N̄kpri N̄kpri N̄kpọ Oro Ẹsion̄ode ke Iyịp ye Mme Usụn̄ Usiakidem

N̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp. Ẹkeme ndision̄o n̄kpri n̄kpri n̄kpọ ke ndatndat nsen iyịp (red blood cells), mfia nsen iyịp (white blood cells), nsen emi ẹsinamde iyịp oboho (platelets), ye mmọn̄ iyịp (plasma). Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpọ emi ẹkotde hemoglobin odu ke ndatndat nsen iyịp. Ẹsida hemoglobin owo m̀mê eke unam ẹnam ibọk ẹda ẹsọbọ owo oro mînyeneke iyịp idem, m̀mê owo oro iyịp enen̄erede ọwọrọ ke idem.

Plasma​—emi mbahade usụkkiet ke itie duop edide mmọn̄​—enyene se ẹkotde hormone, enzyme, inụn̄, ye ediwak n̄kpadiaha eken, esịnede suka. Plasma enyene n̄ko mme n̄kpọ emi ẹsinamde iyịp oboho, ye mme editịbe emi ẹsin̄wanade ye udọn̄ọ, ye utọ protein emi ẹkotde albumin. Enyene udọn̄ọ emi owo ọdọn̄ọde, ndien dọkta ẹdọhọ ẹkịm enye gamma globulin emi ẹkesiode ke plasma owo emi ọkọbọhọde ukem udọn̄ọ oro. Mfia nsen iyịp enyene se ẹkotde interferon ye interleukin emi ẹsidade ẹsọbọ kansa ye udọn̄ọ emi n̄kpri unam udọn̄ọ (virus) ọnọde owo.

Ndi ọfọn Christian ọbọ usọbọ emi esịnede n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp? Bible idọhọke ẹbọ m̀mê ẹkûbọ, ntre ana owo kiet kiet ada esịt esie ebiere se idinemde Abasi esịt. Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke mmimọ iyomke n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp, ke Ibet emi Abasi ọkọnọde Israel ọkọdọhọ yak ‘ẹduọk iyịp ke isọn̄.’ (Deuteronomy 12:​22-24) Ndusụk mbon oro ẹsịnde ndibọ ofụri iyịp, m̀mê ekededi ke otu akpan n̄kpọ inan̄ emi anamde iyịp, ẹkeme ndinyịme usọbọ oro esịnede n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp. Mmọ ẹkeme ndidọhọ ke ẹdụhọde iyịp ẹsio tutu n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹdidi ibọk, ke idaha aba iban̄a uwem unam m̀mê uwem owo oro ẹkesiode iyịp oro.

Ama oyom ndibiere n̄kpọ aban̄ade n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp, bụp idemfo: Ndi mmọfiọk ke edieke ndọhọde ke nyomke mmọ, ke oro ọwọrọ ke ndibọhọ ibọk ekededi emi ẹsịnde n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro, edide edi enye emi ekemede ndin̄wana ye udọn̄ọ m̀mê enye emi ekemede ndinam uwọrọiyịp etre? Ndi mmekeme ndinam an̄wan̄a dọkta ntak nsịnde m̀mê nnyịmede ẹda ekpri n̄kpọ kiet m̀mê ndusụk n̄kpọ oro ẹsion̄ode ke iyịp ẹsọbọ mi idem?

Nsio nsio usụn̄ usiakidem. Emi esịne se ẹkotde hemodilution ye cell salvage. Nte ẹsinamde hemodilution edi emi: Ke ini ẹsiakde owo idem, ẹsinam ndusụk iyịp esie asan̄a okodụk n̄kpọ en̄wen kan̄a, ekem ẹbuak mmọn̄ibọk ke iyịp emi osụhọde enye ke idem, ndien ẹma ẹkụre ẹnam iyịp oro akasan̄ade okodụk n̄kpọ do afiak edidụk enye idem. Ke ini ẹnamde cell salvage, ẹsida masịn ẹbọ iyịp emi ọwọrọde owo ke idem. Masịn emi esiyet mîdịghe ọdụhọde iyịp oro afiak anam ẹdidụk owo oro idem. Okpoyom dọkta anam fi ekededi ke otu oro, bụp enye nte enye edinamde eke esie, sia mme dọkta ẹsinam ke nsio nsio usụn̄.

Mbemiso ebiere n̄kpọ emi, bụp idemfo: ‘Edieke ẹdinamde ndusụk iyịp mi ọwọrọ mi ke idem okodụk n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹkam ẹnam enye etre ndisan̄a ke esisịt ini, ndi esịt ayayak mi nnyịme ẹfiak ẹnam iyịp oro ẹdidụk mi idem, nnyụn̄ n̄kereke ke akpana ‘ẹduọk enye ke isọn̄’? (Deuteronomy 12:​23, 24) Ndi esịt ayafịna mi edieke ẹsiode iyịp mi ẹbuak ibọk m̀mê n̄kpọ en̄wen, ndien ekem ẹnam enye afiak odụk mi idem? Edieke ndọhọde ke nyomke usọbọ emi anade iyịp mi ọkpọn̄ mi idem m̀mê ẹda iyịp mi ẹnam n̄kpọ, ndi mmọdiọn̄ọ ke oro ọwọrọ ke nyomke hemodialysis emi ẹsinamde ẹnọ owo emi ekpụt (kidney) abiarade, ke nyomke ẹda masịn ẹnam se esịt ye obufre mi (lung) akpenamde, ke nnyụn̄ nyomke ẹsio mi iyịp ẹkese m̀mê nso inam mi?

Ana Christian ebiere ke idemesie se enye oyomde ẹnam ye iyịp esie ke ini ẹsiakde enye idem. Ntre n̄ko ke edi ye useidem, ye usọbọ eyomfịn ekededi emi ẹsiode owo ekpri iyịp, ndusụk ini ẹbuak ibọk, ndien ekem ẹfiak ẹmen ẹdikịm owo oro.