Ibuot 105

Ntọn̄ọ Ọkpọsọn̄ Usen

KE INI Jesus ọkpọn̄de Jerusalem ke mbubịteyo Monday, enye afiak ọnyọn̄ Bethany ke itịghede n̄kan̄ edem usiahautịn Obot Olive. Akpatre usen utom ukwọrọikọ esie iba ke Jerusalem omokụre. Jesus nte eyịghe mîdụhe, afiak okodu ye ufan esie Lazarus ke okoneyo oro. Tọn̄ọ nte okoto Jericho edibehe ke Friday, emi edi ọyọhọ okoneyo inan̄ oro enye odude ke Bethany.

Idahaemi, ke tụhi tụhi usenubọk Tuseday, Nisan 11, enye ye mme mbet esie ẹfiak ẹtọn̄ọ isan̄. Enyeemi edi ọkpọsọn̄ usen ke utom ukwọrọikọ Jesus, emi ọyọhọde ye utom akan. Emi edi akpatre usen enye ndidu ke temple. Ndien emi edi akpatre usen utom ukwọrọikọ esie mbemiso ikpe ye n̄kpa esie.

Jesus ye mme mbet esie ẹsan̄a kpa ke usụn̄ oro ẹbe Obot Olive ẹka Jerusalem. Ke usụn̄ oro mmọ ẹtode Bethany ẹdi, Peter okụt eto oro Jesus okosụn̄ide ke usenubọk edem usen. Enye ofiori ete, “Rabbi, sese, eto fig emi Afo okosụn̄ide ama eyemede akpa.”

Edi ntak emi Jesus okowotde eto oro? Enye owụt ntak ke ini enye akade iso ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, edieke mbufo ẹnyenede mbuọtidem, mînyụn̄ iyịkke, idịghe se ẹnamde ye eto fig emi ikpọn̄ ke mbufo ẹdinam, edi edieke mbufo ẹdọhọde kpa obot emi [Obot Olive oro mmọ ẹdade] ẹte, Wụhọde, kọduọ, sịne ke akwa inyan̄, eyewọrọ osu. Ndien kpukpru n̄kpọ ekededi eke mbufo ẹdiben̄ede ke akam, ẹdinyụn̄ ẹbuọtde idem, mbufo ẹyenyene.”

Ntre ke ndinam eto oro eyemede, Jesus ọnọ mme mbet esie ukpep oro ẹkụtde ke enyịn, ke ufọn mmọ ndikọn̄ mbuọtidem ke Abasi. Nte enye ọdọhọde ete: “Kpukpru n̄kpọ ekededi eke mbufo ẹbọn̄de akam ẹben̄e, ẹnịm ẹte mmimọ ima ibọ inyene, ndien eyewọrọ ọnọ mbufo.” Nso akpan ukpepn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ mmọ, akpan akpan ke ẹkerede ẹban̄a akwa idomo oro ẹdisọpde ndidi! Edi, odu n̄kpọ efen abuanade ke eto fig oro ndiyemede ye orụk mbuọtidem.

Idụt Israel, ukem nte eto fig emi, ẹnyene abian̄a abian̄a edu. Okposụkedi idụt oro odude ke ebuana ediomi ye Abasi onyụn̄ owụtde idem enyọn̄ enyọn̄ nte inịmde mme ewụhọ esie, enye inyeneke mbuọtidem, ision̄oke eti mfri. Ke ntak unana mbuọtidem, enye akam odu ke idaha edisịn Eyen Abasi! Ntre, ke ndinam eto fig oro mîn̄wụmke mfri mi eyemede, Jesus ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄ owụt se iditịbede inọ anana-mfri, ananambuọtidem idụt emi.

Ibịghike, Jesus ye mme mbet esie ẹdụk Jerusalem, ndien nte ido mmọ edide, mmọ ẹka temple, ke ebiet emi Jesus ọtọn̄ọde ndikpep mme owo n̄kpọ. Ikpọ oku ye mbiowo, nte eyịghe mîdụhe, ke ẹkerede ẹban̄a se Jesus akanamde ye mme okpụhọ-ọkụk n̄kpọn̄ emi ekebede, ẹbụp enye ẹte: “Ada odudu ewe anam mme n̄kpọ ẹmi? N̄ko, anie okonyụn̄ ọnọ Fi odudu emi?”

Jesus ọbọrọ ete: “Ami nde nyebụp mbufo mbụme kiet; mbufo ẹma ẹbọrọ Mi, Ami nyenyụn̄ nsian mbufo odudu eke ndade nnam mme n̄kpọ ẹmi. Baptism John okoto m̀mọ̀n̄? M̀mê oto heaven, m̀mê oto owo?”

Mme oku ye mbiowo ẹtọn̄ọ ndikọk ibuot ke otu idemmọ ke nte mmọ ẹkpebọrọde. “Nnyịn ima idọhọ ite, Oto heaven, Enye eyedọhọ nnyịn ete, Nsinam mbufo mîkonịmke enye ke akpanikọ ndien? Edi ima idọhọ ite, Oto owo; nnyịn ifefehe otuowo; koro kpukpru owo ẹdade John ke prọfet.”

Mme adaiso oro ifiọkke se ẹkpebọrọde. Ntre mmọ ẹbọrọ Jesus ẹte: “Nnyịn ifiọkke.”

Jesus, n̄ko, ọdọhọ ete: “Ami nde nsianke mbufo odudu eke ndade nnam mme n̄kpọ ẹmi.” Matthew 21:​19-27; Mark 11:​19-33; Luke 20:​1-8.

▪ Nso idi akpan n̄kpọ aban̄ade Tuesday, Nisan 11?

▪ Mme ukpepn̄kpọ ewe ke Jesus ọnọ ke ini enye anamde eto fig eyemede?

▪ Didie ke Jesus ọbọrọ mbon oro ẹbụpde m̀mê odudu ewe ke enye ada anam mme n̄kpọ?

Ibuot 106

Ẹda N̄ke In̄wan̄ Vine Ẹyarade Mmọ

JESUS odu ke temple. Enye ndisụk ntịmede ekikere mme adaiso ido ukpono oro ẹkeyomde ndidiọn̄ọ m̀mê anie ọnọ enye odudu ndinam mme n̄kpọ ẹmi, edi emi. Mbemiso mmọ ẹbọhọde ndutịme oro mmọ ẹdude, Jesus obụp ete: “Edi mbufo ẹse didie?” Ndien ekem ke nditop n̄ke, enye owụt mmọ orụk owo ẹmi mmọ ẹnen̄erede ẹdi.

Jesus obụk ete, “Owo kiet ekenyene nditọiren iba; enye onyụn̄ etiene akpan ete, Eyen mi, ka kanam utom ke in̄wan̄ vine mi mfịn. Ndien enye ọbọrọ ete, [Nyeka] ete; edi ikaha. Ete etiene udọ ọdọhọ enye kpasụk ntre. Edi enye ọbọrọ ete, N̄kaha; edi ama ekem, enye atua n̄kpọfiọk, aka. Anie ke otu mmọ mbiba anam se ete esie oyomde?” ntre ke Jesus obụp.

Mme asua esie ẹbọrọ ẹte, “Udọ.”

Ntem Jesus anam an̄wan̄a ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo nte, mme publican ye mme akpara ẹbem mbufo iso ẹdụk ke Obio Ubọn̄ Abasi.” Mme publican ye mme akpara, nte ido edide, ke akpa ẹma ẹsịn ndinam n̄kpọ Abasi. Edi ekem, nte udọ akanamde, mmọ ẹma ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie. Ke n̄kan̄ eken, mme adaiso ido ukpono, nte akpan akanamde, ẹkedọhọ ke inam n̄kpọ Abasi, edi, nte Jesus ọwụtde: “John [Andinịm owo baptism] akasan̄a ke usụn̄ edinen ido etiene mbufo, ndien mbufo inịmke enye ke akpanikọ; edi mme publican ye mme akpara ẹnịm enye ke akpanikọ; ndien ke ini mbufo ẹkụtde, ituaha n̄kpọfiọk ke ukperedem, man mbufo nde ẹnịm enye ke akpanikọ.”

Jesus ndien owụt ete ke edikpu oro mme adaiso ido ukpono ẹkpude mi idịghe n̄kukụre ke ndifụmi ndinam n̄kpọ Abasi. Baba, edi ke mmọ ẹnen̄erede ẹdi ubi ubi, ndiọi owo. Jesus obụk ete, “Owo kiet okodu emi edide eteufọk. Enye onyụn̄ ọtọ in̄wan̄ vine, onyụn̄ ọbọp ọkọ akan enye okụk, onyụn̄ otịbi obube unyịmi wine ke esịt, onyụn̄ ọbọp tọwa, onyụn̄ ayak enye ọnọ mme ekpeme-in̄wan̄, ndien adaha aka idụt efen. Edi ke adan̄aemi ini mbun̄wụm ekperede, enye osio mme isụn̄utom ọdọn̄ ke ọtọ mme ekpeme-in̄wan̄, ete ẹbọ mbun̄wụm imọ. Ndien mme ekpeme-in̄wan̄ ẹmụm mme isụn̄utom esie, ẹmia kiet, ẹnyụn̄ ẹwot efen, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ efen ke itiat. Enyene-in̄wan̄ ọtọn̄ọ ntak osio mme isụn̄utom efen ọdọn̄ ẹmi ẹwakde ẹkan mme ẹbemiso: ndien ẹnam ye mmọ oro kpasụk ntre.”

“Mme isụn̄utom” oro ẹdi mme prọfet oro “eteufọk,” kpa Jehovah Abasi, okosiode ọdọn̄ ke ọtọ “mme ekpeme-in̄wan̄” ke “in̄wan̄ vine” esie. Mme ekpeme-in̄wan̄ ẹmi edi mme ọwọrọiso owo oro ẹdade ke ibuot idụt Israel, kpa idụt emi Bible anamde ẹdiọn̄ọ nte “in̄wan̄ vine” Abasi.

