye ererimbot, edi didie ke ererimbot ese mmọ?

KE AKPATRE okoneyo oro enye okodude ye mme mbet esie, Jesus ama asian mmọ ete: “Mbufo [idịghe] mbon ererimbot.” Ewe ererimbot ke enye eketịn̄ aban̄a? Nte enye ikebemke iso idọhọ ite: “Abasi akamama ererimbot ntem, tutu Enye osio ikpọn̄îkpọn̄ Eyen emi Enye obonde ọnọ, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye okûtak, edi enyene nsinsi uwem”? (John 3:16) Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mme mbet ẹkedi ubak ererimbot oro koro mmọ ẹkedi akpa mbon oro ẹkewụtde mbuọtidem ke Jesus man ẹnyene nsinsi uwem. Ntak, ndien, Jesus ke emi ọdọhọde ke ẹma ẹmek mme mbet esie ẹsio ke ererimbot? Ndien ntak emi enye ọkọdọhọde n̄ko ete: “Edi sia mbufo mîdịghe mbon ererimbot, . . . ke ntak oro ererimbot asua mbufo”?—John 15:19.

2, 3. (a) Ewe “ererimbot” ke mme Christian mîkenyeneke ndidi ubak esie? (b) Nso ke Bible etịn̄ aban̄a “ererimbot” emi mme Christian mîdịghe ubak?

² Ibọrọ edi nte ke Bible ada ikọ oro “ererimbot” (Greek, koʹsmos) etịn̄ ikọ ke nsio nsio usụn̄. Nte ẹkenamde an̄wan̄a ke ibuotikọ oro ekebemde iso, ndusụk ini ke Bible “ererimbot” esida aban̄a ubonowo ke ofụri ofụri. Emi edi ererimbot oro Abasi akamade emi Jesus okonyụn̄ akpade ọnọ. Nte ededi, The Oxford History of Christianity ọdọhọ ete: “‘Ererimbot’ edi n̄ko ikọ oro Christian adade nditịn̄ mban̄a n̄kpọ oro adianarede ọkpọn̄ Abasi onyụn̄ asuade enye.” Didie ke emi edi akpanikọ? Ewet n̄wed owo Catholic oro Roland Minnerath, ke n̄wed esie oro Les chrétiens et le monde (Mme Christian ye Ererimbot), anam an̄wan̄a ete: “Ke ẹdade ke usụn̄ emiom, ẹkụt ererimbot ke ntre nte . . . ikpehe n̄kan̄ oro mme ukara ẹmi ẹsuade Abasi ẹnamde utom mmọ ndien edibiọn̄ọ oro enye ọbiọn̄ọde ukara Christ oro akande anam obio ukara emi edi asua emi odude ke idak odudu Satan.” “Ererimbot” emi edi ediwak owo oro ẹdianarede ẹkpọn̄ Abasi. Mme ata Christian idịghe ubak ererimbot emi, ndien enye asasua mmọ.

³ Ke ekperede utịt akpa isua ikie, John ekenyene ererimbot emi ke ekikere ke ini enye ekewetde ete: “Ẹkûma ererimbot, ye se idude ke ererimbot. Edieke owo amade ererimbot, ima Ete idụhe enye ke esịt. Koro ofụri ofụri se idude ke ererimbot, mbumek obụkidem, ye mbumek enyịn, ye ikpîkpu ubọn̄ uwem emi, itoho Ete, edi oto ke ererimbot.” (1 John 2:15, 16) Enye ama ewet n̄ko ete: “Nnyịn imọfiọk ite, nnyịn idi eke Abasi, ofụri ererimbot onyụn̄ esịne ke ubọk andidiọk.” (1 John 5:19) Jesus ke idemesie okokot Satan “ọbọn̄ ererimbot emi.”—John 12:31; 16:11.

N̄kọri eke Mme Odudu Ukara Ererimbot

4. Mme ukara ererimbot ẹkesan̄a didie ẹdidu?

⁴ Ererimbot ubonowo oro odude ke emi oro ama akadianade ọkpọn̄ Abasi ọkọtọn̄ọ ndiwọrọ ndi esisịt ini ke Ukwọ eyo Noah ama ekebe, ke ini ediwak mme andito ubon Noah ẹketrede ndituak ibuot nnọ Jehovah Abasi. Enye emi ekedide ọwọrọiso ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini oro ekedi Nimrod, ọbọp obio ye “atautop ke iso Jehovah.” (Genesis 10:8-12) Ke ini oro ẹketịm ekese ikpehe ererimbot emi ẹsịn ke n̄kpri obio ukara, emi ke ini ke ini ẹkesidianade kiet ẹn̄wana ekọn̄ ye kiet eken. (Genesis 14:1-9) Ndusụk obio ukara ẹma ẹsikara mbon efen man ẹkabade ẹdi mme ukara akamba ikpehe. Ndusụk ukara akamba ikpehe ke akpatre ẹma ẹkọri ẹkabade ikpọ odudu ukara ererimbot.

