Ibuot 117

Ọkpọsọn̄ Mfụhọ ke In̄wan̄

KE INI Jesus ọbọn̄de akam okụre, enye ye mme anamakpanikọ apostle 11 esie ẹkwọ ikwọ itoro ẹnọ Jehovah. Ekem mmọ ẹsụhọde ke ubet enyọn̄, ẹwọrọ ẹdụk mbịtmbịt ekịm okoneyo oro, ẹnyụn̄ ẹsan̄a ke Itịghede Kidron ẹbe ẹka Bethany. Edi ke usụn̄, mmọ ẹtuak ẹda ke ediye ebiet kiet, kpa in̄wan̄ Gethsemane. Ebiet emi odu mîdịghe ekpere Obot Olive. Jesus esiwak ndisobo ye mme apostle esie ke idak eto olive ẹmi.

Ke ọkpọn̄de apostle itiaita—iso-ọfọn ekperede inuaotop in̄wan̄ oro—enye eteme mmọ ete: “Mbufo ẹtie mi, tutu n̄ka ko n̄kọbọn̄ akam.” Enye ndien ada owo ita eken—Peter, James, ye John—onyụn̄ odụk esịt in̄wan̄ oro. Jesus ofụhọ onyụn̄ odu ke ọkpọsọn̄ nnanenyịn. Enye ọdọhọ mmọ ete, “Ukpọn̄ Mi ofụhọ etieti ekpere ndikpa; mbufo ẹtie mi, ẹkpeme ye Ami.”

Ke asan̄ade esisịt akaiso, Jesus ọduọ ke isọn̄ onyụn̄ okụbi iso ke isọn̄ ọtọn̄ọ ndibọn̄ akam ifịk ifịk ete: “O Ete Mi, edieke usụn̄ odude, yak cup emi ebe ọkpọn̄ Mi; edi yak okûdi nte Ami nnyịmede; edi yak edi nte Afo onyịmede.” Nso ke ikọ esie ọwọrọ? Ntak emi enye “ofụhọ[de] etieti ekpere ndikpa”? Nte enye oyom ndikpọn̄ ubiere oro enye ebierede ndikpa man ọnọ ufak?

Ke baba usụn̄ kiet! Jesus iben̄eke ite ẹnyan̄a imọ ẹsio ke n̄kpa. Idem ekikere editre ndikpa n̄kpa uwa, emi Peter inikiet ọkọnọde ekikere aban̄a, edi n̄kpọ itekesịt ọnọ enye. Utu ke oro, enye odu ke ọkpọsọn̄ mfụhọ ke ntak emi enye okopde ndịk nte ke usụn̄ emi imọ idikpade ke mîbịghike—nte idiọk abiatibet—eyeda esuene ọsọk enyịn̄ Ete imọ. Enye idahaemi ọmọfiọk ete ke hour ifan̄ ẹyekọn̄ imọ ke eto nte ndiọk n̄kan owo—kpa andisụn̄i Abasi! Se inamde enye odu ke ọkpọsọn̄ nnanenyịn edi emi.

Ke ama ọkọbọn̄ akam ke anyanini, Jesus afiak edi onyụn̄ okụt apostle ita ẹmi ẹdede idap. Ke etịn̄de ikọ ye Peter, enye ọdọhọ ete: Nte mbufo ikemeke nditiene Mi n̄kpeme ke hour kiet? Ẹkpeme, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam, mbak mbufo ẹdidụk ke idomo.” Nte ededi, ke ọfiọkde aban̄a mfịghe oro efighede mmọ ye nte eyo ọsọn̄de, enye ọdọhọ ete: “Ukpọn̄ ọsọp ke akpanikọ, edi obụkidem edi mmemmem.”

Jesus ndien ọtọn̄ọ ntak aka ọyọhọ utịm ikaba onyụn̄ eben̄e ete Abasi emen “cup emi” ọkpọn̄ imọ, oro edi, ikpehe utom m̀mê uduak oro Jehovah aduakde ọnọ imọ. Ke ini enye afiakde edi, enye ọtọn̄ọ ntak okụt nte owo ita ẹmi ẹdede idap ke ini akpanade mmọ ẹbọn̄ akam ẹben̄e ẹte mmimọ ikûdụk ke idomo. Ke ini Jesus etịn̄de ikọ ye mmọ, mmọ ifiọkke se ẹkpebọrọde.

