Ibuot 12

Ntak Emi Ikọ-Edem Mîfọnke?

“Mma n̄ka usọrọ usen kiet, edi edem usen, mme owo ẹsan̄a ẹtịn̄ ke mma nnam idan̄ do ye akparawa kiet. Oro ekedi ata anafai nsu!”​—Linda.

“Ndusụk ini, mmesikop mme owo ẹsan̄ade ẹtịn̄ ke enyene eyenan̄wan emi nsisan̄ade kiet n̄wọrọ an̄wa, ke ini edide ndiọn̄ọke-diọn̄ọ idem owo emi mmọ ẹtịn̄de ẹban̄a. Ediwak mbon oro ẹsisan̄ade ẹsuan ufụmikọ isikereke-kere ke akpana iyom usụn̄ ifiọk m̀mê se itịn̄de oro edi akpanikọ.”​—Mike.

IKỌ-EDEM ekeme ndinen̄ede mbiak owo. Okpoyom ndifiọk, bụp Amber emi edide isua 19. Enye ọdọhọ ete: “Mme owo ẹsiwak nditịn̄ idiọk ikọ mban̄a mi. Enyene ini emi mme owo ẹkesan̄ade ẹtịn̄ ke nsan̄a ye idịbi, ekem ẹte ke mmesision̄o idịbi, ẹte ke esidi ndedep n̄kpọsọn̄ ibọk, nyanyam, ndada. Mfiọkke se ikpanamde ẹtịn̄ utọ ikọ emi ẹdian mi?”

Sia mîsọn̄ke ndida kọmputa m̀mê fon nnọ mme owo etop idahaemi, owo emi oyomde ndinam fi ibak ekeme ndibiat fi enyịn̄ okposụkedi emi enye mîkụbọkede inua itịn̄ n̄kpọ ndomokiet. N̄kukụre se enye edinamde edi ndiwet ufụmikọ ifan̄ nnọ ẹsọk ediwak mbon emi ẹkam ẹtiede-tie ẹbet utọ ikọ oro. Ke ndusụk idaha, ẹsitọn̄ọ obufa ikpehe Intanet n̄kukụre man ẹda ẹbiat owo enyịn̄. Ediwak ikpehe Intanet ẹdu emi mme owo ẹsidade ẹban̄a mbon en̄wen ẹnyụn̄ ẹtịn̄ n̄kpọ emi mmọ mîkpekemeke-keme nditịn̄ iso ye iso ye owo emi mmọ ẹban̄ade.

Edi ndi ọdiọk ndisitịn̄ ikọ mban̄a mbon en̄wen? Ndi ẹkeme ndidọhọ ke . . .

Kpukpru ikọ-edem ọdiọk?

Sịn idiọn̄ọ ndiwụt m̀mê se ẹtịn̄de emi edi akpanikọ m̀mê nsu.

Ikọ-edem ifọnke ke baba usụn̄ kiet. □ Akpanikọ □ Nsu

Ewe ibọrọ enen, akpanikọ m̀mê nsu? Ke nditịm ntịn̄, etiene nte ikọ oro “ikọ-edem” esin̄wan̄ade fi. Edieke adade “ikọ-edem” nte ikpîkpu ikọ oro ẹtịn̄de owo ke edem, oro edi, ke ini owo oro mîdụhe, ọwọrọ enyene ini emi “ikọ-edem” mîdiọkke. Kamse, Bible ọdọhọ ‘ise iban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.’ (Philippi 2:4) Edi emi iwọrọke ke ana inọhọ ke n̄kpọ emi mîbeheke nnyịn. (1 Peter 4:15) Edi imesikop nti n̄kpọ ke ini inemede nneme ye mbon en̄wen, utọ nte m̀mê anie oyom ndidọ ndọ m̀mê anie onyụn̄ aman eyen. Se idude edi ke idụhe nte ikemede ndidọhọ ke imekere iban̄a mbon en̄wen, edi nnyịn itịn̄ke n̄kpọ iban̄a mmọ!

Nte ededi, ikpîkpu nneme ekeme ndisọsọp n̄kabade idiọk ikọ-edem. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekeme ndidọhọ ke ‘Nkoyo okpodot Effiong,’ edi itịn̄ke ke idiọk. Owo en̄wen ekeme ndikop oro ọdọhọ ke ‘Nkoyo ye Effiong ẹdidi ebe ye n̄wan’ okposụkedi Nkoyo ye Effiong mîkereke-kere ndidọ kiet eken. Emekeme ndidọhọ ke imọ ikwe se idiọkde do, edi etịn̄ emi sia mûdịghe Nkoyo m̀mê Effiong.

