“Afo Enyene Ndisian Mmọ Ikọ Emi”

1. (a) Didie ke Jeremiah ekebiet Jesus? (b) Ntak emi nnyịn ikpekpebede Jeremiah ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

JESUS CHRIST edi akpan owo oro nnyịn ikpebede nte ikwọrọde eti mbụk. Edi odot ẹti ke mme owo eyo Jesus oro ẹkekụtde enye ẹma ẹsikere ndusụk ini ke enye ekedi prọfet Jeremiah. (Matt. 16:13, 14) Abasi okowụk Jeremiah ete ọkwọrọ ikọ kpa nte okowụkde Jesus. Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama ọdọhọ Jeremiah ini kiet ete: “Afo enyene ndisian mmọ ikọ emi, ete, ‘Ntem ke Jehovah . . . ọdọhọ.’” (Jer. 13:12, 13; John 12:49) Jeremiah ama enyene mme edu emi Jesus ekenyenede ke utom ukwọrọikọ.

2. Didie ke se ẹyomde mme owo ẹnam mfịn ebiet se mme Jew eyo Jeremiah ẹkpekenamde?

² Edi ndusụk Mme Ntiense ẹkeme ndidọhọ ẹte: ‘Utom ukwọrọikọ nnyịn itiehe nte eke Jeremiah. Enye eketịn̄ ikọ ke ibuot Abasi ọnọ idụt oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ Abasi, edi ata ediwak owo oro nnyịn ikwọrọde ikọ inọ ifiọkke Jehovah.’ Ntre ke edi. Edi etisịm eyo Jeremiah, ata ediwak mme Jew ẹma ‘ẹnana ibuot’ ẹnyụn̄ ẹkpọn̄ ata Abasi. (Kot Jeremiah 5:20-22.) Ama oyom mmọ ẹkabade esịt man ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah nte enye eketemede. Kpasụk ntre, oyom mme owo mfịn—edide ẹdọhọ ke idi Christian m̀mê idọhọke—ẹkpep ndibak Jehovah ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot nte enye etemede. Ẹyak ise nte ndikpebe Jeremiah ekemede ndin̄wam nnyịn inam n̄kpọ ata Abasi inyụn̄ in̄wam mme owo.

‘JEHOVAH OTỤK MI INUA’

3. Nso ke Abasi akanam Jeremiah ke ini enye ọkọtọn̄ọde utom esie, ndien eketie prọfet oro didie ke idem?

³ Ti ke Jeremiah ama okop ikọ emi ke ini enye ọkọtọn̄ọde utom esie nte prọfet: “Afo ayaka ebịne kpukpru mbon oro ndidọn̄de fi utom nnọ; afo oyonyụn̄ etịn̄ kpukpru n̄kpọ oro ndiwụkde fi nte etịn̄. Kûfehe iso mmọ, koro ‘ami ndude ye afo man nnyan̄a fi,’ uyo Jehovah edi emi.” (Jer. 1:7, 8) Ndien ekem, Abasi ama anam n̄kpọ oro Jeremiah mîkodorike enyịn. Jeremiah asian nnyịn ete: “Jehovah osio ubọk esie anyan onyụn̄ anam enye otụk mi inua. Ekem Jehovah ọdọhọ mi ete: ‘Sese mmesịn fi ikọ mi ke inua. Sese, mmemek fi mfịn emi.’” (Jer. 1:9, 10) Ọtọn̄ọde ke ini oro, Jeremiah ama ọfiọk ke imọ iketịn̄ ikọ ke ibuot Ata Ọkpọsọn̄ Abasi.a Abasi ama enen̄ede an̄wam Jeremiah, ndien emi ama anam enye ọdọdiọn̄ esịn ifịk ke utom Abasi.—Isa. 6:5-8.