Ke akpatre, ke ọyọhọ utịm ikata, Jesus asan̄a ke n̄kpọ nte ubọk iyịrọ kiet, onyụn̄ ọtọn̄ọ edọn̄, ye ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet, enye ọbọn̄ akam ete: “Ete, edieke Afo onyịmede, men Mi cup emi fep.” Jesus enen̄ede okop ọkpọsọn̄ ubiak ke ntak esuene oro n̄kpa esie nte abiatibet edidade ọsọk enyịn̄ Ete esie. Kamse, ndidi se ẹdoride ikọ nte osụn̄i isụn̄i—owo emi osụn̄ide Abasi—ọsọn̄ akaha ndidi se ọyọde!

Edi, Jesus akaiso ọbọn̄ akam ete: “Okûdi nte Ami nnyịmede, edi nte Afo onyịmede.” Jesus ke nsụkibuot ayak uduak esie edi uduak Abasi. Ye emi, angel oto heaven ọbiọn̄ọde onyụn̄ ada ndusụk ikọ nsịnudọn̄ ọsọn̄ọ enye idem. Iso-ọfọn, angel emi asian Jesus ete ke enye enyene unyịme Ete esie.

Edi, nso mbiomo idoro Jesus ntem ke afara! Nsinsi uwem esie ye eke ofụri ekpụk ubonowo odu ke udomo. Ọkpọsọn̄ mfụhọ emi okpon etieti. Ntre Jesus akaiso ndibọn̄ akam ifịk ifịk, ibibiak esie onyụn̄ ebiet mme ntọi iyịp nte mmọ ẹtọide ke isọn̄. The Journal of the American Medical Association ọdọhọ ete, “Okposụkedi emi edide ata n̄kpọntịbe emi mîsiwakke nditịbe, ibibiak emi etiede iyịp iyịp . . . ekeme ndisiaha owo ke mme idaha ata editịmede esịt.”

Ke oro ebede, Jesus afiak ọyọhọ utim ikata ebịne mme apostle esie, ndien inikiet efen okụt mmọ ẹdede idap. Mmọ ẹkop mmemidem ke ntak ọkpọsọn̄ mfụhọ. Enye ofiori ete, “Ẹdọdiọn̄ ẹde idap ndien, ẹnyụn̄ ẹda nduọkodudu. Ekem adan̄aoro; ini oro ama edi; ẹma ẹda Eyen Owo ẹsịn mme idiọkowo ke ubọk. Ẹdaha ke enyọn̄, nnyịn inyọn̄. Sese, owo eke adade Mi ọnọ ke ekpere.”

Ke adan̄aemi enye osụk etịn̄de ntem, Judas Iscariot ọbiọn̄de, otuowo ẹmi ẹkamade nsaran̄ikan̄ ye utuenikan̄ ye n̄kpọ en̄wan ẹsan̄a ye enye. Matthew 26:​30, 36-47; 16:​21-23; Mark 14:​26, 32-43; Luke 22:​39-47; John 18:​1-3; Mme Hebrew 5:⁠7.

▪ Ke ẹkpọn̄de ubet enyọn̄, Jesus ada mme apostle aka m̀mọ̀n̄, ndien nso ke enye anam do?

▪ Ke adan̄aemi Jesus ọbọn̄de akam, nso ke mme apostle ẹnam?

▪ Ntak emi Jesus odude ke ọkpọsọn̄ mfụhọ, ndien nso ke enye eben̄e Abasi?

▪ Ibibiak Jesus ndibiet mme ntọi iyịp owụt nso?

Ibuot 118

Edida Nnọ ye Edimụm

EBE ufọt okoneyo nte Judas adade akwa otu mbonekọn̄, ikpọ oku, mme Pharisee, ye mbon eken odụk in̄wan̄ Gethsemane. Mme oku ẹma ẹnyịme ndikpe Judas mbak silver 30 man ada Jesus ọnọ.