5, 6. (a) Ewe edi mme odudu ukara ererimbot itiaba eke mbụk Bible? (b) Didie ke ẹwụt mme odudu ukara ererimbot ẹmi, ndien odudu mmọ oto m̀mọ̀n̄?

⁵ Ke ẹtienede uwụtn̄kpọ Nimrod, mme andikara eke mme odudu ukara ererimbot ikatuakke ibuot inọ Jehovah, akpanikọ emi okowụtde idem ke mme ibak ibak, afai afai edinam mmọ. Ẹwụt mme odudu ukara ererimbot emi ke N̄wed Abasi nte mme unam, ndien ke ediwak isua ikie ẹmi, Bible owụt itiokiet ke otu mmọ oro ẹkenyenede ọkpọsọn̄ odudu ke idem ikọt Jehovah. Mmọ ẹmi ẹkedi Egypt, Assyria, Babylon, Media ye Persia, Greece, ye Rome. Ke Rome ama ekebe efep, ẹma ẹtịn̄ prọfesi ẹban̄a ọyọhọ odudu ukara ererimbot itiaba ndidaha nda. (Daniel 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Ediyarade 17:9, 10) Emi ekedi Ukara Ererimbot eke Britain ye America, esịnede Obio Ukara Britain ye nsan̄a esie kpa United States, emi ke akpatre akakande Britain ke odudu. Obio Ukara Britain ọkọtọn̄ọ ndiwọrọ ndi ke akpatre ikpehe eke Obio Ukara Rome ama okosop ofụri ofụri.a

⁶ Ẹwụt mme odudu ukara ererimbot itiaba ẹmi ke adiana ke adiana ke n̄wed Ediyarade nte mme ibuot unam emi enyenede ibuot itiaba oro ọwọrọde ke inyan̄ nyoyoho ubonowo edi. (Isaiah 17:12, 13; 57:20, 21; Ediyarade 13:1) Anie ọnọ unam oro akarade mi odudu esie? Bible ọbọrọ ete: “Dragon ama onyụn̄ ayak ukeme esie, ye ebekpo esie, ye akwa nsọn̄uyo esie ọnọ enye.” (Ediyarade 13:2) Dragon idịghe owo efen ikan Satan kpa Devil.—Luke 4:5, 6; Ediyarade 12:9.

Ukara Obio Ubọn̄ Abasi Oro Edide

7. Mme Christian ẹdori enyịn ke nso, ndien didie ke emi otụk itie ebuana mmọ ye mme ukara ererimbot?

⁷ Ke se ikperede ndisịm isua 2,000, mme Christian ẹmebọn̄ akam ẹte: “Yak ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.” (Matthew 6:10) Mme Ntiense Jehovah ẹfiọk ẹte ke Obio Ubọn̄ Abasi ikpọn̄ ekeme ndida ata emem ndi ke isọn̄. Ke ẹdide mbon oro ẹtịmde ẹnọ ntịn̄enyịn ke prọfesi Bible, mmọ ẹnịm ke akpanikọ nte ke ẹyesọp ndibọrọ akam emi ye nte ke Obio Ubọn̄ oro ọyọsọp ndise mban̄a mme mbubehe ke isọn̄. (Daniel 2:44) Mmọ ndisọn̄ọ nyịre ke Obio Ubọn̄ emi anam mmọ ẹda san̄asan̄a ẹkpọn̄ mme mbubehe ukara ererimbot.

8. Didie ke mme ukara ẹnam n̄kpọ ẹban̄a ukara Obio Ubọn̄ Abasi, nte ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Psalm 2?