Sia “mme ekpeme-in̄wan̄” oro ẹmiade ẹnyụn̄ ẹwotde “mme isụn̄utom” ẹmi, Jesus anam an̄wan̄a ete: “Edi ke ukperedem enye [enyene-in̄wan̄ oro] ọdọn̄ eyen esie ke ọtọ mmọ ete, Mmọ ẹyeten̄e eyen mi. Edi ke ini mme ekpeme-in̄wan̄ ẹkụtde eyen oro mmọ ẹneme ke otu idemmọ ẹte, Emi edi andidia-ufọk; ẹkam ẹyak iwot enye, inyụn̄ idia n̄kpọ-akpa esie. Ndien mmọ ẹmụm enye, ẹbịn ẹsio ke in̄wan̄ vine, ẹnyụn̄ ẹwot enye.”

Idahaemi, ke etịn̄de ikọ ọnọ mme adaiso ido ukpono oro, Jesus obụp ete: “Ke ini enyene-in̄wan̄ oro edidide, nso ke edinam mme ekpeme-in̄wan̄ oro?”

Mme adaiso ido ukpono oro ẹbọrọ ẹte, “Enye eyeda idiọk nsobo osobo mme idiọkowo oro, onyụn̄ ayak in̄wan̄ vine oro ọnọ mme ekpeme-in̄wan̄ efen, ẹmi ẹdinọde enye mbun̄wụm ke edikem ini.”

Mmọ ke ntre ye unana edifiọk ẹbiere ikpe ẹnọ idemmọ, sia mmọ ẹsịnede ke otu nditọ Israel ẹmi ẹdide “mme ekpeme-in̄wan̄” ke “in̄wan̄ vine” Jehovah edide idụt Israel. Mbun̄wụm oro Jehovah oyomde oto mme utọ ekpeme-in̄wan̄ oro edi mbuọtidem ke Eyen esie, kpa ata Messiah. Sia mmọ ẹkpude ndision̄o utọ mbun̄wụm oro, Jesus odụri mmọ utọn̄ ete: “Nte akanam mbufo ikotke n̄wed [Psalm 118:22, 23], ẹte, Itiat emi mme ọbọpufọk ẹsịnde amakabade edi etubom inụk: Emi oto Jehovah, nnyịn inyụn̄ ise enye ke utịbe? Mmọdo ndọhọ mbufo nte, Ẹyebọ mbufo Obio Ubọn̄ Abasi, ẹyak ẹnọ idụk emi edin̄wụmde mfri esie. Ndien owo eke ediduọde ke itiat emi eyenuaha mbak mbak: edi owo ekededi eke itiat emi ediduọde ọtọ enye, eyekọk enye nte obu.”

Mme scribe ye ikpọ oku idahaemi ẹdidiọn̄ọ ẹte ke Jesus etịn̄ aban̄a mmimọ, ndien mmọ ẹyom ndiwot enye, kpa “andidia-ufọk” oro odotde. Ntre ẹyebọ mmọ ifet edidi mme andikara ke Obio Ubọn̄ Abasi nte idụt, ndien ẹyesiak obufa idụt edide ‘mme ekpeme-in̄wan̄ vine,’ kpa kiet oro edision̄ode mbun̄wụm ẹmi ẹdotde.

Sia mme adaiso ido ukpono ẹfehede otuowo enyịn, oro ẹdade Jesus nte prọfet, mmọ idomoke ndiwot enye ke isan̄ enyeemi. Matthew 21:​28-46; Mark 12:​1-12; Luke 20:​9-19; Isaiah 5:​1-7.

▪ Mmanie ke nditọ iba oro ke akpa n̄ke Jesus ẹda ẹban̄a?

▪ Ke ọyọhọ n̄ke iba, mmanie ke “eteufọk,” “in̄wan̄ vine,” “mme ekpeme-in̄wan̄,” “mme isụn̄utom,” ye “andidiaufọk” ẹda ẹban̄a?

▪ Nso iditịbe inọ ‘mme ekpeme-in̄wan̄ vine,’ ndien mmanie ẹdida itie mmọ?

Ibuot 107

N̄ke Aban̄ade Usọrọ Ndọ

EBEDE ke n̄ke iba, Jesus amayarade mme scribe ye ikpọ oku, ndien mmọ ẹyom ndiwot enye. Edi Jesus ikụreke ye mmọ. Enye akaiso otop n̄ke efen ọnọ mmọ, ọdọhọde ete:

“Obio Ubọn̄ Heaven ebiet edidem kiet, emi anamde udia-ndọ ọnọ eyen esie; enye onyụn̄ ọdọn̄ ikọt esie ẹdidọhọ mmọemi ẹkekotde ẹdi udia: ndien mmọ inyịmeke ndidi.”

Jehovah Abasi edi Edidem emi anamde udia-ndọ ọnọ Eyen esie, Jesus Christ. Ke akpatre, n̄wanndọ oro ẹdide mme anditiene enye 144,000 oro ẹyetde aran ẹyediana ye Jesus ke heaven. Mme andidu ke idak ukara Edidem oro ẹdi nditọ Israel, ẹmi, ke ẹma ẹkeda ẹdisịn ke Ibet ediomi ke 1513 B.C.E., ẹkebọde ifet edikabade ndi “obio oku.” Ntre, ke ini edinam oro, ẹma ẹbemiso ẹnọ mmọ ikot edidụk udia-ndọ.

Nte ededi, akpa ikot oro ẹkenọde ẹsọk mbon oro ẹkekotde ikeberekede tutu osịm utịt utịt 29 C.E., ke ini Jesus ye mme mbet esie (ifụn edidem) ẹketọn̄ọde utom ukwọrọ Obio Ubọn̄ mmọ. Edi ata nditọ Israel ẹmi ẹkebọde ikot oro ifụn ẹmi ẹkenọde ọtọn̄ọde ke 29 C.E. tutu osịm 33 C.E. ikenyịmeke ndidi. Ntre Abasi ama ọnọ mme owo oro ẹkekotde ke idụt oro ifet efen, nte Jesus obukde ete:

“Enye ọtọn̄ọ ntak ọdọn̄ ikọt esie efen, ete, Ẹdọhọ mmọ oro ẹkekotde ẹte, Sese, mmanam udia mma; ẹwot enan̄ mi ye mme unam eke ẹsehede, ẹnyụn̄ ẹnam kpukpru n̄kpọ ẹma: ẹdi udiandọ.” Ọyọhọ iba ye akpatre ikot oro ẹnọde ẹsọk mbon oro ẹkekotde ọkọtọn̄ọ ke Pentecost eke 33 C.E., ke ini ẹken̄wan̄ade edisana spirit ẹduọk mme anditiene Jesus ke idem. Ikot emi ama akaiso tutu osịm 36 C.E.

Ata ediwak nditọ Israel, nte ededi, ikeyereke ikot emi. Jesus ọdọhọ ete, “Edi mmọ ikereke, ẹnyụn̄ ẹdaha ẹdụk ke afan̄ mmọ, kiet aka in̄wan̄ esiemọ, efen aka urua: ndien mmọemi ẹsụkde ẹmụm ikọt esie, ẹnam mmọ ido esuene, ẹnyụn̄ ẹwot mmọ.” Jesus akaiso ete, “Edi edidem ayat esịt, onyụn̄ osio mbonekọn̄ esie ọdọn̄, ete ẹsobo mbio obom oro, ẹnyụn̄ ẹfọp obio mmọ ke ikan̄.” Emi akada itie ke 70 C.E., ke ini mbon Rome ẹkewụride Jerusalem, ndien ẹma ẹwot mme owotowo oro.

Jesus ndien anam an̄wan̄a se ikadade itie adan̄aoro ete: “Ekem enye [edidem] ọdọhọ ikọt esie ete, Ẹma ẹnam udia-ndọ ẹma, edi mmọemi ẹkekotde idotke. Mbufo ẹka ndien ke n̄wan̄a usụn̄ ẹkekot kpukpru mmọ eke ẹdikụtde ẹdidi udia-ndọ.” Ifụn oro ẹma ẹnam emi, ndien “ubet udia ọyọhọ ye mmọemi ẹtiede ke okpokoro.”

Utom editan̄ isenowo oro ẹkekotde ke n̄wan̄a usụn̄ ọkọtọn̄ọ ke 36 C.E. Cornelius, etubom mbonekọn̄ Rome ye ubon esie ẹkedi akpa mbon oro mîdịghe Jew oro mîkanaha mbobi, oro ẹketan̄de ẹbok. Utom editan̄ mbon oro mîdịghe Jew mi mbok, ẹmi kpukpru mmọ ẹdade itie mbon oro ẹkesịnde ikot oro ke akpa, amakaiso tutu edisịm ọyọhọ isua ikie-20.

Edi ke ọyọhọ isua ikie-20 emi ke ẹyọhọ ubet ndọ. Jesus obụk se idade itie adan̄aoro, ọdọhọde ete: “Ke adan̄aemi edidem odụkde ndise mmọemi ẹtiede, enye okụt owo do eke mîsịneke ọfọn̄idem-ndọ: onyụn̄ ọdọhọ enye ete, Ufan, afo anam didie odụk mi ke mûsịneke ọfọn̄idem-ndọ? Edi enye inyeneke se ọbọrọde. Ekem edidem ọdọhọ ikọt esie ete, Ẹbọp enye ubọk ye ukot, ẹnyụn̄ ẹtop enye ẹduọk ke ekịm ke esien; do ke editua eyet ye edita edet eyedu.”

Owo oro mîsịneke ọfọn̄idem-ndọ mi ada aban̄a mme abian̄a abian̄a Christian eke Christendom. Akananam Abasi idiọn̄ọke mmọemi nte mbon oro ẹnyenede eti n̄kpọ eke ẹdade ẹdiọn̄ọ mmọ nte nditọ Israel eke spirit. Akananam Abasi iyetke mmọ aran ke edisana spirit nte mme ada-udeme Obio Ubọn̄ nnyene. Ntre ẹtop mmọ ẹduọk ke ekịm ke esien ke ebiet mmọ ẹdikụtde nsobo.