Mbemiso, ke ini ẹkesiode Judas ẹfep ke udia Passover, enye nte an̄wan̄ade akaka nnennen ebịne ikpọ oku. Mmọemi inikiet inikiet ẹma ẹkot ikpọ owo mmọ ẹbon, ọkọrọ ye otu mbonekọn̄. Iso—ọfọn Judas ekebemiso ada mmọ aka ebiet emi Jesus ye mme apostle esie ẹkedude ẹnịm Passover. Ke okụtde ete ke mmọ ẹma ẹkpọn̄ do, akwa otuowo ẹmi ẹkamade n̄kpọekọn̄ ẹnyụn̄ ẹkamade utuenikan̄ ye nsaran̄ikan̄ ẹma ẹtiene Judas ẹwọrọ ke Jerusalem ẹnyụn̄ ẹsan̄a ẹbe ke Itịghede Kidron.

Nte Judas adade udịmowo oro usụn̄ ọdọk Obot Olive, enye onịm ke akpanikọ ete ke imọ imọfiọk ebiet emi idikụtde Jesus. Ke urua oro ekebede, nte Jesus ye mme apostle ẹkenamde isan̄ ndien ndien to ke Bethany sịm Jerusalem, mmọ ẹma ẹsiwak ndiwaha in̄wan̄ Gethsemane ndiduọk odudu nnyụn̄ nnyene nneme. Edi, idahaemi, ye ekemede ndidi ekịm ofụk Jesus ke idak eto olive, didie ke mbonekọn̄ oro ẹdidiọn̄ọ enye? Ekeme ndidi akanam mmọ ikwe enye. Ntre Judas ọnọ idiọn̄ọ, ọdọhọde ete: “Owo emi nditịmde Enye inua edi Enye; ẹmụm Enye, ẹda Enye ẹdaha sụn̄-n̄.”

Judas ada akwa otuowo usụn̄ odụk in̄wan̄ oro, ada okụt Jesus ye mme apostle esie, onyụn̄ aka nnennen ebịne enye. Enye ọdọhọ ete, “Mmọkọm Fi, Rabbi,” onyụn̄ otịm enye inua ima ima.

Jesus ete enye, ‘Ufan, nso ke afo edi mi ndinam?’ Ndien, ke ọbọrọde mbụme esie enye ọdọhọ ete: “Judas, nte ada ntịminua ada Eyen Owo ọnọ?” Edi oro ekem andida enye nnọ! Jesus asan̄a akaiso ke un̄wana nsaran̄ikan̄ oro osụk asakde ye utuenikan̄ onyụn̄ obụp ete: “Mbufo ẹyom anie?”

Ẹbọrọ ẹte, “Iyom Jesus a-Nazareth.”

“Ami ndi Enye,” Jesus ọbọrọ, nte enye adade ke iso kpukpru mmọ uko uko. Ye n̄kpaidem ke ndikụt uko esie mînyụn̄ ifiọkke se ẹkpenamde, mmọ ẹkịbe ẹfiak edem ẹkeduọn̄ọ ke isọn̄.

Jesus akaiso sụn̄sụn̄ ete, “Mmọdọdọhọ mbufo nte, Ami ndi Enye. Ntem edieke mbufo ẹyomde Mi, ẹyak mmọemi ẹnyọn̄ọ eke mmọ.” Esisịt ini mbemiso ke ubet enyọn̄, Jesus ama asian Ete esie ke akam ete ke imọ ima ikpeme mme anam-akpanikọ apostle imọ ndien ndomo owo mmọ kiet isopke “ke mîbọhọke eyen nsobo.” Ntre, man ikọ esie okposu, enye ọdọhọ ete ẹyak mme anditiene imọ ẹnyọn̄ọ.

Nte mbonekọn̄ ẹfiakde ẹdọn̄ idem, ẹdaha ẹda, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndibọp Jesus, mme apostle ẹfiọk se iyomde nditịbe. Mmọ ẹbụp ẹte, “Ọbọn̄, m̀mê nnyịn isio ofụt?” Mbemiso Jesus ọbọrọde, Peter, adabade kiet ke otu ofụt iba oro mme apostle ẹkedade ẹdi, an̄wana ye Malchus, ofụn akwa oku. Ofụt Peter isịmke ibuot ofụn oro edi osịbe enye utọn̄ nnasia efep.