⁸ Ndusụk idụt ẹdọhọ ke imenịm mme edumbet ido ukpono. Edi, ke edinam mmọ ẹfụmi akpanikọ oro nte ke Jehovah edi Andikara Ekondo ye nte ke enye ama odori Jesus ke ebekpo nte Edidem eke heaven ye odudu ndikara isọn̄. (Daniel 4:17; Ediyarade 11:15) Prọfesi kiet ke psalm ọdọhọ ete: “Ndidem ererimbot ẹdaha ẹda, mbọn̄ ẹnyụn̄ ẹbono ẹdụk odu ẹban̄a Jehovah ye Messiah esie [Jesus], ẹte, ‘Ẹyak nnyịn ibụn̄ n̄kpọkọbi mmọ, inyụn̄ ikịbi urụk mmọ ke idem nnyịn iduọk.’” (Psalm 2:2, 3) Mme ukara inyịmeke “n̄kpọkọbi” m̀mê “urụk” Abasi oro enịmde adan̄a ke itie edikara eke idụt oro mmọ ẹnyenede. Ntem, Jehovah ọdọhọ Jesus, Edidem esie oro ẹmekde, ete: “Ben̄e mi, ndien nyọnọ fi mme idụt ke udeme fo, nyọnọ mme utịt ererimbot, nte afo ada enyene. Afo ayanuak mmọ ke esan̄ ukwak; onyụn̄ obom mmọ nte n̄kpọ eke oboteso anamde.” (Psalm 2:8, 9) Nte ededi, ererimbot ubonowo emi Jesus akakpade ọnọ ‘idinuahake’ ofụri ofụri.—John 3:17.

Nditre Ndibọ “Idiọn̄ọ” “Unam” Oro

9, 10. (a) Ẹdụri nnyịn utọn̄ ẹban̄a nso ke n̄wed Ediyarade? (b) Ndibọ ‘idiọn̄ọ unam’ ada aban̄a nso? (c) Mme idiọn̄ọ ewe ke mme asan̄autom Abasi ẹbọ?

⁹ Ediyarade oro apostle John ọkọbọde ama odụri owo utọn̄ ete ke ekperede ndisịm utịt esie, ererimbot ubonowo oro adianarede ọkpọn̄ Abasi ọyọdọdiọn̄ oyom n̄kpọ, anamde “kpukpru owo, n̄kpri ye ikpọ, ye mbọn̄ ye mme ubuene, ye nditọisọn̄ ye ifịn, ete ẹnọ mmọ idiọn̄ọ ke ubọk nnasia, m̀mê ke ọkpọiso; ete onyụn̄ anam baba owo kiet okûnyene ukeme ndidep n̄kpọ m̀mê ndinyam n̄kpọ, ke mîbọhọke owo eke enyenede idiọn̄ọ oro.” (Ediyarade 13:16, 17) Nso ke emi ọwọrọ? Idiọn̄ọ ke ubọk nnasia edi idiọn̄ọ edinọ ọyọhọ ibetedem oro odotde. Nso kaban̄a idiọn̄ọ ke ọkpọiso? The Expositor’s Greek Testament ọdọhọ ete: “Edinen̄ede ntịn̄ mban̄a emi ke ndamban̄a usụn̄ aban̄a edu edida utịme ikan̄ m̀mê idiọn̄ọ oro ẹkemede ndida n̄kụt nnịm mbonekọn̄ ye ifịn idiọn̄ọ . . . ; mîdịghe, ke ọfọnde akan, aban̄a ido edinam ido ukpono eke edikọn̄ọ enyịn̄ abasi nte n̄kpọ n̄kpemeidem.” Ediwak owo ebede ke edinam ye ikọ mmọ ẹkọn̄ọ idiọn̄ọ emi ke ndamban̄a usụn̄, ẹwụtde idemmọ nte “ifịn” m̀mê “mbonekọn̄” “unam” oro. (Ediyarade 13:3, 4) Amaedi ini iso mmọ, Theological Dictionary of the New Testament ọdọhọ ete: “Mme asua Abasi ẹnyịme ẹwet [idiọn̄ọ] unam oro, kpa ndedịbe ibat emi esịnede enyịn̄ esie, ke ọkpọiso ye ke ubọk mmọ kiet. Emi ọnọ mmọ akwa ifet n̄kaiso ndutịm uforo ye unyam urua, edi anam mmọ ẹdidu ke idak iyatesịt Abasi onyụn̄ abahade mmọ ọkpọn̄ obio ubọn̄ eke tọsịn isua, Edi. 13:16; 14:9; 20:4.”