Jesus ada n̄ke esie okosịm utịt ke ndidọhọ ete: “Koro mmọ eke ẹkotde ẹwak, edi mmọ eke ẹmekde iwakke.” Ih, ẹma ẹkot ediwak owo ke idụt Israel ndidi mme andibuana ke otu n̄wanndọ Christ, edi n̄kpasịp ibat ibat nditọ Israel eke obụk ke ẹkemek. Ata ediwak isenowo ke otu owo 144,000 ẹmi ẹbọde utịp eke heaven idịghe nditọ Israel. Matthew 22:​1-14; Exodus 19:​1-6; Ediyarade 14:​1-3.

▪ Mmanie ke ẹkebemiso ẹkot ẹdi udia-ndọ, ndien ini ewe ke ẹkenam ikot oro osịm mmọ?

▪ Ini ewe ke ẹnọ akpa ikot osịm mbon oro ẹkotde, ndien mmanie ẹdi ifụn oro ẹdade ke ndisuan ikot oro?

▪ Ini ewe ke ẹnọ ọyọhọ ikot iba, ndien ke oro ebede mmanie ke ẹkot?

▪ Owo oro mîsịneke ọfon̄idem-ndọ ada aban̄a mmanie?

▪ Mmanie ẹdi ediwak mbon oro ẹkotde, ye ekpri ibat oro ẹmekde?

Ibuot 108

Mmọ Ikemeke Ndimụm Jesus

SIA Jesus ekpepde n̄kpọ ke temple, ndien enye ndisụk ntop n̄ke ita nnọ mme asua esie ẹdide mbon ido ukpono, ndiyarade idiọkn̄kpọ mmọ, edi oro, mme Pharisee ẹkop iyatesịt ẹnyụn̄ ẹdụk odu ke nte ẹdinamde enye etịn̄ n̄kpọ oro mmọ ẹdikemede ndida mmụm enye. Mmọ ẹdụk idiọk odu ẹnyụn̄ ẹsio mbet mmọ ẹdọn̄, ọkọrọ ye mme mbet Herod, man ẹnam enye edue.

Iren ẹmi ẹdọhọ ẹte, “Andikpep, nnyịn imọfiọk ite Afo edi akpanikọ, onyụn̄ ekpep owo usụn̄ Abasi ke akpanikọ, unyụn̄ ukereke owo; koro Afo uten̄eke owo enyịn. Sian nnyịn ndien; Afo ese didie? Nte enen ndinọ Caesar utomo, m̀mê inenke?”

Nneminua mmọ inamke Jesus odu ke ndueidem. Enye ọfiọk ete ke edieke imọ idọhọde ite, ‘Baba, ikemke ye ibet mîdịghe inenke ndikpe utomo emi,’ imọ iyedue ke nditịn̄ ikọ mbiat ukara Rome. Edi, edieke imọ idọhọde ite, ‘Ih, mbufo ẹkpenyene ndikpe utomo emi,’ mme Jew, ẹmi ẹsede edidu oro mmọ ẹdude ke idak ukara Rome ke ndek, ẹyesua imọ. Ntre enye ọbọrọ ete: “Nsinam ẹdomode Mi, mbufo mbio mbubịk? Ẹwụt Mi okụk utomo.”

Ke ini mmọ ẹdade okụk kiet ẹsọk enye, enye obụp ete: “Mbiet ye n̄wed ẹmi ẹnyene anie?”

Mmọ ẹbọrọ ẹte, “Enyene Caesar.”

“Ẹnọ Caesar ndien n̄kpọ eke enyenede Caesar; ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi n̄kpọ eke enyenede Abasi.” Kamse, ke ini iren ẹmi ẹkopde usọ usọ ibọrọ emi, idem akpa mmọ. Mmọ ẹnyụn̄ ẹkpọn̄ enye ẹnyọn̄ọ.

Ke ẹkụtde ke mme Pharisee ikemeke nditịbi ikọ ntịn̄ ndian Jesus, mme Sadducee, ẹmi ẹdọhọde ke ediset ke n̄kpa idụhe, ẹtiene enye ẹnyụn̄ ẹbụp ẹte: “Andikpep, Moses ọkọdọhọ ete, Edieke owo akpade, ndien mînyeneke eyen, yak eyenete esie ada n̄wan esie ọdọ, asiak ubon ọnọ eyenete esie. Nditọete itiaba ẹkedu ye nnyịn: akpan ọdọ n̄wan, akpa, ndien, sia enye mînyeneke eyen, ọkpọn̄ n̄wan esie ọnọ eyenete esie. Ọwọrọ kpasụk ntre ye udiana, ye ọyọhọ ita, tutu osịm ọyọhọ itiaba. Ndien ke akpatre n̄wan nde akpa. Mmọdo ke ediset ke n̄kpa, enye eyedi n̄wan anie ke otu mmọ mbitiaba, koro kpukpru mmọ ẹkedade enye nte n̄wan?”

Ke ibọrọ Jesus ete: “Nte idịghe ntak emi [esịn] mbufo ẹdue, emi mbufo mîfiọkke n̄wed Abasi ye odudu Abasi? Koro ke adan̄aemi owo ẹsetde ke n̄kpa, mmọ idọhọ ndọ, inyụn̄ idaha mmọ inọ ndọ, edi mmọ ẹtie nte mme angel ẹmi ẹdude ke heaven. Edi kaban̄a mme akpan̄kpa, nte ẹnamde mmọ ẹset; nte mbufo ikokotke ke n̄wed Moses, ke itie emi ẹtịn̄de aban̄a ẹto, ite Abasi ọkọdọhọ enye ete, Ami ndi Abasi Abraham, ye Abasi Isaac, ye Abasi Jacob. Enye idịghe Abasi mme akpan̄kpa, edi eke mme odu-uwem. Mbufo ẹmedue etieti.”

Idem afiak akpa otuowo oro ke ibọrọ Jesus. Idem ndusụk mme scribe ẹbọrọ ẹte: “Andikpep, Afo omotịm ọdọhọ.”

Ke ini mme Pharisee ẹkụtde ẹte ke Jesus okịbi mme Sadducee inua, mmọ ẹdi ke otu ẹbịne enye. Man ẹkaiso ẹdomo enye, owo scribe kiet ke otu mmọ obụp ete: “Andikpep, ewe edi akamba item ke mbet?”

Jesus ọbọrọ ete: “Ebeiso edi, Ẹkop O Israel, Jehovah Abasi nnyịn, edi Jehovah kiet. Afo nyụn̄ ma Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri ekikere fo, ye ke ofụri odudu fo. Udiana akpa edi emi, Ma mbọhọidụn̄ fo nte idemfo. Ibet en̄wen eke okponde akan mmọemi idụhe.” Ke akpanikọ, Jesus adian do ete: “Ofụri mbet ye mme prọfet ẹsịne ke mme item iba oro.”

Scribe kiet onyịme ete, “Andikpep, omotịm etịn̄ ete Abasi edi kiet; efen inyụn̄ idụhe ke mîbọhọke Enye: ndien owo ndima Enye ke ofụri esịt, ye ke ofụri asian ye ke ofụri odudu, ndinyụn̄ mma mbọhọidụn̄ esie nte idemesie omotịm okpon akan kpukpru edifọp enọ ye uwa.”

Ke okụtde ete ke scribe emi ọbọrọ ọniọn̄ ọniọn̄, Jesus ete enye: “Afo uyomke usụn̄ ye Obio Ubọn̄ Abasi.”

Ke usen ita idahaemi—Sunday, Monday, ye Tuesday—Jesus ekpep n̄kpọ ke temple. Mme owo ye inemesịt ẹmekpan̄ utọn̄ ẹnọ enye, edi mme adaiso ido ukpono oro ẹyom ndiwot enye, edi mi kan̄a ukeme mmọ omokpu. Matthew 22:15-40; Mark 12:13-34; Luke 20:20-40.

▪ Nso idiọk odu ke mme Pharisee ẹdụk man ẹmụm Jesus, ndien nso ikpotịbe edieke enye ọkpọbọrọde ih m̀mê ihih?

▪ Didie ke Jesus abiat ukeme oro mme Sadducee ẹsịnde ndimụm enye?

▪ Nso n̄kaiso ukeme ke mme Pharisee ẹsịn ndidomo Jesus, ndien nso idi utịp?

▪ Ke akpatre utom ukwọrọikọ esie ke Jerusalem, usen ifan̄ ke Jesus ekpep n̄kpọ ke temple, ndien ye nso utịp?

Ibuot 109

Jesus Obiom Mme Andibiọn̄ọ Enye Ikpe

JESUS enen̄ede otịmede ekikere mme andibiọn̄ọ enye ẹmi ẹdide mme adaiso ido ukpono tutu eyedi se mmọ mîkemeke ndikaiso mbụp enye n̄kpọ ndomokiet aba ke ntak ndịk. Ntre enye ọtọn̄ọ ndiyarade unana ifiọk mmọ. Enye obụp ete, “Mbufo ẹkere nso ẹban̄a Christ? Enye edi Eyen anie?”

Mme Pharisee ẹbọrọ ẹte, “Eke David.”

Okposụkedi Jesus mîfan̄ake ite ke David idịghe ata eteete Christ, m̀mê Messiah, enye obụp ete: “Nsinam David ke spirit [ke Psalm 110] okotde Enye, ete, Ọbọn̄, ete, Jehovah ọdọhọ ye Ọbọn̄ Mi ete, tie ke ubọk nnasia Mi, tutu nda mme asua fo nnịm Fi ke idak ukot? Edieke David ndien okotde Enye ete, Ọbọn̄, didie ke Enye edi eyen esie?”