“Ẹyak ẹtre adan̄aoro,” ntre ke Jesus ọdọhọ nte enye akpande emi. Ke emende utọn̄ Malchus, enye ọkọk unan oro. Ekem enye ekpep akpan ukpepn̄kpọ kiet, owụkde Peter ete: Sịn ofụt fo ke efọk: koro kpukpru owo eke ẹmende ofụt ẹyekpan̄a ke ofụt. M̀mê ese ete n̄kemeke ndikpe Ete Mi ubọk, mbọ Enye se ibede legion mme angel duopeba idahaemi?”

Jesus onyịme ẹmụm imọ, koro enye anamde an̄wan̄a ete: “Edi se ẹwetde, ẹte, N̄kpọ enyene ndiwọrọ ntem, edinam didie ndien osu?” Enye onyụn̄ adian do ete: “Nte ndin̄wọn̄ke cup emi Ete Mi ọkọnọde Mi?” Enye odu ke ọyọhọ n̄kemuyo ye se Abasi aduakde ọnọ enye!

Ekem Jesus etịn̄ ikọ ye otuowo oro. Enye obụp ete, “Nte mbufo ẹmewọn̄ọ ẹdi ye ofụt ye eto ndimụm Mi nte n̄kpọ eke ẹbịnede owo n̄wo? Mma ntie ye mbufo ke temple n̄kpep n̄kpọ ke usen ke usen, edi mbufo imụmke Mi. Edi kpukpru ẹmi ọwọrọ, man se mme prọfet ẹkewetde osu.”

Ke ọtọ oro udịm mbonekọn̄ ye akwa owoekọn̄ ye ikpọ owo Jew oro ẹmụm Jesus ẹnyụn̄ ẹbọp enye. Ke ẹkụtde emi, mme apostle ẹkpọn̄ Jesus ẹfen̄e. Nte ededi, akparawa kiet—iso-ọfọn edide mbet Mark—osụhọ ye otuowo. Ekeme ndidi enye ama odu ke ufọk oro Jesus okonịmde Passover ndien ekem etiene otuowo ke ọtọ oro. Idahaemi, nte ededi, ẹdiọn̄ọ enye, ẹnyụn̄ ẹdomo ndimụm enye. Edi enye ọkpọn̄ ọfọn̄ linen esie onyụn̄ efehe ọbọhọ. Matthew 26:​47-56; Mark 14:​43-52; Luke 22:​47-53; ­John 17:12; 18:​3-12.

▪ Ntak emi Judas okonịmde ke akpanikọ ete ke imọ iyekụt Jesus ke in̄wan̄ Gethsemane?

▪ Didie ke Jesus ekere aban̄a mme apostle esie?

▪ Nso ke Peter anam ndin̄wana nnọ Jesus, edi nso ke Jesus asian Peter aban̄a emi?

▪ Didie ke Jesus ayarade nte ke imọ imodu ke ọyọhọ n̄kemuyo ye uduak oro Abasi aduakde ọnọ enye?

▪ Ke ini mme apostle ẹkpọn̄de Jesus, anie osụhọ, ndien nso itịbe inọ enye?

Ibuot 119

Ẹda Ẹsọk Annas, Ekem Ẹda Ẹsọk Caiaphas

ẸBỌP Jesus nte usụhọde anamidiọk ẹda ẹsọk Annas, kpa enyene-odudu akani akwa oku. Annas ekedi akwa oku ke ini Jesus nte eyenọwọn̄ isua 12 akanamde idem akpa mme andikpep ke temple. Ediwak nditọ Annas ke ukperedem ẹma ẹnam utom nte akwa oku, ndien idahaemi Caiaphas, ebe eyen esie, akama itieutom emi.

Iso-ọfọn ẹbemiso ẹda Jesus ẹka ufọk Annas ke ntak uwọrọiso oro akwa oku emi enyenede ke anyanini ke uwem ido ukpono mme Jew. Ediwaha emi man ẹkụt Annas anam ini odu ọnọ Akwa Oku Caiaphas ndinam Sanhedrin osobo idem, kpa esop enyọn̄ mme Jew oro enyenede mme andibuana 71, ọkọrọ ye edikọ mme ntiense nsu mbon.

