Ndi ama odot David ndikere ke Abasi abat imọ ke n̄kpọ? Ndi Abasi abat fi ke n̄kpọ? Ọsọsọn̄ ediwak owo ndinịm ke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ekere aban̄a mmimọ. Ntak-a?

Ntak kiet edi ke Abasi okpon onyụn̄ okon̄ akan nnyịn mme owo. Ke iso esie, ofụri ererimbot etie nte “ntọi mmọn̄ emi otode bọket; ẹnyụn̄ ẹbat mmọ nte obu ke udomon̄kpọ.” (Isaiah 40:15) Ete kiet emi mînịmke ke Abasi do ekewet ete ke “owo emi enịmde ke Abasi ekere aban̄a imọ onyụn̄ ọdọn̄ enyịn ke se imọ inamde edi ata owo ntan̄idem.”

Mbon en̄wen ẹkere ke idiọkn̄kpọ mmimọ anam Abasi okûma mmimọ. Ke uwụtn̄kpọ, ete kiet emi ekerede Jim ọdọhọ ete: “Mma nsibọn̄ akam kpukpru ini nte Abasi an̄wam mi ntie emem emem nnyụn̄ mmụm idem n̄kama ke ini n̄kpọ abiakde mi. Edi ntise, mfiak nduọ obom. Ke akpatre, mma ndọhọ ke ndi ata idiọkowo, ke inyeneke nte Abasi ekemede ndin̄wam mi.”

Ndi Abasi oyom usụn̄ ọkpọn̄ nnyịn tutu idọn̄ke enyịn ke se inamde? Didie ke enye ese nnyịn mme owo? Idụhe owo emi ekpekemede ndibọrọ mbụme emi ke Abasi mîkpetịn̄ke n̄kpọ emi inọ nnyịn. Edi Bible emi Abasi adade etịn̄ uduak esie ọnọ nnyịn anam ifiọk ke Abasi ‘iyomke usụn̄ ikpọn̄ nnyịn owo kiet kiet’ inyụn̄ ifreke iban̄a nnyịn. (Utom 17:27) Ke ibuotikọ inan̄ oro ẹtienede, iyeneme nte Abasi anamde idiọn̄ọ ke imekere iban̄a nnyịn. Iyeneme n̄ko nte enye anamde-nam emi owụt ye mme owo nte afo.

NTAK EMI ỌSỌN̄DE NDUSỤK OWO NDINỊM: Ndụn̄ọde emi ẹnamde ndondo emi owụt ke ekondo nnyịn enyene uyọ ntantaọfiọn̄ biliọn 100 m̀mê akande oro. Sia ekondo nnyịn okponde ntem, ediwak owo ẹsikere ke Akwa Andibot ikemeke-keme ndise se nnyịn mme ikpîkpu owo inamde mi ke isọn̄.

SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Abasi ikọnọhọ nnyịn Bible ekem efre nnyịn enyịn. Utu ke oro, enye ọdọhọ nnyịn ete: “Nyetịn̄ fi enyịn ke idem nnyụn̄ nteme fi.”—Psalm 32:8.

Kere ban̄a se iketịbede inọ Hagar, eyen Egypt emi okodude uwem n̄kpọ nte isua 4,000 emi ẹkebede. Enye ikokponoke Sarai ekaufọk esie. Ntre, Sarai ama ofiomo enye, enye onyụn̄ efehe aka wilderness. Ndi Abasi ama efre aban̄a Hagar sia enye mîkokponoke ekaufọk esie? Bible ọdọhọ ke ‘angel Jehovah ama okụt enye.’ Angel oro ama ọsọn̄ọ enye idem onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Jehovah omokụt ukụt fo.” Ekem Hagar ama ọdọhọ Jehovah ete: “Afo edi Abasi emi okụtde n̄kpọ.”—Genesis 16:4-13.

“Abasi emi okụtde n̄kpọ” ke ese fi n̄ko. Abasi etie nte eti ete m̀mê eka. Eti ete m̀mê eka esinen̄ede ese n̄kpri nditọ esie enyịn sia enye ọdiọn̄ọ ke esinen̄ede oyom ẹse n̄kpri nditọ enyịn. Kpasụk ntre, Abasi esinen̄ede ese nnyịn enyịn akpan akpan ke ini iyomde un̄wam m̀mê ke ini n̄kpọ anamde nnyịn. Jehovah ọdọhọ ete: “Ami ndụn̄ ke edikon̄ ye edisana ebiet, ndụn̄ n̄ko ye owo emi ẹnuakde onyụn̄ ofụhọde, man ndemede spirit mme usụhọde owo nnyụn̄ ndemede esịt mbon oro ẹnuakde.”—Isaiah 57:15.