Mme Pharisee isioroke uyo, koro mmọ mînen̄ekede idiọn̄ọ enyeemi Christ, m̀mê enyeemi ẹyetde aran, edide. Messiah idịghe sụk owo emi otode ubon David, nte emi mme Pharisee nte an̄wan̄ade ẹnịmde ke akpanikọ, edi enye ama ododu ke heaven okonyụn̄ edi andikpon n̄kan David, m̀mê Ọbọn̄.

Ke ọwọn̄ọrede kemi ebịne otuowo ye mme mbet esie, Jesus odụri mmọ utọn̄ aban̄a mme scribe ye mme Pharisee. Sia mmọemi ẹkpepde Ibet Abasi, “ẹtie[de] ke itie Moses,” Jesus akpak ete: “Mbufo ẹnam ẹnyụn̄ ẹnịm kpukpru n̄kpọ eke mmọ ẹtemede mbufo.” Edi enye adian do ete: “Ẹkûnam nte mmọ ẹnamde; koro mmọ ẹdọhọ, edi inamke-nam.”

Mmọ ẹdi mbon mbubịk, ndien Jesus obiom mmọ ikpe ke ukem usụn̄ oro enye akanamde ke ini okodude ke itieudia ke ufọk owo Pharisee kiet ke ọfiọn̄ ifan̄ ke mbemiso. Enye ọdọhọ ete, “Mmọ ẹnam kpukpru mme utom mmọ man owo ẹkụt.” Ndien enye ọnọ mme uwụtn̄kpọ, ọdọhọde ete:

“Mmọ ẹnam mme phylactery mmọ ẹn̄wan̄a.” N̄kpri efọk ikpa-unam ẹmi, oro ẹsibọpde ẹdian ke ọkpọiso m̀mê ke ubọk, esịne ikpehe Ibet inan̄: Exodus 13:1-10, 11-16; ye Deuteronomy 6:4-9; 11:​13-21. Edi mme Pharisee ẹnam mme efọk ikpa-unam ẹmi ẹn̄wan̄a man ẹwụt ke mmimọ imenyene ifiopesịt iban̄a Ibet.

Jesus akaiso ete ke mmọ “ẹnam nyeriye ọfọn̄idem mmọ ẹkpon.” Ke Numbers 15:38-40 ẹma ẹwụk nditọ Israel ẹte ẹnam nyeriye ẹdian ke ọfọn̄idem mmọ, edi mme Pharisee ẹnam ekemmọ okpon akan nte mbon en̄wen ẹnamde. Ẹnam kpukpru n̄kpọ ke n̄wụtidem! Jesus ọdọhọ ete, “[Mmọ] ẹma itie ukpono.”

Ke mfụhọ, udọn̄ unyene ikpọ itie emi ama otụk mme mbet esie. Ntre enye ọnọ item ete: “Edi ẹkûyak ẹkot mbufo, ẹte, Rabbi; koro Kiet edi Andikpep mbufo, kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọete. Ẹkûnyụn̄ ẹkot ndomo owo kiet ke isọn̄, ẹte, Ete; koro Kiet edi Ete mbufo, kpa Enyeemi odude ke heaven. Ẹkûnyụn̄ ẹyak ẹkot mbufo, ẹte, Mbọn̄; koro Kiet edi Ọbọn̄ mbufo, kpa Christ.” Ana mme mbet ẹsio udọn̄ udi akpa ẹfep ke idemmọ! Jesus ọnọ item ete, “Enyeemi okponde akan ke otu mbufo edidi asan̄autom mbufo.”

Enye ndien atan̄a udịm udịm isụn̄i odori mme scribe ye mme Pharisee ke idem, okotde mmọ mbon mbubịk ndien ndien. Enye ọdọhọ ke mmọ “ẹberi Obio Ubọn̄ Heaven ẹbaha owo,” ẹnyụn̄ ẹdi “mmọemi ẹdiade ufọk mme ebeakpa, ẹnyụn̄ ẹbọn̄de nnyan akam ke mbubịk.”

Jesus ọdọhọ ete, “Eyedọdiọk ọnọ mbufo, mme eteme-usụn̄ eke ẹdide nnan.” Enye obiom mme Pharisee ikpe kemi mmọ mînyeneke ufọn ke n̄kan̄ eke spirit, nte ẹkụtde ke ọkpọsọn̄ ubahade emi mmọ ẹtọde. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹdọhọ, “Owo ama ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ ke enyịn̄ temple, oro idịghe n̄kpọ; edi owo ama ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ ke enyịn̄ gold eke temple, enye edi akama-isọn.” Ke mmọ ndidori akwa nsọn̄uyo ke gold eke temple n̄kan nte ẹdoride ke ufọn eke spirit eke itie utuakibuot oro, mmọ ẹwụt nte idide nnan ke ido uwem.

Ekem, nte enye akanamde ke mbemiso, Jesus obiom mme Pharisee ikpe ke nditre ndinam “ikpọ n̄kpọ ibet, ikpe, ye mbọm, ye mbuọtidem” ke adan̄aemi ẹwụkde akpan ntịn̄enyịn ke edikpe utomo, m̀mê ọyọhọ ubak duop, ke ubak ikọn̄ oro mîwọrọke n̄kpọ ndomokiet.

Jesus okot mme Pharisee “nnan mme eteme-usụn̄, ẹmi ẹdụhọrede nsụn̄ ẹsio, ẹnyụn̄ ẹmen camel.” Mmọ ẹsidụhọde nsụn̄ ẹsio ke mmịn mmọ, ikam idịghe koro enye edide ekpri unam, edi koro enye edehede ke n̄kan̄ ido edinam. Edi, ẹda mmọ ndifụmi ikpọ n̄kpọ Ibet ẹdomo ye edimen camel, emi n̄ko edide ndedehe unam ke n̄kan̄ ido edinam. Matthew 22:41–23:24; Mark 12:35-40; Luke 20:41-47; Leviticus 11:4, 21-24.

▪ Ntak emi mme Pharisee mîsioroke uyo ke ini Jesus obụpde mmọ aban̄a se David eketịn̄de Psalm 110?

▪ Ntak emi mme Pharisee ẹnamde mme efọk ikpa-unam oro ẹdọn̄de Itien̄wed Abasi ye nyeriye ọfọn̄idem mmọ ẹkponi-e?

▪ Nso item ke Jesus ọnọ mme mbet esie?

▪ Nso n̄kpọsọn̄ ubahade ke mme Pharisee ẹtọ, ndien didie ke Jesus obiom mmọ ikpe ke nditre ndinam ikpọ n̄kpọ?

Ibuot 110

Omokụre Utom ke Temple

JESUS anam akpatre uwụt idemesie ke temple. Ke akpanikọ, enye ke ada utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄ osịm utịt, ibọhọke mme n̄kpọntịbe ẹban̄ade ikpe ye ediwot oro ẹdiwotde enye usen ita ke iso. Idahaemi enye akaiso ke ndisua nnọ mme scribe ye mme Pharisee.

Enye ofiori utịm ikata en̄wen ete: “Eyedọdiọk ọnọ mbufo, mme scribe ye mme Pharisee, mbon mbubịk!” Akpa, enye ọdọhọ ke ọdọdiọk ọnọ mmọ koro mmọ “ẹyetde edem cup ye usan asana, edi esịt mmọ ẹyọhọ ye n̄wo ye unana ufat ke idem.” Ntre enye ọnọ item ete: “Bemiso yet esịt cup ye usan asana, man edem esie onyụn̄ akabade asana n̄ko.”

Ekem enye ọdọhọ ke ọdọdiọk ọnọ mme scribe ye mme Pharisee ke ntak mbubiam ye ndek esịt idem oro mmọ ẹdomode ndida enyọn̄ enyọn̄ ido uten̄e Abasi ndịp. Enye ọdọhọ ete, “Mbufo [ẹbiet] udi eke ẹyetde ndom, eke ẹyede ndise edem edem, edi ke esịt esịt ẹyọhọde ye mme okpo mme akpan̄kpa ye kpukpru ndek.”

Ke akpatre, ẹyarade mbubịk ido mmọ ke mmọ ndinyịme ndibot mme udi nnọ mme prọfet nnyụn̄ mbana mme udi ẹmi man mme owo ẹkụt utom imaesịt mmọ. Kpa ye oro, Jesus ayarade ete ke mmọ ẹdi “nditọ mmọemi ẹkewotde mme prọfet.” Ke akpanikọ, owo ekededi emi edeide-dei ayarade mbubịk ido mmọ odu ke afanikọn̄!

Ke akade iso, Jesus etịn̄ ata n̄kpọsọn̄ ikọ ubiomikpe. Enye ọdọhọ ete, “Mbufo mme urụkikọt, mbufo nditọ ibọm, ẹdisan̄a didie ẹbọhọ ikpe [“Gehenna,” NW]?” Gehenna edi itịghede oro odude nte itie uduọn̄ọ mbio ke Jerusalem. Ntre Jesus ọdọhọ ete ke mmọ nditiene idiọk usụn̄ mmọ, mme scribe ye mme Pharisee ẹyekụt nsinsi nsobo.

Kaban̄a mbon oro enye osiode ọdọn̄ nte mme andida ke ibuot esie, Jesus ọdọhọ ete: “Mbufo ẹyewot, ẹnyụn̄ ẹkọn̄ ndusụk mmọ ke [eto]; mbufo ẹyenyụn̄ ẹmia ndusụk mmọ ke synagogue mbufo, ẹnyụn̄ ẹkọbọ ẹbịne mmọ ke obio ke obio: man ofụri edinen iyịp emi ẹduọkde ke isọn̄ ọkpọkọbọ mbufo, ọtọn̄ọde ke iyịp edinen Abel, tutu osịm iyịp Zechariah, eyen Barachiah [emi ẹkotde Jehoiada ke Udiana Chronicles], emi mbufo ẹkewotde ke ufan̄ emi odude ke ufọt temple ye itieuwa. Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹyesịm emana emi.”