Idahaemi Annas, ọbọn̄ oku obụp Jesus aban̄a mme mbet esie ye se enye ekpepde owo. Nte ededi, Jesus ke ibọrọ ọdọhọ ete: “Ami n̄ketetịn̄ n̄kpọ nnọ ererimbot an̄wan̄wa; n̄kọnọ ukpepn̄kpọ kpukpru ini ke synagogue ye ke temple, emi kpukpru mme Jew ẹkam ẹdide ẹdisobo do; n̄konyụn̄ ntịn̄ke baba n̄kpọ kiet ke ndịbe. Nsinam obụpde Mi? Bụp mmọemi ẹkopde ikọ Mi, m̀mê ntịn̄ nso nnọ mmọ. Sese, mmọ ẹfiọk se nsitịn̄de.”

Ke etịn̄de ntem, asan̄autom kiet emi adade ekpere Jesus oyịbi enye ufia ke iso, ọdọhọde ete: “Nte ọbọrọ akwa oku ikọ ntre?”

Jesus ọbọrọ ete, “Edieke n̄ketịn̄de se idiọkde, wụt idiọk oro: edi edieke n̄ketịn̄de se inende, nsinam oyịbide Mi?” Ke emi ebede, Annas ọnọ Jesus ye urụk ẹda ẹsọk Caiaphas.

Etisịm idahaemi kpukpru mbọn̄ oku ye mbiowo ye mme scribe, ih, ofụri Sanhedrin, ke ẹtọn̄ọ ndisobo idem. Nte an̄wan̄ade, itie mbono mmọ edi ufọk Caiaphas. Ndinịm utọ ikpe oro ke okoneyo usen Passover nte an̄wan̄ade amatuaha ye ibet mme Jew. Edi emi ikpanke mme adaiso ido ukpono ndinam idiọk uduak mmọ.

Ediwak urua ke mbemiso, ke ini Jesus akanamde Lazarus eset ke n̄kpa, Sanhedrin ama ebebiere ke out idemmọ ẹte ke enye enyene ndikpa. Ndein n̄kpasịp usen iba ke mbemiso, ke Wednesday, mme adaiso ido ukpono ẹma ẹsop ibuot man ẹmụm Jesus ke n̄kari ẹwot. Kamse, ẹma ẹbobiom enye ikpe mbemiso ẹdade enye ẹka ikpe!

Ke ẹsịn ukeme kemi ndikụt mme ntiense ẹmi ẹdinọde ikọ ntiense nsu man ikpe ekpetịp Jesus. Nte ededi, mmọ ikwe mme ntiense ndomokiet ẹmi ikọ ntiense mmọ ẹdude ke n̄kemuyo. Ke akpatre, owo iba ẹwọrọ ẹdi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte: “Nnyịn ikokop nte Enye ọdọhọde ete, Nyewụri temple emi ẹdade ubọk ẹbọp, ndien ke usen ita nyebọp efen emi [owo] mîdaha ubọk ibọp.”

Caiaphas obụp ete, “Nte ubọrọke ikọ? Nso idi emi eke mmọ oro ẹtịn̄de ẹdian Fi?” Edi Jesus isioroke uyo. Idem ke nsunsu edori ikọ emi, ke edide n̄kpọ esuene ọnọ Sanhedrin, mme ntiense ẹmi ikemeke ndinam mbụk mmọ ẹsan̄a kiet. Ntre akwa oku odomo usụn̄ n̄kari efen.

Caiaphas ọfiọk nte mme Jew ẹsiyatde esịt ye owo ekededi oro ọdọhọde ke idi ata Eyen Abasi. Ke idaha iba ke mbemiso, mmọ ke ibụmede ẹkedọhọ ke Jesus edi owo oro osụn̄ide Abasi onyụn̄ odotde n̄kpa, inikiet ko ẹkerede ke ndudue ẹte ke enye ọkọdọhọ ke imọ idi n̄ka ye Abasi. Caiaphas ke n̄kari obụp idahaemi ete: “Mmowụk Fi ke enyịn̄ Abasi emi odude uwem, nte, asian nnyịn m̀mê Afo edi Christ, Eyen Abasi.”

Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke mme Jew ẹkere, Jesus ke akpanikọ edi Eyen Abasi. Ndien ndidop uyo ekeme ndiwọrọ ke enye akakan̄ idaha esie nte Christ. Ntre Jesus ọbọrọ uko uko ete: “Ndi Enye; mbufo ẹyenyụn̄ ẹkụt nte Eyen Owo etiede ke ubọk nnasia Odudu, onyụn̄ edide ke ikpaenyọn̄ heaven.”