4. Bụk nte ndusụk owo ẹnyenede n̄wọrọnda ifịk ke utom ukwọrọikọ.

⁴ Jehovah idaha ubọk itụk asan̄autom esie ekededi mfịn. Edi enye ada spirit esie anam mmọ ẹnen̄ede ẹnyene udọn̄ ndikwọrọ eti mbụk. Ediwak mmọ ẹnyene n̄wọrọnda ifịk. Da Maruja ke Spain ke uwụtn̄kpọ. Akpauben̄ owot enye ubọk ye ukot ke se ibede isua 40. Enye ikemeke ndisan̄a ke ufọk ke ufọk n̄kwọrọ ikọ, ntre enye oyom usụn̄ en̄wen ndikwọrọ ikọ. Usụn̄ kiet edi ndiwet leta. Maruja esitịn̄ se enye oyomde ọnọ eyen esie man ewet. Maruja ye eyen esie ẹma ẹnen̄ede ẹsịn ukeme ke ọfiọn̄ kiet ẹwet se ibede leta 150, ẹsịn leta emi ye tract ke efọkn̄wed ẹnọ ẹsọk mme owo. Ukeme oro mmọ ẹkesịnde ama anam eti mbụk esịm ediwak ufọk ke mbọhọ obio mmọ. Maruja ọkọdọhọ eyen esie ete, “Edieke owo oro enyenede eti esịt ọbọde leta nnyịn, Jehovah ayanam inyene ukpepn̄kpọ Bible.” Ebiowo ke esop mmọ ewet ete, “Mmọkọm Jehovah mban̄a utọ nditọete iban nte Maruja, emi ẹkpepde mbon en̄wen ẹma se inen̄erede idi akpan n̄kpọ.”

5. (a) Didie ke Jeremiah akaka iso esịn ifịk kpa ye oro mme owo mîkenyeneke udọn̄? (b) Didie ke afo ekeme ndika iso nsịn ifịk n̄kwọrọ eti mbụk?

⁵ Ata ediwak mme andidụn̄ Jerusalem ‘ikadatke esịt’ iban̄a akpanikọ Abasi ke eyo Jeremiah. Ndi prọfet oro ama etre ndikwọrọ ikọ sia ediwak owo mîkenyeneke udọn̄ ke etop esie? Baba-o! Jeremiah ọkọdọhọ ete: “Ifụtesịt Jehovah ọyọhọ mi ke idem. Ami mmakpa mba ndimụm n̄kama.” (Jer. 6:10, 11) Didie ke afo ekeme ndika iso nsịn ifịk ntre? Usụn̄ kiet edi nditie n̄kere utịbe utịbe ifet oro afo enyenede ndida ke ibuot ata Abasi. Afo ọmọfiọk ke mme ọwọrọiso owo ke ererimbot emi ẹmesuene enyịn̄ ata Abasi. Kere n̄ko ban̄a nte mme adaiso ido ukpono ẹbian̄ade mme owo ke edem mbufo, ukem nte mme oku ẹkebian̄ade ke eyo Jeremiah. (Kot Jeremiah 2:8, 26, 27.) Edi eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi emi afo ọkwọrọde enen̄ede edi usụn̄ oro Abasi adade atua ubonowo mbọm. (Eseme 3:31, 32) Ih, ndikere mban̄a emi ekeme ndin̄wam fi aka iso esịn ifịk atan̄a eti mbụk onyụn̄ an̄wam mbon oro ẹnyenede eti esịt.

6. Nso ọkpọsọn̄ utom ke akana Jeremiah anam?

⁶ Anaedi afo ọmọfiọk ke isimemke utom kpukpru ini ndika iso nsịn ifịk nnam utom ukwọrọikọ. Nte Jeremiah akanamde n̄kpọ Jehovah, enye n̄ko ama osobo ikpọ afanikọn̄, emi ekesịnede mme prọfet abian̄a. Afo emekeme ndikot mban̄a kiet ke otu afanikọn̄ emi ke Jeremiah ibuot 28. Ata ediwak owo ikamaha ndinam se enye ọkọdọhọde, ndien ndusụk ini enye ama esitie ikpọn̄. (Jer. 6:16, 17; 15:17) Akan oro, mme asua esie ẹma ẹsiyom ndiwot enye ndusụk ini.—Jer. 26:11.