Sia Zechariah ọkọtụnọde mbọn̄ Israel, “mmọ [ẹma] ẹdụk odu ẹban̄a enye, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ enye ke itiat ke okụre ufọk Jehovah, ke uyo edidem.” Edi, nte Jesus ekebemde iso etịn̄, Israel eyekpe isop ke ofụri iyịp utọ ndinen owo oro ẹkeduọkde. Mmọ ẹma ẹkpe isop oro isua 37 ke ukperedem, ke 70 C.E, ke ini udịmekọn̄ mbon Rome ẹkewụride Jerusalem ndien mme Jew ẹwakde ẹbe million kiet ẹma ẹtak.

Nte Jesus ekerede aban̄a enyene-ndịk n̄kpọntịbe emi, enye ofụhọ. “O Jerusalem, Jerusalem,” ntre ke enye ofiori inikiet efen, “Adan̄a ediwak ini didie ke n̄koyom ndibon nditọ fo ọtọkiet, kpa nte unen obonde nditọ esie ke idak mba esie, ndien mbufo ikonyịmeke. Sese, ẹyak ufọk mbufo ẹkpọn̄ ẹnọ mbufo nte ndon.”

Jesus ndien adian do ete: “Mbufo idikwe Mi aba, tutu mbufo ẹdọhọ ẹte, Itoro enyene Enyeemi edide ke enyịn̄ Jehovah.” Usen oro edidi edidu Christ ke ini enye edide ke Obio Ubọn̄ esie eke heaven ndien mme owo ẹmekụt enye ke enyịn mbuọtidem.

Idahaemi Jesus asan̄a aka ebiet emi enye ekemede ndikụt mme usịn-etịbe ke temple ye otuowo ẹsịnde okụk ke esịt mmọ. Mbon inyene ẹsịn ediwak okụk. Edi ekem ubuene ebeakpa kiet asan̄a edi onyụn̄ esịn n̄kpri okûdọk iba ẹmi ẹdide ata ekpri ekọmurua.

Ke okotde mme mbet esie, Jesus ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo nte, Ubuene ebeakpa emi ama esịn akan kpukpru mmọemi ẹkesịnde okụk ke usịn-etịbe.” Anaedi mmọ ẹyịk nte emi ekpedide ntre. Ntre Jesus anam an̄wan̄a ete: “Koro kpukpru mmọ ẹkesiode n̄kpọ ke nyọhọ-nsụhọ mmọ ẹsịn; edi enye ama osio kpukpru se enye enyenede ke unana esie ọnọ, kpa ofụri se enye akpadade odu uwem.” Ke ama eketịn̄ n̄kpọ ẹmi ama, Jesus ọwọrọ ke temple nte akpatre ini.

Ke odude ke n̄kpaidem ke ntak ubom ye uyai temple emi, mbet esie kiet ofiori ete: “Andikpep, sese, itiat ẹmi ye mme ufọk ẹmi ẹmekpon adan̄a didie.” Ke akpanikọ, ẹdọhọ ẹte ke itiat oro ama akan ikpat 35 ke uniọn̄, akan ikpat 15 ke ubom, onyụn̄ akan ikpat 10 ke ukon̄!

Jesus ọbọrọ ete, “Nte omokụt ikpọ ufọk ẹmi? Idikpọn̄ke itiat kiet ke enyọn̄ itiat efen eke mîdidorokede enye iduọk.”

Ke ama eketịn̄ n̄kpọ ẹmi ama, Jesus ye mme apostle esie ẹbe Itịghede Kidron ẹnyụn̄ ẹdọk Obot Olive. Do mmọ ẹkeme ndisụk enyịn nse ediye temple oro. Matthew 23:​25–24:3; Mark 12:⁠41–13:3; Luke 21:​1-6; 2 Chronicles 24:​20-22.

▪ Nso ke Jesus anam ke akpatre isan̄ oro enye akade temple?

▪ Didie ke ẹyarade mbubịk mme scribe ye mme Pharisee?

▪ “Ikpe [Gehenna]” ọwọrọ nso?

▪ Ntak emi Jesus ọdọhọde ke ebeakpa oro ama esịn okụk akan mbon inyene-e?

Ibuot 111

Idiọn̄ọ Utịt Eyo

UWEMEYO Tuesday edi emi. Nte Jesus etiede ke Obot Olive, owụkde enyịn ese temple ke isọn̄ isọn̄, Peter, Andrew, James, ye John ẹdi ẹbịne enye ndịbe ndịbe. Se ibehede mmọ edi temple, sia Jesus osụk okụrede ntịn̄nnịm ikọ oro nte ke owo idikpọn̄ke itiat ke enyọn̄ itiat efen eke mîdidorokede enye iduọk.

Edi nte an̄wan̄ade, mmọ ẹnyene se ikam ikponde ikan oro ke ekikere nte mmọ ẹkade ẹbịne Jesus. Urua ifan̄ ẹmi ẹkebede, enye ama etịn̄ aban̄a ‘edidu’ esie, kpa ini emi “Eyen Owo ediyararede idem.” Ndien ke idaha kiet ko ke edem, enye ama asian mmọ aban̄a “akpatre ini eyo emi.” Ntre mme apostle ẹmi ẹtịm ẹyom ndidiọn̄ọ.

Mmọ ẹdọhọ ẹte, “Sian nnyịn ini eke mme n̄kpọ ẹmi ẹdidide [osụn̄ọde ke nsobo ọnọ Jerusalem ye temple esie]; nso idinyụn̄ idi idiọn̄ọ edid[u] Fo, ye eke akpatre ini eyo emi?” Ke akpanikọ, mbụme mmọ enyene ikpehe ita. Akpa, mmọ ẹyom ndidiọn̄ọ mban̄a nsobo Jerusalem ye temple esie, ekem ẹdiọn̄ọ ẹban̄a edidu Jesus ke ukara Obio Ubọn̄, ndien ke akpatre utịt ofụri editịm n̄kpọ emi.

Ke anyan ibọrọ esie, Jesus ọbọrọ ofụri ikpehe mbụme ita oro. Enye ọnọ idiọn̄ọ kiet emi owụtde ini emi editịm n̄kpọ mme Jew editrede; edi enye ọnọ se ikande oro. Enye n̄ko ọnọ idiọn̄ọ kiet emi edinamde mme mbet esie ke ini iso ẹdu ke edidemede man mmọ ẹkeme ndidiọn̄ọ nte ke mmimọ idu uwem ke ini edidu esie, n̄ko ke imekpere utịt ofụri editịm n̄kpọ emi.

Nte mme isua ẹbede, mme apostle ẹkụt edisu prọfesi Jesus emi. Ih, kpa mme n̄kpọ oro enye ekebemde iso etịn̄ ẹtọn̄ọde nditịbe ke eyo mmọ. Ntem, nsobo editịm n̄kpọ mme Jew ye temple esie ibuatke-buat mme Christian oro ẹdude uwen ke isua 37 ke ukperedem, ke 70 C.E.

Nte ededi, edidu Christ ye utịt editịm n̄kpọ emi idaha itie ke 70 C.E. Edidu esie ke ukara Obio Ubọn̄ ada itie ke ata anyanini ke ukperedem. Edi ini ewe? Edidụn̄ọde prọfesi Jesus ayarade emi.

Jesus ebemiso etịn̄ ete ke ẹyekop ẹban̄a “ekọn̄ ye etop ekọn̄.” Enye ọdọhọ ete, “Idụt ẹyedaha an̄wana ye idụt,” akan̄, unyekisọn̄ ye ndiọi udọn̄ọ ẹyedu. Ẹyesua ẹnyụn̄ ẹwot mme mbet esie. Mme prọfet abian̄a ẹyedaha ẹda ẹnyụn̄ ẹda ediwak owo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. Ukwan̄ido eyekọri, ndien ima ediwak owo eyesụhọde. Ke ukem ini oro, ẹyekwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ nte ntiense ẹnọ kpukpru idụt.

Okposụkedi prọfesi Jesus okosude ekpri ekpri mbemiso nsobo Jerusalem ke 70 C.E., akamba akamba edisu prọfesi emi ada itie ke ini edidu esie ye utịt editịm n̄kpọ emi. Ndidụn̄ọde mme n̄kpọntịbe ererimbot ye ntịn̄enyịn toto ke 1914 ayarade nte ke akpan prọfesi Jesus emi ama ọtọtọn̄ọ ndisu akamba akamba toto ke isua oro.

Ikpehe efen ke idiọn̄ọ oro Jesus ọnọde edi “n̄kpọ mbubiam nsobo” ndibiọn̄ọde. Ke 66 C.E. n̄kpọ mbubiam emi ama owụt idem ke mbiet “mbonekọn̄” Rome oro ẹkekande Jerusalem ẹkụk ẹnyụn̄ ẹwụride ibibene temple. “N̄kpọ mbubiam nsobo” ada ke ebiet emi enye mîkpadaha.

Ke akamba akamba edisu eke idiọn̄ọ oro, n̄kpọ mbubiam emi edi Esop Ediomi M’idụt ye andida itie esie, kpa United Nations (Edidiana M’idụt). Christendom ese esop emem ererimbot emi nte enyeemi adade ke ibuot Obio Ubọn̄ Abasi. Didie ke edi mbubiam n̄kpọ ntem! Nte ini akade, ke ntre, mme ukara ukaraidem ẹmi ẹbuanade ke UN (EM) ẹyewọn̄ọde enyịn ẹse Christendom (mbiet Jerusalem) ẹyenyụn̄ ẹsobo enye.