Edi afo emekeme ndikere m̀mê Abasi ese fi didie, m̀mê enye ada fi nte afo etiede, mîdịghe m̀mê enye enen̄ede ọdiọn̄ọ fi?

NTAK EMI ỌSỌN̄DE NDUSỤK OWO NDINỊM: Ediwak owo ẹkere ke Abasi abat kpukpru owo nte mme idiọkowo, ke nnyịn iwọrọke n̄kpọ ke iso esie. Da Kendra ke uwụtn̄kpọ. Enye ọkọdọn̄ọ udọn̄ọ emi esinamde owo ofofụhọ kpukpru ini. Esịt ama amia enye ufen sia enye mîkekemeke ndinam kpukpru se Abasi ọdọhọde. Enye ọdọhọ ke oro ama anam itre ndibọn̄ akam.

SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Jehovah isehe nte nnyịn idiọkde, edi enye enen̄ede ọdiọn̄ọ utọ owo emi nnyịn owo kiet kiet idide. Bible ọdọhọ ke enye ‘etịm ọfiọk nte ẹbotde nnyịn’ onyụn̄ ‘eti ke nnyịn idi ntan.’ Akan oro, “enye inamke ye nnyịn nte idiọkn̄kpọ nnyịn edide,” edi esifen ọnọ nnyịn ke ini ikabarede esịt.—Psalm 103:10, 14.

Kere ban̄a David, edidem Israel oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ. Enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Abasi ete: “Enyịn fo ama okụt mi ke ini n̄kedide ọbọn̄eyen, ndien ẹma ẹwewet kpukpru ndido esie ẹsịn ke n̄wed fo . . . O Abasi, dụn̄ọde mi nyụn̄ fiọk esịt mi.” (Psalm 139:16, 23) Ke akpanikọ, David ama ọfiọk ke okposụkedi emi imọ isinamde idiọkn̄kpọ—ikpọ idiọkn̄kpọ ndusụk ini—ke Jehovah ekeme ndikụt ke imọ imakabade esịt.

Jehovah ọdiọn̄ọ fi akan owo ekededi. Bible ọdọhọ ke “owo ese se enye okụtde ke enyịn; edi Jehovah ese esịt.” (1 Samuel 16:7) Abasi ọfiọk se inamde afo etie nte etiede emi. Enye ọdiọn̄ọ ubon emi afo otode, nte ẹkebọkde fi, ebiet emi okokponde, onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke kpukpru emi ẹkeme nditiene nnam odu uwem nte odude emi. Enye okụt ofụri ukeme emi afo esịnde ndinam se ifọnde, idem ọkpọkọm ananam ndudue.

Sia Abasi ọdiọn̄ọde fi ntem, nso ke enye anam man ọdọn̄ fi esịt?

NTAK EMI ỌSỌN̄DE NDUSỤK OWO NDINỊM: Idem ke ini ndusụk owo ẹnen̄erede ẹyom ndọn̄esịt, mmọ ẹsikere ke ifọnke ndiben̄e Abasi an̄wam mmimọ iyọ mfịna. Mma kiet emi ekerede Raquel ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kerede nte ẹwakde ke ererimbot emi ye ikpọ mfịna emi mme owo ẹnyenede, esitie mi nte mfịna mi ekpri akaha ndidọhọ Abasi an̄wam mi.”

SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Abasi ananam ediwak n̄kpọ man an̄wam onyụn̄ ọdọn̄ mme owo esịt. Kpukpru owo ke isọn̄ ẹkedada idiọkn̄kpọ ẹmana ndien emi anam nnyịn ikûkeme ndinam kpukpru se Abasi ọdọhọde inam. Edi Abasi ‘ama ama nnyịn onyụn̄ osio Jesus Christ Eyen esie ọdọn̄ nte uwa usio-isop idiọkn̄kpọ nnyịn.’ (1 John 4:10) Jesus ndikakpa mfak nnyịn anam Abasi ekeme ndifen idiọkn̄kpọ nnyịn, anam esịt okûbiom nnyịn, onyụn̄ anam idori enyịn ndidu uwem ke ini emi Abasi edinamde emem odu ke ofụri ererimbot.a Edi ndi uwa ufak Jesus edi n̄kpọ ofụri ubonowo, mîdịghe ndi enye akam owụt ke Abasi ekere aban̄a fi?