“AFO AMANAM IDEM AKPA MI, O JEHOVAH”

7, 8. Didie ke Abasi ‘akanam idem akpa’ Jeremiah?

⁷ Ke ini mme owo ẹkesakde Jeremiah ẹnyụn̄ ẹsụn̄ide enye kpukpru usen, enye ama asian Abasi nte eketiede enye ke idem. Afo ekere ke didie ke Jehovah ‘akanam idem akpa’ anam-akpanikọ prọfet esie, nte ẹtịn̄de ke Jeremiah 20:7, 8?—Kot.

⁸ Jehovah ‘akanam idem akpa’ Jeremiah koro enye ekekere ke ẹbiọn̄ọ imọ ẹkakaha; nte ke imọ idikemeke aba ndinam se Abasi ọkọdọn̄de imọ. Edi ibetedem ye un̄wam oro Ata Ọkpọsọn̄ ọkọnọde enye ama anam enye anam utom oro. Ntem, ẹkeme ndidọhọ ke Jehovah ama akan Jeremiah, enen̄ede enyene odudu akan enye ye mme ekikere oro enye ekenyenede sia edide owo. Ke ini owo Abasi emi ekekerede ke imọ ima inam ofụri ukeme imọ, ke imọ ikemeke aba ndinam n̄kpọ ndomokiet, Jehovah ama ada akwa odudu Esie anam idem akpa Jeremiah. Abasi ama okop odudu akan mmeme prọfet oro. Jeremiah ama ekeme ndika iso n̄kwọrọ ikọ, idem ke ini mme owo mîkenyeneke udọn̄ ke etop esie, mîkamaha enye, ẹkenyụn̄ ẹnamde n̄kpọ afai afai ye enye.

9. Ntak emi se ẹwetde ke Jeremiah 20:11 ekemede ndisọn̄ọ fi idem?

⁹ Jehovah ama odu ye Jeremiah nte “ọkpọsọn̄ owo oro enyenede ndịk” onyụn̄ an̄wam enye. (Jer. 20:11) Abasi ekeme ndisọn̄ọ fi idem n̄ko man aka iso esịn ifịk ke utuakibuot akpanikọ kpa ye ikpọ mfịna oro osobode. Edikabade Bible en̄wen esịn itien̄wed emi ntem—Jehovah ayada fi ke n̄kan̄ nte “ọkpọsọn̄ owoekọn̄.”—Contemporary English Version.

10. Nso ke afo ebiere ndinam ke ini osobode ubiọn̄ọ?

¹⁰ Apostle Paul ama ọsọn̄ọ etịn̄ n̄kpọ emi ke ini enye ekesịnde udọn̄ ọnọ mme Christian oro ẹkesobode ubiọn̄ọ. Enye ekewet ete: “Ẹdu uwem ke usụn̄ nte odotde ye eti mbụk emi aban̄ade Christ, man, . . . n̄kpokop . . . nte ke mbufo ke ẹsọn̄ọ ẹda ke spirit kiet, ye ukpọn̄ kiet ẹn̄wana ọtọkiet ẹban̄a mbuọtidem oro odude ke eti mbụk, inyụn̄ iyakke mme andibiọn̄ọ mbufo ẹsịn mbufo ndịk ke idem.” (Phil. 1:27, 28) Ukem nte Jeremiah ye mme Christian akpa isua ikie, afo emekeme ndiberi edem ke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ndien ekpenyene ndinam ntre ke ini anamde utom ukwọrọikọ. Edieke ndusụk owo ẹsụn̄ide fi m̀mê ẹn̄wanade ye afo, ti ke Jehovah do ye afo, ke enye onyụn̄ ekeme ndinọ fi odudu. Enye ama ọnọ Jeremiah odudu, onyụn̄ ọnọ ediwak ke otu nditọete fo; ntem enye ekeme ndinọ fi n̄ko. Bọn̄ akam ben̄e enye an̄wam fi, nyụn̄ buọt idem ke enye eyeyere akam fo. ‘Idem ayakpa fi’ n̄ko ke ini Abasi ọnọde fi odudu man akan ubiọn̄ọ uko uko, ufeheke ndịk. Ih, afo emekeme ndinen̄ede nnam n̄kan nte ekekerede.—Kot Utom 4:29-31.