Jesus ke ntem ebemiso etịn̄ ete: “Akwa ukụt eyedu, orụk eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ ererimbot tutu osịm emi, eke mîdinyụn̄ idụhe aba.” Ke adan̄aemi nsobo Jerusalem ke 70 C.E. edide akwa ukụt ke akpanikọ, ẹtọtde n̄kpan̄a awakde ebe owo million kiet, enye ikponke ikan ukụt mmọn̄ Ukwọ ofụri ererimbot eke eyo Noah. Ntre akamba akamba edisu eke ikpehe prọfesi Jesus emi idaha itie kan̄a.

Ndinyene Mbuọtidem ke Utịt Eyo

Nte Tuesday, Nisan 11, asan̄ade ekpere utịt, Jesus akaiso etịn̄ ikọ ye mme apostle esie aban̄a edidu esie ke ukara Obio Ubọn̄ ye eke utịt editịm n̄kpọ emi. Enye odụri mmọ utọn̄ aban̄a edibịne mme Christ nsu. Enye ọdọhọ ke mmọ ẹyesịn ukeme “man, edieke mmọ ẹkpekemede, ẹda ndimek ikọt Abasi ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄.” Edi, ukem nte mme ntrukpom oro ẹdade ẹkụt n̄kpọ ke ata anyan usụn̄, ndimek ikọt Abasi ẹmi ẹyesop idem ke ebiet emi ata udia eke spirit odude, oro edi, ye ata Christ ke edidu esie oro enyịn mîkwe. Owo ididaha mmọ iwaha ikpọn̄ usụn̄ inyụn̄ itan̄ ibok ọtọkiet inọ Christ nsu.

Mme Christ nsu ẹkeme ndiwụt idem ke usụn̄ oro ẹkụtde ke enyịn kpọt. Ke edide isio ye oro, owo idikwe edidu Jesus. Enye edida itie ke enyene-ndịk ini ke mbụk ubonowo, nte Jesus ọdọhọde ete: “Utịn eyekabade okịm, ọfiọn̄ idinyụn̄ inọhọ un̄wana esie.” Ih, emi edidi ikpehe ini ata ekịm ke edidu ubonowo. Enye editie nte n̄kpọ eke utịn okịmde ke uwemeyo, ye nte n̄kpọ eke ọfiọn̄ mînọhọ un̄wana esie ke okoneyo.

Jesus akaiso ete, “Ẹyenyụn̄ ẹnyen̄e mme odudu ikpaenyọn̄.” Enye ke ntre owụt ke ata ikpaenyọn̄ eyebemiso ọnọ idiọn̄ọ. Ikpaenyọn̄ ididịghe ebietidụn̄ inuen ikpọn̄îkpọn̄, edi mmọ ẹyeyọhọ ye mme ubomofụm ekọn̄, rọket, ye mme n̄kpọ uda ndụn̄ọde ikpaenyọn̄. Ndịk ye afai ẹyekpon akan n̄kpọ ekededi oro ẹkesobode ke mbemiso mbụk ubonowo.

Nte utịp, Jesus ọdọhọ ke “editịmede esịt eyenyụn̄ omụm mme idụt . . . , oto ke nnanenyịn aban̄a ediyomo emi inyan̄ ye mbufụt ẹyomode; idem eyeyemede owo oto ke ndịk ye edikama enyịn nse mme n̄kpọ eke ẹdiwọrọde ẹnọ ekondo.” Ke akpanikọ, ikpehe ini ata ekịm emi ke edidu owo eyeda okosịm ini emi Jesus ọdọhọde ke “idiọn̄ọ Eyen Owo eyewụt idem ke enyọn̄: adan̄aoro ke kpukpru mme idụt isọn̄ ẹyenyụn̄ ẹfụhọ.”

Edi idịghe kpukpru owo ẹdiseme ke ini ‘Eyen Owo edide ke odudu’ ndisobo idiọk editịm n̄kpọ emi mfep. “Ndimek ikọt Abasi,” kpa owo 114,000 ẹmi ẹdibuanade ye Christ ke Obio Ubọn̄ eke heaven esie, idisemeke, m̀mê nsan̄a mmọ ndiseme, kpa mbon oro Jesus ke mbemiso okokotde “mme erọn̄ en̄wen” esie. Kpa ye oro ẹdude uwem ke ikpehe ini oro okịmde akan ke mbụk ubonowo, mmọemi ẹmenam n̄kpọ ẹban̄a nsịnudọn̄ Jesus oro: “Ke ini mme n̄kpọ ẹmi ẹtọn̄ọde ndiwọrọ, ẹmenede enyịn ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹmenede ibuot mbufo ke enyọn̄, koro edifak mbufo ke asan̄a ekpere.”

Man mme mbet esie oro ẹdude uwem ke utịt eyo emi ẹdiọn̄ọ ke utịt asan̄a ekpere, Jesus ọnọ uwụtn̄kpọ emi: “Ẹse eto fig ye kpukpru eto; ke ini mmọ ẹsiahade ikọn̄, mbufo ẹkụt ẹnyụn̄ ẹfiọk ke idem mbufo ikpọn̄ ẹte ndaeyo ke ekpere. Kpasụk ntre mbufo n̄ko, ke ini mbufo ẹkụtde nte mme n̄kpọ ẹmi ẹtịbede, ẹfiọk ẹte Ubọn̄ Abasi ke ekpere. Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo nte, Emana emi idibehe tutu kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹwọrọ ẹsu.”

Ntre, ke ini mme mbet esie ẹkụtde ediwak nsio nsio ikpehe idiọn̄ọ oro nte osude, mmọ ẹkpenyene ndidiọn̄ọ nte ke utịt editịm n̄kpọ emi asan̄a ekpere ye nte ke ibịghike Obio Ubọn̄ Abasi eyesio kpukpru idiọkido efep. Ke akpanikọ, utịt edidi ke ini mbon oro ẹkụtde edisu eke kpukpru n̄kpọ oro Jesus ekebemde iso etịn̄ aban̄a ẹsụk ẹdude uwem! Ke ọnọde mme mbet oro ẹdidude uwem ke onịm-mbụk utịt eyo oro item, Jesus ọdọhọ ete:

“Ẹkpeme idem mbufo, mbak uyụhọ udia ye mmịn ye ekikere uwem emi edinam esịt mbufo odobi, ndien usen oro edibuat mbufo nte ekpọ; koro usen oro eyesịm kpukpru mmọemi ẹdụn̄de ke iso isọn̄. Edi mbufo ẹtaba idap kpukpru ini, ẹnyụn̄ ẹkpe ubọk, man mbufo ẹkpekeme ndibọhọ kpukpru n̄kpọ oro ẹdiwọrọde, nnyụn̄ nda ke iso Eyen Owo.”

Mme Asian ye Ndisịme Nditọiban

Jesus ke ọbọrọ mme apostle esie mbụme oro ẹbụpde ẹban̄a idiọn̄ọ edidu esie ke ukara Obio Ubọn̄. Idahaemi enye ọnọ mme ikpehe idiọn̄ọ efen efen ke n̄ke ita, m̀mê mme uwụtn̄kpọ.

Mbon oro ẹdude uwem ke ini edidu esie ẹyekụt nte n̄ke ẹmi kiet kiet osude. Enye ọtọn̄ọ akpa n̄ke ye ikọ ẹmi ete: “Adan̄aoro ẹyeda Obio Ubọn̄ Heaven ẹdomo ye nditọiban duop, eke ẹmende utuenikan̄ mmọ, ẹwọn̄ọ ẹka ẹkesobo ye ọdọ-ndọ. Ndien owo ition ke otu mmọ ẹdi ndisịme, ition ẹnyụn̄ ẹdi asian.”

Ye ikọ oro “ẹyeda Obio Ubọn̄ Heaven ẹdomo ye nditọiban duop,” ikọ Jesus iwọrọke ite ke ubak ibat mbon oro ẹdade Obio Ubọn̄ heaven ẹnyene ẹdi ndisịme ndien ubak eken ẹdi asian! Baba, edi ikọ esie ọwọrọ nte ke ebuana ye Obio Ubọn̄ eke heaven, ke n̄kpọ ebietde emi m̀mê oko odu, m̀mê nte ke n̄kpọ ẹmi ẹnyenede ebuana ye Obio Ubọn̄ ẹdibiet n̄kpọ emi m̀mê eken.

Nditọiban duop oro ẹda ẹban̄a kpukpru mme Christian ẹmi ẹdude ke udịm m̀mê ẹmi ẹdọhọde ke idu ke udịm ndibọ Obio Ubọn̄ heaven nda. Ekedi ke Pentecost eke 33 C.E. ke ẹken̄wọn̄ọ ndiyak esop Christian nnọ ubọn̄ ubọn̄ ebendọ emi ẹkenamde eset ke n̄kpa, kpa Jesus Christ ke ndọ. Edi ndọ oro ekenyene ndida itie ke heaven ke ini oro owo mîsiakke ke ini iso.

Ke n̄ke oro, nditọiban duop oro ẹwọrọ ẹka do ye uduak edidara ebendọ nnyụn̄ mbuana ke edinam ndọ. Ke ini eren emi ebehede, mmọ ẹyeda utuenikan̄ mmọ ẹnam usụn̄ oro ebendọ edisan̄ade ayama, ke ntre ẹkponode enye nte enye adade n̄wanndọ esie odụk ufọk oro ẹkeben̄ede ẹnịm ẹnọ enye. Nte ededi, Jesus anam an̄wan̄a ete: “Mme ndisịme ẹmen utuenikan̄ mmọ, edi idaha aran idian ye mmọ; edi mme asian ẹda aran ke ekpeme ye mme utuenikan̄ mmọ. Edi ke adan̄aemi ọdọ-ndọ ebịghide edidi, kpukpru mmọ ẹyet idap ẹde.”