Ẹma ẹtịn̄ utọ ikọ emi ẹban̄a Julie emi edide isua 18, ndien n̄kpọ emi ama enen̄ede abiak enye. Enye ọdọhọ ete: “Ikọ oro ama ayat mi ikonyụn̄ iyakke n̄keme ndinyene mbuọtidem ke idem mbon en̄wen.” Ukem n̄kpọ oro ama etịbe ọnọ Jane emi edide isua 19. Enye ọdọhọ ete: “Mma nsọn akparawa emi ẹkedọhọde ke oyom ndidọdọ mi. N̄kereke ke se n̄kanamde oro ama ọfọn. Sia edide mma mmehe ye enye, n̄kekere ke imekeme ndisineme nneme, edi owo iban̄ake nnyịn.”

Nen̄ede Kpeme Se Enemede

Nso ke akpanam mbak udutiene uban̄a owo? Man ọfiọk se akpanamde, kere ban̄a adan̄a nte oyomde owo ekpeme idem ke ini enye awatde uwat ke usụn̄ oro ubomisọn̄ ẹwakde. N̄kpọ ekeme nditịbe ke mbuari emi ekemede ndinam awat-ubomisọn̄ ebiere ndiwọrọ ke ubọk esie ndụk ubọk en̄wen, ndiyak ubomisọn̄ oro etienede enye awat ebe, m̀mê ndituak nda. Edieke enye etịn̄de enyịn ke ini awatde uwat, enye ekeme ndikụt se ikemede nditịbe onyụn̄ ebiere se edinamde.

Ukem oro ke edi ye nneme. Isisọn̄ke ndifiọk ini emi nneme ọtọn̄ọde ndidụk idiọk afan̄. Ke ini oro ọtọn̄ọde, emekeme ndida mbufiọk n̄kpụhọ nneme ukem nte awat-ubomisọn̄ ọkpọwọrọde odụk ubọk en̄wen. Edieke mûnamke emi, fiọk ete ke ikọ-edem ekeme ndida mfịna ndi. Mike ọdọhọ ete: “Mma ntịn̄ idiọk ikọ mban̄a eyenan̄wan kiet​—nte ke idem esitie enye urua urua ama okokụt erenowo—​ndien ikọ emi ama okodụk enye utọn̄. Ndifreke nte enye ekenịmde uyo etịn̄ ikọ ye ami; etịn̄ adan̄a nte idiọk ikọ oro n̄ketịn̄de akabiakde imọ. Ima inam emem, edi esịt ikenemke mi sia mmọfiọk ke se n̄ketịn̄de oro ama enen̄ede abiak enye!”

Imọfiọk ke idiọk ikọ esibiak owo. Bible ọdọhọ ke “enyene owo emi etịn̄de ikọ ye unana edikere, nte emi akan̄kan̄ ekịmde.” (Mme N̄ke 12:18) Ntak edi oro ọfọnde owo ekere kan̄a mbemiso etịn̄de ikọ. Edi akpanikọ, ekeme ndiyom owo enyene mfara ke idem man etre inem inem nneme oro aban̄ade owo en̄wen. Edi nte Carolyn emi edide isua 17 ọdọhọde: “Oyom ekpeme se etịn̄de. Edieke emende se mûfiọkke m̀mê edi akpanikọ m̀mê nsu eketịn̄ ọnọ owo en̄wen, emekeme nditiene nsuan nsu.” Mmọdo edieke okopde n̄kpọ emi ekemede ndidi idiọk ikọ-edem, nam se apostle Paul eketemede ete: “Ẹdomo nditie sụn̄sụn̄ ndinyụn̄ nse mbubehe mbufo.”—1 Thessalonica 4:11.

Didie ke ekeme ndikere mban̄a mbon en̄wen, edi unọhọke ke mbubehe mmọ? Mbemiso etịn̄de ikọ aban̄a owo, bụp idemfo ete: ‘Ndi mmọfiọk ofụri akpanikọ? Nsinam nyom ndimen se n̄kokopde n̄ketịn̄ nnọ owo en̄wen? Mme owo ẹdida mi didie edieke ntịn̄de ikọ-edem?’ Akpatre mbụme emi edi akpan n̄kpọ sia edieke ẹdiọn̄ọde fi nte owo ikọ-inua, afo ke mme owo ẹdikam ẹda nte idiọkowo idịghe owo emi afo aban̄ade.