¹⁰ Etetịm oyom uko ye ediyọ man ẹkan mfịghe edibọ “idiọn̄ọ” oro. (Ediyarade 14:9-12) Mme asan̄autom Abasi ẹnyene utọ ukeme oro, nte ededi, ndien ke ntak emi, ẹsiwak ndisua nnyụn̄ ntịn̄ idiọk ndian mmọ. (John 15:18-20; 17:14, 15) Utu ke ndinyene idiọn̄ọ unam oro, Isaiah ọkọdọhọ ete ke mmọ ke ndamban̄a usụn̄ ẹdiwet ke ubọk mmọ ẹte, “Eke Jehovah.” (Isaiah 44:5) Akan oro, sia mmọ “ẹsemede ẹnyụn̄ ẹtuade” ẹban̄a mbubiam n̄kpọ oro ọsọn̄ibuot ido ukpono anamde, mmọ ẹbọ ndamban̄a idiọn̄ọ ke ọkpọiso mmọ ndinam ẹdiọn̄ọ mmọ nte ẹdotde ndidi se ẹnyan̄ade ke ini ubiereikpe nsobo Jehovah.—Ezekiel 9:1-7.

11. Anie ọnọ mme ukara owo odudu ndikara tutu Obio Ubọn̄ Abasi edi ndida itie ukara isọn̄?

¹¹ Abasi enyịme mme ukara owo ẹkara tutu esịm ini emi Obio Ubọn̄ Christ eke heaven adade itie ukara isọn̄ emi ofụri ofụri. Prọfesọ Oscar Cullmann etịn̄ aban̄a unyịme oro Abasi ọnọde mme idụt ukaraidem mi ke n̄wed esie oro The State in the New Testament. Enye ewet ete: “Nsio nsio ekikere emi kaban̄a uduot Ukara ‘ibio ini’ edi ntak emi edu mme akpa Christian kaban̄a Ukara mîdụhe ke n̄kemuyo, edi utu ke oro etie nte odu ke ntuaha. Ami nsọn̄ọ ntịn̄ nte ke etie nte edi ntre. Oyom nnyịn n̄kukụre isiak Rome 13:1, ‘Yak kpukpru owo ẹsụk ibuot ẹnọ mme odudu oro ẹdude . . . ,’ ọkọrọ ye Ediyarade 13: Ukara nte unam oro ọwọrọde ke editụn̄ọ ukpe.”

“Unam” ye “Caesar”

12. Nso ekikere oro adade ukem ukem ke Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ẹban̄a mme ukara owo?

¹² Ikpenenke ndisịm ubiere nte ke kpukpru owo oro ẹdude ke odudu ukara ẹdi isụn̄utom Satan. Ediwak mmọ ẹwụt idemmọ nte mbon oro ẹmade edinen edumbet, utọ nte andikara oro Sergius Paulus emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible nte “enyene-ibuot owo.” (Utom 13:7) Ndusụk mme andikara ẹma ẹn̄wana uko uko kaban̄a mme unen ekpri ibat owo, ẹbọde ndausụn̄ ẹto ubieresịt mmọ oro Abasi ọnọde kpa ye oro mmọ mîkọdiọn̄ọke Jehovah ye mme uduak esie. (Rome 2:14, 15) Ti ete, Bible ada ikọ oro “ererimbot” etịn̄ ikọ ke nsio nsio usụn̄ iba: ererimbot ubonowo, emi Abasi amade emi nnyịn ikponyụn̄ imade, ye ererimbot eke mme owo oro ẹdianarede ẹkpọn̄ Jehovah, emi Satan edide abasi esie emi anade nnyịn idianade ikpọn̄. (John 1:9, 10; 17:14; 2 Corinth 4:4; James 4:4) Ntem, mme asan̄autom Jehovah ẹnyene ekikere oro adade ukem ukem ẹban̄a ukara owo. Nnyịn ida san̄asan̄a ke mme mbubehe ukaraidem sia nnyịn inamde n̄kpọ nte mme isụn̄utom ye mme andida ke ibuot Obio Ubọn̄ Abasi ndien nnyịn iyak uwem nnyịn inọ Abasi. (2 Corinth 5:20) Ke n̄kan̄ eken, nnyịn idu ke ọyọhọ nsụkibuot inọ mbon oro ẹnyenede odudu ukara.

13. (a) Didie ke Jehovah ese mme ukara owo? (b) Nsụkibuot Christian nnọ mme ukara owo aka anyan adan̄a didie?

