Ndi emeti ini emi ọkọduọde ada unan ke ubọk m̀mê ke ukot ke ini ekedide ekpri eyenọwọn̄? Ekeme ndidi eka fo ama ọkwọhọde unan oro onyụn̄ ada ọfọn̄ ọbọp. Afo ama atua etieti, edi enye ama emen fi akama onyụn̄ obok fi. Anaedi se enye akanamde oro ama ọdọn̄ fi esịt. Ama enyene owo emi ekesidọn̄de fi esịt ini oro.

Edi nte ikponde ika, ntre n̄ko ke uwem nnyịn esitọn̄ọ ndiwak n̄kukọhọ. Mfịna emi isinyenede esinen̄ede okpon, ndien emi esinam ọsọn̄ ndikụt owo emi ọdọn̄de nnyịn esịt. Isimemke ndikọk ndusụk mfịna emi ikpọ owo ẹnyenede nte ẹsikọkde eke nditọwọn̄. Yak itịn̄ iban̄a ndusụk mfịna emi ikpọ owo ẹsinyenede.

• Ndi akanam ẹsio fi ke utom ke ini mûkodorike enyịn? Julian ọdọhọ ke ibuot ama oyon̄ imọ ke ini ẹkesiode imọ ke utom. Enye ọdọhọ ke imọ ima ikere nte idisede iban̄a ubon imọ. Enye ama onyụn̄ ekere ntak emi ẹkpesiode imọ ntre ẹtop ẹduọk ke ima ikanam utom do ke ediwak isua.

• Ekeme ndidi ndọ mbufo ndibiara anam esịt obụn̄ọ fi. Raquel ọdọhọ ete: “Ke ini ebe mi ọkọkpọn̄de mi isua kiet ye ubak emi osụk ebede, mma mfụhọ etieti. Eketie nte ẹda ikwa ẹkịm mi esịt. N̄kpọ emi ama anam esịt obụn̄ọ mi onyụn̄ anam ndọn̄ọ. Esịt ama enen̄ede etịmede mi.”

• Ekeme ndidi emenyene udọn̄ọ emi mîmaha ndinọ fi utan̄ifia. Ndusụk ini, uwem ekeme ndidorode fi nte okodororede Job. (Job 7:16) Ekeme ndinyụn̄ ntie fi ke idem nte eketiede Luis emi ama ekebe isua 80. Enye ọkọdọhọ ete, “Ndinyụn̄ ntie mbet usen n̄kpa mi.”

• Owo fo ndikpa ekeme n̄ko ndinam oyom ndọn̄esịt. Ete kiet emi ekerede Robert ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kokopde ke eyen mi akpa ke ubomofụm, n̄kenịmke ke nsonso oro. Edi mma ntọn̄ọ ndikop utọ ubiak emi Bible ọdọhọde ke etie nte owo ndimen akan̄kan̄ n̄kịm owo.”—Luke 2:35.

Robert, Luis, Raquel, ye Julian ẹma ẹnyene nnennen Owo emi ọkọdọn̄de mmọ esịt, kpa ye oro se ikọwọrọde mmọ mîkememke. Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ọkọdọn̄ mmọ esịt. Didie ke enye esidọn̄ mme owo esịt? Ndi enye oyonyụn̄ ọdọn̄ fi esịt?

Apostle Paul ọkọdọhọ ke Jehovaha edi “Abasi kpukpru ndọn̄esịt, emi ọdọn̄de nnyịn esịt ke kpukpru ukụt nnyịn.” (2 Corinth 1:3, 4) Emi ọwọrọ ke idụhe owo emi Abasi mîkemeke ndin̄wam, inyụn̄ idụhe nte mfịna nnyịn ekemede ndikpon tutu Ete nnyịn eke heaven ikemeke ndidọn̄ nnyịn esịt.

Edi ana inam n̄kpọ man Abasi ọdọn̄ nnyịn esịt. Ke uwụtn̄kpọ, dọkta ikemeke ndin̄wam nnyịn edieke nnyịn mîkaha ufọkibọk ikokụt enye. Oro anam Bible ọdọhọ isan̄a ikpere Abasi, ndien ke enye ayasan̄a ekpere nnyịn.—James 4:8.

Nnyịn inam didie idiọn̄ọ ke Abasi ayasan̄a ekpere nnyịn? Akpa kan̄a, enye etịn̄ ke ediwak itie ke Bible ke imoyom ndin̄wam nnyịn. (Se ekebe oro odude ke ibuotikọ emi.) Ọyọhọ iba, sia imokop nte enye akan̄wamde mme owo ke eset, inyụn̄ ikop iban̄a mbon oro enye an̄wamde idahaemi.