11, 12. (a) Mme ukpụhọde ewe ke afo ekeme ndinam man ekeme ndikwọrọ ikọ nnọ ediwak owo? (b) Ndise oro ke page 39 owụt ke afo ekeme ndinam nso ke edem mbufo?

¹¹ Se ikotde iban̄a utom ukwọrọikọ Jeremiah ekeme ndin̄wam nnyịn ke nsio nsio usụn̄ man idi mme ọkwọrọ eti mbụk oro ẹnyenede uforo. Ke Jeremiah ama akanam utom nte prọfet Jehovah ke se ibede isua 20, enye ama ọdọhọ ete: “[Ami] n̄ka iso ntịn̄ nnọ mbufo, mbabak ndemede ntịn̄, edi mbufo ikopke.” (Jer. 25:3) Ih, enye akababak ọtọn̄ọ utu ke nditọn̄ọ ke idiọk ini. Ndi odu akpan n̄kpọ oro ikemede ndikpep nto enye? Ke ediwak esop, odu mme asuanetop emi ẹsibakde ẹdemede man ẹkenyene nneme ye mme owo ke itiembehe bọs ye ke itiembehe tren. Ediwak Mme Ntiense ke mme obio-in̄wan̄ ẹsibak ẹka ẹbịne mme ọtọin̄wan̄ ye mbon en̄wen ke ini emi mmọ ẹnamde utom. Ndi enyene usụn̄ en̄wen emi afo ekemede ndikpebe Jeremiah ke afan̄ emi? Nso kaban̄a ndinen̄ede mbak ndemede man odu ke ini ẹtọn̄ọde mbono an̄wautom?

¹² Akan oro, ndikwọrọ ikọ to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄ ke uwemeyo ye ke mbubreyo esiwak ndinyene nti utịp ke ediwak ebiet. Ndusụk mme asuanetop ẹsikam ẹkwọrọ ikọ okoneyo, ẹka ẹbịne mbonutom ke itie unyam aranuwat, itie unyamudia, ye mme itie mbubehe eken oro ẹsinamde mbubehe uwemeyo ye okoneyo. Ndi emekeme ndinam ukpụhọde ke ndutịm fo man ekeme ndikwọrọ ikọ ke ini emi ekerede ke oyokụt mme owo ke ufọk m̀mê ke ebiet en̄wen?

13, 14. (a) Didie ke uwụtn̄kpọ Jeremiah enyene ebuana ye edinam mfiakn̄ka? (b) Nso iwụt ke oyom esika ebịne mbon oro ọkọdọhọde ke iyafiak idi?

¹³ Ndusụk ini, Jehovah ama esiwụk Jeremiah ete ada ke inuaotop temple m̀mê ke inuaotop Jerusalem etịn̄ prọfesi. (Jer. 7:2; 17:19, 20) Ata ediwak owo ẹkekop ikọ Jehovah ke ntak emi Jeremiah akadade ke mme inuaotop oro etịn̄ prọfesi. Ndien sia ediwak owo, esịnede ikpọ mbio obio, mme anyamurua, ye mme anam mbubehe, ẹkesisan̄ade inuaotop oro ẹbe kpukpru ini, ekeme ndidi enye ama etịn̄ ikọ ọnọ ndusụk mmọ ndien ndien man anam se mmọ ẹma ẹkekop enen̄ede an̄wan̄a mmọ. Nso ke ikeme ndikpep mi mban̄a edifiak n̄ka mbịne mbon oro ẹnyenede udọn̄?