¹³ Usụn̄ edinam oro adade ukem ukem mi owụt ekikere Jehovah Abasi. Ke ini mme ukara ererimbot, m̀mê idem n̄kpri Ukara, ẹdade odudu mmọ ẹnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄, ẹfịkde mbio obio mmọ, m̀mê ẹkọbọde mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi, mmọ ke akpanikọ ẹdot ye ikọ oro ẹtịn̄de ke prọfesi ẹban̄a mmọ nte ndiọi unam. (Daniel 7:19-21; Ediyarade 11:7) Nte ededi, ke ini mme ukara eke idụt ẹnamde uduak Abasi ke ndinam emem ye ifụre odu ke ikpe, enye ada mmọ nte ẹdide “asan̄autom” esie. (Rome 13:6) Jehovah odori enyịn ikọt esie ndikpono mme ukara owo nnyụn̄ nsụk ibuot nnọ mmọ, edi nsụkibuot mmọ enyene adan̄a. Ke ini mme owo ẹyomde mme n̄kpọ oro ibet Abasi akpande ẹto mme asan̄autom Abasi m̀mê ke ini mmọ ẹkpande mme n̄kpọ oro Abasi oyomde mme asan̄autom esie ẹnam, mmọ ẹtiene idaha oro mme apostle ẹkedade, oro edi: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi n̄kan uyo owo.”—Utom 5:29.

14. Didie ke Jesus ye Paul ẹkenam nsụkibuot Christian nnọ mme ukara owo an̄wan̄a?

¹⁴ Jesus ọkọdọhọ ete ke mme anditiene enye ẹyenyene mme mbiomo ke iso ukara ye ke iso Abasi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹnọ Caesar ndien n̄kpọ eke ẹnyenede Caesar; ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi n̄kpọ eke ẹnyenede Abasi.” (Matthew 22:21) Apostle Paul ekewet ke idak ndausụn̄ odudu spirit ete: “Kpukpru owo ẹsụk idem ẹnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade . . . Edi edieke afo anamde se idiọkde, fehe ndịk; koro enye ikamake ofụt ke ikpîkpu: koro enye edi anamutom Abasi, andisio usiene ndiyarade iyatesịt ye enye emi anamde idiọk. Ntem ke ana nte mbufo ẹsụk idem, idịghe ke ntak iyatesịt oro ikpọn̄, edi man esịt okûbiom mbufo n̄ko. Ke ntak emi ke mbufo ẹnyụn̄ [ẹkpe tax, NW].” (Rome 13:1, 4-6) Ọtọn̄ọde ke akpa isua ikie E.N. tutu esịm mfịn, mme Christian ẹsinyene ndikere mban̄a mme n̄kpọ oro Ukara oyomde. Omoyom mmọ ẹdiọn̄ọ m̀mê edinam mme n̄kpọ oro ẹyomde do ayada ekesịm edibiat utuakibuot mmọ mîdịghe m̀mê mme utọ n̄kpọ oro ẹyomde do ẹnen ẹnyụn̄ ẹdi se ẹkpenamde ye eti ubieresịt.

Nti Nditọisọn̄

15. Didie ke Mme Ntiense Jehovah ẹnọ Caesar se mmọ ẹkamade ye eti ubieresịt?

¹⁵ “Mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade” ẹdi “anamutom” Abasi ke ini mmọ ẹnamde utom mmọ oro Abasi enyịmede, emi esịnede odudu ‘ndinọ mme anamidiọk usiene, nnyụn̄ nnọ mme anam nti n̄kpọ itoro.’ (1 Peter 2:13, 14) Mme asan̄autom Jehovah ye eti ubieresịt ẹsinọ Caesar se enye oyomde emi enende ke usụn̄ edikpe tax, ndien ẹsinam oro adan̄a nte ubieresịt mmọ oro Bible ọnọde ukpep ayakde mmọ ẹnam ke ‘ndisụk idem nnọ mme andikara ye mme enyene-idaha, nnyụn̄ mben̄e idem ndinam kpukpru nti utom.’ (Titus 3:1) “Nti utom” ẹsịne ndin̄wam mbon efen, utọ nte ke ini afanikọn̄ etịbede. Ediwak owo ẹsitịn̄ ẹban̄a mfọnido oro Mme Ntiense Jehovah ẹsiwụtde ekemmọ owo ke mme idaha ẹmi.—Galatia 6:10.