Ke Ini Ẹtịn̄de Idiọk Ikọ Ẹban̄a Fi

Nso ke akpanam edieke ẹtịn̄de idiọk ikọ ẹban̄a fi? Ecclesiastes 7:9 eteme ete: “Kûyak esịt awara ndiyat fi.” Utu ke oro, domo ndimụm idem n̄kama. Bible ọdọhọ ete: “Kûsịn esịt fo ke kpukpru ikọ oro mme owo ẹtịn̄de, . . . koro esịt fo etịmde ọfiọk ete ke afo n̄ko emesisụn̄i mbon efen ediwak ini.”—Ecclesiastes 7:21, 22.

Edi akpanikọ ke eti ntak ndomokiet idụhe nditịn̄ idiọk ikọ mban̄a owo. Edi edieke obụmerede ayat esịt, mme owo ẹkam ẹkeme ndida fi nte idiọkowo, edi itịghi aba se ẹkekam ẹtịn̄de ẹban̄a fi. Ntre ọkpọfọn ese se ẹtịn̄de ẹban̄a fi nte Renee ekesede esie. Enye ọdọhọ ete: “Esịt esiwak ndiyat mi ke ini ẹtịn̄de idiọk ikọ ẹban̄a mi, edi mmesimụm idem n̄kama. Etisịm urua en̄wen, ekeme ndidi ẹdinyụn̄ ẹtịn̄ ẹban̄a owo en̄wen m̀mê n̄kpọ en̄wen.”a

Wụt ke emenyene eti ibuot ke ndikpụhọ nneme edieke ẹtọn̄ọde ndiban̄a owo ke idiọk. Edieke ẹnyụn̄ ẹban̄ade fi ke idiọk, nam n̄kpọ nte akwa owo​—mụm idem kama. Yak nti edu fo ẹwụt ke unamke se ẹtịn̄de ẹban̄a fi oro. (1 Peter 2:12) Edieke anamde ntre, ayaka iso ndidi ufan ye mbon en̄wen, oyonyụn̄ aka iso ndidi ufan Abasi.

[Ikọ Idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Owo eke ekpemede inua esie enịm ukpọn̄ esie uwem. Owo eke an̄wan̄arede inua esie​—enye oyokụt nsobo.”​—Mme N̄ke 13:3.

ITEM

Edieke okopde ikọ-edem, emekeme ndidọhọ, “Mbọk mmaha nneme emi. Idem n̄kpọ, ufan oro idụhe mi nditịn̄ ikọ nnyan̄a idemesie.”

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Ndikpan̄ utọn̄ nnọ ikọ-edem ekeme ndinam etiene enyene nduduọhọ. Edieke akade iso akpan̄ utọn̄ tutu owo oro etịn̄ ofụri se iketịbede, ọwọrọ emetiene anam mbụk oro asuana!

SE NDINAMDE

Mbemiso mmende se n̄kokopde mban̄a owo n̄ketịn̄ nnọ owo en̄wen, se ndinamde edi ․․․․․

Edieke owo etịn̄de idiọk ikọ aban̄a mi, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ini ewe ke ọkpọfọn etịn̄ n̄kpọ aban̄a mbon en̄wen?

● Ndi akanam owo etịn̄ idiọk ikọ aban̄a fi? Edieke edide ntre, nso ke ekekpep oto oro?

● Didie ke nditịn̄ idiọk ikọ mban̄a mbon en̄wen ekeme ndinam fi ọwọrọ idiọk etop?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 107]

“Enyịn ama an̄wan̄a mi ke ini owo emi n̄ketịn̄de idiọk ikọ mban̄a okokpotde ebịne mi. N̄kenyeneke se ntịn̄de nnyan̄a idem! Mma n̄kpep ke ọfọn owo etịn̄ ikọ ye ufan esie iso ye iso utu ke nditịn̄ enye ke edem.”​—Paula

[Ndise ke page 108]

Idiọk ikọ-edem etie nte ofụt iso iba, ekeme ndibiat owo enyịn̄