Ọkpọsọn̄ edibịghi oro ebendọ emi ebịghide ndidi owụt nte ke edidu Christ nte Edidem oro akarade edidi ke ata ini iso. Enye ke akpatre ama ọdọk ebekpo esie odoro ke isua 1914. Ke anyan ikpehe ini eke okoneyo oro, kpukpru nditọiban oro ẹde idap. Edi owo ibiomke mmọ ikpe ke ntak emi. Ẹbiom ndisịme nditọiban ẹmi ikpe ke ntak mmọ mîkadaha aran idian ye mme utuenikan̄ mmọ. Jesus anam an̄wan̄a nte nditọiban ẹmi ẹdemerede mbemiso ebendọ ebehede ete: “Edi ke ufọt okoneyo ẹfiori ẹte, Sese, ọdọ-ndọ! Mbufo ẹwọn̄ọ ẹka ẹkesobo ye enye. Ekem kpukpru nditọiban oro ẹdaha ke enyọn̄, ẹdiọn̄ utuenikan̄ mmọ. Edi mme ndisịme ẹdọhọ mme asian ẹte, Ẹnọ nnyịn aran mbufo esisịt; koro mme utuenikan̄ nnyịn ẹmọn̄ ẹnịme. Edi mme asian ẹbọrọ ẹte, Ndusụk aran idikemke nnyịn ye mbufo: ẹkam ẹka ke ọtọ mme anyam-aran ẹkedep ke idem mbufo.”

Aran oro ada aban̄a n̄kpọ oro anamde mme ata Christian ẹyama nte un̄wana. Emi edi Ikọ Abasi eke odudu spirit, oro mme Christian ẹsọn̄ọde ẹmụm ẹkama, ọkọrọ ye edisana spirit, emi an̄wamde ndinam Ikọ oro an̄wan̄a mmọ. Aran eke spirit oro an̄wam nditọiban ẹmi ẹnyenede ọniọn̄ mi ndiyama ke ndidara ebendọ ke ini ẹsan̄ade ẹka usọrọ ndọ. Edi otu ndisịme nditọiban oro inyeneke aran eke spirit oro ẹyomde mi ke idemmọ, ye ke mme utuenikan̄ mmọ. Ntre Jesus etịn̄ aban̄a se itịbede ete:

“Edi ke ini mmọ [mme ndisịme nditọiban] ẹkade ẹkedep [aran], ọdọ-ndọ edi; ndien mmọemi ẹben̄ede idem ẹtiene enye ẹdụk ke udia ndọ: ndien ẹberi usụn̄. Edikem nditọiban eken ẹdi ẹdidọhọ ẹte, Ọbọn̄, Ọbọn̄, sio usụn̄ nnọ nnyịn. Edi enye ọbọrọ ete, Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, Ndiọn̄ọke mbufo.”

Ke Christ ama ekebehe ke Obio Ubọn̄ esie eke heaven, otu mme enyene-ọniọn̄ nditọiban eke mme ata Christian oro ẹyetde aran mi ẹma ẹdemede ẹdụk ifet oro mmọ ẹnyenede ndisịn un̄wana ke n̄kịm n̄kịm ererimbot emi ke nditoro edidi Edendọ oro. Edi mbon oro ndisịme nditọiban ẹmi ẹdade ẹban̄a ikeben̄eke idem ndinọ itoro emi. Ntre ke edikem ini, Christ iberekede usụn̄ usọrọ ndọ ke heaven inọ mmọ. Enye ọkpọn̄ mmọ ke an̄wa ke n̄kịm n̄kịm ererimbot eke ufọt okoneyo oro, man ẹkpan̄a ye kpukpru mme anam ukwan̄ido eken. Jesus eberi ete, “Ẹkpeme ndien, koro mbufo mîfiọkke usen m̀mê hour.”

N̄ke Aban̄ade Talent

Jesus akaiso ndineme nneme ye mme apostle esie ke Obot Olive ke nditop n̄ke en̄wen nnọ mmọ, ọyọhọ iba ke otu ita. Usen ifan̄ ke mbemiso, ke adan̄aemi enye okodude ke Jericho, enye ama otop n̄ke aban̄ade okụk ndiwụt nte ke Obio Ubọn̄ osụk ododu oyom usụn̄ ke ini iso. N̄ke oro enye otopde idahaemi, ke adan̄aemi enyenede ibat ibat mbiet n̄kpọ, etịn̄ aban̄a mme utom eke ẹsude ke ini oro Christ odude ke ukara Obio Ubọn̄. Emi anam an̄wan̄a ete ke ana mme mbet imọ ẹnam utom ke adan̄aemi ẹsụk ẹdude ke isọn̄ ndinam “inyene esie” ọtọt.

Jesus ọtọn̄ọ ntem: “Koro etie nte emi [oro edi, mme idaha ẹnyenede ebuana ye Obio Ubọn̄] owo oyomde ndika idụt efen, ndien enye okot ikọt esie, ayak inyene esie ọnọ mmọ.” Jesus edi owo oro, mbemiso akade idụt efen ke heaven, okotde ifụn esie—mme mbet oro ẹdude ke udịm ndibọ Obio Ubọn̄ eke heaven—ayak inyene esie ọnọ mmọ. Inyene ẹmi idịghe ata inyene, edi mmọ ẹda ẹbanā in̄wan̄ oro ẹma ẹketọtọ n̄kpọ, emi enye ọkọtọn̄ọde se inyenede n̄kọri ndision̄o mme mbet efen efen ndi.

Jesus ayak inyene esie ọnọ ifụn esie ibio ibio ini mbemiso enye ọdọkde ke heaven. Didie ke enye anam oro? Ke nditeme mmọ ete ẹkaiso ẹnam utom ke in̄wan̄ oro ẹma ẹketọtọ n̄kpọ ke ndikwọrọ etop Obio Ubọn̄ tutu osịm ata utịt ikpehe isọn̄. Nte Jesus ọdọhọde ete: “Enye ọnọ owo kiet talent ition, ọnọ owo efen iba, ọnọ owo efen kiet; ọnọ owo kiet kiet nte ukeme esie edide; ndien enye aka idụt efen.”

Talent itiaita oro—kpa inyene Christ—ke ntem edi se ẹdemede nte ekemde ye ukeme, m̀mê n̄kọri eke spirit ifụn oro. Ifụn oro ẹda ẹban̄a nsio nsio otu mbet. Ke akpa isua ikie, otu oro ọkọbọde talent ition nte an̄wan̄ade ama esịne mme apostle. Jesus akaiso ọdọhọ ete ke ifụn oro ẹkebọde talent ition ye talent iba ẹma ẹnam talent ẹmi ẹtọt utịm ikaba oto ukwọrọ Obio Ubọn̄ mmọ ye edinam mbet. Nte ededi, ofụn oro ọkọbọde talent kiet ama odịp enye ke isọn̄.

Jesus akaiso ete, “Ekem ke anyanini ama ekebe, ete ikọt oro edi edibat ibat ye mmọ.” Ibọhọke tutu ke ọyọhọ isua ikie-20, n̄kpọ nte isua 1,900 ke ukperedem, ke Christ ọkọnyọn̄ edi ndinam ibat, ntre, enye ke akpanikọ ekedi ke “anyanini ama ekebe.” Do Jesus anam an̄wan̄a ete:

“Owo emi ọkọbọde talent ition ada talent ition efen, edi edidọhọ ete, Ọbọn̄, afo ọkọnọ mi talent ition: sese, mmodori talent ition efen ke esịt. Ọbọn̄ esie ete, Omotịm anam, afo eti asan̄autom ye owo akpanikọ: akanam akpanikọ ke se mîwakke; nyenịm fi ekpeme ediwak n̄kpọ; dụk ke idara ọbọn̄ fo.” Ofụn oro ọkọbọde talent iba kpasụk ntre anam talent esie ọtọt utịm ikaba, ndien enye ama ọbọ ukem itoro ye utịp oro.

Nte ededi, didie ke ifụn anam-akpanikọ ẹmi ẹdụk ke idara Eteufọk mmọ? Ọfọn, idara Eteufọk mmọ, Jesus Christ, edi edibọ inyene Obio Ubọn̄ ke ini enye akakade idụt efen ebịne Ete esie ke heaven. Amaedi ifụn anam-akpanikọ ke eyomfịn, mmọ ẹnyene akwa idara ke ndidi se ẹyakde mme mbiomo Obio Ubọn̄ efen efen ẹsịn ke ubọk, ndien nte mmọ ẹkụrede utom mmọ eke isọn̄, mmọ ẹyenyene ọyọhọ idara ke ndidi se ẹnamde ẹset ẹdụk Obio Ubọn̄ eke heaven. Edi nso kaban̄a ọyọhọ ofụn ita?

Ofụn emi okụni ete, “Ọbọn̄, mmọfiọk fi, nte afo edi owo nsọn̄ido, . . . ndien ndịk anam mi, nnyụn̄ ndaha n̄kodịp talent fo ke isọn̄: se, . . . se inyenede fi do.” Ofụn oro ama okokoi esịn ndinam utom ke in̄wan̄ oro ẹma ẹketọtọ n̄kpọ ke ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ nnam mbet. Ntre eteufọk oro okot enye “idiọk asan̄autom ifu” onyụn̄ ọnọ ubiereikpe ete: “Ẹbọ enye talent oro ndien, . . . Ẹnyụn̄ ẹduọk asan̄autom emi mîdorike mi udori ke ekịm ke esien: do ke editua eyet ye edita edet ẹyedu.” Mbon oro ẹdude ke otu idiọk ofụn emi, emi ẹtopde ẹduọk ke esien mi, inyeneke idara eke spirit ndomokiet.

Emi onịm akpan ukpepn̄kpọ ọnọ kpukpru owo oro ẹdọhọde ke idi mbet Christ. Edieke anade mmọ ẹbọ itoro ye utịp esie, ẹnyụn̄ ẹtre ndidi se ẹmende ẹduọk ke ekịm ke esien ye akpatre nsobo, ana mmọ ẹnam utom ndisịn n̄kọri ke inyene Eteufọk mmọ eke heaven ke ndinyene ọyọhọ ebuana ke utom ukwọrọikọ. Nte afo ke esịn ifịk ke afan̄ emi?