16. Ewe nti utom ke Mme Ntiense Jehovah ẹnam ye eti ubieresịt ẹnọ mme ukara ye mme owo?

¹⁶ Mme Ntiense Jehovah ẹsima ekemmọ owo ẹnyụn̄ ẹkere ke mfọnn̄kan utom ndinam nnọ mmọ edi ndin̄wam mmọ ẹnyene nnennen ifiọk uduak Abasi ndida edinen “obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄” ndi. (2 Peter 3:13) Ebede ke ndikpep nnyụn̄ nnịm mme n̄kokon̄ edumbet ido uwem eke Bible, mmọ ẹnyene ufọn ẹnọ n̄ka ubonowo, ẹnyan̄ade ediwak owo ẹsio ke ubiatibet. Mme asan̄autom Jehovah ẹdi mbon oro ẹnịmde ibet ẹnyụn̄ ẹkponode isụn̄utom ukara, ikpọ owo ukara, mme ebiereikpe, ye mme esenyịn ke obio, ẹkponode ‘mmọ oro ẹdotde ukpono.’ (Rome 13:7) Mme ete ye eka ẹdide Mme Ntiense ẹsikop inemesịt ndibere ye mme andikpep nditọ mmọ ke ufọkn̄wed ẹnyụn̄ ẹn̄wam nditọ mmọ ndikpep n̄kpọ ọfọn, man ke ukperedem mmọ ẹkpekeme ndinyene se ẹdade ẹdu uwem ẹkûnyụn̄ ẹdi mbiomo ẹnọ n̄kaowo. (1 Thessalonica 4:11, 12) Ke mme esop mmọ, Mme Ntiense ẹbiọn̄ọ usua eke orụk ye ubahade, ndien mmọ ẹda edinam uwem ubon ọsọn̄ idem nte ata akpan n̄kpọ. (Utom 10:34, 35; Colossae 3:18-21) Ke ntre, ebede ke mme edinam mmọ, mmọ ẹwụt nte ke edori ikọ oro ẹdọhọde ke mmọ ẹdi mme asua ubon m̀mê mbon oro mînọhọ un̄wam ke obio ẹdi nsu. Ntem, mme ikọ apostle Peter ẹdi akpanikọ: “Abasi aduak ntem ete, mbufo ẹda nti ido ẹkịbi inua mbon ndisịme.”—1 Peter 2:15.

17. Didie ke mme Christian ẹka iso “ẹsan̄a nte mbon eti ibuot ke mbubehe eke [mmọ] ẹnyenede ye mmọ ẹmi ẹdude ke esien”?

¹⁷ Ntre ke adan̄aemi mme ata anditiene Christ ‘mîdịghe eke ererimbot,’ mmọ ẹsụk ẹdu ke ererimbot n̄ka ubonowo ndien ana ẹka iso “ẹsan̄a nte mbon eti ibuot ke mbubehe eke [mmọ] ẹnyenede ye mmọ ẹmi ẹdude ke esien.” (John 17:16; Colossae 4:5) Adan̄a nte Jehovah ayakde mme enyene-odudu ẹka iso ẹnam utom nte anamutom esie, nnyịn iyowụt ukpono oro odotde inọ mmọ. (Rome 13:1-4) Ke adan̄aemi idade san̄asan̄a ikpọn̄ mbre ukara, nnyịn imọbọn̄ akam iban̄a “ndidem ye kpukpru mmọ ẹmi ẹdude ke ikpọ itie,” akpan akpan ke ini ẹkotde mmọ ndinam mme ubiere oro ẹkemede nditụk ifụre utuakibuot nnyịn. Nnyịn iyaka iso inam emi “man nnyịn idu uwem ifụre ye emem, ke kpukpru uten̄e ye eti ido,” man “kpukpru [orụk] owo ẹnyene edinyan̄a.”—1 Timothy 2:1-4.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Ndụn̄ọde

◻ Ewe “ererimbot” ke mme Christian ẹdi ubak, edi ewe “ererimbot” ke mmọ mîkemeke ndidi ubak?

◻ Nso ke “idiọn̄ọ” “unam” ke ubọk m̀mê ọkpọiso owo ada aban̄a, ndien idiọn̄ọ ewe ke mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah ẹnyene?

◻ Nso ekikere oro adade ukem ukem ke mme Christian ẹnyene ẹban̄a mme ukara owo?

◻ Nso idi ndusụk usụn̄ oro Mme Ntiense Jehovah ẹtịpde ẹsịn ke mfọnọn̄kpọ n̄ka ubonowo?

[Mme ndise ke page 16]

Bible owụt ukara owo nte anamutom Abasi ye nte unam

[Ndise ke page 17]

Ke ntak ediwụt mmọ en̄wen ima ima edikere mban̄a, Mme Ntiense Jehovah ẹnam ufọn ẹnọ obio mmọ