¹⁴ Jeremiah ama ọfiọk ke utom oro imọ ikanamde nte prọfet Abasi ayanyan̄a mme owo. Ini kiet, ke ini enye mîkekemeke nditịn̄ ikọ nnọ mme owo nte Abasi eketemede enye, enye ama ọdọn̄ Baruch ufan esie eketịn̄ ọnọ mmọ. (Kot Jeremiah 36:5-8.) Didie ke ikeme ndikpebe Jeremiah ke afan̄ emi? Ke ini idọhọde enyeneufọk ke iyafiak idi, ndi imesifiak ika? Edieke nnyịn mîkemeke ndinam mfiakn̄ka m̀mê ndikekpep owo Bible ke ini oro ikenịmde, ndi imesidọhọ owo en̄wen aka ke ibuot nnyịn? Jesus ọkọdọhọ ete: “Yak ikọ mbufo Ih edi Ih.” (Matt. 5:37) Enen̄ede oyom inam se iketịn̄de sia idade ke ibuot Abasi akpanikọ, emi esinamde n̄kpọ ke ndutịm.—1 Cor. 14:33, 40.

15, 16. (a) Didie ke ediwak owo ẹkpebe uwụtn̄kpọ Jeremiah man ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ ata ediwak owo? (b) Nso ke afo ekpep oto ifiọkutom oro otode Chile, oro odude ke page 40?

¹⁵ Jeremiah ama esịn udọn̄ ọnọ mme Jew oro ẹkedude ke Babylon ke ndiwet leta nnọ mmọ mban̄a “eti ikọ” Jehovah oro aban̄ade mmọ ndifiak nnyọn̄ idụt mmọ. (Jer. 29:1-4, 10) Mfịn, ẹkeme ndida leta m̀mê urụk ukopikọ nsuan “eti ikọ” oro aban̄ade se Jehovah edinamde ke mîbịghike. Ndi emekeme ndida mme usụn̄ emi n̄n̄wam mme iman fo m̀mê mbon en̄wen oro ẹdude ke nsannsan ebiet m̀mê oro mîmemke utom ndisịm mmọ?

¹⁶ Mme asuanetop Obio Ubọn̄ ẹsiwak ndinyene nti utịp ke ini mmọ ẹkpebede Jeremiah ẹnyụn̄ ẹnamde utom ukwọrọikọ mmọ ọyọhọ ọyọhọ. Ntiense kiet ke Chile ama asan̄a ebịne n̄wan emi ọkọwọrọde ke itiembehe tren idakisọn̄. N̄wan oro ama ama etop Bible oro enye okokopde onyụn̄ enyịme ẹdineme Bible ye imọ ke ufọk. Edi Ntiense oro ikewetke adres esie. Ekem, ke enye ama ekediti ke oyom in̄wam n̄wan oro ekenyenede udọn̄ do, enye ama ọbọn̄ akam ete Jehovah an̄wam imọ. Enye ama afiak aka itiembehe oro ke ndan̄nsiere ke ukem hour oro enye okosobode ye n̄wan oro. Enye ama afiak okosobo ye enye. Isan̄ emi, enye ama ewet adres n̄wan oro, onyụn̄ aka ekese enye ke ufọk man ekpep enye Bible. Ibịghike, Abasi ọmọn̄ ebiere ikpe ọnọ ererimbot Satan emi. Edi mbon oro ẹkabarede esịt ẹnyụn̄ ẹnyenede mbuọtidem ke eti mbụk ẹnyene idotenyịn. (Kot Eseme 3:31-33.) Ntem, ẹyak iwụt ke imọfiọk emi ke ndisịn ifịk n̄kwọrọ ikọ ke efakutom nnyịn.