Edidem David ama enyene ediwak mfịna, kpa nte ediwak owo oro ẹyomde Abasi an̄wam mmimọ ẹnyenede mfịn. David ama ekpe Jehovah ubọk ini kiet ete: “Kop uyo eseme mi ke ini nsemede n̄kot fi nyom un̄wam.” Ndi Abasi ama ọbọrọ akam esie? Ih, ama ọbọrọ. Enye David ama aka iso ete: “Enye aman̄wam mi, anam esịt mi adara.”—Psalm 28:2, 7.

NTE JESUS ESIDỌN̄DE MBON ORO ẸFỤHỌDE ESỊT

Abasi okoyom Jesus esidọn̄ mme owo esịt. Utom oro Abasi ọkọnọde Jesus ama esịne ‘ndibọp mbon oro esịt obụn̄ọde’ ye ‘ndidọn̄ kpukpru mbon mfụhọ esịt.’ (Isaiah 61:1, 2) Nte ẹketịn̄de ke prọfesi emi, Jesus ama enen̄ede an̄wam mbon “emi ẹkpade utom ẹnyụn̄ ẹbiomde ndodobi mbiomo.”—Matthew 11:28-30.

Jesus ama ọnọ mme owo nti item, ọfọn ido ye mmọ, onyụn̄ ọkọk mmọ udọn̄ọ, ndien emi ama ọdọn̄ mmọ esịt. Owo akpamfia kiet ama ekpe Jesus ubọk usen kiet ete: “Edieke afo akam amade, emekeme ndinam mi nsana.” Ndien mbọm ama anam Jesus, enye onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Mmama. Sana.” (Mark 1:40, 41) Owo akpamfia oro ama asana.

Kpa ye oro Eyen Abasi mîdụhe ke isọn̄ mfịn ndidọn̄ nnyịn esịt, Ete esie Jehovah, emi edide “Abasi kpukpru ndọn̄esịt,” ke ọdọn̄ mme owo esịt. (2 Corinth 1:3) Yak ineme akpan usụn̄ inan̄ emi Abasi ọdọn̄de mme owo esịt mfịn.

• Bible. “Kpukpru n̄kpọ oro ẹkewetde ke ini edem, ẹkewet mmọ ndida nteme nnyịn, man ikpenyene idotenyịn oto ke nnyịn ndiyọ nnyụn̄ mbọ ndọn̄esịt oro N̄wed Abasi ọnọde.”—Rome 15:4.

• Edisana Spirit Abasi. Ke Jesus ama akakpa, esop mme Christian ẹma ẹnen̄ede ẹyom ndọn̄esịt. Bible ọdọhọ ke Abasi ama ada edisana spirit esie ọdọn̄ mmọ esịt. (Utom 9:31) Edisana spirit Abasi okop odudu etieti. Abasi ekeme ndida enye ndọn̄ owo ekededi esịt, inamke n̄kpọ m̀mê nso itịbe inọ owo oro.

• Akam. Bible ọdọhọ ‘ikûtịmede esịt ke baba n̄kpọ kiet.’ Utu ke oro, yak ‘iben̄e Abasi se nnyịn iyomde, ndien emem Abasi emi akande kpukpru ekikere eyekpeme nnyịn esịt ye ekikere.’—Philippi 4:6, 7.

• Ekemmọ Mme Christian ẹkeme ndidọn̄ nnyịn esịt ke ini inyenede mfịna ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn nte ata ufan. Apostle Paul ọkọdọhọ ke nditọete imọ ẹma ẹsọn̄ọ imọ idem ke ini mbaba ye ukụt.—Colossae 4:11; 1 Thessalonica 3:7.

Edi afo emekeme ndikere m̀mê Bible, edisana spirit, akam, ye ekemmọ mme Christian ẹkeme ndidọn̄ fi esịt ke ini enyenede mfịna. Yak ineme iban̄a mme owo emi ẹkenyene utọ mfịna oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ magazine emi. Afo n̄ko emekeme nditiene mmọ n̄kụt nte Abasi osude se enye ọkọn̄wọn̄ọde emi: “Kpa nte owo emi eka esie ọdọn̄de enye esịt, kpa ntre ke ami ndọn̄ mbufo esịt.”—Isaiah 66:13.

KE INI ẸSIODE OWO KE UTOM

Setha ọdọhọ ete: “Ẹkesio mi ye n̄wan mi ke utom ini kiet. Ke ofụri isua iba, ikesida n̄kpri n̄kpri enọ oro ẹsinọde nnyịn idu uwem. Ima isinyụn̄ inam n̄kpri utom ida in̄wam idem. Emi ama anam Priscilla an̄wan mi ofụhọ, ndien n̄kekere ke n̄wọrọke n̄kpọ.

