1 Enyịn̄ Abasi ke N̄wed Abasi Usem Hebrew ye ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek
“Jehovah.” Hebrew, יהוה (YHWH m̀mê JHVH)
“Jehovah” (Heb., יהוה, YHWH), Ge 2:4 edi akpa itie emi ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi odude. Enyịn̄ Abasi edi ikọedinam, orụk ikọedinam usem Hebrew emi הוה (ha·wahʹ, “ndikabade ndi”), oro owụtde edinam oro akade-ka iso. Mmọdo, enyịn̄ Abasi ọwọrọ “Enye Anam Akabade Edi.” Emi owụt Jehovah nte Enye emi adade edinam oro akade-ka iso akabade edi Andisu mme un̄wọn̄ọ, Enye emi anamde mme uduak esie ẹsu kpukpru ini.
Akakan emiom emi mme akabade n̄wed eyomfịn ẹmiomde Abasi, Andinyene Edisana N̄wed Abasi, edi ndisio m̀mê ndidịp ọkpọkpọ enyịn̄ esie. Ke nditịm ntịn̄, enyịn̄ esie odu ke uwetn̄kpọ usem Hebrew utịm ike 6,828 nte יהוה (YHWH m̀mê JHVH), emi ẹsiwakde ndikot Tetragrammaton (emi ke ata edikabade ọwọrọde “enyene abisi inan̄”). Ke ndida enyịn̄ oro “Jehovah,” nnyịn itiene mme uwetn̄kpọ akpasarade usem ketket inyụn̄ itieneke ido edimen mme udorienyịn̄ utọ nte “Ọbọn̄,” “Adonai” m̀mê “Abasi” n̄kpụhọ ye enyịn̄ Abasi, emi edide Tetragrammaton.
Enyịn̄ oro “Jehovah” odu utịm ike 6,973 ke N̄wed Abasi Usem Hebrew ke Edikabade eke Obufa Ererimbot. Ke nditịm ntịn̄, Tetragrammaton odu utịm ike 6,828 ke uwetn̄kpọ usem Hebrew, esịnede utịm ikata emi ẹwetde enye ẹdian enyịn̄ efen (Ge 22:14; Ex 17:15; Jg 6:24) ye utịm ikotiokiet emi enye odude ke ikọ enyọn̄ ibuotn̄wed Psalm (7; 18 [utịm ikata]; 36; 102). Nnyịn ikabade Tetragrammaton nte “Jehovah” ke kpukpru itie 6,828 oro enye odude ibọhọke ke Jg 19:18, emi iwetde adaitie ikọenyịn̄ oro “mi,” utu ke ndiwet enyịn̄ Abasi. N̄ko-n̄ko, nte ekemde ye Septuagint, nnyịn imafiak ida Tetragrammaton idisịn ke De 30:16; 2Sa 15:20 ye 2Ch 3:1. Nnyịn n̄ko imafiak ida enyịn̄ Abasi idisịn ke Isa 34:16 ye Zec 6:8, emi “Jehovah” okpodude utu ke adaitie ikọenyịn̄ oro “mi.” Imafiak ida enyịn̄ Abasi idisịn ke itie 141 efen emi mme Sopherim ẹkekpụhọrede enyịn̄ Abasi ẹwet ’Adho·naiʹ m̀mê ’Elo·himʹ.
Man ikûnam n̄kpọ ibe se akabade n̄wed akpanamde ikodụk utom edinam ikọ an̄wan̄a, nnyịn imenen̄ede ikpeme nte ikabarede enyịn̄ Abasi ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek, itịn̄de enyịn kpukpru ini itiene se ikụtde ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Nnyịn imese mme edikabade N̄wed Abasi Christian Usem Greek eke usem Hebrew oro ẹsụk ẹdude inyụn̄ ikụt ke se ikabarede odu ke n̄kemuyo ye mmọ.
Tetragrammaton emi ẹwetde ke mme abisi usem Hebrew (יהוה), esịne ke uwetn̄kpọ usem Hebrew ye ke Septuagint usem Greek. Mmọdo, edide Jesus ye mme mbet esie ẹkekot N̄wed Abasi ke usem Hebrew m̀mê ke usem Greek, mmọ ẹma ẹsikụt enyịn̄ Abasi. Ke synagogue ke Nazareth, ke ini Jesus akadahade ada ọbọ n̄wed Isaiah onyụn̄ okotde 61:1, 2 emi Tetragrammaton odude, enye ama okot enyịn̄ Abasi. Emi ama ekem ye ubiere esie ndinam ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Jehovah nte ẹkụtde ke akam oro enye ọkọbọn̄de ọnọ Ete esie ete: “Mmayarade enyịn̄ fo nnọ mme owo emi afo okosiode ke ererimbot ọnọ mi. . . . Ami mmonyụn̄ nnam mmọ ẹfiọk enyịn̄ fo nyonyụn̄ nnam mmọ ẹfiọk.”—Joh 17:6, 26.
Nnyịn imesịn enyịn̄ Abasi utịm ike 237 ke edikabade N̄wed Abasi Christian Usem Greek nnyịn. Kpukpru itie 237 oro ifiakde ida enyịn̄ Abasi idisịn ẹdu ke n̄kemuyo ye ediwak edikabade eke usem Hebrew oro ẹsụk ẹdude.