Kere ban̄a apostle Paul. Enye ama ama nte Jesus akakpade afak nnyịn tutu enye ewet ete: “Ndu [uwem] ke mbuọtidem eke nnyenede ke Eyen Abasi, emi akamade mi okonyụn̄ ayakde idemesie ọnọ kaban̄a mi.” (Galatia 2:20) Edi akpanikọ ke Jesus ama akpa mbemiso Paul akabarede edi Christian. Edi Paul akada uwa emi nte enọ emi Abasi ọnọde imọ.

Jesus ndikakpa man afak ubonowo edi enọ emi Abasi ọnọde fi n̄ko. Enọ emi owụt ke Abasi ada fi ke n̄kpọ. Enọ esie emi ekeme ndinọ fi “nsinsi ndọn̄esịt ye eti idotenyịn” onyụn̄ anam aka iso odu eti uwem.—2 Thessalonica 2:16, 17.

Edi Jesus akawa idem esie ke n̄kpọ nte isua 2,000 emi ẹkebede. Ntre, nso iwụt ke Abasi oyom edi ufan imọ mfịn?

NTAK EMI ỌSỌN̄DE NDUSỤK OWO NDINỊM: Ediwak mbon oro ẹnịmde ke Abasi do ikpereke enye. Ke uwụtn̄kpọ, Christina emi otode Ireland ekesika ufọkabasi kpukpru urua, edi enye ọdọhọ ete: “N̄kada enye nte Abasi emi okobotde kpukpru n̄kpọ, edi n̄kọdiọn̄ọke enye n̄konyụn̄ n̄kpereke enye.”

SE BIBLE ỌDỌHỌDE: Ke ini isopde usụn̄, Jehovah esiyom nnyịn okụt. Jesus ama etịn̄ nte Abasi esinamde emi ete: “Edieke owo kiet enyenede erọn̄ ikie ndien kiet ke otu mmọ osop usụn̄, nte enye idikpọn̄ke anan̄ ye efịtenan̄ ke enyọn̄ obot inyụn̄ idaha ikoyom kiet emi osopde usụn̄ do? . . . Kpasụk ntre Ete mi emi odude ke heaven iyomke kiet ke otu n̄kpri owo emi atak.”—Matthew 18:12-14.

Idụhe owo ndomokiet “ke otu n̄kpri owo emi,” oro Abasi mîdaha ke n̄kpọ. Didie ke enye ‘esiyom mbon emi ẹsopde’? Itien̄wed oro ikadade itọn̄ọ ibuotikọ emi ọdọhọ ke Abasi esinam emi ke ndidụri mmọ nda.

Yak ineme nte Abasi okodụride ndusụk owo ada. Ke eyo mme apostle, Abasi ama ọdọhọ Philip emi ekedide anditiene Christ okosobo ye owo Ethiopia man anam prọfesi emi enye okokotde an̄wan̄a enye. (Utom 8:26-39) Nte ini akakade, Abasi ama ọdọhọ apostle Peter aka edem Cornelius, akwa owoekọn̄ Rome, emi okosụk ọbọn̄de akam ọnọ Abasi onyụn̄ an̄wanade ndikpono enye. (Utom 10:1-48) Abasi ama onyụn̄ anam apostle Paul ye mme nsan̄a esie ẹka mbeninyan̄ kiet emi ekperede Philippi. Do ke mmọ ẹkesobo mma kiet emi ekerede Lydia, emi okonyụn̄ “edide andituak ibuot nnọ Abasi.” Abasi ama anam mma emi okop ukwọrọikọ Paul.—Utom 16:9-15.

Owo mmọ kiet kiet ama oyom Jehovah, ndien Enye ama anam kpukpru mmọ ẹnyene ifet ndidiọn̄ọ Enye. Mmanie isisan̄a ikwọrọ Ikọ Abasi inọ mme owo ke ufọk mmọ ye ke ebiet ekededi emi mme owo ẹdude? Ediwak owo ẹdidọhọ, “Mme Ntiense Jehovah.” Kere ise, Okûdi Abasi ada mmọ okot fi ete edidi ufan imọ? Nnyịn idọhọ ọbọn̄ akam ọnọ Abasi man enye an̄wam fi enyịme ndisan̄a n̄kpere imọ.a