Ke Ini Christ Edide ke Ukara Obio Ubọn̄

Jesus osụk odu ye mme apostle esie ke Obot Olive. Ke ibọrọ mbụme oro mmọ ẹkebụpde ẹyom idiọn̄ọ edidu esie ye eke akpatre ini eyo emi, enye kemi asian mmọ akpatre ke otu udịm udịm n̄ke ita. Jesus ọtọn̄ọ ntem, “Ke ini Eyen Owo edidide ke ubọn̄ Esie, asan̄a ye kpukpru mme angel, adan̄aoro ke Enye eyetie ke ebekpo ubọn̄ Esie.”

Mme owo ikemeke ndikụt mme angel ke ubọn̄ ubọn̄ idaha mmọ ke heaven. Ntre ana edidi oro Eyen owo, Jesus Christ, edide ye mme angel edi se enyịn owo mîkwe. Edidi oro ada itie ke isua 1914. Edi ye nso uduak? Jesus anam an̄wan̄a ete: “Ẹyebon kpukpru mme idụt ke iso Esie: Enye eyenyụn̄ abahade mmọ kiet ye eken, nte emi ekpemerọn̄ abaharede erọn̄ ye ebot; ndien eyenịm erọn̄ ke ubọk nnasia Esie, ye ebot ke ufien.”

Ke etịn̄de aban̄a se iditịbede inọ mbon oro ẹbaharede ẹnịm ke n̄kan̄ oro ẹwụtde mfọn, Jesus ọdọhọ ete: “Ekem Edidem eyedọhọ mmọemi ẹdude ke ubọk nnasia, ete, Ẹdi, mbufo ẹmi Ete Mi ọdiọn̄de, ẹdida ubọn̄ emi ẹkenịmde ẹnọ mbufo toto ke editọn̄ọ ererimbot.” Mme erọn̄ ke n̄ke emi idikarake ye Christ ke heaven, edi ẹyeda Obio Ubọn̄ oro ẹnyene ke usụn̄ifiọk eke edidi mme andidu ke idak esie mi ke ison̄. “Editọn̄ọ ererimbot” akada itie ke ini Adam ye Eve ke akpa ẹkenyenede nditọ ẹmi ẹkpekemede ndibọ ufọn nto ndutịm Abasi ndifak ubonowo.

Edi ntak emi ẹbaharede mme erọn̄ ẹnịm ke n̄kan̄ ubọk nnasia mfọn Edidem-e? Edidem ọbọrọ ete, “Koro Ami n̄kokopde biọn̄, ndien mbufo ẹnọ Mi udia; itọn̄ akasat Mi, ndien mbufo ẹnọ Mi mmọn̄; n̄kdei esen, ndien mbufo ẹda Mi ẹka ufọk; n̄kedi iferi, ndien mbufo ẹsịne Mi ọfọn; n̄kọdọdọn̄ọ, ndien mbufo ẹdi ẹdise Mi; n̄kodu ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndien mbufo ẹdi ke ọtọ Mi.”

Sia mme erọn̄ ẹdude ke isọn̄, mmọ ẹyom ndidiọn̄ọ nte mmọ ẹkenamde orụk nti utom ntre ẹnọ Edidem mmọ eke heaven. Mmọ ẹbụp ẹte, “Ọbọn̄, ini ewe ke ikokụt Fi, etiede biọn̄, ndien inọ Fi udia; m̀mê nte itọn̄ asatde Fi ndien inọ Fi mmọn̄? Ini ewe ke ikonyụn̄ ikụt Fi edide esen, ndien ida Fi ika ufọk? M̀mê iferi, ndien isịne Fi ọfọn̄? Ini ewe ke ikonyụn̄ ikụt Fi ọdọn̄ọde, m̀mê ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndien idi idise Fi?”

Edidem ọbọrọ ete, “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, Adan̄a nte mbufo ẹkenamde n̄kpọ ẹmi ẹnọ kiet ke otu nditọete Mi, kpa ata n̄kpri ẹmi, mbufo ẹkenam ẹnọ Mi.” Nditọete Christ ẹdi nsụhọ ke otu owo 144,000 ẹmi ẹdikarade ye enye ke heaven. Ndien ndinam eti n̄kpọ nnọ mmọ, Jesus ọdọhọ, ke edi ukem nte edinam eti n̄kpọ nnọ imọ.

Ekem, Edidem ọwọn̄ọde etịn̄ ikọ ye mme ebot. “Ẹdianade Mi, mbufo ẹmi ẹdide mbon nsobo, ẹkedụk ke nsinsi ikan̄, emi ẹkenịmde ẹnọ Satan ye mme angel esie. Koro Ami n̄kokopde biọn̄, ndien mbufo inọhọ Mi udia; itọn̄ akasat Mi, ndien mbufo inọhọ Mi mmọn̄: n̄kedi esen, ndien mbufo idaha Mi ika ufọk; n̄kedi iferi, ndien mbufo isịneke Mi ọfọn̄; n̄kọdọdọn̄ọ, nnyụn̄ ntie ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndien mbufo idịghe idise Mi.”

Mme ebot, nte ededi, ẹfan̄a ẹte: “Ọbọn̄, ini ewe ke nnyịn ikokut Fi etiede biọn̄, m̀mê nte itọn̄ asatde Fi, m̀mê nte edide esen, m̀mê iferi, m̀mê nte ọdọn̄ọde, m̀mê nte etiede ke ufọkn̄kpọkọbi, ndien nnyịn itre ndinam n̄kpọ nnọ Fi?” Ẹbiom mme ebot ikpe ke ukem isọn̄ ntak oro ẹtebede mme erọn̄ ikpe. Jesus ọbọrọ ete, “Adan̄a nte mbufo mîkanamke n̄kpọ ẹmi inọ kiet ke otu ata n̄kpri [nditọete mi] ẹmi, mbufo inamke inọ Mi.”

Ntre edidu Christ ke ukara Obio Ubọn̄, mbemiso utịt idiọk editịm n̄kpọ emi ke akwa ukụt, edikam edi ini ikpe. Mme ebot “ẹyedaha ẹkedụk ke nsinsi [nsobo]; edi ndinen owo [mme erọn̄] ẹyedụk ke nsinsi uwem.” Matthew 24:​2–25:46; 13:​40, 49; Mark 13:​3-37; ­Luke 21:⁠7-36; 19:​43, 44; 17:​20-30; 2 Timothy 3:​1-5; John 10:⁠16; Ediyarade 14:​1-3.

▪ Nso ida mbụme mme apostle idi, edi nte an̄wan̄ade, nso n̄kpọ efen ke mmọ ẹnyene ke ekikere?

▪ Ewe ikpehe prọfesi Jesus ikosu ke 70 C.E., edi nso mîkadaha itie adan̄aoro?

▪ Ini ewe ke prọfesi Jesus ekebemiso osu, edi ini ewe ke enye osu akamba akamba?

▪ Nso idi n̄kpọ mbubiam ke akpa ye akpatre edisu esie?

▪ Ntak emi akwa ukụt mîkenyeneke akpatre edisu esie ke nsobo Jerusalem?

▪ Mme idaha ererimbot ewe inịm edidu Christ idiọn̄ọ?

▪ Ini ewe ke ‘kpukpru mme idụt isọn̄ edifụhọ,’ edi nso ke mme anditiene Christ ẹdinam?

▪ Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ọnọ ndin̄wam mme mbet esie ini iso ndidiọn̄ọ ini emi utịt asan̄ade ekpere?

▪ Nso item ke Jesus ọnọ mme mbet esie ẹmi ẹdidude uwem ke utịt eyo?

▪ Nditọiban duop oro ẹda ẹban̄a mmanie?

▪ Ini ewe ke ẹkeyak esop Christian ẹnọ ebendọ ke ndọ, edi ini ewe ke ebendọ ebehe man ada n̄wanndọ esie aka usọrọ ndọ?

▪ Nso ke aran oro ada aban̄a, ndien edinyene enye an̄wam nditọiban ẹmi ẹnyenede ọniọn̄ mi ndinam nso?

▪ Usọrọ ndọ oro ada itie ke m̀mọ̀n̄?

▪ Nso akwa utịp ke ndisịme nditọiban oro ẹtaba, ndien nso idi idaha mmọ?

▪ Nso ukpepn̄kpọ ke n̄ke aban̄ade talent ekpep?

▪ Mmanie ẹdi ifụn oro, ndien nso idi inyene ẹmi ẹyakde ẹsịn mmọ ke ubọk?

▪ Ini ewe ke eteufọk edi ndinam ibat, ndien nso ke enye okụt?

▪ Nso idi idara oro ifụn anam-akpanikọ ẹdụkde, ndien nso itịbe inọ ọyọhọ ofụn ita, kpa idiọk ofụn oro?

▪ Ntak anade edidu Christ edi se enyịn owo mîkwe, ndien nso utom ke enye anam ke ini oro?

▪ Ke nso usụn̄ifiọk ke mme erọn̄ ẹda Obio Ubọn̄ ẹnyene?

▪ Ini ewe ke “editọn̄ọ ererimbot” akada itie?

▪ Ke nso isọn̄ ntak ke ẹbiere ikpe ẹnọ mme owo, edide nte mme erọn̄ m̀mê nte mme ebot?

Ibuot 112

Akpatre Passover Jesus Amasan̄a Ekpere

NTE Tuesday, Nisan 11, asan̄ade ekpere utịt, Jesus omokụre edinọ mme apostle oro ukpep ke Obot Olive. Nso ukak ukak usen oro ọyọhọde ye utom ke emi edi ntem! Idahaemi, iso-ọfọn ke adan̄aemi afiakde ọnyọn̄ Bethany ke okoneyo oro, enye asian mme apostle esie ete: “Mbufo ẹfiọk ẹte, usen iba ẹma ẹbe, passover edi, ndien ẹma ẹda Eyen Owo ẹnọ, ẹwot Enye ke [eto].”