Ke etịn̄de ntem, Caiaphas, ke ndinanam n̄wụt, awai ekụra esie, onyụn̄ ofiori ete: “Enye ama etịn̄ n̄kpọ esuene Abasi: nnyịn iyom nso aba ye ntiense? Sese, mbufo ẹmekop ikọ esuene eke Enye etịn̄de. Mbufo ẹse didie?”

Sanhedrin ọnọ uyo ete, “Enye edue isop n̄kpa.” Ekem mmọ ẹtọn̄ọ ndida enye nnam mbubru, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ediwak ikọ isụn̄i ẹdian enye. Mmọ ẹyịbi enye ufia ẹnyụn̄ ẹtọ enye etap ke iso. Mbon eken ẹda n̄kpọ ẹfụk enye ofụri iso ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ enye ita ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ikọ ebiari ẹte: “Siak enyịn̄ owo emi oyịbide Fi, O Christ.” Esuene emi, ye edinam oro mîkemke ye ibet mi ada itie ke ini ikpe okoneyo oro. Matthew 26:​57-68; 26:​3, 4; Mark 14:​53-65; Luke 22:​54, 63-65; John 18:​13-24; 11:​45-53; 10:​31-39; Joh 5:​16-18.

▪ M̀mọ̀n̄ ke ẹbemiso ẹda Jesus ẹka, ndien nso itịbe inọ enye do?

▪ M̀mọ̀n̄ ke ẹfiak ẹda Jesus ẹka, ndien kaban̄a nso uduak?

▪ Didie ke Caiaphas ekeme ndinam Sanhedrin ọtọt ete ke Jesus odot ndikpa?

▪ Nso esuene ye edinam oro mîkemke ye ibet ida itie ke ini ikpe emi?

Ibuot 120

Ekan̄ ke Esịt Okụre

KE ẸKPỌN̄DE Jesus ke in̄wan̄ Gethsemane ẹfen̄e ke ntak ndịk ye mme apostle eken, Peter ye John ẹtre itọk mmọ. Eyedi mmọ ẹsịm Jesus ke ẹdade enye ẹka ufọk Annas. Ke ini Annas ọnọde enye ẹsọk Akwa Oku, Caiaphas, Peter ye John ẹtiene nsannsan, nte an̄wan̄ade ẹkopde ndịk ẹban̄a uwem mmọ ẹnyụn̄ ẹkerede ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ẹban̄a se iditịbede inọ Eteufọk mmo.

Ke ẹsịmde akwa ebietidụn̄ Caiaphas, John ekeme ndibe ndụk esịt okụre, sia akwa oku ọdiọn̄ọde enye. Nte ededi, ẹdaha ẹkpọn̄ Peter ke enyịnusụn̄ ke an̄wa. Edi ibịghike John afiak edi editịn̄ ikọ ye ekpemeusụn̄, emi edide ofụn an̄wan, ndien ẹyak Peter ebe odụk.

Etisịm idahaemi, tuep edi, ndien mme adaidaha ye mme asan̄autom akwa oku ẹma ẹbara ikan̄ ukan̄. Peter etiene mmọ ewebe ikan̄ ke adan̄aemi ebetde ubiereikpe Jesus. Do, ke un̄wana nyayama ikan̄ oro, ekpemeusụn̄ oro akayakde Peter ebe odụk okụt enye. Enye ofiori ete, “Afo nde okodu ye Jesus eyen Galilee.”

Ke otịmerede esịt ke ntak ẹfiọkde enye, Peter akan̄ ke iso kpukpru mmọ ete akanam imọ ifiọkke Jesus. Enye ọdọhọ ete, “Ndiọn̄ọke, nnyụn̄ mfiọkke se ikọ fo ọwọrọde.”

Mmọdo, Peter ọwọrọ asan̄a ekpere inuaotop. Do, eyenan̄wan efen ọfiọk enye onyụn̄ ọdọhọ mmọ oro ẹdade do n̄ko ete: “Owo emi nde okodu ye Jesus eyen Nazareth.” Inikiet efen, Peter akan̄, ọn̄wọn̄ọde ete: “Ndiọn̄ọke owo oro.”