“Nso ikan̄wam nnyịn ini oro? N̄wan mi ama esiwak nditi se Jesus eketịn̄de ke Matthew 6:34. Jesus ọkọdọhọ ete yak nnyịn ikûtịmede esịt iban̄a n̄kpọn̄, sia usen kiet kiet enyene afanikọn̄ esie. Akam oro n̄wan mi ekesibọn̄de ama esin̄wam enye etieti. Psalm 55:22 ama enen̄ede ọdọn̄ mi esịt. Ukem nte andiwet Psalm, mma ntop mbiomo mi nnọ Jehovah nnyụn̄ n̄kụt nte enye an̄wamde mi. Mmenyene utom idahaemi, edi nnyịn isụk iyomke ikpọ n̄kpọ; idu uwem nte Jesus ọkọdọhọde idu ke Matthew 6:20-22. Imenen̄ede ikpere Abasi inyụn̄ ikpere kiet eken idahaemi ikan nte ikesikperede.”

Jonathan ọdọhọ ete: “Ke ini ekpri mbubehe nnyịn ọkọduọde, mma n̄kere se ididade idu uwem. N̄kpọ ama ọsọn̄ tutu mbubehe oro ikesịnde idem inam ofụri isua 20 atahade. Ami ye n̄wan mi ima itọn̄ọ nditọhọ ke ntak okụk. Nnyịn ikamaha ndifiak n̄kọbọ n̄kpọ ke isọn sia ikekerede ke owo idimaha ndinọ nnyịn aba.

“Edi Ikọ Abasi ye spirit esie ama an̄wam nnyịn ndinam se inende. Mma n̄kpep ndinam utom ekededi, ndien nnyịn ikesidepke se ededi oro ikụtde. Sia idide Mme Ntiense Jehovah, nditọete nnyịn ẹma ẹn̄wam nnyịn n̄ko. Mmọ ẹma ẹnam nnyịn idiọn̄ọ ke isụk inyenyene ufọn, ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn ke ini n̄kpọ ekenen̄erede ọsọn̄ ye nnyịn.”

KE INI NDỌ ABIARADE

Raquel ọdọhọ ete: “Ke ini ebe mi ọkọwọrọde ọkpọn̄ mi, esịt ama enen̄ede ayat mi. Mma nnen̄ede mfụhọ. Edi mma nnam mme n̄kpọ emi akanamde n̄kpere Abasi, ndien enye ama ọdọn̄ mi esịt. Ke ini mbọn̄de akam kpukpru usen, emem Abasi ama anam esịt ana mi sụn̄. Eketie mi nte ke enye akada emem esie emi ọdọn̄ mi esịt.

“Se n̄kokotde ke Bible ama anam ntre ndiyat esịt. Mma nnam se apostle Paul ọkọdọhọde ke Rome 12:21 ete: ‘Ẹkûyak idiọk akan mbufo, edi ẹka iso ẹda nti edinam ẹkan idiọk ubọk.’

“Ufan mi kiet ama ọdọhọ mfre mban̄a se iketịbede. Enye ama eneme se idude ke Ecclesiastes 3:6 ye ami onyụn̄ ọdọhọ mi ke enyene ini emi n̄kpọ esitakde owo. Ikememke ndinam se enye eketịn̄de emi, edi mma ndiọn̄ọ ke se enye etịn̄de edi akpanikọ. Mma ntre ndikere mban̄a mfịna mi nnyụn̄ ntọn̄ọ ndinam n̄kpọ emi edinamde n̄kop inemesịt.”

Elizabeth ọdọhọ ete: “Esiyom ẹn̄wam owo emi ndọ esie abiarade. Enyene ata edima ufan emi ekesin̄wamde mi kpukpru usen. Enye ama esitiene mi atua, ọdọn̄ mi esịt, onyụn̄ anam mi ndiọn̄ọ ke mme owo ẹma mi. Mmenịm ke Jehovah akada enye ọdọn̄ mi esịt.”

KE INI UDỌN̄Ọ YE INI USỌN̄

Luis, emi iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ magazine emi, ọdọn̄ọ ata idiọk udọn̄ọ ke esịt, ndien ayak sịn̄ enye akpakakpa ikaba. Idahaemi esiyom ẹsịn enye ke oxygen hour 16 ke usen. Enye ọdọhọ ete: “Nsibọn̄ akam nnọ Jehovah kpukpru ini. Ndien mma mbọn̄ akam mma, spirit Abasi esinam n̄kop odudu. Ndibọn̄ akam esinam n̄ka iso nyọ sia mmọdiọn̄ọ ke Abasi oyokop akam mi, ke enye onyụn̄ ekere aban̄a mi.”