“NDUSỤK, OWO MMỌ KIET KIET OYOKOP ONYỤN̄ AFIAK EDEM”

17. Didie ke afo ekeme ndikpebe Jeremiah ke ini ọkwọrọde ikọ ọnọ mme owo ke efakutom mbufo?

¹⁷ Jehovah ikoyomke mme owo ẹkpan̄a. N̄kpọ nte isua duop mbemiso ẹkesobode Jerusalem, enye ama anam Jeremiah etịn̄ idotenyịn oro mbon ntan̄mfep ke Babylon ẹkenyenede. Nnyịn ikot ite: “Ami nyowụk enyịn mi nse mmọ ke eti usụn̄, nyonyụn̄ nnam mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi isọn̄ emi. Ndien ami nyọbọp mmọ, ndinyụn̄ n̄wụrike mmọ; ami nyọtọ mmọ, ndinyụn̄ ndịbekede.” Jeremiah ama ọdọhọ mmọ ete: “Idotenyịn onyụn̄ odu ọnọ ini iso fo.” (Jer. 24:6; 26:3; 31:17) Jeremiah ekese mme owo nte Abasi esede. Enye ama enen̄ede ekere aban̄a mme owo onyụn̄ ekpek mmọ nte Jehovah ekekpekde ete: “Mbọk, yak owo kiet kiet ọwọn̄ọde ọkpọn̄ idiọk usụn̄ esie, mbufo ẹnyụn̄ ẹnam mme edinam mbufo ẹfọn.” (Jer. 35:15) Ndi enyene mme usụn̄ en̄wen oro ekemede ndiwụt ke emenen̄ede ekere aban̄a mme owo ke efakutom mbufo?

18, 19. (a) Nso edu ke ikpefep nte ikwọrọde eti mbụk? (b) Ewe edu Jeremiah ke ikpekpebe?

¹⁸ Jeremiah ikayakke akwa ima oro enye akamade mme owo ebịt. Idem ke ini ẹkesobode Jerusalem, mbọm mbio obio oro okosụk ananam enye. (Kot Eseme 2:11.) Mme Jew ẹkedi ntak afanikọn̄ oro ekesịmde mmọ. Edi Jeremiah ikọdọhọke ite, ‘Idịghe mma ndọhọ mbufo.’ Utu ke oro, enye ama enen̄ede ofụhọ aban̄a se ikọwọrọde mmọ. Kpasụk ntre, nnyịn ikpanamke utom ukwọrọikọ ntre ntre—inamde sia ẹdọhọde inam. Ukeme oro isịnde ndikwọrọ ikọ ekpenyene ndiwụt adan̄a nte imade utịbe Abasi nnyịn ye mme owo emi enye okobotde ke mbiet esie.

¹⁹ Idụhe ifet m̀mê itie baba kiet ke ererimbot emi, emi akande enye oro inyenede nditie ntiense mban̄a ata Abasi. Jeremiah ama ọfiọk emi, ntak edi oro enye ekewetde ete: “Ẹma ẹkụt mme ikọ fo, ndien ami ndia mmọ; ikọ fo onyụn̄ akabade edi n̄kpọ idara ọnọ mi ye se idatde mi esịt; koro ẹkotde mi ẹdian enyịn̄ fo, O Jehovah.” (Jer. 15:16) Nte nnyịn ikwọrọde eti mbụk, ediwak owo en̄wen ẹyedi ẹdifiọk ẹnyụn̄ ẹma Enye emi ọkọnọde mmọ uwem. Edieke isịnde ifịk inam n̄kpọ Abasi inyụn̄ inyenede ima, nte Jeremiah, iyan̄wam mme owo ẹfiọk Andinọ uwem.