Peter osụk odu ke esịt okụre, odomode ndidịbe adan̄a nte enye ekekeme. Eyedi enye edịghe ke ọtọ emi ke ntak emi ekikọ ọkpọkde ke n̄kịm-n̄wan̄a usenubọk. Mi kan̄a, ikpe Jesus ke akaiso, nte an̄wan̄ade adade itie ke n̄kan̄ ikpehe ufọk oro odude ke enyọn̄ esịt okụre oro. Eyịghe idụhe nte ke Peter ye mbon en̄wen ẹmi ẹbetde ke isọn̄ ẹkụt nsio nsio ntiense oro ẹdade man ẹditie ntiense nte ẹdụkde-dụk ẹnyụn̄ ẹwọrọde-wọrọ.

N̄kpọ nte hour kiet ebe tọn̄ọ nte ẹkediọn̄ọ Peter ke akpatre nte nsan̄a Jesus. Idahaemi ediwak mbon oro ẹdade ẹkpere ẹdi ẹdidọhọ enye ẹte: “Ke akpanikọ afo edi owo kiet ke otu mmọ, koro ikọ inua fo ayarade fi.” Kiet ke otu mmọ edi iman Malchus, emi Peter okosịbede enye utọn̄. Enye ọdọhọ ete, “Nte n̄kekwe fi ye Enye ke in̄wan̄ mfri?”

Peter etịn̄ ke ọkpọsọn̄ uyo ete, “Ndiọn̄ọke owo emi.” Ke akpanikọ, ke ndision̄o ikọ isụn̄i nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ n̄kpọ, ke nditịm ntịn̄, osụn̄ide idemesie edieke mîdịghe akpanikọ ke imọ itịn̄, enye odomo ndinam mmọ ẹnịm ẹte ke kpukpru mmọ ẹnam ndudue.

Ke ndondo oro Peter akan̄de ọyọhọ utịm ikata emi, ekikọ ọkpọk. Ndien ke ndondo oro, Jesus, emi nte an̄wan̄ade ọwọrọde ada ke esa ke enyọn̄ esịt okụre oro, ọwọn̄ọde onyụn̄ ese enye. Idahaoro, Peter eti se Jesus eketịn̄de ke n̄kpasịp hour ifan̄ ke mbemiso ke ubet enyọn̄: “Ke ini ekikọ mîkpọkke kan̄a utịm ikaba, afo eyekan̄ Mi utịm ikata.” Ke udobi idiọkn̄kpọ esie efịkde enye, Peter ọwọrọ an̄wa onyụn̄ atua eyet etieti.

Didie ke emi ekeme nditịbe? Ke otịmde ọfiọk ukeme eke spirit esie, didie ke Peter ekpekeme ndikan̄ Eteufọk esie utịm ikata ke adiana ke adiana ke usọp usọp idaha ntre? N̄kpọntịbe emi nte eyịghe mîdụhe emen Peter ke mbuari. Ẹyụrọde akpanikọ, ẹnyụn̄ ẹbat Jesus nte idiọk abiatibet. Ẹnam se inende etie nte se ikwan̄ade, owo oro mîduehe isop nte edue-isop. Ntre ke ntak mfịghe mfịghe idaha oro ẹdude, nsọn̄ọnda Peter oyok. Inikiet inikiet ẹtịmerede nnennen ukeme edinam akpanikọ esie; mfụhọ esie, ndịk owo emen enye emen. Akpakam edi oro iditịbeke inọ nnyịn tutu amama! Matthew 26:​57, 58, 69-75; Mark 14:​30, 53, 54, 66-72; Luke 22:​54-62; John 18:​15-18, 25-27.

▪ Didie ke Peter ye John ẹkeme ndibe ndụk esịt okụre akwa oku?

▪ Ke adan̄aemi Peter ye John ẹdude ke esịt okụre oro, nso ida itie ke esịt ufọk?

▪ Ikafan̄ ke ekikọ ọkpọk, ndien ikafan̄ ke Peter akan̄ ete ke imọ ifiọkke Christ?

▪ Peter ndision̄o ikọ isụn̄i nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ n̄kpọ ọwọrọ nso?

▪ Nso inam Peter akan̄ ete ke imọ ifiọkke Jesus?