Petra emi ebede isua 80 ọdọhọ ete: “Ediwak n̄kpọ esidọn̄ mi ndinam, edi n̄kemeke. Esifịna mi nte mmen̄kemeke ndinam se n̄kpanamde. Nsimen ibọk kpukpru ini sia idem esimemde mi etieti. Mmesiwak ndikere nte Jesus ekekpede Ete esie ubọk ete yak enye emen mfịna kiet ebe ọkpọn̄ imọ edieke edide uduak Esie. Edi Jehovah ama ọnọ Jesus odudu man enye ekeme ndiyọ, enye esinyụn̄ ọnọ mi n̄ko. Akam ke nsida ndu uwem kpukpru usen. Idem esifere mi ke ini mbọn̄de akam nnọ Abasi.”—Matthew 26:39.

Ke se ikperede isua 30 idahaemi, Julian enyene udọn̄ọ mfre emi esinamde owo ọdọn̄ọ akpauben̄, edi enye enịm ke Jehovah esin̄wam imọ n̄ko. “N̄kesidi eseutom, edi idahaemi nditie ke n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam. Kpa ye oro, nsụk n̄kokop inem uwem koro mmenen̄ede nsịn idem nnam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen. Ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen ekeme ndinam efre aban̄a se iwọrọde fi, ndien Jehovah esisọn̄ọ nnyịn idem nte enye ọkọn̄wọn̄ọde. Mmekeme nditịn̄ nte apostle Paul eketịn̄de ete: ‘Mmenyene ukeme ndinam kpukpru n̄kpọ ebe ke enye emi ọnọde mi odudu.’”—Philippi 4:13.

KE INI OWO AKPADE

Antonio ọdọhọ ete: “N̄kenịmke ke ini n̄kokopde ke moto ọtọ ete mi owot. Mma n̄kere se ikanamde utọ n̄kpọ emi etịbe ke ini edide ete mbon okonyụn̄ asan̄a ke mben usụn̄ aka uwa esie. Edi n̄kekemeke ndinyan̄a. Enye ikọdiọn̄ọke idem usen ition mbemiso enye akpa. N̄kesimaha nditua ke ini eka mi odude, edi mma nsitua ke ini ndude ikpọn̄. Mma nsikere ntak emi utọ n̄kpọ oro etịbede.

“Mma nsiben̄e Jehovah an̄wam mi n̄kûfụhọ n̄kaha onyụn̄ anam esịt ana mi sụn̄ ke ini mfịna oro. Enye ama ọbọrọ akam mi. Mma nti ke Bible ọdọhọ ke ‘n̄kpọntịbe unana idotenyịn’ ekeme nditịbe nnọ owo ekededi. Sia Abasi mîkemeke ndisu nsu, mmenịm ke nyafiak n̄kụt ete mi ke ini ẹnamde enye eset.”—Ecclesiastes 9:11; John 11:25; Titus 1:2.

Robert, oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ, enịm ke Jehovah ama an̄wam mmọ. Enye ọdọhọ ete: “Akam oro ami ye Maribel an̄wan mi ikesibọn̄de ama an̄wam nnyịn inyene emem Abasi oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Philippi 4:6, 7. Emem emi ama anam ikeme nditịn̄ mban̄a ediset ke n̄kpa nnọ mme ọnọmbụk n̄kpọntịbe. Kpa ye oro eyen nnyịn akakpade ke ubomofụm, isụk iteti mme n̄kpọ oro ikesitiede kiet inam. Se isiwakde ndikere mban̄a edi oro.

“Nditọete ke esop ẹma ẹdọhọ ke ima ikụt nte ikomụmde idem ikama itịn̄ se inịmde ke akpanikọ ke TV. Ima idọhọ mmọ ke akam oro nditọete nnyịn ẹkebọn̄de ẹban̄a nnyịn akanam ikeme ndinam oro. Mmenen̄ede nnịm ke Jehovah akada ediwak etop oro nditọete ẹkenọde ẹsọk nnyịn, ọdọn̄ nnyịn esịt.”

Mme uwụtn̄kpọ oro inemede mi ẹwụt ke Abasi ekeme ndidọn̄ nnyịn esịt, inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ mfịna ke inyene. Ndi afo emenịm ke Abasi ekeme ndidọn̄ fi esịt n̄ko? Abasi ekeme ndidọn̄ fi esịt ke ini n̄kpọ ọwọrọde fi, inamke n̄kpọ m̀mê nso utọ mfịna ke enyene.b Ke ntre, bọn̄ akam ben̄e Jehovah an̄wam fi ke ini enyenede mfịna. Enye edi “Abasi kpukpru ndọn̄esịt.”—2 Corinth 1:3.